(Zawgyi / Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံ နေရာတော်တော်များများမှာ လက်ရှိ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး အတော်ယိုယွင်းနေတယ်လို့ ပြည်သူတွေ ပြောကြပါတယ်။ ခိုးမှု၊ လုယက်မှုကနေ လူသတ်မှုတွေ အရင်ထက် ပိုများနေပေမယ့် ဥပဒေအတိုင်း ဆောင်ရွက်ပေးမယ့်သူတွေကို တိုင်ကြားတာမျိုးလည်း သိပ်မလုပ်ကြတော့ပါဘူး။ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးပိုင်း ဆောင်ရွက်နေတဲ့ တာဝန်ရှိသူတွေအပေါ် ပြည်သူတွေရဲ့ ယုံကြည်အားကိုးမှုကလည်း နည်းလာတာကြောင့် ဖြစ်တယ်လို့ ကိုယ်တိုင်ခံရသူတွေက ပြောပါတယ်။ လက်ရှိ ပြည်သူတွေ ကြုံတေ့ွနေရတဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အခက်အခဲတွေအကြောင်း ရန်ကုန်ကလာတဲ့သတင်းကို မစုမြတ်မွန်က တင်ပြထားပါတယ်။
စစ်တပ်အာဏာသိမ်း အုပ်ချုပ်နေတဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလက စတင်လို့ တနှစ်ကျော်ကာလအတွင်း ယိုယွင်းအားနည်းတယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံ နေရာအနှံ့က ပြည်သူတွေ ထောက်ပြနေတဲ့အထဲမှာ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးပိုင်းလည်း ပါပါတယ်။ ခိုးမှု၊ လုယက်မှု၊ ခါးပိုက်နှိုက်မှု၊ မြို့လယ်ကောင်မှာ ဓားပြတိုက်ခံရမှုတွေ အရင်ထက် ပိုပြီးများလာတယ်လို့ ကိုယ်တိုင်ကြုံခဲ့သူတွေက ပြောပြပါတယ်။ မိခင်ကျန်းမာရေးအတွက် ဆေးရုံမှာ စောင့်ဆိုင်းပေးနေချိန် နေအိမ်ဖောက်ထွင်းခိုးခံခဲ့ရလို့ ကျပ်သိန်းရာချီ ဆုံးရှုံးလိုက်ရတဲ့ လှိုင်မြို့နယ်မှာနေတဲ့ အမျိုးသမီးတဦးက သူ့ရဲ့ ကိုယ်တွေ့အခြေအနေကို ခုလိုပြောပြပါတယ်။
“အိမ်မှာလူရှိရင်တောင်မှကွာ သော့တွေ အထပ်ထပ်ပိတ်ရတယ်။ တံခါးခေါက်ရင် ဘယ်သူလဲ အရင်ကြည့်ရတယ် အဲလိုမျိုး။ ထိတ်လန့်နေရတယ်၊ ထရော်မာတခုတော့ ရသွားတယ်။ လုံခြုံမှုမရှိဘူးပေါ့။ ရန်ကုန်မြို့ကြီးမှာတောင်မှ ရဲတွေကတောင်မှ သူတို့ကိုယ်တိုင် စိုးရိမ်ရတဲ့ အနေအထား ဖြစ်နေတယ်တဲ့။ သူတို့ကို ဒလန်ဆို အသတ်ခံနေရတယ်၊ သူတို့လည်း မလုံခြုံဘူးလေ။ အဲလိုပြောတယ်။ နောက် နယ်ကျော်သွားလို့ မရဘူးတဲ့။ ပြည်သူတယောက်အနေနဲ့ ဒီခေတ်ကာလ အမှန်တိုင်းပြော၊ ဘာများပြောနိုင်လဲဆိုတော့ ပြောနိုင်တာ မရှိဘူးထင်တယ်။ နိုင်ငံရေးအခြေအနေက ဒီလိုဖြစ်နေတော့ ဘယ်သူ့ကိုမှ အပြစ်တင်လို့မရဘူး။ နိုင်ငံရေးအခြေအနေက မတည်မငြိမ်ဖြစ်နေတော့ ခိုးဆိုးလုယက်တာတွေက ရှိနေတာပေါ့။ အမှန်အတိုင်းပြောရရင် ဒီကာလကြီးကို ဒီလိုမနေချင်ဘူးကွာ။ လုံခြုံမှုရှိရှိနဲ့ အရင် NLD အစိုးရလက်ထက်လိုမျိုး ပြန်သွားချင်တယ်ကွာ။”
၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလထဲမှာ သူ့နေအိမ် ဖောက်ထွင်းခံခဲ့ရတဲ့အတွက် မိသားစုပိုင်ဆိုင်သမျှ ဆုံးရှုံးလိုက်ရပေမယ့် ဥပဒေစိုးမိုးရေး ဆောင်ရွက်သူတွေ ကိုယ်တိုင်က ဥပဒေနဲ့အညီ အမှုမှန်ပေါ်ပေါက်အောင် မဆောင်ရွက်ပေးနိုင်ခဲ့ဘူးလို့ သူ့အတွေ့အကြုံကို ပြောပြပါတယ်။
စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း တရားဥပဒေစိုးမိုးအောင် လုပ်ဆောင်ပေးရမယ့် ရဲဌာနတွေကလည်း ပြည်သူ့လုံခြုံရေးထက် ဖိနှိပ်ဖို့ကိုသာ ပိုတိုးလုပ်နေကြတာ တွေ့နေရတာမို့ ပြည်သူတွေရဲ့ ယုံကြည်အားကိုးမှု အရင်ထက် ကျဆင်းနေတယ်လို့ ပြောနေကြပါတယ်။
ပြည်သူတွေအနေနဲ့ ကိုယ့်လုံခြုံရေးအတွက် ကိုယ်တိုင် တာဝန်ယူနေရတယ်လို့ ကျောက်တံတားမြို့နယ်မှာနေသူ တယောက်က ပြောပါတယ်။
“ရဲတွေကိုက ကျမတို့က အရင်ထဲက ယုံဖို့ခက်တာ၊ အခုဆို ပိုဆိုးတာပေါ့။ ခုက အာဏာရှင်ဆန့်ကျင်တဲ့ ဘာဒုက္ခမှမပေးတဲ့ ဆန္ဒပြကလေးတွေကိုပဲ ရှာဖမ်းဖို့သာ လုပ်နိုင်တာ။ လူဆိုးသူခိုးဆို သူတို့ မဖမ်းနိုင်တော့ဘူး။ အဲတော့ ဘယ်လို ကျမတို့က ယုံရမလဲ။ ပုဒ်မအမျိုးမျိုးတပ် ဖမ်းနေတဲ့သူတွေကို ကျမတို့ ဘယ်လိုယုံရမလဲ။ ရဲစခန်းထဲ သွားတိုင်မယ်ဆိုလည်း တဖက်က ဒလန်ထင်ခံရတယ်။ အခန့်မသင့် အသတ်ခံရမယ်။ ရှင်းပြလို့လည်း မရဘူး။ ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲ။ ဒီတော့ ကိုယ့်ဥစ္စာ ကိုယ်ထိန်းပဲ။ ကျမတို့ဘဝက ဆုတ်လည်းဆူး၊ စားလည်းရူးပဲ။”
SEE ALSO: လျှပ်စစ်မီးပြတ်တောက်မှုကြောင့် တပိုင်တနိုင် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ အခက်တွေ့နေစစ်ကောင်စီက ည ၁၀ နာရီကနေ မနက် ၄ နာရီအထိ ညမထွက်ရအမိန့်ကို ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ နေ့ခင်းကြောင်တောင်မှာပါ ခိုးမှုတွေ၊ လုယက်မှုတွေ ဖြစ်နေတယ်လို့ ဖုန်းလုခံရသူ၊ ဆွဲကြိုးလုခံရသူတွေက ဗွီအိုအေကို ပြောပြပါတယ်။ ရွှေဆိုင်တွေမှာလည်း ရွှေဝယ်သူဟန်ဆောင်ပြီး ရွှေထည်ပစ္စည်းတွေ ခိုးယူတာတွေ၊ လုယက်တာတွေ၊ ဓားပြတိုက်တာမျိုးတွေ ပိုဖြစ်လာပါတယ်။ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး လျော့နည်းလာတဲ့အတွက် အသက်သေဆုံးတဲ့အထိ ဓားပြတိုက်ခံရမှုတွေ၊ အနုကြမ်းစီးခံရမှုတွေလည်း ဖြစ်နေပါတယ်။
အမည်မဖော်လိုတဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင် တဦးကတော့ နေ့စဉ် လူတွေနဲ့ ရောင်းဝယ်ရေး လုပ်ကိုင်နေချိန် ဘယ်သူက လုယက်လာမလဲ ဆိုတာကို နေ့တိုင်း တွေးကြောက်နေရတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“လုယက်တာ၊ ဓားပြတိုက်ခံရတာတွေက ကြားနေရတာပေါ့နော်။ အဲ့သတင်းတွေ ဂယက်က လူတွေ အကုန်ကို ရိုက်ခတ်တာပေါ့နော်။ ကျနော်တို့က ကိုယ့်ရပ်၊ ကိုယ့်အိမ်၊ ကိုယ့်ပစ္စည်းကို ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ဆိုတဲ့ သဘောမျိုးပဲ ရှိနေတယ်။ ရဲဌာနတွေကို အားကိုးမှာတို့ မရှိဘူး။ ယုံကြည်ကိုးစားမှုကတော့ မရှိတော့ဘူးပေါ့နော်။ ကျနော်တို့က လုပ်ငန်းတွေပဲ ရှိတဲ့အခါကျတော့ ဝင်ထွက်သွားလာတာမျိုး ရှိတာပေါ့နော်။ မမြင်ဘူး မတွေ့ဘူးတာတွေနဲ့ ကြုံနေရတာကျတော့ အမြဲတမ်း သံသယနဲ့ စောင့်ကြည့်နေရတာပေါ့လေ။ ကိုယ့်ဆီလာ ဈေးဝယ်တဲ့သူတွေက လူကောင်းတွေလည်း ဖြစ်နေနိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ကိုယ်က လူဆိုးများပါမလား၊ လုမယ့် ယက်မယ့်ကောင် ပါမလား။ အဲလို သံသယနဲ့ နေရတာတော့ အဲလို စိတ်က တော်တော်ဆိုးတယ်။”
ခုလို အခြေအနေတွေက ရန်ကုန်မြို့မှာမဟုတ်ဘဲ တခြားမြို့တွေမှာလည်း တရားဥပဒေစိုးမိုးမှု ကျဆင်းပြီး ခိုးဆိုးလုယက်တွေ ပိုဖြစ်နေပါတယ်။
လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းတွေရှိတဲ့ နေရာတချို့မှာတော့ ခိုးဆိုး လုယက်မှုတွေကို ပြည်သူတွေက အဲဒီအဖွဲ့အစည်းတွေကို တိုင်ကြား ဖြေရှင်းတာမျိုး လုပ်နေကြပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ ချင်းပြည်နယ်၊ ရှမ်းပြည်နယ် စတဲ့ဘက်တွေမှာ သက်ဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်တွေထက် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့တွေကို တိုင်းကြား ဖြေရှင်းတယ်လို့ ဒေသခံ ပြည်သူတွေက ပြောပါတယ်။ စစ်အာဏာသိမ်းပြီး နောက်ပိုင်းမှာ လက်နက်ကိုင်တွေနဲ့ စစ်ကောင်စီကြား နယ်မြေစိုးမိုးနိုင်ဖို့ကိုသာ ပိုအာရုံထားလာတာမို့ နဂိုတည်းက ဒုစရိုက်သမားတွေ ကြီးစိုးတတ်တဲ့ ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်းဘက်မှာ ဒုစရိုက်သမားတွေက ပိုမင်းမူလာတယ်လို့ ဒေသခံတဦးက ဗွီအိုအေကို ခုလိုပြောပါတယ်။
“ခုကျတော့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေကလည်း ကျနော်တို့ဘက်မှာ နယ်မြေလုတိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်တာနဲ့ သူတို့ဘာသာ အလုပ်ရှုပ်နေတယ်။ တိုင်းရေးပြည်ရေး မကောင်းတာတွေနဲ့ဘဲ ဒါတွေ မလုပ်ပေးနိုင်ဘူး။ သူတို့စစ်ဆင်ရေး သူတို့လုပ်တယ်။ အဲတော့ မြို့ပေါ်မှာရှိနေတဲ့ သူတွေက ဘယ်သူ့မှ အားကိုးလို့ မရတော့ဘူး။ ဟိုတနေ့က ကိစ္စတခုလေး ရဲကိုသွားတိုင်တယ်။ ရဲက သူနဲ့မဆိုင်ဘူးပြောတယ်တဲ့။ ရဲနဲ့မဆိုင်တဲ့ အမှုအခင်းမျိုး ရှိသလားပေါ့။ ဘယ်လိုဟာမျိုးကိုပဲ ရဲတပ်ဖွဲ့က လက်ခံသလဲပေါ့။ တော်တန်ရုံ ရဲလည်း မပြောတော့ဘူး။ ဒါကြောင့်မို့ တရားဥပဒေစိုးမိုးမှု ပျက်နေချိန်မှာ နစ်နာသူ ထိခိုက်သူတွေ အားကိုးရာမဲ့ပါတယ်။ ဒီတိုင်းပဲ အဲလိုဖြစ်နေပါတယ်။”
တရားဥပဒေစိုးမိုးသူတွေဘက်က ရာဇဝတ်ကျူးလွန်မှုတွေကို ဖမ်းဆီးနှိမ်နင်းတာ အားနည်းလာတဲ့အတွက် ဒုစရိုက်သမားတွေဘက်က ပိုပြီး အတင့်ရဲလာတယ်လို့ အများက သုံးသပ်ကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရဲအယောင်ဆောင် ဖမ်းဆီးပြီး လုယက်တာ၊ အုပ်စုဖွဲ့ လုယက်တာမျိုးတွေလည်း ရှိတယ်လို့ ကိုယ်တိုင်ကြုံရသူတွေက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။ ရန်ကုန်မြို့ အပါအဝင် နယ်မြို့တော်တော်များများမှာ ခုလိုအခြေအနေတွေ ဖြစ်နေတာပါ။
ဗြိတိန်နိုင်ငံအခြေစိုက် The Economist မဂ္ဂဇင်းရဲ့ သုတေသနနဲ့ သုံးသပ်ရေးပိုင်းဆိုင်ရာ Economist Intelligence Unit (EIU) ရဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ် လုံခြုံတဲ့မြို့များ စာရင်းမှာ ရန်ကုန်မြို့ဟာ အဘက်ဘက်က လုံခြုံမှုမရှိဆုံး၊ အန္တရာယ်အများဆုံးမြို့ ဖြစ်တယ်လို့ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဧပြီလက ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
စစ်အာဏာသိမ်းပြီး ဥပဒေစိုးမိုးမှု အားနည်းလို့ ရာဇဝတ်မှု ထူပြောလာ
--------------------------
(Unicode)
စဈအာဏာသိမျးပွီး ဥပဒစေိုးမိုးမှု အားနညျးလို့ ရာဇဝတျမှု ထူပွောလာ
မွနျမာနိုငျငံ နရောတောျတောျမြားမြားမှာ လကျရှိ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေး အတောျယိုယှငျးနတေယျလို့ ပွညျသူတှေ ပွောကွပါတယျ။ ခိုးမှု၊ လုယကျမှုကနေ လူသတျမှုတှေ အရငျထကျ ပိုမြားနပေမေယ့ျ ဥပဒအေတိုငျး ဆောငျရှကျပေးမယ့ျသူတှကေို တိုငျကွားတာမြိုးလညျး သိပျမလုပျကွတော့ပါဘူး။ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးပိုငျး ဆောငျရှကျနတေဲ့ တာဝနျရှိသူတှအေပေါျ ပွညျသူတှရေဲ့ ယုံကွညျအားကိုးမှုကလညျး နညျးလာတာကွောင့ျ ဖွဈတယျလို့ ကိုယျတိုငျခံရသူတှကေ ပွောပါတယျ။ လကျရှိ ပွညျသူတှေ ကွုံတှေ့နရေတဲ့ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ အခကျအခဲတှအေကွောငျး ရနျကုနျကလာတဲ့သတငျးကို မစုမွတျမှနျက တငျပွထားပါတယျ။
စဈတပျအာဏာသိမျး အုပျခြုပျနတေဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှဈ ဖဖေောျဝါရီလက စတငျလို့ တနှဈကြောျကာလအတှငျး ယိုယှငျးအားနညျးတယျလို့ မွနျမာနိုငျငံ နရောအနှံ့က ပွညျသူတှေ ထောကျပွနတေဲ့အထဲမှာ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးပိုငျးလညျး ပါပါတယျ။ ခိုးမှု၊ လုယကျမှု၊ ခါးပိုကျနှိုကျမှု၊ မွို့လယျကောငျမှာ ဓားပွတိုကျခံရမှုတှေ အရငျထကျ ပိုပွီးမြားလာတယျလို့ ကိုယျတိုငျကွုံခဲ့သူတှကေ ပွောပွပါတယျ။ မိခငျကနြျးမာရေးအတှကျ ဆေးရုံမှာ စောင့ျဆိုငျးပေးနခြေိနျ နအေိမျဖောကျထှငျးခိုးခံခဲ့ရလို့ ကပြျသိနျးရာခြီ ဆုံးရှုံးလိုကျရတဲ့ လှိုငျမွို့နယျမှာနတေဲ့ အမြိုးသမီးတဦးက သူ့ရဲ့ ကိုယျတှေ့အခွအေနကေို ခုလိုပွောပွပါတယျ။
“အိမျမှာလူရှိရငျတောငျမှကှာ သော့တှေ အထပျထပျပိတျရတယျ။ တံခါးခေါကျရငျ ဘယျသူလဲ အရငျကွည့ျရတယျ အဲလိုမြိုး။ ထိတျလန့ျနရေတယျ၊ ထရောျမာတခုတော့ ရသှားတယျ။ လုံခွုံမှုမရှိဘူးပေါ့။ ရနျကုနျမွို့ကွီးမှာတောငျမှ ရဲတှကေတောငျမှ သူတို့ကိုယျတိုငျ စိုးရိမျရတဲ့ အနအေထား ဖွဈနတေယျတဲ့။ သူတို့ကို ဒလနျဆို အသတျခံနရေတယျ၊ သူတို့လညျး မလုံခွုံဘူးလေ။ အဲလိုပွောတယျ။ နောကျ နယျကြောျသှားလို့ မရဘူးတဲ့။ ပွညျသူတယောကျအနနေဲ့ ဒီခတျေကာလ အမှနျတိုငျးပွော၊ ဘာမြားပွောနိုငျလဲဆိုတော့ ပွောနိုငျတာ မရှိဘူးထငျတယျ။ နိုငျငံရေးအခွအေနကေ ဒီလိုဖွဈနတေော့ ဘယျသူ့ကိုမှ အပွဈတငျလို့မရဘူး။ နိုငျငံရေးအခွအေနကေ မတညျမငွိမျဖွဈနတေော့ ခိုးဆိုးလုယကျတာတှကေ ရှိနတောပေါ့။ အမှနျအတိုငျးပွောရရငျ ဒီကာလကွီးကို ဒီလိုမနခေငြျဘူးကှာ။ လုံခွုံမှုရှိရှိနဲ့ အရငျ NLD အစိုးရလကျထကျလိုမြိုး ပွနျသှားခငြျတယျကှာ။”
၂၀၂၂ ခုနှဈ ဇနျနဝါရီလထဲမှာ သူ့နအေိမျ ဖောကျထှငျးခံခဲ့ရတဲ့အတှကျ မိသားစုပိုငျဆိုငျသမြှ ဆုံးရှုံးလိုကျရပမေယ့ျ ဥပဒစေိုးမိုးရေး ဆောငျရှကျသူတှေ ကိုယျတိုငျက ဥပဒနေဲ့အညီ အမှုမှနျပေါျပေါကျအောငျ မဆောငျရှကျပေးနိုငျခဲ့ဘူးလို့ သူ့အတှေ့အကွုံကို ပွောပွပါတယျ။
စဈတပျအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး တရားဥပဒစေိုးမိုးအောငျ လုပျဆောငျပေးရမယ့ျ ရဲဌာနတှကေလညျး ပွညျသူ့လုံခွုံရေးထကျ ဖိနှိပျဖို့ကိုသာ ပိုတိုးလုပျနကွေတာ တှေ့နရေတာမို့ ပွညျသူတှရေဲ့ ယုံကွညျအားကိုးမှု အရငျထကျ ကဆြငျးနတေယျလို့ ပွောနကွေပါတယျ။
ပွညျသူတှအေနနေဲ့ ကိုယ့ျလုံခွုံရေးအတှကျ ကိုယျတိုငျ တာဝနျယူနရေတယျလို့ ကြောကျတံတားမွို့နယျမှာနသေူ တယောကျက ပွောပါတယျ။
“ရဲတှကေိုက ကမြတို့က အရငျထဲက ယုံဖို့ခကျတာ၊ အခုဆို ပိုဆိုးတာပေါ့။ ခုက အာဏာရှငျဆန့ျကငြျတဲ့ ဘာဒုက်ခမှမပေးတဲ့ ဆန်ဒပွကလေးတှကေိုပဲ ရှာဖမျးဖို့သာ လုပျနိုငျတာ။ လူဆိုးသူခိုးဆို သူတို့ မဖမျးနိုငျတော့ဘူး။ အဲတော့ ဘယျလို ကမြတို့က ယုံရမလဲ။ ပုဒျမအမြိုးမြိုးတပျ ဖမျးနတေဲ့သူတှကေို ကမြတို့ ဘယျလိုယုံရမလဲ။ ရဲစခနျးထဲ သှားတိုငျမယျဆိုလညျး တဖကျက ဒလနျထငျခံရတယျ။ အခန့ျမသင့ျ အသတျခံရမယျ။ ရှငျးပွလို့လညျး မရဘူး။ ဘယျလိုလုပျရမလဲ။ ဒီတော့ ကိုယ့ျဥစ်စာ ကိုယျထိနျးပဲ။ ကမြတို့ဘဝက ဆုတျလညျးဆူး၊ စားလညျးရူးပဲ။”
SEE ALSO: လောင်စာဆီတွေ ဈေးတက်လို့ အငှားယာဉ်မောင်းတွေရော ယာဉ်ပိုင်ရှင်တွေပါ အခက်ကြုံစဈကောငျစီက ည ၁၀ နာရီကနေ မနကျ ၄ နာရီအထိ ညမထှကျရအမိန့ျကို ထုတျပွနျထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ နေ့ခငျးကွောငျတောငျမှာပါ ခိုးမှုတှေ၊ လုယကျမှုတှေ ဖွဈနတေယျလို့ ဖုနျးလုခံရသူ၊ ဆှဲကွိုးလုခံရသူတှကေ ဗှီအိုအကေို ပွောပွပါတယျ။ ရှှဆေိုငျတှမှောလညျး ရှှဝေယျသူဟနျဆောငျပွီး ရှှထေညျပစ်စညျးတှေ ခိုးယူတာတှေ၊ လုယကျတာတှေ၊ ဓားပွတိုကျတာမြိုးတှေ ပိုဖွဈလာပါတယျ။ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေး လြော့နညျးလာတဲ့အတှကျ အသကျသဆေုံးတဲ့အထိ ဓားပွတိုကျခံရမှုတှေ၊ အနုကွမျးစီးခံရမှုတှလေညျး ဖွဈနပေါတယျ။
အမညျမဖောျလိုတဲ့ စီးပှားရေးလုပျငနျးရှငျ တဦးကတော့ နေ့စဉျ လူတှနေဲ့ ရောငျးဝယျရေး လုပျကိုငျနခြေိနျ ဘယျသူက လုယကျလာမလဲ ဆိုတာကို နေ့တိုငျး တှေးကွောကျနရေတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“လုယကျတာ၊ ဓားပွတိုကျခံရတာတှကေ ကွားနရေတာပေါ့နောျ။ အဲ့သတငျးတှေ ဂယကျက လူတှေ အကုနျကို ရိုကျခတျတာပေါ့နောျ။ ကနြောျတို့က ကိုယ့ျရပျ၊ ကိုယ့ျအိမျ၊ ကိုယ့ျပစ်စညျးကို ကိုယ့ျဘာသာကိုယျ ကာကှယျစောင့ျရှောကျဆိုတဲ့ သဘောမြိုးပဲ ရှိနတေယျ။ ရဲဌာနတှကေို အားကိုးမှာတို့ မရှိဘူး။ ယုံကွညျကိုးစားမှုကတော့ မရှိတော့ဘူးပေါ့နောျ။ ကနြောျတို့က လုပျငနျးတှပေဲ ရှိတဲ့အခါကတြော့ ဝငျထှကျသှားလာတာမြိုး ရှိတာပေါ့နောျ။ မမွငျဘူး မတှေ့ဘူးတာတှနေဲ့ ကွုံနရေတာကတြော့ အမွဲတမျး သံသယနဲ့ စောင့ျကွည့ျနရေတာပေါ့လေ။ ကိုယ့ျဆီလာ ဈေးဝယျတဲ့သူတှကေ လူကောငျးတှလေညျး ဖွဈနနေိုငျတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ကိုယျက လူဆိုးမြားပါမလား၊ လုမယ့ျ ယကျမယ့ျကောငျ ပါမလား။ အဲလို သံသယနဲ့ နရေတာတော့ အဲလို စိတျက တောျတောျဆိုးတယျ။”
ခုလို အခွအေနတှေကေ ရနျကုနျမွို့မှာမဟုတျဘဲ တခွားမွို့တှမှောလညျး တရားဥပဒစေိုးမိုးမှု ကဆြငျးပွီး ခိုးဆိုးလုယကျတှေ ပိုဖွဈနပေါတယျ။
လကျနကျကိုငျ အဖှဲ့အစညျးတှရှေိတဲ့ နရောတခြို့မှာတော့ ခိုးဆိုး လုယကျမှုတှကေို ပွညျသူတှကေ အဲဒီအဖှဲ့အစညျးတှကေို တိုငျကွား ဖွရှေငျးတာမြိုး လုပျနကွေပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျ၊ ခငြျးပွညျနယျ၊ ရှမျးပွညျနယျ စတဲ့ဘကျတှမှော သကျဆိုငျရာ အာဏာပိုငျတှထေကျ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျ အဖှဲ့တှကေို တိုငျးကွား ဖွရှေငျးတယျလို့ ဒသေခံ ပွညျသူတှကေ ပွောပါတယျ။ စဈအာဏာသိမျးပွီး နောကျပိုငျးမှာ လကျနကျကိုငျတှနေဲ့ စဈကောငျစီကွား နယျမွစေိုးမိုးနိုငျဖို့ကိုသာ ပိုအာရုံထားလာတာမို့ နဂိုတညျးက ဒုစရိုကျသမားတှေ ကွီးစိုးတတျတဲ့ ရှမျးပွညျမွောကျပိုငျးဘကျမှာ ဒုစရိုကျသမားတှကေ ပိုမငျးမူလာတယျလို့ ဒသေခံတဦးက ဗှီအိုအကေို ခုလိုပွောပါတယျ။
“ခုကတြော့ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှကေလညျး ကနြောျတို့ဘကျမှာ နယျမွလေုတိုကျပှဲတှေ ဖွဈတာနဲ့ သူတို့ဘာသာ အလုပျရှုပျနတေယျ။ တိုငျးရေးပွညျရေး မကောငျးတာတှနေဲ့ဘဲ ဒါတှေ မလုပျပေးနိုငျဘူး။ သူတို့စဈဆငျရေး သူတို့လုပျတယျ။ အဲတော့ မွို့ပေါျမှာရှိနတေဲ့ သူတှကေ ဘယျသူ့မှ အားကိုးလို့ မရတော့ဘူး။ ဟိုတနေ့က ကိစ်စတခုလေး ရဲကိုသှားတိုငျတယျ။ ရဲက သူနဲ့မဆိုငျဘူးပွောတယျတဲ့။ ရဲနဲ့မဆိုငျတဲ့ အမှုအခငျးမြိုး ရှိသလားပေါ့။ ဘယျလိုဟာမြိုးကိုပဲ ရဲတပျဖှဲ့က လကျခံသလဲပေါ့။ တောျတနျရုံ ရဲလညျး မပွောတော့ဘူး။ ဒါကွောင့ျမို့ တရားဥပဒစေိုးမိုးမှု ပကြျနခြေိနျမှာ နဈနာသူ ထိခိုကျသူတှေ အားကိုးရာမဲ့ပါတယျ။ ဒီတိုငျးပဲ အဲလိုဖွဈနပေါတယျ။”
တရားဥပဒစေိုးမိုးသူတှဘေကျက ရာဇဝတျကြူးလှနျမှုတှကေို ဖမျးဆီးနှိမျနငျးတာ အားနညျးလာတဲ့အတှကျ ဒုစရိုကျသမားတှဘေကျက ပိုပွီး အတင့ျရဲလာတယျလို့ အမြားက သုံးသပျကွပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ရဲအယောငျဆောငျ ဖမျးဆီးပွီး လုယကျတာ၊ အုပျစုဖှဲ့ လုယကျတာမြိုးတှလေညျး ရှိတယျလို့ ကိုယျတိုငျကွုံရသူတှကေ ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။ ရနျကုနျမွို့ အပါအဝငျ နယျမွို့တောျတောျမြားမြားမှာ ခုလိုအခွအေနတှေေ ဖွဈနတောပါ။
ဗွိတိနျနိုငျငံအခွစေိုကျ The Economist မဂ်ဂဇငျးရဲ့ သုတသေနနဲ့ သုံးသပျရေးပိုငျးဆိုငျရာ Economist Intelligence Unit (EIU) ရဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှဈ လုံခွုံတဲ့မွို့မြား စာရငျးမှာ ရနျကုနျမွို့ဟာ အဘကျဘကျက လုံခွုံမှုမရှိဆုံး၊ အန်တရာယျအမြားဆုံးမွို့ ဖွဈတယျလို့ ၂၀၂၁ ခုနှဈ ဧပွီလက ဖောျပွခဲ့ပါတယျ။