(Zawgyi / Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ဆီအုန်းပင်စိုက်ပျိုးမှုဟာ လာမယ့် ဆယ်စုနှစ်အတွင်း ကမ္ဘာမှာ စားအုန်းဆီ အများဆုံးထုတ်လုပ်နေတဲ့ နိုင်ငံတခုဖြစ်တဲ့ မလေးရှားနိုင်ငံကို ကျော်လွန်သွားနိုင်တယ်ဆိုပြီး ပညာရှင်တွေ စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။ မြန်မာ့အိမ်နီးချင်း အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ မလေးရှားနိုင်ငံမှာ သစ်တောတွေကို ခုတ်လှဲပြီး စားအုန်းဆီတွေ စိုက်ပျိုးနေတာကြောင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ပေါ် ထိခိုက်နေပေမယ့် မြန်မာမှာတော့ ဆီအုန်းစိုက်ပျိုးရေးအတွက် သစ်တောတွေ မပြုန်းအောင်လုပ်ဖို့ အချိန်မီပါသေးတယ်။ ကမ္ဘာ့ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုမှာ အရေးပါလှတဲ့ အပူပိုင်းသစ်တောတွေ၊ အမြဲစိမ်းသစ်တောတွေရှိရာ မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း တနင်္သာရီတိုင်းက သစ်တောတွေနေရာမှာ စားအုန်းဆီပင်တွေ အစားထိုးလာတော့မလား။ အပြည့်အစုံကို နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
လူသုံးကုန်ပစ္စည်းတွေ၊ အလှကုန်ပစ္စည်းပေါင်းစုံနဲ့ ရေခဲမုန့်လို စားသုံးကုန် အမျိုးပေါင်း ထောင်နဲ့ချီမှာ အသုံးပြုနေကြတဲ့ စားအုန်းဆီကြောင့် ဆီအုန်းစိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်လုပ်နေတဲ့ အရှေ့တောင်အာရှဒေသက သစ်တောပြုန်းတီးနေရသလို အော်ရီဂူတန် မျောက်ဝံတွေ၊ ကျားတွေနဲ့ ဆင်တွေလို ရှားပါး တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်တွေလည်း မျိုးတုန်းပျောက်ကွယ်လာနေရတယ်လို့ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက ပြောကြပါတယ်။ စားအုန်းဆီခြံဧကပေါင်း သိန်းချီရှိတဲ့ တနင်္သာရီတိုင်းက ရာဘာလုပ်ငန်းရှင် တဦးဖြစ်တဲ့ ကိုကောင်းထက်ကတော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိန်းသိမ်းတဲ့နည်းနဲ့ ဆီအုန်းစိုက်ပျိုးဖို့ စိတ်ဝင်စားကြောင်း ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ကျနော်ကတော့ နောက်ပိုင်း စားအုန်းဆီလုပ်ငန်းဘက်ကို ပြောင်းချင်တယ်၊ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ စားအုန်းဆီက မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ အများကြီးလိုသေးတယ်။ ကျနော်တို့ဆီမှာက သန့်စင်မထားတဲ့ဆီတွေပဲ ထွက်သေးတယ်။ သန့်စင်ပြီးသားဆီတွေ ထုတ်တဲ့ စက်ရုံတွေလည်း မရှိသေးဘူး။ ရန်ကုန်မှာတောင် မရှိသေးဘူးထင်တယ်။ ဆီအုန်းက ဈေးလည်းပိုကောင်းတယ်၊ သုံးရမယ့် သုံးစရာနေရာလည်း ပိုများတယ်။ ရာဘာဈေးက ကျလာတာလည်းကြာပြီ။ ဈေးတက်လာတယ်ဆိုပေမယ့် ဒီ ၃ နှစ်၊ ၄ နှစ်အတွင်း ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှုန်း အရဆိုရင် ဈေးကျနေတာ။ ရာဘာခြံလည်း ဆက်လုပ်ရမယ်၊ ဆီအုန်းလည်း ဆက်လုပ်ရမယ်။ ဒါပေမယ့် အရေးကြီးတဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ ပတ်သက်တယ်ဆိုရင်တော့ တကယ်တမ်းက ကျနော်တို့ လုပ်ငန်းရှင်တွေရော၊ အစိုးရတွေရော သတ်သတ်မှတ်မှတ် လုပ်ရမှာပေါ့။ စိုက်ရမယ့်နေရာက ဘယ်နှစ်ဧကလဲ၊ သစ်တောကို ထိန်းသိမ်းရမယ်ဆိုတာက ဘယ်နှစ်ဧကလဲ ဆိုတဲ့ဟာပေါ့။ အခုလုပ်နေတဲ့ခြံတွေ အများစုကလည်း အများအားဖြင့်တော့ ကော့သောင်းဘက်မှာဆိုရင် ဧကသောင်းနဲ့ချီတယ်။ အထူးသဖြင့် မြိတ်ကနေ ကော့သောင်းကိုသွားတဲ့ လမ်းတလျှောက်လုံးဆိုရင် ဆီအုန်းခြံတွေများတယ်။ ရာဘာခြံ မရှိသလောက်ဘဲ။”
ကမ္ဘာ့လေထုထဲက ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ဓာတ်ငွေ့တွေ အများအပြား စုပ်ယူထားတဲ့ သစ်တောတွေ ခုတ်လှဲပြီး စိုက်ပျိုးရေးလုပ်နေတာကြောင့် ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုအပေါ် ဆိုးဆိုးရွားရွား သက်ရောက်လာသလို အပူပိုင်း မုတ်သုံတောကြီးတွေကို မှီခိုနေရတဲ့ ဒေသခံလူနည်းစုတွေနဲ့ ရှားပါး တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်တွေ အသက်ရှင်သန်ရေး အခက်အခဲ ဖြစ်လာစေပါတယ်။ မြန်မာအစိုးရဟာ လက်ရှိချိန်ထိ စားအုန်းဆီ စိုက်ပျိုးရေးအတွက် ကုမ္ပဏီ ၄၄ ခုကို မြေဧက တသန်းနီးပါးကို လုပ်ငန်းလိုင်စင် ချပေးတယ်လို့ ၂၀၁၉ ခုနှစ် သြဂုတ်လက ထုတ်ပြန်တဲ့ Scientific Reports သိပ္ပံစာစောင်မှာ ဖော်ပြထားတာပါ။ မြန်မာအစိုးရဟာ လူမှုရေးအရရော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် အရေးကိုပါ ထည့်သွင်းစဉ်းစားခြင်းမပြုဘဲ အပူပိုင်း မုတ်သုံတောတွေ၊ အမြဲစိမ်းသစ်တောတွေနဲ့ သဘာ၀ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်တွေ မှီတင်းနေတဲ့ တနင်္သာရီတိုင်းထဲက သစ်တောမြေနေရာတွေကို စားအုန်းဆီ စိုက်ပျိုးရေးအတွက် ခွင့်ပြုနေတယ်လို့ လေ့လာသုံးသပ်သူတွေက ဝေဖန်ထောက်ပြကြပါတယ်။
ဗြိတိန်နိုင်ငံအခြေစိုက် ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ထိန်းသိမ်းရေး လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့ Fauna and Flora International (FFI) က Mark Grindley က ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ တနင်္သာရီတိုင်းကို ကိုယ်တိုင်သွားရောက်ခဲ့ပြီး ဆီအုန်းစိုက်ခင်းတွေကြောင့် ကျားမျိုးစိတ်တွေ မျိုးတုံးသွားမယ့်အရေး စိုးရိမ်စရာ အခြေအနေကို ခုလိုရှင်းပြပါတယ်။
“မြန်မာအစိုးရသစ်အနေနဲ့ လိုအပ်တဲ့နေရာတွေထိ ကွင်းဆင်းစစ်ဆေးရမယ့် အချိန်ရောက်ပြီလို့ ထင်ပါတယ်။ ဆီအုန်းလုပ်ငန်းတွေကို ရေရှည်ခံပြီး သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးမှာ စံပြဖြစ်မယ့်နည်းနဲ့ စိုက်ပျိုးဖို့ တိုက်တွန်းချင်ပါတယ်။ ဆီအုန်းလုပ်ငန်းကြောင့် ထိခိုက်နစ်နာနေတဲ့ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းအတွက်လည်း တာဝန်ခံမှု ရှိစေချင်ပါတယ်။ အရင်အစိုးရ လက်ထက်တုန်းက အမှားအယွင်းတွေ ဖြစ်ခဲ့ပြီးပြီမို့လို့ လာမယ့် မြန်မာ့အနာဂတ်မှာတော့ ရေရှည်ခံတဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်မျိုး ဖန်တီးစေချင်ပါတယ်။ ကျနော်တို့ဘက်တော့ လက်တွဲဆောင်ရွက်ဖို့ အဆင်သင့်ပါ။ တနင်္သာရီတိုင်းထဲမှာ ခုလက်ရှိ ကျားကောင်ရေ ဘယ်လောက်ကျန်သလဲဆိုတာ ကျနော်တို့ အတိအကျ မသိပါဘူး။ သူတို့ကို အကာအကွယ်ပေးဖို့ ကိစ္စကလည်း နေ့စဉ်နဲ့အမျှ ခက်ခဲလာနေပါတယ်။ တိရစ္ဆာန် ကာကွယ်ရေးအတွက် ခုချိန်မှာ လုပ်သင့်တာ မလုပ်ဘူးဆိုရင် လာမယ့် ၅ နှစ် ၁၀ နှစ်အတွင်း ကျားတကောင်မှ ကျန်တော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။”
စားအုန်းဆီစိုက်ပျိုးရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ သုတေသန လုပ်ကြတဲ့သူတွေကတော့ လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် ၃၀ လောက်ထိ သစ်တောကြီးတွေအဖြစ် ရှိခဲ့တဲ့ အရှေ့တောင်အာရှက သစ်တောကြီးရဲ့ တဝက်လောက်ကို စားအုန်းဆီ စိုက်ခင်းတွေ နေရာယူသွားပြီလို့ ပြောပါတယ်။ မလေးရှားနိုင်ငံမှာတော့ Roundtable Sustainable Palm Oil- RSPO လို့ခေါ်တဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိခိုက်မှုမရှိစေတဲ့ စားအုန်းဆီ စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ရေး စံသတ်မှတ်ချက်တွေကို တောင်သူတွေ လိုက်နာဖို့ သတ်မှတ်ထားတာပါ။ ကွာလာလမ်ပူအခြေစိုက် လူမှုရေးအဖွဲ့အစည်းတခုဖြစ်တဲ့ Wild Asia အဖွဲ့ ပူးတွဲတည်ထောင်သူ Dr Reza Azmi ကတော့ စားအုန်းဆီလုပ်ငန်းရှင်တွေ မဖြစ်မနေ လိုက်နာရမယ့် Malaysia Palm Oil Certification Council ရဲ့ ပြဋ္ဌာန်းချက်နဲ့ပတ်သက်လို့ ခုလိုထောက်ပြပါတယ်။
“RSPO စံသတ်မှတ်ချက်တွေကတော့ မဖြစ်မနေ လိုက်နာရမှာမျိုးတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် MSPO ဆိုတာကတော့ မလေးရှားအစိုးရက တရားဝင် သတ်မှတ်ထားတာဖြစ်ပြီး စိုက်ပျိုးရေးသမားတွေ မဖြစ်မနေ လိုက်နာရမယ့်စနစ်ပါ။ ဒါပေမယ့်လည်း ဒီထဲမှာ တကယ့်ကို အရေးကြီးတဲ့ အချက်တွေတော့ မပါပါဘူး။ လုပ်ငန်းစလုပ်ပြီ ဆိုကတည်းက ထည့်ပြီးစဉ်းစားရမယ့် သစ်တောပြုန်းတီးမှု၊ မြေယာချဲ့ထွင်မှုတွေ၊ အလုပ်သမားတွေရဲ့ လုပ်ခလစာတွေနဲ့ ခြံထဲက အလုပ်သမားတွေ ခေတ်သစ်ကျေးကျွန်လို ဖြစ်လာမယ့် အခြေအနေမျိုးတွေ မဖြစ်အောင် ဘယ်လိုကာကွယ်မလဲ ဆိုတာမျိုးတော့ မပါပါဘူး။”
စားအုန်းဆီတွေကို ဧကပေါင်း ၇ သိန်းနီးပါးထိ စိုက်ပျိုးဖို့ ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှာ မြန်မာစစ်အစိုးရက ရည်မှန်းထားခဲ့တယ်လို့လည်း သိပ္ပံစာစောင်က ဖော်ပြထားပါတယ်။ ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေမှာ တနင်္သာရီ၊ မွန်၊ ကချင်နဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်တွေမှာ စပြီး စားအုန်းဆီကို စိုက်ပျိုးခဲ့ပေမယ့် ၁၉၉၉ ခုနှစ်ပိုင်းတွေ ရောက်မှ ဒီလုပ်ငန်းအပေါ် မြန်မာအစိုးရက ပိုပြီး အာရုံစိုက်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပြည်တွင်းပြည်ပ ဈေးကွက်ရဲ့ အလားအလာကောင်းတွေကို မြင်ခဲ့တဲ့ စစ်အစိုးရက ဧကပေါင်း ၂ သိန်း ၈ သောင်းကျော်မှာ စားအုန်းဆီစိုက်ပျိုးဖို့ သူ့စိတ်ကြိုက် ကုမ္ပဏီတွေကို ရွေးပြီး လုပ်ငန်းလိုင်စင် ချပေးခဲ့တယ်လို့လည်း ဆောင်းပါးရှင် Nanditha Chandraprakash က သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရေး ဖော်ပြနေတဲ့ Mongabay.com မှာ ထောက်ပြ ရေးသားထားတာပါ။
ခုလက်ရှိ လုပ်ကိုင်နေကြတဲ့ တနင်္သာရီတိုင်းထဲက စားအုန်းဆီလုပ်ငန်းရှင်တွေ လိုက်နာရမယ့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိခိုက်မှုမရှိစေတဲ့ စံသတ်မှတ်ချက်တွေ ချမှတ်ထားသလား ဆိုတာကတော့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မရှိပါဘူး။ ဈေးနှုန်းသက်သာတာကြောင့်ရော ကုန်ပစ္စည်းပေါင်းစုံမှာပါ အသုံးပြုလို့ရတဲ့ စားအုန်းဆီကို ကမ္ဘာတဝှမ်း ဝယ်လိုအားတွေ မြင့်တက်လာတဲ့အတွက် သစ်တောတွေ ပြုန်းတီးပြီး ဥတုရာသီအပေါ် ထိခိုက်လာမှာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ စိုးရိမ်လာနေသလို စိုက်ခင်းတွေမှာ အသုံးပြုကြတဲ့ ပိုးသတ်ဆေးတွေကြောင့်လည်း ရေအရင်းအမြစ်အပေါ် ထိခိုက်မှုတွေ ရှိလာမှာကိုလည်း စိုးရိမ်နေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
-------------------------------------
(Unicode)
ဆီအုနျးစိုကျပြိုးရေးနဲ့ စိုးရိမျစရာ သဈတောပွုနျးတီးမှု
မွနျမာနိုငျငံတှငျး ဆီအုနျးပငျစိုကျပြိုးမှုဟာ လာမယ့ျ ဆယျစုနှဈအတှငျး ကမ်ဘာမှာ စားအုနျးဆီ အမြားဆုံးထုတျလုပျနတေဲ့ နိုငျငံတခုဖွဈတဲ့ မလေးရှားနိုငျငံကို ကြောျလှနျသှားနိုငျတယျဆိုပွီး ပညာရှငျတှေ စိုးရိမျနကွေပါတယျ။ မွနျမာ့အိမျနီးခငြျး အငျဒိုနီးရှားနဲ့ မလေးရှားနိုငျငံမှာ သဈတောတှကေို ခုတျလှဲပွီး စားအုနျးဆီတှေ စိုကျပြိုးနတောကွောင့ျ သဘာဝပတျဝနျးကငြျပေါျ ထိခိုကျနပေမေယ့ျ မွနျမာမှာတော့ ဆီအုနျးစိုကျပြိုးရေးအတှကျ သဈတောတှေ မပွုနျးအောငျလုပျဖို့ အခြိနျမီပါသေးတယျ။ ကမ်ဘာ့ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုမှာ အရေးပါလှတဲ့ အပူပိုငျးသဈတောတှေ၊ အမွဲစိမျးသဈတောတှရှေိရာ မွနျမာနိုငျငံအောကျပိုငျး တနငျ်သာရီတိုငျးက သဈတောတှနေရောမှာ စားအုနျးဆီပငျတှေ အစားထိုးလာတော့မလား။ အပွည့ျအစုံကို နနျးလောငျဝျက တငျပွထားပါတယျ။
လူသုံးကုနျပစ်စညျးတှေ၊ အလှကုနျပစ်စညျးပေါငျးစုံနဲ့ ရခေဲမုန့ျလို စားသုံးကုနျ အမြိုးပေါငျး ထောငျနဲ့ခြီမှာ အသုံးပွုနကွေတဲ့ စားအုနျးဆီကွောင့ျ ဆီအုနျးစိုကျပြိုးရေးလုပျငနျး ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျလုပျနတေဲ့ အရှေ့တောငျအာရှဒသေက သဈတောပွုနျးတီးနရေသလို အောျရီဂူတနျ မြောကျဝံတှေ၊ ကြားတှနေဲ့ ဆငျတှလေို ရှားပါး တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျတှလေညျး မြိုးတုနျးပြောကျကှယျလာနရေတယျလို့ တကျကွှလှုပျရှားသူတှကေ ပွောကွပါတယျ။ စားအုနျးဆီခွံဧကပေါငျး သိနျးခြီရှိတဲ့ တနငျ်သာရီတိုငျးက ရာဘာလုပျငနျးရှငျ တဦးဖွဈတဲ့ ကိုကောငျးထကျကတော့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျကို ထိနျးသိမျးတဲ့နညျးနဲ့ ဆီအုနျးစိုကျပြိုးဖို့ စိတျဝငျစားကွောငျး ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ကနြောျကတော့ နောကျပိုငျး စားအုနျးဆီလုပျငနျးဘကျကို ပွောငျးခငြျတယျ၊ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ စားအုနျးဆီက မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ အမြားကွီးလိုသေးတယျ။ ကနြောျတို့ဆီမှာက သန့ျစငျမထားတဲ့ဆီတှပေဲ ထှကျသေးတယျ။ သန့ျစငျပွီးသားဆီတှေ ထုတျတဲ့ စကျရုံတှလေညျး မရှိသေးဘူး။ ရနျကုနျမှာတောငျ မရှိသေးဘူးထငျတယျ။ ဆီအုနျးက ဈေးလညျးပိုကောငျးတယျ၊ သုံးရမယ့ျ သုံးစရာနရောလညျး ပိုမြားတယျ။ ရာဘာဈေးက ကလြာတာလညျးကွာပွီ။ ဈေးတကျလာတယျဆိုပမေယ့ျ ဒီ ၃ နှဈ၊ ၄ နှဈအတှငျး ငှကွေေးဖောငျးပှမှုနှုနျး အရဆိုရငျ ဈေးကနြတော။ ရာဘာခွံလညျး ဆကျလုပျရမယျ၊ ဆီအုနျးလညျး ဆကျလုပျရမယျ။ ဒါပမေယ့ျ အရေးကွီးတဲ့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျနဲ့ ပတျသကျတယျဆိုရငျတော့ တကယျတမျးက ကနြောျတို့ လုပျငနျးရှငျတှရေော၊ အစိုးရတှရေော သတျသတျမှတျမှတျ လုပျရမှာပေါ့။ စိုကျရမယ့ျနရောက ဘယျနှဈဧကလဲ၊ သဈတောကို ထိနျးသိမျးရမယျဆိုတာက ဘယျနှဈဧကလဲ ဆိုတဲ့ဟာပေါ့။ အခုလုပျနတေဲ့ခွံတှေ အမြားစုကလညျး အမြားအားဖွင့ျတော့ ကော့သောငျးဘကျမှာဆိုရငျ ဧကသောငျးနဲ့ခြီတယျ။ အထူးသဖွင့ျ မွိတျကနေ ကော့သောငျးကိုသှားတဲ့ လမျးတလြှောကျလုံးဆိုရငျ ဆီအုနျးခွံတှမြေားတယျ။ ရာဘာခွံ မရှိသလောကျဘဲ။”
ကမ်ဘာ့လထေုထဲက ကာဗှနျဒိုငျအောကျဆိုကျဓာတျငှေ့တှေ အမြားအပွား စုပျယူထားတဲ့ သဈတောတှေ ခုတျလှဲပွီး စိုကျပြိုးရေးလုပျနတောကွောင့ျဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုအပေါျ ဆိုးဆိုးရှားရှား သကျရောကျလာသလို အပူပိုငျး မုတျသုံတောကွီးတှကေို မှီခိုနရေတဲ့ ဒသေခံလူနညျးစုတှနေဲ့ ရှားပါး တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျတှေ အသကျရှငျသနျရေး အခကျအခဲ ဖွဈလာစပေါတယျ။ မွနျမာအစိုးရဟာ လကျရှိခြိနျထိ စားအုနျးဆီ စိုကျပြိုးရေးအတှကျ ကုမ်ပဏီ ၄၄ ခုကို မွေဧက တသနျးနီးပါးကို လုပျငနျးလိုငျစငျ ခပြေးတယျလို့ ၂၀၁၉ ခုနှဈ သွဂုတျလက ထုတျပွနျတဲ့ Scientific Reports သိပ်ပံစာစောငျမှာ ဖောျပွထားတာပါ။
မွနျမာအစိုးရဟာ လူမှုရေးအရရော သဘာဝပတျဝနျးကငြျ အရေးကိုပါ ထည့ျသှငျးစဉျးစားခွငျးမပွုဘဲ အပူပိုငျး မုတျသုံတောတှေ၊ အမွဲစိမျးသဈတောတှနေဲ့ သဘာ၀ တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျတှေ မှီတငျးနတေဲ့ တနငျ်သာရီတိုငျးထဲက သဈတောမွနေရောတှကေို စားအုနျးဆီ စိုကျပြိုးရေးအတှကျ ခှင့ျပွုနတေယျလို့ လေ့လာသုံးသပျသူတှကေ ဝဖေနျထောကျပွကွပါတယျ။
ဗွိတိနျနိုငျငံအခွစေိုကျ ပတျဝနျးကငြျနဲ့ တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျ ထိနျးသိမျးရေး လှုပျရှားမှုအဖှဲ့ Fauna and Flora International (FFI) က Mark Grindley က ၂၀၁၇ ခုနှဈမှာ တနငျ်သာရီတိုငျးကို ကိုယျတိုငျသှားရောကျခဲ့ပွီးဆီအုနျးစိုကျခငျးတှကွေောင့ျ ကြားမြိုးစိတျတှေ မြိုးတုံးသှားမယ့ျအရေး စိုးရိမျစရာ အခွအေနကေို ခုလိုရှငျးပွပါတယျ။
“မွနျမာအစိုးရသဈအနနေဲ့ လိုအပျတဲ့နရောတှထေိ ကှငျးဆငျးစဈဆေးရမယ့ျ အခြိနျရောကျပွီလို့ ထငျပါတယျ။ ဆီအုနျးလုပျငနျးတှကေို ရရှေညျခံပွီး သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးမှာ စံပွဖွဈမယ့ျနညျးနဲ့ စိုကျပြိုးဖို့ တိုကျတှနျးခငြျပါတယျ။ ဆီအုနျးလုပျငနျးကွောင့ျ ထိခိုကျနဈနာနတေဲ့ လူမှုအသိုငျးအဝိုငျးအတှကျလညျး တာဝနျခံမှု ရှိစခေငြျပါတယျ။ အရငျအစိုးရ လကျထကျတုနျးက အမှားအယှငျးတှေ ဖွဈခဲ့ပွီးပွီမို့လို့ လာမယ့ျ မွနျမာ့အနာဂတျမှာတော့ ရရှေညျခံတဲ့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျမြိုး ဖနျတီးစခေငြျပါတယျ။ ကနြောျတို့ဘကျတော့ လကျတှဲဆောငျရှကျဖို့ အဆငျသင့ျပါ။ တနငျ်သာရီတိုငျးထဲမှာ ခုလကျရှိ ကြားကောငျရေ ဘယျလောကျကနြျသလဲဆိုတာ ကနြောျတို့ အတိအကြ မသိပါဘူး။ သူတို့ကို အကာအကှယျပေးဖို့ ကိစ်စကလညျး နေ့စဉျနဲ့အမြှ ခကျခဲလာနပေါတယျ။ တိရစ်ဆာနျ ကာကှယျရေးအတှကျ ခုခြိနျမှာ လုပျသင့ျတာ မလုပျဘူးဆိုရငျ လာမယ့ျ ၅ နှဈ ၁၀ နှဈအတှငျး ကြားတကောငျမှ ကနြျတော့မှာ မဟုတျပါဘူး။”
စားအုနျးဆီစိုကျပြိုးရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ သုတသေန လုပျကွတဲ့သူတှကေတော့ လှနျခဲ့တဲ့ အနှဈ ၃၀ လောကျထိ သဈတောကွီးတှအေဖွဈ ရှိခဲ့တဲ့ အရှေ့တောငျအာရှက သဈတောကွီးရဲ့ တဝကျလောကျကို စားအုနျးဆီ စိုကျခငျးတှေ နရောယူသှားပွီလို့ ပွောပါတယျ။ မလေးရှားနိုငျငံမှာတော့ Roundtable Sustainable Palm Oil- RSPO လို့ခေါျတဲ့သဘာဝပတျဝနျးကငြျကို ထိခိုကျမှုမရှိစတေဲ့ စားအုနျးဆီ စိုကျပြိုးထုတျလုပျရေး စံသတျမှတျခကြျတှကေို တောငျသူတှေ လိုကျနာဖို့ သတျမှတျထားတာပါ။ ကှာလာလမျပူအခွစေိုကျ လူမှုရေးအဖှဲ့အစညျးတခုဖွဈတဲ့ Wild Asia အဖှဲ့ ပူးတှဲတညျထောငျသူ Dr Reza Azmi ကတော့ စားအုနျးဆီလုပျငနျးရှငျတှေ မဖွဈမနေ လိုကျနာရမယ့ျ Malaysia Palm Oil Certification Council ရဲ့ ပွဋ်ဌာနျးခကြျနဲ့ပတျသကျလို့ ခုလိုထောကျပွပါတယျ။
“RSPO စံသတျမှတျခကြျတှကေတော့ မဖွဈမနေ လိုကျနာရမှာမြိုးတော့ မဟုတျပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ MSPO ဆိုတာကတော့ မလေးရှားအစိုးရက တရားဝငျ သတျမှတျထားတာဖွဈပွီး စိုကျပြိုးရေးသမားတှေ မဖွဈမနေ လိုကျနာရမယ့ျစနဈပါ။ ဒါပမေယ့ျလညျး ဒီထဲမှာ တကယ့ျကို အရေးကွီးတဲ့ အခကြျတှတေော့ မပါပါဘူး။ လုပျငနျးစလုပျပွီ ဆိုကတညျးက ထည့ျပွီးစဉျးစားရမယ့ျ သဈတောပွုနျးတီးမှု၊မွယောခြဲ့ထှငျမှုတှေ၊ အလုပျသမားတှရေဲ့ လုပျခလစာတှနေဲ့ ခွံထဲက အလုပျသမားတှေ ခတျေသဈကြေးကြှနျလို ဖွဈလာမယ့ျ အခွအေနမြေိုးတှေ မဖွဈအောငျ ဘယျလိုကာကှယျမလဲ ဆိုတာမြိုးတော့ မပါပါဘူး။”
စားအုနျးဆီတှကေို ဧကပေါငျး ၇ သိနျးနီးပါးထိ စိုကျပြိုးဖို့ ၁၉၉၉ ခုနှဈမှာ မွနျမာစဈအစိုးရက ရညျမှနျးထားခဲ့တယျလို့လညျး သိပ်ပံစာစောငျက ဖောျပွထားပါတယျ။ ၁၉၇၀ ပွည့ျလှနျနှဈတှမှော တနငျ်သာရီ၊ မှနျ၊ ကခငြျနဲ့ ရခိုငျပွညျနယျတှမှော စပွီး စားအုနျးဆီကို စိုကျပြိုးခဲ့ပမေယ့ျ ၁၉၉၉ ခုနှဈပိုငျးတှေ ရောကျမှ ဒီလုပျငနျးအပေါျ မွနျမာအစိုးရက ပိုပွီး အာရုံစိုကျလာတာ ဖွဈပါတယျ။ ပွညျတှငျးပွညျပ ဈေးကှကျရဲ့ အလားအလာကောငျးတှကေို မွငျခဲ့တဲ့ စဈအစိုးရက ဧကပေါငျး ၂ သိနျး ၈ သောငျးကြောျမှာ စားအုနျးဆီစိုကျပြိုးဖို့ သူ့စိတျကွိုကျ ကုမ်ပဏီတှကေို ရှေးပွီး လုပျငနျးလိုငျစငျ ခပြေးခဲ့တယျလို့လညျး ဆောငျးပါးရှငျ Nanditha Chandraprakash က သဘာဝပတျဝနျးကငြျအရေး ဖောျပွနတေဲ့ Mongabay.com မှာ ထောကျပွ ရေးသားထားတာပါ။
ခုလကျရှိ လုပျကိုငျနကွေတဲ့ တနငျ်သာရီတိုငျးထဲက စားအုနျးဆီလုပျငနျးရှငျတှေ လိုကျနာရမယ့ျ သဘာဝပတျဝနျးကငြျကို ထိခိုကျမှုမရှိစတေဲ့ စံသတျမှတျခကြျတှေ ခမြှတျထားသလား ဆိုတာကတော့ ရှငျးရှငျးလငျးလငျး မရှိပါဘူး။ ဈေးနှုနျးသကျသာတာကွောင့ျရော ကုနျပစ်စညျးပေါငျးစုံမှာပါ အသုံးပွုလို့ရတဲ့ စားအုနျးဆီကို ကမ်ဘာတဝှမျး ဝယျလိုအားတှေ မွင့ျတကျလာတဲ့အတှကျ သဈတောတှေ ပွုနျးတီးပွီး ဥတုရာသီအပေါျ ထိခိုကျလာမှာကို သိပ်ပံပညာရှငျတှေ စိုးရိမျလာနသေလို စိုကျခငျးတှမှော အသုံးပွုကွတဲ့ ပိုးသတျဆေးတှကွေောင့ျလညျး ရအေရငျးအမွဈအပေါျ ထိခိုကျမှုတှေ ရှိလာမှာကိုလညျး စိုးရိမျနကွေတာ ဖွဈပါတယျ။
