ကမ္ဘာတဝန်းလုံးက အပင်မျိုးစိတ် ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်မျိုးတုန်းပျောက်ကွယ်မယ့်ဘေးနဲ့ရင်ဆိုင်နေရပြီလို့ IUCN ကပြောပါတယ်။မျိုးတုန်းပျောက်ကွယ်နိုင်ခြေရှိနေတဲ့တိရိစ္ဆာန်မျိုးစိတ်အရေအတွက်ထက် အပင်မျိုးစိတ်တွေကနှစ်ဆမကပိုများတယ်လို့လည်း ဆိုထားပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာ နန်းလောင်ဝ်ကတင်ပြထားပါတယ်။
Wonder of Nature ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်သဘာဝတရားကြီး ၇ ခုထဲက တခုအပါအဝင်ဖြစ်တဲ့ Iguazu ရေတံခွန်ကြီးဟာ အမေရိကန်နဲ့ ကနေဒါနှစ်နိုင်ငံကြားက Niagara ရေတံခွန်ကြီးထက်ပိုမြင့်သလို ဇမ်ဘီယားနဲ့ ဇင်ဘာဘွေနှစ်နိုင်ငံကြားက Victoria ရေတံခွန်ထက်လည်း ၃ ဆလောက် ပိုကျယ်ပါတယ်။
ရေခဲလွှာရေခဲမြစ်တွေရှိရာ Patagonia ဒေသနဲ့ တောင်ဝင်ရိုးစွန်းကြားမှာရှိတဲ့ Ushuaia မြို့ကလေး ကြမ်းတမ်းလှတဲ့ရာသီဥတုဟာ ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှုဂယက်ကြောင့်ပိုလို့တောင်ခန့်မှန်းရခက်ပြီး ဂေဟဗေဒစနစ်တွေလည်း ထိခိုက်လာနေပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့ အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်အတွက် နန်းလောင်ဝ်က သွားရောက်ရိုက်ကူးတင်ဆက်ထားပါတယ်။
အာဂျင်တီးနားနိုင်ငံ၊ Patagonia ဒေသမှာရှိတဲ့ ကမ္ဘာ့ရေချိုတတိယအများဆုံးသိုလှောင်ထားရာ Perito Moreno Glacier ရေခဲထုကြီးမှာ ကမ္ဘာ့အပူချိန်မြင့်တက်မှုကြောင့် အရည်ပျော်ဆင်းမှု မြန်ဆန်လာနေပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်အတွက် Perito Moreno Glacier ကနေနန်းလောင်ဝ်ကရိုက်ကူးတင်ပြထားပါတယ်။
သဘာဝဘေးဒဏ်တွေကြောင့် အနာဂတ်မျိုးဆက်တွေရဲ့ ဘဝရှင်သန်ရပ်တည်နိုင်ရေး စိုးရိမ်သံတွေတိုးလာချိန်မှာ လူဝံမျိုးနွယ်တွေကို လေ့လာသူ Jane Goodall ကတော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးကမ္ဘာတဝန်းကလူငယ်တွေကိုယ်တိုင် အကောင်အထည်ဖော်နိုင်အောင်ကြိုးပမ်းနေပါတယ်။ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာ အစီအစဥ်မှာ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
ဥတုရာသီပြောင်းလဲမှုပြီးရင် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကိုထိခိုက်ပျက်စီးစေတဲ့နောက်ထပ်အကြောင်းအရာကတော့ ကျူးကျော်မျိုးစိတ်ပြဿနာပါ။ ဒါကြောင့်လည်း အစိုးရနဲ့ ဒေသအာဏာပိုင်တွေက ကျူးကျော်မျိုးစိတ်ခြေမှုန်းရေး ဦးစားပေး ဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
လူဝံမျိုးနွယ်တွေကိုလေ့လာမှုနဲ့ ကမ္ဘာမှာထင်ရှားသူ Jane Goodall ဟာ ဥတုရာသီပြောင်းလဲမှုနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရေးကို အားစိုက်ဆောင်ရွက်နေသူလည်းဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာတဝန်းကလူငယ်တွေကိုယ်တိုင် သူတို့အနာဂတ်အရေး အားထုတ်လာအောင်လည်း ကြိုးပမ်းနေသူဖြစ်ပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာ အစီအစဥ်မှာ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
ပါရီအိုလံပစ်ပွဲတော်ကို သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်မှုအနည်းဆုံး သမိုင်းဝင်မှတ်ကျောက်တင်နိုင်အောင်ရည်ရွယ်ကျင်းပတာဖြစ်ပါတယ်၊ ဂေဟဗေဒစနစ်တွေနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး အားကစားကဏ္ဍကနေ အားစိုက်ဆောင်ရွက်လာတဲ့ ရှေ့ဆောင်ဥပမာတခုလည်းဖြစ်ပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
တိုင်ဖုန်းနဲ့အပူပိုင်းမုန်တိုင်းတွေလို ပြင်းထန်တဲ့သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကို မြန်မာအပါအဝင် အာရှကကမ်းရိုးတန်းနေ ပြည်သူတွေ ရှေ့ဆက်ပိုမိုကြုံတွေရမှာဖြစ်တဲ့အတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုတွေလုပ်ထားကြဖို့ ကျွမ်းကျင်သူတွေရဖက်က အရေးတကြီးတိုက်တွန်းနေပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
"အစ်မတို့ဆီကို ရေရောက်လို့ရှိရင် ကျန်တဲ့နေရာတွေမှာ နေလို့မရတော့ဘူး။ အခု ရွာထဲကိုရေတွေ ဝင်တော့မှာဆိုတော့ ကျန်တဲ့ရွာတွေ အားလုံးမြုပ်ကုန်တာ။ အရင်ကဆိုရင် အစ်မတို့ရွာ ကမ်းနားကြီးရှိတယ်။ ဒီကမ်းနားကိုပဲ ရေရိုက်ပြီးမှ ပြန်ကျသွားတာ။ ဒီလိုမျိုး အိမ်စုံးစုံးမြုပ်တဲ့အထိတော့ မဖြစ်ကြဘူးပေါ့ကွယ်။" (ဒေသခံပြည်သူ)
" ၃ ရက်ရှိသွားပြီ။ ကချင်ပြည်နယ်တခုလုံး ဖြစ်နေတာ ဖြစ်တာလေ။ ဗန်းမော်လည်း ဖြစ်နေတယ်။ မိုးကောင်း၊ မိုးမိတ် ကချင်ပြည်နယ် တခုလုံးပေါ့နော်၊ (အရင်က) တယ်လီနော မရဘူးဆိုရင် MPT ရမယ် MPT မရဘူးဆိုရင် Mytel တခုကတော့ ပုံမှန်ရနေတဲ့ အနေအထားမှာရှိတယ်၊ အခုက သုံးလို့ကို မရဘူးဗျ။” (မြစ်ကြီးနားမြို့ခံ)
နိုင်ငံရေးအကျဥ်းသူအကျဥ်းသားတွေအပါအဝင် အကျဥ်းသား ၅၀၀ ကျော်ကို အင်းစိန်ကနေ ဒိုက်ဦးနဲ့သာယာဝတီထောင်တွေကို ထောင်ပြောင်းလိုက်တာဟာ ဇွန်၊ ဇူလိုင်နဲ့ သြဂုတ်လတွေမှာ ထောင်တွင်းသပိတ်တိုက်ပွဲတွေလုပ်လေ့ရှိတာကြောင့် ထောင်အပြောင်းအရွှေ့တွေ လုပ်နေတာဖြစ်တယ်လိုံ နိုင်/ကျဥ်းအရေးလှုပ်ရှားသူတဦးက ပြောပါတယ်။
"နော်တို့ဘက်မှာ မိုးတော်တော်ရွာတော့ လေကြောင်းကတော့မပါဘူး။ စစ်မှုထမ်းနဲ့ သင်တန်းဆင်းထားတဲ့ လူငယ်ပိုင်းလေးတွေပါလာတယ်။ သူတို့သုံးတဲ့လက်နက်တွေကတော့ ပုံမှန်သုံးနေတဲ့အတိုင်းပဲ သုံးတယ်။ ဒါပေမဲ့ စစ်မှုထမ်းဥပဒေနဲ့ သူတို့စုဆောင်းထားတဲ့ လူတွေကို အများဆုံးသုံးနေကြတာ ကျနော်တို့မြင်တယ်။" (တော်လှန်ရေးရဲဘော်တဦး)
စစ်ရေးပဋိပက္ခတွေဟာလူမှုဘဝနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အပေါ် ဆိုးရွားတဲ့သက်ရောက်မှုတွေရှိနေပါတယ်။ ရုရှား-ယူကရိန်းနဲ့ အစ္စရေးလ် ဂါဇာလိုစစ်ရေးပဋိပက္ခတွေဖြစ်နေချိန်မှာပဲသဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်ပျက်စီးမှုအကြောင်း ခုလိုမီးမှောင်းထိုးပြောဆိုလာတာဖြစ်ပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာနန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။ ..
ကရင်နီပြည်နယ်အတွင်း စစ်ဘေးရှောင် ၁ သိန်းခွဲကျော်နေထိုင်ရာ စစ်ရှောင်စခန်း ၄၀၀ ကျော်မှာ စားနပ်ရိက္ခာနဲ့ တခြား လူသားစာနာမှုအကူအညီတွေ ကြီးကြီးများမားလိုအပ်နေတယ်လို့ ဒေသခံတွေနဲ့ ကရင်နီပြည် ကြားကာလအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ(IEC) တာဝန်ရှိသူတဦးက ပြောပါတယ်။
မဲဆောက်မြို့မှာ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကြောင့် ဇနီးဖြစ်သူအသက်သေဆုံးခဲ့ရတဲ့ အမှုမှာ တရားခံခင်ပွန်းဖြစ်သူ အဆိုတော်ဝဠာကို Lion Battalion Commando စစ်ကြောင်းဆီကနေ ထိုင်းရဲဘက်ကို လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပြီးဖြစ်တယ်လို့ ဒီအမှုကို စတင်ဖေါ်ထုတ် ခဲ့သူလည်းဖြစ်တဲ့ မထိပ်ထားက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
အာဖရိကဦးချိုဒေသကလူသန်းပေါင်းများကိုထိခိုက်လာတဲ့ဆိုးရွားလာတဲ့ရာသီဥတုအခြေအနေကို AI နည်းပညာနဲ့ ကြိုတင်ခန့်မှန်းနိုင်ဖို့ဆောင်ရွက်နေပါပြီ။ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအစီအစဥ် WFPနဲ့ ဗြိတိန်အောက်စဖို့တက္ကသိုလ်ကသိပ္ပံပညာရှင်တွေပူးပေါင်းပြီးဆောင်ရွက်နေတာပါ။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
"စစ်ဘေးရှောင်လာသူတွေဆို ဒီဘီလူးကျွန်းကိုပဲ အားကိုးနေရတာ။ ဒီကလည်း ဧည့်ဝတ်ကျေကျေနဲ့ ဧည့်ခံထားကြတာ။ အခုကျတော့ ကျောက်မီးသွေး လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေးစက်ရုံတည်မယ်ဆိုတော့ ကျနော်တို့အနေနဲ့ကတော့ မကြိုက်ဘူးပေါ့။ အခုက စကစခေတ်ဆိုတော့ လှုပ်ရှားဖို့၊ ပြောဆိုဖို့ကတော့ နည်းနည်းခက်နေတယ်။" (ဘီလူးကျွန်းဒေသခံ)
သြစတေးလျကGreat Barrier Reef သန္တာကျောက်တန်းကြီးပျက်စီးမှုကို ဥာဏ်ရည်တုနည်းပညာပါ ရေအောက်ဒရုန်းယာဥ်နဲ့လေ့လာနေပါပြီ။ ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှုကြောင့်ကမ္ဘာအရပ်ရပ်ကသန္တာကျောက်တန်းကြီးတွေရဲ့ ဂေဟဗေဒစနစ်တွေ အကြီးအကျယ်ထိခိုက်ပျက်စီးလာနေတာဖြစ်ပါတယ်။ ဥတုရာသီနဲ့အနာဂတ်ကမ္ဘာအစီအစဥ်ကနေ နန်းလောင်ဝ်က တင်ပြထားပါတယ်။
လူနာရှိလို့မြင်းခြံဆေးရုံကိုသွားပို့ပြီး LockDown အချိန်က လွန်သွားပြီလေ။ မြင်းခြံကနေ စခမ ကျေးရွာကိုအပြန် စစ်ကောင်စီတွေ ကင်းပုန်းဝပ်နေတဲ့နေရာကိုအဖြတ် ကားရှေ့မီးတော့ဖွင့်တယ်။ အတွင်းမီးမဖွင့်တော့ ဆရာတော့်ကို မတားမပြုဘဲ၊ ပုံစံကြည့်တာ မူးရူးနေတယ်နဲ့တူတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့် ပစ်ခတ်ပစ်တာထင်တယ်။" (ဒေသခံ)
နောက်ထပ်ကြည့်ရှုရန်
