နိုင်ငံတိုးတက်ရေးအတွက် အခက်အခဲတွေကြားက ဖောက်ထွက်နိုင်ဖို့ဆိုတာ မျိုးဆက်သစ်လူငယ်တွေအပေါ် အများကြီး မူတည်နေပါတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂက ချီးမြှင့်တဲ့ စဉ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုးရေး ဦးဆောင်တည်ထွင်သူ ဆုရရှိတဲ့ ကိုဇော်ရဲနောင်က ပြောပါတယ်။ ကိုကျော်ကျော်သိန်းက တွေ့ဆုံမေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ကိုဇော်ရဲနောင် က သူငယ်ချင်း ကိုမာန်သူရှိန်နဲ့ ရွှေတောင်ညိုကြီး ကုမ္ပဏီလီမီတတ် ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ စတင်ပြီးတော့ တည်ထောင်ခဲ့တယ်။ ပြီးနောက် ကြက်မွေးမြူးရေးလုပ်ငန် - ဘယ်လို ကြက်မွေးမြူးရေး လုပ်ငန်းဘယ်လိုကြက်မွေးမြူးရေး လုပ်ငန်းဆိုတာကို ရှေ့မှာပြောသွားခဲ့ပါပြီ။ ဆိုတော့ ဒီရွှေတောင်ညိုကြီး ကုမ္ပဏီလီမိတက်ကို စတည်ထောင်ခဲ့ပြီး၊ ဒီလိုကြက်မွေးမြူးရေး အမျိုးအစားကို စလုပ်ဖို့ ဘယ်လိုစိတ်ကူးရခဲ့တာလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဓိကတော့ ကျနော့်သားလေး (၉) လအရွယ်မှာ nutration consultant ဆရာဝန်ကြီးက သားသားကို ကြက်ဥကျွေးဖို့ဆိုပြီးတော့ မှာပါတယ်။ မှာတဲ့အခါမှာ ကျနော်က ကြက်ဥကို ကျွေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီကြက်ဥက သားသားလေးစားဖို့ မသင့်တဲ့ ကြက်ဥ ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို သိသွားတယ်။ (၃) လလောက်ကြာမှ သိသွားတယ်။ သိသွားတဲ့အခါမှာ ကျနော် ဘာဖြစ်လဲဆိုတော့ ဒီအချိန်မှာ အဖေတယောက်အနေနဲ့ အပြစ်ရှိတယ်လို့ ယူဆလိုက်တယ်။ ဘာလုပ်လဲဆိုတော့ ကျနော်သူငယ်ချင်းက ပြောလာပြီး တိုက်ဆိုင်သွားတော့ ကိုမာန်နဲ့ ကျနော်တို့ ကြက်မွေးကြအောင်ဆိုပြီး စဖြစ်ခဲ့တာပါ။
စဖြစ်တော့ ကျနော်တို့က ရိုးရိုးလှောင်အိမ်နဲ့ မွေးတာမျိုး မလုပ်ချင်ဘူး။ Free Range Chicken သြဲဂန်နစ်လမ်းကို သွားဖို့အတွက် အဓိကတော့ ကြက်တွေကို ထောင်မချထားချင်ဘူး။ တိရစ္ဆာန်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ညဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှု မလုပ်ချင်ဘူး။ ဒါကြောင့်မို့ မြေကြီးပေါ်မှာ သူတို့သဘာဝအတိုင်း လွှတ်ကျောင်းပြီးမွေးတဲ့စနစ်ကို စလုပ်မယ်ဆိုပြီး ကိုမာန်နဲ့ တိုင်ပင်ပြီး စဖြစ်ခဲ့တာပါ။
မေး ။ ။ ဒီလိုမျိုး လွှတ်ကျောင်း လွတ်လွတ်လပ်လပ် သဘာဝနီးပါးမွေးပြီးမှ ဥဥစေတဲ့ ကြက်တွေကိုမွေးတာက စီးပွားဖြစ်မွေးတာ၊ အရင်တုန်းက အဲဒီလောက်အထိ မရှိဘူးထင်တယ်။ ခြံနဲ့တာ့ ရှိမှာပေါ့။
ဖြေ ။ ။ ကျနော် မှတ်သားမိသလောက် အိမ်တွေမှာ မွေးထားတာတော့ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ စီးပွားဖြစ် ထုတ်ရလောက်အောင် လွှတ်ကျောင်းစနစ်နဲ့ မွေးတာမျိုး ကျနော်တို့ရှေ့မှာ မရှိခဲ့ဘူး။
မေး ။ ။ ဘယ်လိုဖြစ်ပြီး လွှတ်ကျောင်း ကြက်မွေးမြူးရေးကိုလုပ်မယ် ဆိုပြီးတော့၊ ဒါက လုပ်သင့်တဲ့လုပ်ငန်းဆိုပြီး စဉ်းစားမိသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဓိကတော့ ကျနော်တို့ သာမန်ရိုးကျ ကြက်ဥတွေကတော့ ဈေးထဲမှာရှိတယ်။ သူ့မှာ ကောင်းတဲ့ချက်တွေ ရှိသလို၊ အားနည်းချက်တွေလည်း ရှိတယ်။ နောက်တခုက ဘာလဲဆိုတော့ ကျနော်တို့လည်း ဗုဒ္ဓဘာသာဖြစ်တယ်။ ဖြစ်တဲ့အခါကြတော့ ကြက်တွေကို လှောင်အိမ်ထဲမှာ ထည့်မထားချင်ဘူး။ ထည့်မထားချင်တော့ မြေကြီးပေါ်မှာ လွှတ်ကျောင်းမွေးမယ်ဆိုပြီး စပြီစဉ်းစားခဲ့တာ။
မေး ။ ။ စလုပ်တဲ့အချိန်မှာဆိုရင် ဒါက အသစ်လည်းဖြစ်တယ်ဆိုတော့ အခက်အခဲတွေ့မှာ သေချာသလောက်ပေါ့။ ဘယ်လို အခက်အခဲတွေ အဓိက ရင်ဆိုင်ခဲ့ရလဲ။
ဖြေ ။ ။ အခက်အခဲတွေကတော့ အများကြီးပါ။ အပိုင်းခွဲပြီးတောင် ပြောလို့ရတယ်။ တခုမှာဆိုရင် ကျနော်တို့က မွေးမြူးရေးကို ဒီလိုမျိုး အများကြီးလုပ်ခဲ့ဖူးတာ မဟုတ်ဘူး။ နှစ်ယောက်စလုံးကလည်း ကြက်မွေးမြူးရေး အတွေ့အကြုံ မရှိဘူး။ ကိုမာန်ဆိုလည်း အပျော်မွေးခဲ့တာပဲ ရှိတာ။ ကျနော်ဆိုလည်း မရှိတဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့လုပ်တဲ့ဟာကလည်း အသစ်ဖြစ်နေတယ်။ အသစ်ဖြစ်နေတော့ မေးစရာလူလည်း တော်တော်နည်းတယ်။ အဲဒီမှာစပြီးတော့ Struggle စလုပ်ရတယ်။ ဘာဖြစ်လဲဆိုတော့ မကုန်သင့်တဲ့ ပိုက်ဆံတွေ အများကြီးကုန်တယ်။ လေးဆလောက် ပိုကုန်တယ်ဟာမျိုးတွေလည်း ဖြစ်ခဲ့ဖူးတယ်။
နောက်တခုက ဘာလဲဆိုတော့ ဈေးကွက် - ဈေးကွက်ရှာတဲ့အခါမှာ ကုန်ပစ္စည်းအသစ်ကြီး ထွက်လာတယ်။ အဲဒါကို ဘယ်သွားရောင်းမလဲ။ နောက်ပြီးတော့ ဒီဟာက ကုန်ကျစရိတ်ကလည်း များတယ်။ ရှေ့မှာလည်း အမှားတွေကများတယ်။ ဈေးကွက်အခက်အခဲ ကြုံခဲ့တယ်။ အဲဒါမျိုးတွေ struggle အများကြီး လုပ်ခဲ့ရပါတယ်။
မေး ။ ။ လုပ်ငန်းက ၂၀၁၇ မှာ စခဲ့တယ်ဆိုတော့ တကယ့်ကို အသစ်။ အခုဆိုရင် (၂) နှစ် ပတ်ဝန်းကျင်။ လုပ်ငန်းအသစ်ဆိုတော့ အခုအချိန်အထိလည်း အခက်အခဲတွေ ရှိနေအုံးမယ်။ အခုအချိန်မှာ အခက်အခဲတွေ နည်းသွားပြီလား။
ဖြေ ။ ။ ပြောရင်တော့ အခက်အခဲတွေက ထုတ်လုပ်မှုနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ တဖြည်းဖြည်းနဲ့တော့ control ထိန်းချုပ်လာနိုင်တယ်။ တခြားဈေးကွက်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အခက်အခဲတွေတော့ ရှိသေးတယ်။
မေး ။ ။ အခုလက်ရှိ အခြေအနေ။ စလုပ်တာကနေ ကြုံရတဲ့ အခက်အခဲကနေ အခုလက်ရှိ ရှိနေတဲ့ အခက်အခဲတွေထဲမှာ အကြီးမားဆုံး ရှိနေတဲ့ အခက်အခဲ၊ အကြီးမားဆုံး ရင်ဆိုင်နေရတာကိုပြောရင် ဘာရှိမလဲ။
ဖြေ ။ ။ အကြီးမားဆုံး ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အခက်အခဲကတော့ ကျနော်တို့နှစ်ယောက်က ဝန်ထမ်းဘဝက လာတာ။ အဲဒီတော့ ငွေက အလုံအလောက် မရှိဘူး။ မိသားစုနှစ်စုမှာရှိတဲ့ ငွေကိုပေါင်းပြီးမှ ဒီခြံကို လုပ်ခဲ့ရတာပါ။ လုပ်ခဲ့တော့ မြေဆိုရင် ငပုတောမှာ ကိုမာန်သူရှိန်ရဲ့ အကိုရဲ့မြေကို ခဏယူပြီးတော့ လုပ်ခဲ့ရတယ်။ အဲဒီလိုနဲ့ စခဲ့ရတော့ ကျနော်တို့မှာ အဓိကတော့ ငွေကြေးအခက်အခဲပါ။ နောက်တခုကတော့ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ အခက်အခဲ။ နောက်ပြီး ဘယ်လိုသွားရောင်းရမလဲဆိုတဲ့ အခက်အခဲ။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့က အခက်အခဲတွေအားလုံးကို တာဝန်ယူပြီးတော့ လယ်သမားကိုလည်း နည်းပညာတွေ ပြန်ပေးပြီးတော့ အလုပ်လုပ်ဖြစ်သွားတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ငပုတောမှာ စခဲ့တယ်။ အဲဒီကနေ အခုဆိုရင် ကျနော် သိထားတာက ရှမ်းပြည်နယ် စလုပ်နေပြီ၊ ကရင်မှာ စလုပ်နေပြီ။ ရန်ကုန်တိုင်းမှာ စလုပ်နေပြီ။ လူတစ်ရာကျော် လုပ်နေပြီဆိုတော့ လယ်သမားတွေနဲ့ ဘယ်လိုလုပ်သလဲ။
ဖြေ ။ ။ လယ်သမားတွေနဲ့ကြတော့ ဘယ်လိုလုပ်သလဲဆိုတော့ (၁) နည်းပညာပေးတယ်။ နည်းပညာက Organic Farming လွှတ်ကျောင်း Free-range စနစ်ကို ဘယ်လိုမွေးသလဲဆိုတဲ့ နည်းစနစ်တွေ အကုန်လုံးကို ပေးတယ်။ အဲဒီလိုပဲ လွှတ်ကျောင်းမွေးတဲ့ ကြက်တွေကို ကျွေးတဲ့အစာတွေ ပဲ၊ ပြောင်း၊ နှမ်းတွေကို ဒါတွေကို စနစ်တကျနဲ့ Organic နည်းနဲ့ ဘယ်လိုစိုက်မလဲဆိုတဲ့ နည်းပညာတွေ ပံ့ပိုးခဲ့တယ်။
(၂) ဒါတွေလုပ်ဖို့အတွက် ပိုက်ဆံကို ကျနော်က တတ်နိုင်သမျှ ပံ့ပိုးပေးတယ်။ တတိယအချက်ကတော့ ဒီဟာတွေ ထွက်လာပြီးရင် ဘယ်နားရောင်းမလဲဆိုတာ လယ်သမားတွေဆီမှာ ပြဿနာ ရှိတယ်။ အဲဒီ ဈေးကွက်မရှိတဲ့ ပြဿနာကို ကျနော်က တာဝန်ယူပေးတယ်။ ချုပ်ပြောမယ်ဆိုရင်တော့ ကျနော်သည် နည်းပညာ၊ ငွေရေးကြေးရေး အခက်အခဲ နဲ့ ဈေးကွက်အခက်အခဲတွေကို လယ်သမားတွေအတွက် ဖြေရှင်းပေးတယ်။
ဒါကတော့ ကြက်ဥထုတ်တဲ့ လယ်သမားတွေနဲ့ စိုက်ပျိုးရေးတောင်သူတွေအတွက်။ နောက်တခုက အမျိုးသမီးတွေဆို - ကြက်ဥတွေကို ရန်ကုန်မြို့မှာ ရောင်းတဲ့အခါမှာ ဒီအတိုင်း မရောင်းဘဲနဲ့ ဝါးခြင်းလေးတွေနဲ့ ရောင်းတယ်။
မေး ။ ။ ဝါးခြင်းလို့ ဘာလို့စဉ်းစားတာလဲ။ ဘာကြောင့် တခြားတွေနဲ့ ပလက်စတစ်ဘူး၊ ဖော့ဘူးတို့ မသုံးတာလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဓိကတော့ နယ်မှာရှိတဲ့ အမျိုးသမီးတွေက အလုပ်မရှိဘူး။ အလုပ်မရှိတဲ့အခါကြတော့ သူတို့ကို အလုပ်ပေးချင်တာနဲ့ နယ်မှာဆိုလဲ ဘယ်နားကြည့်ကြည့် ဝါးတောက အမြဲရှိတယ်။ အဲဒါနဲ့ ကျနော်တို့ ဝါးခြင်းလေးတွေကို စဉ်းစားတာ။ ကျနော်တို့လည်း တကယ့်တကယ်တော့ ဝါးခြင်းမရက်တတ်ပါဘူး။ ရက်တတ်တဲ့လူကို ကိုမာန်သူရှိန်က ခေါ်လာပြီး ရွာကလူတွေကို သင်ပေးတယ်။ အဲဒီတော့ ဝါးခြင်းလေးကလည်း ကျနော်တို့ အောင်မြင်မှုရဲ့ တစ်ခု ဖြစ်တယ်။ ဥပမာ အမျိုးသမီးတယောက် ခြင်းတစ်ထောင်လောက်ကို ရက်နိုင်တယ်။ တစ်ခြင်းကို (၄၅၀) ရတယ်။
မေး ။ ။ ခြင်းတစ်ထောင်ဆိုတာ တစ်လကို ပြောတာလား။
ဖြေ ။ ။ တစ်လကို ခြင်းတစ်ထောင်လောက် ရက်နိုင်တယ်။ ခြင်းတစ်လုံးကို (၄၅၀) ပေးတယ်။ တစ်လကို သူတို့ရဲ့ ပျှမ်းမျှဝင်ငွေက လေးသိန်းကျော်ကျော် ရှိတယ်။ ဒါလဲ ကျနော်တို့အတွက် ဂုဏ်ယူစရာ ဖြစ်လာတယ်။
မေး ။ ။ သူတို့လည်း ပျော်တာပေါ့။ အလုပ်အကိုင်ရတယ်၊ ဝင်ငွေရတယ်။ ဆိုတော့ လယ်သမားတွေအနေနဲ့ ဘယ်လိုအကျိုးအမြတ်ရလဲ။
ဖြေ ။ ။ လယ်သမားတွေအနေနဲ့ လယ်သမားမှာ နှစ်ပိုင်းရှိတယ်။ မွေးမြူးရေးသမားနဲ့ စိုက်ပျိုးရေးသမား။ စိုက်ပျိုးရေးသမားတွေကိုတော့ ကျနော်တို့ရဲ့ ကြက်စာကို ကျနော်တို့ပြောတဲ့ နည်းစနစ်အတိုင်း စိုက်ပေးပါ။ အကိုတို့ စိုက်ပေးတဲ့ဆိုရင် ကျနော်တို့ ဘယ်လောက်ပေးမယ်။ အဲဒီတော့ လယ်သမားတွေဆိုရင် ပထမနှစ်မှာဆိုရင် စစချင်းဆိုတော့ Organic လက်မှတ် မရသေးဘူး။ ကျနော်တို့က သူတို့ကို target ဘယ်လိုပေးလိုက်လဲဆိုရင် ပထမနှစ်အတွင်းမှာ ခင်များတို့ Milestones တွေ ပထမနှစ်ပြီးရင် ဘာပြီရမယ်။ ဒုတိယနှစ်၊ တတိယနှစ်နဲ့ နောက်ဆုံး Organic ဖြစ်သွားတယ်။ Organic ဆိုတဲ့ သဘောကလည်း တစ်ရက်ထဲနဲ့ တစ်ရာတန်မဖြစ်ဘူး။ မဖြစ်တော့ လယ်သမားတွေကို ခင်များတို့ (၃) နှစ်နေရင် ခင်များတို့ကို Organic လက်မှတ်ရအောင် လုပ်ပေးမယ်။ အဲဒီတော့ ပထမနှစ်မှာ၊ ဒုတိယနှစ်၊ တတိယနှစ်မှာ ကျနော်တို့ပြောတဲ့အတိုင်းလုပ်၊ လုပ်တယ်ဆိုရင် ဘယ်လောက်ရာခိုင်နှုန်း ပေးသွားမယ်။
အဲဒီလိုပဲ မွေးမြူးရေးသမားတွေကိုလည်း ကျနော်တို့ရဲ့ နေ့စဉ်လုပ်ရမယ့် လုပ်ငန်းစဉ်တွေရှိတယ်။ မနက်မိုးလင်းတာနဲ့ ကြက်ခြံထဲမှာ ဘာလုပ်ရမယ်။ ညနောက်ဆုံး အိပ်တဲ့အချိန်အထိ ဘာလုပ်ရမယ်ဆိုတာတွေကို အားလုံးသင်ပေးထားတယ်။ အဲဒီလို သင်ပေးထားတဲ့အတိုင်း လုပ်တယ်ဆိုရင် ကြက်ဥတစ်လုံးကို ဘယ်လောက်တိုးပေးသွားမယ်ဆိုတာကို ကတိပေးထားတယ်။ အဲဒီကတိအတိုင်း လုပ်တဲ့အခါမှာ ကြက်ဥက နေ့တိုင်းထွက်နေတော့ နေ့တိုင်းဝင်ငွေ ရနေတယ်။
ပြောချင်တာက လယ်သမားပဲဖြစ်ဖြစ်၊ မွေးမြူးရေးသမားပဲဖြစ်ဖြစ်၊ စိုက်ပျိုးရေးသမားပဲဖြစ်ဖြစ် သူတို့က ပုံမှန်ထက်ပိုတဲ့ ပိုက်ဆံကို ပိုရလာတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ဘာမှအခက်အခဲမရှိတဲ့ ဈေးကွက်ကို သူတို့ရသွားခဲ့တယ်။
မေး ။ ။ Organic ဖြစ်ပါတယ်လို့ ဘယ်လောက် အာမခံပေးနိုင်လဲ။
ဖြေ ။ ။ အဓိကက ကျနော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ နားလည်မှုလွဲတာ တစ်ခု ရှိတယ်။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုတော့ ဓါတုဗေဒ မသုံးတာနဲ့ Organic ဖြစ်တယ်လို့ ကျနော်တို့မိဘတွေနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ယုံကြည်ထားကြတယ်။ တကယ့်တကယ်က Organic ဆိုတာ ဓါတုပစ္စည်းတွေ မပါရုံနဲ့ Organic ဖြစ်တာ မဟုတ်ဘူး။ ဘာလုပ်ရမလဲဆိုရင် သူမှာ Process ပေါင်း များစွာရှိတယ်။ ဥပမာ ကြက်တွေကျွေးတဲ့အခါမှာ ပဲ၊ ပြောင်း၊ နှမ်း အားလုံးသည် Organic လက်မှတ်ရပြီးသာ ပဲဖြစ်ရမယ်၊ ပြောင်းဖြစ်ရမယ်၊ နှမ်း ဖြစ်ရမယ်။ အဲဒါမျိုး မြန်မာပြည်မှာ မရှိဘူး။ မရှိတော့ ကျနော်တို့ကလည်း တစ်ရက်တည်းနဲ့ Organic ယူခဲ့တာ မဟုတ်ဘူး။ လက်ရှိ ကျနော်တို့ခြံတွေအားလုံး ရထားတဲ့လက်မှတ်သည် Conversion to Organic မြန်မာလိုပြောမယ်ဆိုရင် သြဲဂန်နစ်သို့ ကူးပြောင်းဆဲကာလ လက်မှတ်ကို ယူထားတာ။
မေး ။ ။ အဲဒီ လက်မှတ်ကို ဘယ်သူက ထုတ်ပေးတာလဲ။
ဖြေ ။ ။ Myanmar Organic Agriculture Group ဆိုတဲ့ အဖွဲ့က ထုတ်ပေးပါတယ်။ အဲဒီအဖွဲ့က Commitment ကျနော်တို့ရဲ့ Commitment အရဆိုရင် (၃) နှစ်နေရင် တစ်ရာရာခိုင်နှုန်းဖြစ်တဲ့ Organic ဖြစ်သွားတယ်။ အဲဒါကြောင့်လဲ MOAG အဖွဲ့က နှစ်တိုင်း ပြန်လည်စစ်ဆေးမှုတွေ ပြန်လုပ်တယ်။ ဘယ်လောက်တိုးတက်လာလဲ။ ဘာတွေလိုလဲ။ တောက်လျှောက်ကြည့်ပေးတယ်။ အဲဒီလိုနည်းနဲ့ သွားနေတာပါ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုလက်ရှိ အခြေအနေက ကိုဇော်ရဲနောင်တို့ ပြောနိုင်တာက Organic လုံးလုံး အပြည့်မဟုတ်ဘူးဆိုပေမယ့် အဲဒီကို သွားနေတယ်။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ လက်ရှိမှာ ပြောနိုင်တာက (၅၀) ရာခိုင်နှုန်း သြဲဂန်နစ် သေချာနေပြီ။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့က စားသုံးသူကို မမှားယွင်းစေချင်တော့ ဘယ်လိုပြောပြီး ရောင်းသလဲဆိုတော့ လွှတ်ကျောင်းကြက်ဥ - အင်္ဂလိပ်လိုတော့ Free-Range Chicken လို့ ပြောတယ်။ ကျနော်တို့ရဲ့ ကြက်ဥဘူးတွေမှာ စားသုံးသူကို သြဲဂန်နစ်ကြက်ဥလို့ တစ်လုံးမှ မရေးထားဘူး။ လွှတ်ကျောင်းကြက်ဥလို့ပဲ သုံးထားတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ဒီဥစ္စာက မွေးရတာလဲ မြေ၊ ဘာညာလိုအပ်တယ်ဆိုတော့ ကုန်ကျစရိတ် ပိုများမှာ သေချာတယ်။ အခြားမွေးတဲ့နည်းတွေနဲ့စာရင် ဆိုတော့ ထုတ်လုပ်တဲ့ကုန်ကျစရိတ်နဲ့ ဈေးကွက်ကိုတင်ရတဲ့စရိတ်နဲ့ ဈေးကွက်မှာ ဒီကြက်ဥက နည်းနည်းဈေးပိုကြီးမယ်ဆိုတော့ ဈေးကွက်မှာ စိတ်ဝင်စားတဲ့လူ၊ စားသုံးတဲ့လူတွေ အလုံအလောက်ရလား။
ဖြေ ။ ။ လက်ရှိမှာ ကျနော်တို့ဈေးကွက် ပုံစံက သီးသန့်ဈေးကွက် ဖြစ်တယ်။ လက်ရှိ ကျနော်တို့ ထုတ်နိုင်တဲ့ ပမာဏရယ်။ ဝယ်နိုင်တဲ့ Customs နဲ့ မျှခြေ ရှိနေသေးတယ်။ ကျနော်တို့ကလည်း ဝယ်သူ လိုသလောက်လည်း ထုတ်ပေးနိုင်ဖို့ လိုတယ်။ ဈေးကွက်ထဲမှာ ပြတ်လို့မရဘူး။ အဲဒီလိုပဲ ပိုသွားရင်လည်း ကျနော်တို့က ရှုံးတယ်။ အဲဒီတော့ ဘာလုပ်ရသလဲဆိုတော့ ကျနော်တို့လက်ရှိ ဝယ်သူအရေအတွက်နဲ့ နောက်ထပ်ထွက်လာမယ့် ဝယ်သူတွေကို မှန်းပြီးတော့ ရောင်းသွားတဲ့ အခြေအနေမှာပဲ ရှိပါသေးတယ်။
မေး ။ ။ လက်ရှိ အခြေအနေကနေ ရှေ့ကို ဒီထက်ပိုပြီးတော့ ချဲ့နိုင်မယ့်၊ ပိုတိုးတက်နိုင်မယ့် အလားအလာကော ရှိသလား။
ဖြေ ။ ။ ရှိပါတယ်။ အဓိကတော့ ဒီဟာကို သုံးမယ်ဆိုရင် ကုန်ကျစရိတ်တွေ အများကြီးရှိမယ်။ ဥပမာ ဈေးကွက်ချဲ့မယ်ဆိုရင် ဈေးကွက်ဖော်တာ လုပ်ဖို့လိုမယ်။ အဲဒီအတွက် ကုန်ကျစရိတ်တွေ ရှိနိုင်တယ်။ ဈေးကွက်ကို ချဲ့လိုက်လို့ ဈေးကွက်က လိုက်လာတယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့ ခြံတွေက အဆင်သင့် မရှိဘူး။ ကျနော်တို့လည်း လယ်သမားတွေနဲ့ လုပ်စရာတွေက အများကြီးရှိသေးတယ်။ လယ်သမားတွေဆိုတာ သူတို့ဆီကို သွားရတယ်။ စည်းရုံးရတယ်။ တစ်ခုချင်း လုပ်ရတယ်။ ဒါတွေအားလုံးအတွက်ဆိုရင် အဓိကလိုတာကတော့ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ အခက်အခဲတွေ ဖြစ်တယ်။ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ အခက်အခဲ ပြေလည်သွားမယ်ဆိုရင်တော့ အများကြီး စိတ်တိုင်းသွားကိုယ်ပါ သွားလိုရပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒီလိုမျိုး စမ်းသပ်တီထွင်ပြီးတော့ အရင်တုန်းက မရှိသေးတဲ့ဟာမျိုး တီထွင်စမ်းသစ်ပြီးတော့ ကိုဇော်ရဲနောင်တို့ လူငယ်တွေအနေနဲ့ လုပ်နိုင်တာက မြန်မာနိုင်ငံမှာ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်လာတာရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ အကျိုးသက်ရောက်မှုလို့ ပြောမယ်ဆိုရင် ပြောလို့ရနိုင်သလား။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်လည်း တခါတလေ အဲဒီလို စဉ်းစားမိတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒီအချိန်မှာ သာမန်ရိုးကျ လုပ်နေလို့ကတော့ မလွယ်ဘူး။ မလွယ်တဲ့အခါကြတော့ ကျနော်တို့လို အသက်အရွယ်၊ လူငယ်တွေက ဘာဖြစ်လာလဲဆိုတော့ အသစ်တွေ၊ တီထွင်ပြီး လုပ်လာကြတယ်။ ကော်ဖီကို အသစ်လေး တီထွင်လိုက်မလား။ ငရုတ်သီးကို ပုံစံသစ် ပြောင်းလုပ်မလား။ ပြောရင်တော့ ရှိနေပြီသားတွေပါ။ ကြက်ဥဆိုတာလဲ အရင်ကတည်းက ရှိနေပြီသား။ ကြက်ဥကို ပုံစံပြောင်းလုပ်တော့ ဒီလိုဖြစ်သွားတယ်။ ငရုတ်သီးကိုလည်း ပုံစံပြောင်းလုပ်ရင် အသစ်ဖြစ်သွားတယ်။ ဒီကာလအတွင်းမှာတော့ လူငယ်တွေထဲက နည်းနည်းလေး ပုံစံပြောင်းပြီးတော့ စွန့်ဦးတီထွင်လုပ်လာသူတွေ အများကြီး တွေ့ရပါတယ်။
မေး ။ ။ တိုင်းပြည်က ဒီထက်ပိုပြီးတော့ တိုးတက်ပြီး ပြောင်းလဲမယ်ဆိုရင် ဒီဟာတွေ ပိုဖြစ်လာနိုင်သလို၊ ပိုအကျိုးရှိလာမယ်လို့ ပြောနိုင်လား။
ဖြေ ။ ။ အဓိကတော့ အခက်အခဲတစ်ခု ဖြစ်ပြီဆိုရင် အခက်အခဲမှာ ဖောက်ထွက်တဲ့လူတွေ ရှိတယ်။ အဲဒီဖောက်ထွက်တဲ့ လူတွေက ခေတ်အပြောင်းအလဲတိုင်းမှာ ပေါ်လာတယ်။ ဆိုလိုတာက ဒီအချိန်မှာ အခက်အခဲတွေ အများကြီးရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီအခက်အခဲတွေကြားမှာ ထွက်ပေါက်ကို ရှာတဲ့လူတွေ ရှိတယ်။ အဲဒီလူတွေကတော့ လူငယ်တွေများတယ်။
မေး ။ ။ ကျေးဇူးအများကြီးပါ ကိုဇော်ရဲနောင်။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်ကိုလည်း တွေ့ဆုံမေးမြန်းပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
==Unicode==
နိုငျငံတိုးတကျရေးအတှကျ အခကျအခဲတှကွေားက ဖောကျထှကျနိုငျဖို့ဆိုတာ မြိုးဆကျသဈလူငယျတှအေပေါျ အမြားကွီး မူတညျနပေါတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂက ခြီးမွှင့ျတဲ့ စဉျဆကျမပွတျဖှံ့ဖွိုးရေး ဦးဆောငျတညျထှငျသူ ဆုရရှိတဲ့ ကိုဇောျရဲနောငျက ပွောပါတယျ။ ကိုကြောျကြောျသိနျးက တှေ့ဆုံမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ကိုဇောျရဲနောငျ က သူငယျခငြျး ကိုမာနျသူရှိနျနဲ့ ရှှတေောငျညိုကွီး ကုမ်ပဏီလီမီတတျ ၂၀၁၇ ခုနှဈမှာ စတငျပွီးတော့ တညျထောငျခဲ့တယျ။ ပွီးနောကျ ကွကျမှေးမွူးရေးလုပျငနျ - ဘယျလို ကွကျမှေးမွူးရေး လုပျငနျးဘယျလိုကွကျမှေးမွူးရေး လုပျငနျးဆိုတာကို ရှေ့မှာပွောသှားခဲ့ပါပွီ။ ဆိုတော့ ဒီရှှတေောငျညိုကွီး ကုမ်ပဏီလီမိတကျကို စတညျထောငျခဲ့ပွီး၊ ဒီလိုကွကျမှေးမွူးရေး အမြိုးအစားကို စလုပျဖို့ ဘယျလိုစိတျကူးရခဲ့တာလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဓိကတော့ ကနြော့ျသားလေး (၉) လအရှယျမှာ nutration consultant ဆရာဝနျကွီးက သားသားကို ကွကျဥကြှေးဖို့ဆိုပွီးတော့ မှာပါတယျ။ မှာတဲ့အခါမှာ ကနြောျက ကွကျဥကို ကြှေးတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီကွကျဥက သားသားလေးစားဖို့ မသင့ျတဲ့ ကွကျဥ ဖွဈတယျဆိုတာကို သိသှားတယျ။ (၃) လလောကျကွာမှ သိသှားတယျ။ သိသှားတဲ့အခါမှာ ကနြောျ ဘာဖွဈလဲဆိုတော့ ဒီအခြိနျမှာ အဖတေယောကျအနနေဲ့ အပွဈရှိတယျလို့ ယူဆလိုကျတယျ။ ဘာလုပျလဲဆိုတော့ ကနြောျသူငယျခငြျးက ပွောလာပွီး တိုကျဆိုငျသှားတော့ ကိုမာနျနဲ့ ကနြောျတို့ ကွကျမှေးကွအောငျဆိုပွီး စဖွဈခဲ့တာပါ။
စဖွဈတော့ ကနြောျတို့က ရိုးရိုးလှောငျအိမျနဲ့ မှေးတာမြိုး မလုပျခငြျဘူး။ Free Range Chicken သွဲဂနျနဈလမျးကို သှားဖို့အတှကျ အဓိကတော့ ကွကျတှကေို ထောငျမခထြားခငြျဘူး။ တိရစ်ဆာနျနဲ့ ပတျသကျပွီး ညဉျးပနျးနှိပျစကျမှု မလုပျခငြျဘူး။ ဒါကွောင့ျမို့ မွကွေီးပေါျမှာ သူတို့သဘာဝအတိုငျး လှှတျကြောငျးပွီးမှေးတဲ့စနဈကို စလုပျမယျဆိုပွီး ကိုမာနျနဲ့ တိုငျပငျပွီး စဖွဈခဲ့တာပါ။
မေး ။ ။ ဒီလိုမြိုး လှှတျကြောငျး လှတျလှတျလပျလပျ သဘာဝနီးပါးမှေးပွီးမှ ဥဥစတေဲ့ ကွကျတှကေိုမှေးတာက စီးပှားဖွဈမှေးတာ၊ အရငျတုနျးက အဲဒီလောကျအထိ မရှိဘူးထငျတယျ။ ခွံနဲ့တာ့ ရှိမှာပေါ့။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျ မှတျသားမိသလောကျ အိမျတှမှော မှေးထားတာတော့ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ စီးပှားဖွဈ ထုတျရလောကျအောငျ လှှတျကြောငျးစနဈနဲ့ မှေးတာမြိုး ကနြောျတို့ရှေ့မှာ မရှိခဲ့ဘူး။
မေး ။ ။ ဘယျလိုဖွဈပွီး လှှတျကြောငျး ကွကျမှေးမွူးရေးကိုလုပျမယျ ဆိုပွီးတော့၊ ဒါက လုပျသင့ျတဲ့လုပျငနျးဆိုပွီး စဉျးစားမိသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဓိကတော့ ကနြောျတို့ သာမနျရိုးကြ ကွကျဥတှကေတော့ ဈေးထဲမှာရှိတယျ။ သူ့မှာ ကောငျးတဲ့ခကြျတှေ ရှိသလို၊ အားနညျးခကြျတှလေညျး ရှိတယျ။ နောကျတခုက ဘာလဲဆိုတော့ ကနြောျတို့လညျး ဗုဒ်ဓဘာသာဖွဈတယျ။ ဖွဈတဲ့အခါကွတော့ ကွကျတှကေို လှောငျအိမျထဲမှာ ထည့ျမထားခငြျဘူး။ ထည့ျမထားခငြျတော့ မွကွေီးပေါျမှာ လှှတျကြောငျးမှေးမယျဆိုပွီး စပွီစဉျးစားခဲ့တာ။
မေး ။ ။ စလုပျတဲ့အခြိနျမှာဆိုရငျ ဒါက အသဈလညျးဖွဈတယျဆိုတော့ အခကျအခဲတှေ့မှာ သခြောသလောကျပေါ့။ ဘယျလို အခကျအခဲတှေ အဓိက ရငျဆိုငျခဲ့ရလဲ။
ဖွေ ။ ။ အခကျအခဲတှကေတော့ အမြားကွီးပါ။ အပိုငျးခှဲပွီးတောငျ ပွောလို့ရတယျ။ တခုမှာဆိုရငျ ကနြောျတို့က မှေးမွူးရေးကို ဒီလိုမြိုး အမြားကွီးလုပျခဲ့ဖူးတာ မဟုတျဘူး။ နှဈယောကျစလုံးကလညျး ကွကျမှေးမွူးရေး အတှေ့အကွုံ မရှိဘူး။ ကိုမာနျဆိုလညျး အပြောျမှေးခဲ့တာပဲ ရှိတာ။ ကနြောျဆိုလညျး မရှိတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့လုပျတဲ့ဟာကလညျး အသဈဖွဈနတေယျ။ အသဈဖွဈနတေော့ မေးစရာလူလညျး တောျတောျနညျးတယျ။ အဲဒီမှာစပွီးတော့ Struggle စလုပျရတယျ။ ဘာဖွဈလဲဆိုတော့ မကုနျသင့ျတဲ့ ပိုကျဆံတှေ အမြားကွီးကုနျတယျ။ လေးဆလောကျ ပိုကုနျတယျဟာမြိုးတှလေညျး ဖွဈခဲ့ဖူးတယျ။
နောကျတခုက ဘာလဲဆိုတော့ ဈေးကှကျ - ဈေးကှကျရှာတဲ့အခါမှာ ကုနျပစ်စညျးအသဈကွီး ထှကျလာတယျ။ အဲဒါကို ဘယျသှားရောငျးမလဲ။ နောကျပွီးတော့ ဒီဟာက ကုနျကစြရိတျကလညျး မြားတယျ။ ရှေ့မှာလညျး အမှားတှကေမြားတယျ။ ဈေးကှကျအခကျအခဲ ကွုံခဲ့တယျ။ အဲဒါမြိုးတှေ struggle အမြားကွီး လုပျခဲ့ရပါတယျ။
မေး ။ ။ လုပျငနျးက ၂၀၁၇ မှာ စခဲ့တယျဆိုတော့ တကယ့ျကို အသဈ။ အခုဆိုရငျ (၂) နှဈ ပတျဝနျးကငြျ။ လုပျငနျးအသဈဆိုတော့ အခုအခြိနျအထိလညျး အခကျအခဲတှေ ရှိနအေုံးမယျ။ အခုအခြိနျမှာ အခကျအခဲတှေ နညျးသှားပွီလား။
ဖွေ ။ ။ ပွောရငျတော့ အခကျအခဲတှကေ ထုတျလုပျမှုနဲ့ ပတျသကျတဲ့ တဖွညျးဖွညျးနဲ့တော့ control ထိနျးခြုပျလာနိုငျတယျ။ တခွားဈေးကှကျနဲ့ ပတျသကျတဲ့ အခကျအခဲတှတေော့ ရှိသေးတယျ။
မေး ။ ။ အခုလကျရှိ အခွအေနေ။ စလုပျတာကနေ ကွုံရတဲ့ အခကျအခဲကနေ အခုလကျရှိ ရှိနတေဲ့ အခကျအခဲတှထေဲမှာ အကွီးမားဆုံး ရှိနတေဲ့ အခကျအခဲ၊ အကွီးမားဆုံး ရငျဆိုငျနရေတာကိုပွောရငျ ဘာရှိမလဲ။
ဖွေ ။ ။ အကွီးမားဆုံး ရငျဆိုငျနရေတဲ့ အခကျအခဲကတော့ ကနြောျတို့နှဈယောကျက ဝနျထမျးဘဝက လာတာ။ အဲဒီတော့ ငှကေ အလုံအလောကျ မရှိဘူး။ မိသားစုနှဈစုမှာရှိတဲ့ ငှကေိုပေါငျးပွီးမှ ဒီခွံကို လုပျခဲ့ရတာပါ။ လုပျခဲ့တော့ မွဆေိုရငျ ငပုတောမှာ ကိုမာနျသူရှိနျရဲ့ အကိုရဲ့မွကေို ခဏယူပွီးတော့ လုပျခဲ့ရတယျ။ အဲဒီလိုနဲ့ စခဲ့ရတော့ ကနြောျတို့မှာ အဓိကတော့ ငှကွေေးအခကျအခဲပါ။ နောကျတခုကတော့ နညျးပညာပိုငျးဆိုငျရာ အခကျအခဲ။ နောကျပွီး ဘယျလိုသှားရောငျးရမလဲဆိုတဲ့ အခကျအခဲ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့က အခကျအခဲတှအေားလုံးကို တာဝနျယူပွီးတော့ လယျသမားကိုလညျး နညျးပညာတှေ ပွနျပေးပွီးတော့ အလုပျလုပျဖွဈသှားတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ငပုတောမှာ စခဲ့တယျ။ အဲဒီကနေ အခုဆိုရငျ ကနြောျ သိထားတာက ရှမျးပွညျနယျ စလုပျနပွေီ၊ ကရငျမှာ စလုပျနပွေီ။ ရနျကုနျတိုငျးမှာ စလုပျနပွေီ။ လူတဈရာကြောျ လုပျနပွေီဆိုတော့ လယျသမားတှနေဲ့ ဘယျလိုလုပျသလဲ။
ဖွေ ။ ။ လယျသမားတှနေဲ့ကွတော့ ဘယျလိုလုပျသလဲဆိုတော့ (၁) နညျးပညာပေးတယျ။ နညျးပညာက Organic Farming လှှတျကြောငျး Free-range စနဈကို ဘယျလိုမှေးသလဲဆိုတဲ့ နညျးစနဈတှေ အကုနျလုံးကို ပေးတယျ။ အဲဒီလိုပဲ လှှတျကြောငျးမှေးတဲ့ ကွကျတှကေို ကြှေးတဲ့အစာတှေ ပဲ၊ ပွောငျး၊ နှမျးတှကေို ဒါတှကေို စနဈတကနြဲ့ Organic နညျးနဲ့ ဘယျလိုစိုကျမလဲဆိုတဲ့ နညျးပညာတှေ ပံ့ပိုးခဲ့တယျ။
(၂) ဒါတှလေုပျဖို့အတှကျ ပိုကျဆံကို ကနြောျက တတျနိုငျသမြှ ပံ့ပိုးပေးတယျ။ တတိယအခကြျကတော့ ဒီဟာတှေ ထှကျလာပွီးရငျ ဘယျနားရောငျးမလဲဆိုတာ လယျသမားတှဆေီမှာ ပွူနာ ရှိတယျ။ အဲဒီ ဈေးကှကျမရှိတဲ့ ပွူနာကို ကနြောျက တာဝနျယူပေးတယျ။ ခြုပျပွောမယျဆိုရငျတော့ ကနြောျသညျ နညျးပညာ၊ ငှရေေးကွေးရေး အခကျအခဲ နဲ့ ဈေးကှကျအခကျအခဲတှကေို လယျသမားတှအေတှကျ ဖွရှေငျးပေးတယျ။
ဒါကတော့ ကွကျဥထုတျတဲ့ လယျသမားတှနေဲ့ စိုကျပြိုးရေးတောငျသူတှအေတှကျ။ နောကျတခုက အမြိုးသမီးတှဆေို - ကွကျဥတှကေို ရနျကုနျမွို့မှာ ရောငျးတဲ့အခါမှာ ဒီအတိုငျး မရောငျးဘဲနဲ့ ဝါးခွငျးလေးတှနေဲ့ ရောငျးတယျ။
မေး ။ ။ ဝါးခွငျးလို့ ဘာလို့စဉျးစားတာလဲ။ ဘာကွောင့ျ တခွားတှနေဲ့ ပလကျစတဈဘူး၊ ဖော့ဘူးတို့ မသုံးတာလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဓိကတော့ နယျမှာရှိတဲ့ အမြိုးသမီးတှကေ အလုပျမရှိဘူး။ အလုပျမရှိတဲ့အခါကွတော့ သူတို့ကို အလုပျပေးခငြျတာနဲ့ နယျမှာဆိုလဲ ဘယျနားကွည့ျကွည့ျ ဝါးတောက အမွဲရှိတယျ။ အဲဒါနဲ့ ကနြောျတို့ ဝါးခွငျးလေးတှကေို စဉျးစားတာ။ ကနြောျတို့လညျး တကယ့ျတကယျတော့ ဝါးခွငျးမရကျတတျပါဘူး။ ရကျတတျတဲ့လူကို ကိုမာနျသူရှိနျက ခေါျလာပွီး ရှာကလူတှကေို သငျပေးတယျ။ အဲဒီတော့ ဝါးခွငျးလေးကလညျး ကနြောျတို့ အောငျမွငျမှုရဲ့ တဈခု ဖွဈတယျ။ ဥပမာ အမြိုးသမီးတယောကျ ခွငျးတဈထောငျလောကျကို ရကျနိုငျတယျ။ တဈခွငျးကို (၄၅၀) ရတယျ။
မေး ။ ။ ခွငျးတဈထောငျဆိုတာ တဈလကို ပွောတာလား။
ဖွေ ။ ။ တဈလကို ခွငျးတဈထောငျလောကျ ရကျနိုငျတယျ။ ခွငျးတဈလုံးကို (၄၅၀) ပေးတယျ။ တဈလကို သူတို့ရဲ့ ပြှမျးမြှဝငျငှကေ လေးသိနျးကြောျကြောျ ရှိတယျ။ ဒါလဲ ကနြောျတို့အတှကျ ဂုဏျယူစရာ ဖွဈလာတယျ။
မေး ။ ။ သူတို့လညျး ပြောျတာပေါ့။ အလုပျအကိုငျရတယျ၊ ဝငျငှရေတယျ။ ဆိုတော့ လယျသမားတှအေနနေဲ့ ဘယျလိုအကြိုးအမွတျရလဲ။
ဖွေ ။ ။ လယျသမားတှအေနနေဲ့ လယျသမားမှာ နှဈပိုငျးရှိတယျ။ မှေးမွူးရေးသမားနဲ့ စိုကျပြိုးရေးသမား။ စိုကျပြိုးရေးသမားတှကေိုတော့ ကနြောျတို့ရဲ့ ကွကျစာကို ကနြောျတို့ပွောတဲ့ နညျးစနဈအတိုငျး စိုကျပေးပါ။ အကိုတို့ စိုကျပေးတဲ့ဆိုရငျ ကနြောျတို့ ဘယျလောကျပေးမယျ။ အဲဒီတော့ လယျသမားတှဆေိုရငျ ပထမနှဈမှာဆိုရငျ စစခငြျးဆိုတော့ Organic လကျမှတျ မရသေးဘူး။ ကနြောျတို့က သူတို့ကို target ဘယျလိုပေးလိုကျလဲဆိုရငျ ပထမနှဈအတှငျးမှာ ခငျမြားတို့ Milestones တှေ ပထမနှဈပွီးရငျ ဘာပွီရမယျ။ ဒုတိယနှဈ၊ တတိယနှဈနဲ့ နောကျဆုံး Organic ဖွဈသှားတယျ။ Organic ဆိုတဲ့ သဘောကလညျး တဈရကျထဲနဲ့ တဈရာတနျမဖွဈဘူး။ မဖွဈတော့ လယျသမားတှကေို ခငျမြားတို့ (၃) နှဈနရေငျ ခငျမြားတို့ကို Organic လကျမှတျရအောငျ လုပျပေးမယျ။ အဲဒီတော့ ပထမနှဈမှာ၊ ဒုတိယနှဈ၊ တတိယနှဈမှာ ကနြောျတို့ပွောတဲ့အတိုငျးလုပျ၊ လုပျတယျဆိုရငျ ဘယျလောကျရာခိုငျနှုနျး ပေးသှားမယျ။
အဲဒီလိုပဲ မှေးမွူးရေးသမားတှကေိုလညျး ကနြောျတို့ရဲ့ နေ့စဉျလုပျရမယ့ျ လုပျငနျးစဉျတှရှေိတယျ။ မနကျမိုးလငျးတာနဲ့ ကွကျခွံထဲမှာ ဘာလုပျရမယျ။ ညနောကျဆုံး အိပျတဲ့အခြိနျအထိ ဘာလုပျရမယျဆိုတာတှကေို အားလုံးသငျပေးထားတယျ။ အဲဒီလို သငျပေးထားတဲ့အတိုငျး လုပျတယျဆိုရငျ ကွကျဥတဈလုံးကို ဘယျလောကျတိုးပေးသှားမယျဆိုတာကို ကတိပေးထားတယျ။ အဲဒီကတိအတိုငျး လုပျတဲ့အခါမှာ ကွကျဥက နေ့တိုငျးထှကျနတေော့ နေ့တိုငျးဝငျငှေ ရနတေယျ။
ပွောခငြျတာက လယျသမားပဲဖွဈဖွဈ၊ မှေးမွူးရေးသမားပဲဖွဈဖွဈ၊ စိုကျပြိုးရေးသမားပဲဖွဈဖွဈ သူတို့က ပုံမှနျထကျပိုတဲ့ ပိုကျဆံကို ပိုရလာတယျ။ နောကျပွီးတော့ ဘာမှအခကျအခဲမရှိတဲ့ ဈေးကှကျကို သူတို့ရသှားခဲ့တယျ။
မေး ။ ။ Organic ဖွဈပါတယျလို့ ဘယျလောကျ အာမခံပေးနိုငျလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဓိကက ကနြောျတို့ မွနျမာနိုငျငံမှာ နားလညျမှုလှဲတာ တဈခု ရှိတယျ။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုတော့ ဓါတုဗဒေ မသုံးတာနဲ့ Organic ဖွဈတယျလို့ ကနြောျတို့မိဘတှနေဲ့ ပတျဝနျးကငြျမှာ ယုံကွညျထားကွတယျ။ တကယ့ျတကယျက Organic ဆိုတာ ဓါတုပစ်စညျးတှေ မပါရုံနဲ့ Organic ဖွဈတာ မဟုတျဘူး။ ဘာလုပျရမလဲဆိုရငျ သူမှာ Process ပေါငျး မြားစှာရှိတယျ။ ဥပမာ ကွကျတှကြှေေးတဲ့အခါမှာ ပဲ၊ ပွောငျး၊ နှမျး အားလုံးသညျ Organic လကျမှတျရပွီးသာ ပဲဖွဈရမယျ၊ ပွောငျးဖွဈရမယျ၊ နှမျး ဖွဈရမယျ။ အဲဒါမြိုး မွနျမာပွညျမှာ မရှိဘူး။ မရှိတော့ ကနြောျတို့ကလညျး တဈရကျတညျးနဲ့ Organic ယူခဲ့တာ မဟုတျဘူး။ လကျရှိ ကနြောျတို့ခွံတှအေားလုံး ရထားတဲ့လကျမှတျသညျ Conversion to Organic မွနျမာလိုပွောမယျဆိုရငျ သွဲဂနျနဈသို့ ကူးပွောငျးဆဲကာလ လကျမှတျကို ယူထားတာ။
မေး ။ ။ အဲဒီ လကျမှတျကို ဘယျသူက ထုတျပေးတာလဲ။
ဖွေ ။ ။ Myanmar Organic Agriculture Group ဆိုတဲ့ အဖှဲ့က ထုတျပေးပါတယျ။ အဲဒီအဖှဲ့က Commitment ကနြောျတို့ရဲ့ Commitment အရဆိုရငျ (၃) နှဈနရေငျ တဈရာရာခိုငျနှုနျးဖွဈတဲ့ Organic ဖွဈသှားတယျ။ အဲဒါကွောင့ျလဲ MOAG အဖှဲ့က နှဈတိုငျး ပွနျလညျစဈဆေးမှုတှေ ပွနျလုပျတယျ။ ဘယျလောကျတိုးတကျလာလဲ။ ဘာတှလေိုလဲ။ တောကျလြှောကျကွည့ျပေးတယျ။ အဲဒီလိုနညျးနဲ့ သှားနတောပါ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ အခုလကျရှိ အခွအေနကေ ကိုဇောျရဲနောငျတို့ ပွောနိုငျတာက Organic လုံးလုံး အပွည့ျမဟုတျဘူးဆိုပမေယ့ျ အဲဒီကို သှားနတေယျ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ လကျရှိမှာ ပွောနိုငျတာက (၅၀) ရာခိုငျနှုနျး သွဲဂနျနဈ သခြောနပွေီ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့က စားသုံးသူကို မမှားယှငျးစခေငြျတော့ ဘယျလိုပွောပွီး ရောငျးသလဲဆိုတော့ လှှတျကြောငျးကွကျဥ - အငျ်ဂလိပျလိုတော့ Free-Range Chicken လို့ ပွောတယျ။ ကနြောျတို့ရဲ့ ကွကျဥဘူးတှမှော စားသုံးသူကို သွဲဂနျနဈကွကျဥလို့ တဈလုံးမှ မရေးထားဘူး။ လှှတျကြောငျးကွကျဥလို့ပဲ သုံးထားတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ဒီဥစ်စာက မှေးရတာလဲ မွေ၊ ဘာညာလိုအပျတယျဆိုတော့ ကုနျကစြရိတျ ပိုမြားမှာ သခြောတယျ။ အခွားမှေးတဲ့နညျးတှနေဲ့စာရငျ ဆိုတော့ ထုတျလုပျတဲ့ကုနျကစြရိတျနဲ့ ဈေးကှကျကိုတငျရတဲ့စရိတျနဲ့ ဈေးကှကျမှာ ဒီကွကျဥက နညျးနညျးဈေးပိုကွီးမယျဆိုတော့ ဈေးကှကျမှာ စိတျဝငျစားတဲ့လူ၊ စားသုံးတဲ့လူတှေ အလုံအလောကျရလား။
ဖွေ ။ ။ လကျရှိမှာ ကနြောျတို့ဈေးကှကျ ပုံစံက သီးသန့ျဈေးကှကျ ဖွဈတယျ။ လကျရှိ ကနြောျတို့ ထုတျနိုငျတဲ့ ပမာဏရယျ။ ဝယျနိုငျတဲ့ Customs နဲ့ မြှခွေ ရှိနသေေးတယျ။ ကနြောျတို့ကလညျး ဝယျသူ လိုသလောကျလညျး ထုတျပေးနိုငျဖို့ လိုတယျ။ ဈေးကှကျထဲမှာ ပွတျလို့မရဘူး။ အဲဒီလိုပဲ ပိုသှားရငျလညျး ကနြောျတို့က ရှုံးတယျ။ အဲဒီတော့ ဘာလုပျရသလဲဆိုတော့ ကနြောျတို့လကျရှိ ဝယျသူအရအေတှကျနဲ့ နောကျထပျထှကျလာမယ့ျ ဝယျသူတှကေို မှနျးပွီးတော့ ရောငျးသှားတဲ့ အခွအေနမှောပဲ ရှိပါသေးတယျ။
မေး ။ ။ လကျရှိ အခွအေနကေနေ ရှေ့ကို ဒီထကျပိုပွီးတော့ ခြဲ့နိုငျမယ့ျ၊ ပိုတိုးတကျနိုငျမယ့ျ အလားအလာကော ရှိသလား။
ဖွေ ။ ။ ရှိပါတယျ။ အဓိကတော့ ဒီဟာကို သုံးမယျဆိုရငျ ကုနျကစြရိတျတှေ အမြားကွီးရှိမယျ။ ဥပမာ ဈေးကှကျခြဲ့မယျဆိုရငျ ဈေးကှကျဖောျတာ လုပျဖို့လိုမယျ။ အဲဒီအတှကျ ကုနျကစြရိတျတှေ ရှိနိုငျတယျ။ ဈေးကှကျကို ခြဲ့လိုကျလို့ ဈေးကှကျက လိုကျလာတယျဆိုရငျ ကနြောျတို့ ခွံတှကေ အဆငျသင့ျ မရှိဘူး။ ကနြောျတို့လညျး လယျသမားတှနေဲ့ လုပျစရာတှကေ အမြားကွီးရှိသေးတယျ။ လယျသမားတှဆေိုတာ သူတို့ဆီကို သှားရတယျ။ စညျးရုံးရတယျ။ တဈခုခငြျး လုပျရတယျ။ ဒါတှအေားလုံးအတှကျဆိုရငျ အဓိကလိုတာကတော့ ဘဏ်ဍာရေးဆိုငျရာ အခကျအခဲတှေ ဖွဈတယျ။ ဘဏ်ဍာရေးဆိုငျရာ အခကျအခဲ ပွလေညျသှားမယျဆိုရငျတော့ အမြားကွီး စိတျတိုငျးသှားကိုယျပါ သှားလိုရပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒီလိုမြိုး စမျးသပျတီထှငျပွီးတော့ အရငျတုနျးက မရှိသေးတဲ့ဟာမြိုး တီထှငျစမျးသဈပွီးတော့ ကိုဇောျရဲနောငျတို့ လူငယျတှအေနနေဲ့ လုပျနိုငျတာက မွနျမာနိုငျငံမှာ အပွောငျးအလဲတှေ ဖွဈလာတာရဲ့ နောကျဆကျတှဲ အကြိုးသကျရောကျမှုလို့ ပွောမယျဆိုရငျ ပွောလို့ရနိုငျသလား။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျလညျး တခါတလေ အဲဒီလို စဉျးစားမိတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဒီအခြိနျမှာ သာမနျရိုးကြ လုပျနလေို့ကတော့ မလှယျဘူး။ မလှယျတဲ့အခါကွတော့ ကနြောျတို့လို အသကျအရှယျ၊ လူငယျတှကေ ဘာဖွဈလာလဲဆိုတော့ အသဈတှေ၊ တီထှငျပွီး လုပျလာကွတယျ။ ကောျဖီကို အသဈလေး တီထှငျလိုကျမလား။ ငရုတျသီးကို ပုံစံသဈ ပွောငျးလုပျမလား။ ပွောရငျတော့ ရှိနပွေီသားတှပေါ။ ကွကျဥဆိုတာလဲ အရငျကတညျးက ရှိနပွေီသား။ ကွကျဥကို ပုံစံပွောငျးလုပျတော့ ဒီလိုဖွဈသှားတယျ။ ငရုတျသီးကိုလညျး ပုံစံပွောငျးလုပျရငျ အသဈဖွဈသှားတယျ။ ဒီကာလအတှငျးမှာတော့ လူငယျတှထေဲက နညျးနညျးလေး ပုံစံပွောငျးပွီးတော့ စှန့ျဦးတီထှငျလုပျလာသူတှေ အမြားကွီး တှေ့ရပါတယျ။
မေး ။ ။ တိုငျးပွညျက ဒီထကျပိုပွီးတော့ တိုးတကျပွီး ပွောငျးလဲမယျဆိုရငျ ဒီဟာတှေ ပိုဖွဈလာနိုငျသလို၊ ပိုအကြိုးရှိလာမယျလို့ ပွောနိုငျလား။
ဖွေ ။ ။ အဓိကတော့ အခကျအခဲတဈခု ဖွဈပွီဆိုရငျ အခကျအခဲမှာ ဖောကျထှကျတဲ့လူတှေ ရှိတယျ။ အဲဒီဖောကျထှကျတဲ့ လူတှကေ ခတျေအပွောငျးအလဲတိုငျးမှာ ပေါျလာတယျ။ ဆိုလိုတာက ဒီအခြိနျမှာ အခကျအခဲတှေ အမြားကွီးရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီအခကျအခဲတှကွေားမှာ ထှကျပေါကျကို ရှာတဲ့လူတှေ ရှိတယျ။ အဲဒီလူတှကေတော့ လူငယျတှမြေားတယျ။
မေး ။ ။ ကြေးဇူးအမြားကွီးပါ ကိုဇောျရဲနောငျ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျကိုလညျး တှေ့ဆုံမေးမွနျးပေးတဲ့အတှကျ ကြေးဇူးတငျပါတယျ။
