(Zawgyi / Unicode)
တရုတ်သမ္မတ Xi ရဲ့ပထမဆုံးအကြိမ် မြန်မာနိုင်ငံခရီးစဉ်ဟာ နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးအရင်ကထက် ပိုပြီးနက်ရှိုင်းခိုင်မာလာစေဖို့ဖြစ်တယ်လို့ အမေရိကန်အခြေစိုက် တရုတ်ရေးရာကျွမ်းကျင်သူတဦးက ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
ဇန်နဝါရီလ ၁၇ ရက်နေ့မှာ စတင်မယ့် နှစ်ရက်ကြာ မြန်မာနိုင်ငံခရီးစဉ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ဗွီအိုအေ တရုတ်ဌာနက Liyuan Lu ကနေ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဝါရှင်တန်ဒီစီအခြေစိုက် မဟာဗျူဟာနဲ့ နိုင်ငံတကာလေ့လာရေးအဖွဲ့ CSIS ရဲ့အကြီးတန်းသုတေသီ Murray Hiebert ကို အီးမေးလ်ကနေ မေးမြန်းထားပါတယ်။ မအင်ကြင်းနိုင်က အပြည့်အစုံကို ပြောပြမှာပါ။
မေး။ ။ သမ္မတ Xi နဲ့ တရုတ်အစိုးရဘက်က မြန်မာခရီးစဉ်အပေါ် ဘယ်လို အကျိုးရလဒ်တွေရဖို့ မျှော်လင့်ပါသလဲ။
ဖြေ။ ။ ဒီခရီးစဉ်ကနေ နှစ်နိုင်ငံကြားဆက်ဆံရေး ပိုပြီး နက်ရှိုင်းလာစေဖို့ သမ္မတ Xi အနေနဲ့ လုပ်ဆောင်မယ်လို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။ Xi အနေနဲ့ ၂၀၀၉ခုနှစ်မှာ ပါတီခေါင်းဆောင်နဲ့ သမ္မတဖြစ်လာပြီးနောက် မြန်မာနိုင်ငံကို ပထမဆုံးအကြိမ်သွားတဲ့ ခရီးစဉ်ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်နောက်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွေဖြစ်လာခဲ့တဲ့နေရာမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို လွှတ်ပေးတာ၊ သတင်းမီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့် ပိုပြီးရလာအောင် ဖန်တီးပေးတာ၊ စီးပွားရေး ဖွင့်ပေးလိုက်တာ၊ အမေရိကန်နဲ့ဆက်ဆံရေး ပိုနီးကပ်လာတာ အပြင် တရုတ်ဘက်က အရေးကြီးဆုံး ဦးစားပေးဖြစ်တဲ့ မြစ်ဆုံဆည် ရေကာတာ စီမံကိန်းကို ရပ်ဆိုင်းလိုက်တာ စတဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ မြန်မာဘက်က ရိုဟင်ဂျာမွတ်စလင် တသန်းနီးပါးလောက်ကို အတင်းအကျပ်မောင်းထုတ်ခဲ့တဲ့အတွက် အမေရိကန်နဲ့ ဆက်ဆံရေး ကျဆင်းလာခဲ့ပြီးနောက်မှာ တရုတ်အတွက် မြန်မာနဲ့ဆက်ဆံရေး ခိုင်မာအားကောင်း လာအောင် ပြန်ပြီးတည်ဆောက်ဖို့ အထောက်အကူပြုခဲ့ပါတယ်။
မေး။ ။ အခုတရုတ်သမ္မတရဲ့ခရီးစဉ်မှာ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာကို ပေါက်ဖို့ နောက်ကျောတံခါးဖွင့်ဖို့ နီးနေပြီလို့ တချို့ အကဲခတ်တွေယုံကြည်နေပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီခရီးစဉ်ကနေ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ ဒေသကို ပြန်ပြီး ပုံဖေါ်နိုင်တယ်လို့လည်း သူတို့ကမြင်ကြပါတယ်။ ဒီအပေါ်မှာ အမြင်သဘောထား ဘယ်လိုရှိပါသလဲ။
ဖြေ။ ။ မြန်မာကိုဖြတ်ပြီး အိန္ဒိယ သမုဒ္ဒရာထိရောက်တဲ့ လမ်းကြောင်းဖောက်ဖို့ တရုတ်က နှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းက ကြိုးစားနေခဲ့တာပါ။ အရင်အစိုးရလက်ထက်က အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၇ ဘီလီယံကုန်ကျမယ့် ဧရာမ ကျောက်ဖြူရေနက်စီမံကိန်းကြီးကို တရုတ်နဲ့ တည်ဆောက်ဖို့ နားလည်မှုစာချွန်လွှာလက်မှတ်ရေး ထိုးခဲ့တာပါ။ ဒါပေမယ့် ၂၀၁၈ခုနှစ်နောက်ပိုင်းမှာ
အဲဒီလောက် အကုန်အကျများမယ့် စီမံကိန်းကို မြန်မာဘက်ကနောက်ဆုတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒေါ်လာ ၁ ဘီလီယံကျော်ကျော်လောက်ပဲ ကုန်ကျမယ့် စီမံကိန်းအဖြစ် လျော့ချဖို့ တရုတ်ဘက်က လိုက်လျော သဘောတူခဲ့သလို၊ မြန်မာဘက်ကပါဝင်မယ့် ကုန်ကျစရိတ်ပမာဏကိုလည်း လျော့ချဖို့ သဘောတူညီခဲ့ကြပါတယ်။ ဒီကျောက်ဖြူရေနက်စီမံကိန်း အကောင်အထည်ဖေါ်တည်ဆောက်မှုဟာ ဆက်လက်နှေးကွေးနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ မြန်မာအတွက် ဒီဆိပ်ကမ်းအသုံးပြုမှု အကန့်အသတ်ရှိနေပါတယ်။ တိုင်းပြည်တွင်း စက်မှုလုပ်ငန်းအများဆုံးရှိတဲ့နေရာအနီးမှာ တည်ရှိနေတဲ့ ရန်ကုန်ဆိပ်ကမ်းကနေတဆင့် နိုင်ငံရဲ့ အများဆုံးထုတ်ကုန်၊ သွင်းကုန်လုပ်ငန်းတွေကို လုပ်ဆောင်တာဖြစ်ပါတယ်။
မေး။ ။ တရုတ်ရဲ့ BRI ခါးပတ်လမ်း စီမံကိန်းမှာ မြန်မာက ဘယ်လိုအရေးပါနေသလဲ။
ဖြေ။ ။ တရုတ်ရဲ့ BRI ခါးပတ်လမ်းစီမံကိန်းမှာ မြန်မာအတွက် ကြီးမားတဲ့ အခြေခံအဆောက်အဦး စီမံကိန်းတွေရှိခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီမှာ တရုတ်နိုင်ငံ အနောက်တောင်ပိုင်းကနေ မြန်မာအထိ ဖောက်မယ့် မော်တော်ကားလမ်း၊ မီးရထားလမ်းတွေနဲ့ ဆိပ်ကမ်းတည်ဆောက်ရေး စတာတွေပါဝင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီစီမံကိန်းတွေကို ခွင့်ပြုတဲ့နေရာမှာလည်း မြန်မာဘက်က နှေးကွေးနေပါတယ်။ ကျောက်ဖြူ ရေနက်ဆိပ်ကမ်း ပမာဏ လျော့ချဖို့ မြန်မာက သဘောတူညီခဲ့ပြီး ဖြစ်သလို၊ တရုတ်-မြန်မာ စီးပွားရေးစင်္ကြန်လမ်း သဘောတူညီချက်အရ မန္တလေး-ရန်ကုန် ကနေ အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံထိဖောက်မယ့် စီမံကိန်းကိုလည်း မြန်မာက သဘောတူခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ်လို့ ထပ်ပြီးပြောရမယ်ဆိုရင် ဒီစီမံကိန်းအားလုံး အကောင်အထည်ဖေါ်ဖို့ မြန်မာအစိုးရ နှေးကွေးနေပါတယ်။
မေး။ ။ အခု တရုတ်သမ္မတ ခရီးစဉ်ကနေ မြန်မာအနေနဲ့ ဘာမျှော်လင့်လို့ရမလဲ။ အကြွေးထောင်ချောက်ထဲ နစ်မယ့်ကိစ္စအပေါ် စိုးရိမ်မှုတစုံတရာရောရှိပါလား။
ဖြေ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံ အနှံ့အပြား ဆက်သွယ်ရေးအတွက် ကားလမ်းနဲ့ ရထားလမ်းတွေကို တရုတ်ဘက်ကတည်ဆောက်ပေးဖို့ မြန်မာက လိုလားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တရုတ်ဆီက ချေးငွေအမြောက်အများယူရမှာကို မြန်မာအစိုးရဘက်က ဝန်လေးနေတာဖြစ်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုရင် တရုတ်ဆီက ချေးငွေယူတဲ့နေရာမှာ အတိုးနှုန်းက ၄% ဝန်းကျင်ရှိနေပြီး အကြွေးကို ငွေမာနဲ့ မကြာခဏ ပြန်ဆပ်ရတာဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ပြီး တရုတ်က ထောင်နဲ့ချီ အလုပ်သမားတွေခေါ်လာပြီး လုပ်ကိုင်တာမျိုးကိုလည်း မြန်မာဘက်က မလိုလားပါဘူ။
မေး။ ။ အခု တရုတ်သမ္မတ Xi ရဲ့ခရီးစဉ်နဲ့ပတ်သက်လို့ အခြားနိုင်ငံဘက်က တရားဝင် မကြေညာသေးတာ ဘာကြောင့်လို့ ထင်ပါသလဲ။
ဖြေ။ ။ ဝမ်းနည်းပါတယ်။ ဒီမေးခွန်းအတွက် ကျနော်မှာ ကောင်းတဲ့အဖြေမရှိပါဘူး။
ဗွီအိုအေ တရုတ်ဌာနမေးမြန်းချက်တွေကို ဝါရှင်တန်ဒီစီအခြေစိုက် မဟာဗျူဟာနဲ့ နိုင်ငံတကာလေ့လာရေးအဖွဲ့ CSIS ရဲ့အကြီးတန်းသုတေသီ Murray Hiebert က အီးမေးလ်ကနေ ဖြေဆိုသွားတာပါ။
Your browser doesn’t support HTML5
တရုတ်သမ္မတ မြန်မာခရီးစဉ်အပေါ် အမေရိကန် CSIS အမြင်
..............
တရုတျသမ်မတ မွနျမာခရီးစဉျအပေါျ အမရေိကနျ CSIS အမွငျ
(Unicode)
တရုတျသမ်မတ Xi ရဲ့ပထမဆုံးအကွိမျ မွနျမာနိုငျငံခရီးစဉျဟာ နှဈနိုငျငံဆကျဆံရေးအရငျကထကျ ပိုပွီးနကျရှိုငျးခိုငျမာလာစဖေို့ဖွဈတယျလို့ အမရေိကနျအခွစေိုကျ တရုတျရေးရာကြှမျးကငြျသူတဦးက ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
ဇနျနဝါရီလ ၁၇ ရကျနေ့မှာ စတငျမယ့ျ နှဈရကျကွာ မွနျမာနိုငျငံခရီးစဉျနဲ့ ပတျသကျလို့ဗှီအိုအေ တရုတျဌာနက Liyuan Lu ကနေ အမရေိကနျပွညျထောငျစု ဝါရှငျတနျဒီစီအခွစေိုကျ မဟာဗြူဟာနဲ့ နိုငျငံတကာလေ့လာရေးအဖှဲ့ CSIS ရဲ့အကွီးတနျးသုတသေီ Murray Hiebert ကို အီးမေးလျကနေ မေးမွနျးထားပါတယျ။ မအငျကွငျးနိုငျက အပွည့ျအစုံကို ပွောပွမှာပါ။
မေး။ ။ သမ်မတ Xi နဲ့ တရုတျအစိုးရဘကျက မွနျမာခရီးစဉျအပေါျ ဘယျလို အကြိုးရလဒျတှရေဖို့ မြှောျလင့ျပါသလဲ။
ဖွေ။ ။ ဒီခရီးစဉျကနေ နှဈနိုငျငံကွားဆကျဆံရေး ပိုပွီး နကျရှိုငျးလာစဖေို့ သမ်မတ Xi အနနေဲ့ လုပျဆောငျမယျလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။ Xi အနနေဲ့ ၂၀၀၉ခုနှဈမှာ ပါတီခေါငျးဆောငျနဲ့ သမ်မတဖွဈလာပွီးနောကျ မွနျမာနိုငျငံကို ပထမဆုံးအကွိမျသှားတဲ့ ခရီးစဉျဖွဈပါတယျ။ ၂၀၀၉ခုနှဈနောကျပိုငျး မွနျမာနိုငျငံမှာ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးတှဖွေဈလာခဲ့တဲ့နရောမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို လှှတျပေးတာ၊ သတငျးမီဒီယာလှတျလပျခှင့ျ ပိုပွီးရလာအောငျ ဖနျတီးပေးတာ၊ စီးပှားရေး ဖှင့ျပေးလိုကျတာ၊ အမရေိကနျနဲ့ဆကျဆံရေး ပိုနီးကပျလာတာ အပွငျ တရုတျဘကျက အရေးကွီးဆုံး ဦးစားပေးဖွဈတဲ့ မွဈဆုံဆညျ ရကောတာ စီမံကိနျးကို ရပျဆိုငျးလိုကျတာ စတဲ့ ဖွဈစဉျတှေ ပေါျပေါကျခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ၂၀၁၇ ခုနှဈမှာ မွနျမာဘကျက ရိုဟငျဂြာမှတျစလငျ တသနျးနီးပါးလောကျကို အတငျးအကပြျမောငျးထုတျခဲ့တဲ့အတှကျ အမရေိကနျနဲ့ ဆကျဆံရေး ကဆြငျးလာခဲ့ပွီးနောကျမှာ တရုတျအတှကျ မွနျမာနဲ့ဆကျဆံရေး ခိုငျမာအားကောငျး လာအောငျ ပွနျပွီးတညျဆောကျဖို့ အထောကျအကူပွုခဲ့ပါတယျ။
မေး။ ။ အခုတရုတျသမ်မတရဲ့ခရီးစဉျမှာ အိန်ဒိယသမုဒ်ဒရာကို ပေါကျဖို့ နောကျကြောတံခါးဖှင့ျဖို့ နီးနပွေီလို့ တခြို့ အကဲခတျတှယေုံကွညျနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီခရီးစဉျကနေ အိန်ဒိယသမုဒ်ဒရာ ဒသေကို ပွနျပွီး ပုံဖေါျနိုငျတယျလို့လညျး သူတို့ကမွငျကွပါတယျ။ ဒီအပေါျမှာ အမွငျသဘောထား ဘယျလိုရှိပါသလဲ။
ဖွေ။ ။ မွနျမာကိုဖွတျပွီး အိန်ဒိယ သမုဒ်ဒရာထိရောကျတဲ့ လမျးကွောငျးဖောကျဖို့ တရုတျက နှဈပေါငျးမြားစှာကတညျးက ကွိုးစားနခေဲ့တာပါ။ အရငျအစိုးရလကျထကျက အမရေိကနျဒေါျလာ ၇ ဘီလီယံကုနျကမြယ့ျ ဧရာမ ကြောကျဖွူရနေကျစီမံကိနျးကွီးကို တရုတျနဲ့ တညျဆောကျဖို့ နားလညျမှုစာခြှနျလှှာလကျမှတျရေး ထိုးခဲ့တာပါ။ ဒါပမေယ့ျ ၂၀၁၈ခုနှဈနောကျပိုငျးမှာ
အဲဒီလောကျ အကုနျအကမြြားမယ့ျ စီမံကိနျးကို မွနျမာဘကျကနောကျဆုတျခဲ့ပါတယျ။ ဒေါျလာ ၁ ဘီလီယံကြောျကြောျလောကျပဲ ကုနျကမြယ့ျ စီမံကိနျးအဖွဈ လြော့ခဖြို့ တရုတျဘကျက လိုကျလြော သဘောတူခဲ့သလို၊ မွနျမာဘကျကပါဝငျမယ့ျ ကုနျကစြရိတျပမာဏကိုလညျး လြော့ခဖြို့ သဘောတူညီခဲ့ကွပါတယျ။ ဒီကြောကျဖွူရနေကျစီမံကိနျး အကောငျအထညျဖေါျတညျဆောကျမှုဟာ ဆကျလကျနှေးကှေးနဆေဲဖွဈပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ မွနျမာအတှကျ ဒီဆိပျကမျးအသုံးပွုမှု အကန့ျအသတျရှိနပေါတယျ။ တိုငျးပွညျတှငျး စကျမှုလုပျငနျးအမြားဆုံးရှိတဲ့နရောအနီးမှာ တညျရှိနတေဲ့ ရနျကုနျဆိပျကမျးကနတေဆင့ျ နိုငျငံရဲ့ အမြားဆုံးထုတျကုနျ၊ သှငျးကုနျလုပျငနျးတှကေို လုပျဆောငျတာဖွဈပါတယျ။
မေး။ ။ တရုတျရဲ့ BRI ခါးပတျလမျး စီမံကိနျးမှာ မွနျမာက ဘယျလိုအရေးပါနသေလဲ။
ဖွေ။ ။ တရုတျရဲ့ BRI ခါးပတျလမျးစီမံကိနျးမှာ မွနျမာအတှကျ ကွီးမားတဲ့ အခွခေံအဆောကျအဦး စီမံကိနျးတှရှေိခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီမှာ တရုတျနိုငျငံ အနောကျတောငျပိုငျးကနေ မွနျမာအထိ ဖောကျမယ့ျ မောျတောျကားလမျး၊ မီးရထားလမျးတှနေဲ့ ဆိပျကမျးတညျဆောကျရေး စတာတှပေါဝငျပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ဒီစီမံကိနျးတှကေို ခှင့ျပွုတဲ့နရောမှာလညျး မွနျမာဘကျက နှေးကှေးနပေါတယျ။ ကြောကျဖွူ ရနေကျဆိပျကမျး ပမာဏ လြော့ခဖြို့ မွနျမာက သဘောတူညီခဲ့ပွီး ဖွဈသလို၊ တရုတျ-မွနျမာ စီးပှားရေးစငျ်ကွနျလမျး သဘောတူညီခကြျအရ မန်တလေး-ရနျကုနျ ကနေ အိမျနီးခငြျး ထိုငျးနိုငျငံထိဖောကျမယ့ျ စီမံကိနျးကိုလညျး မွနျမာက သဘောတူခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေယျလို့ ထပျပွီးပွောရမယျဆိုရငျ ဒီစီမံကိနျးအားလုံး အကောငျအထညျဖေါျဖို့ မွနျမာအစိုးရ နှေးကှေးနပေါတယျ။
မေး။ ။ အခု တရုတျသမ်မတ ခရီးစဉျကနေ မွနျမာအနနေဲ့ ဘာမြှောျလင့ျလို့ရမလဲ။ အကွှေးထောငျခြောကျထဲ နဈမယ့ျကိစ်စအပေါျ စိုးရိမျမှုတစုံတရာရောရှိပါလား။
ဖွေ။ ။ မွနျမာနိုငျငံ အနှံ့အပွား ဆကျသှယျရေးအတှကျ ကားလမျးနဲ့ ရထားလမျးတှကေို တရုတျဘကျကတညျဆောကျပေးဖို့ မွနျမာက လိုလားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ တရုတျဆီက ခြေးငှအေမွောကျအမြားယူရမှာကို မွနျမာအစိုးရဘကျက ဝနျလေးနတောဖွဈပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုရငျ တရုတျဆီက ခြေးငှယေူတဲ့နရောမှာ အတိုးနှုနျးက ၄% ဝနျးကငြျရှိနပွေီး အကွှေးကို ငှမောနဲ့ မကွာခဏ ပွနျဆပျရတာဖွဈပါတယျ။ နောကျပွီး တရုတျက ထောငျနဲ့ခြီ အလုပျသမားတှခေေါျလာပွီး လုပျကိုငျတာမြိုးကိုလညျး မွနျမာဘကျက မလိုလားပါဘူ။
မေး။ ။ အခု တရုတျသမ်မတ Xi ရဲ့ခရီးစဉျနဲ့ပတျသကျလို့ အခွားနိုငျငံဘကျက တရားဝငျ မကွညောသေးတာ ဘာကွောင့ျလို့ ထငျပါသလဲ။
ဖွေ။ ။ ဝမျးနညျးပါတယျ။ ဒီမေးခှနျးအတှကျ ကနြောျမှာ ကောငျးတဲ့အဖွမေရှိပါဘူး။
ဗှီအိုအေ တရုတျဌာနမေးမွနျးခကြျတှကေို ဝါရှငျတနျဒီစီအခွစေိုကျ မဟာဗြူဟာနဲ့ နိုငျငံတကာလေ့လာရေးအဖှဲ့ CSIS ရဲ့အကွီးတနျးသုတသေီ Murray Hiebert က အီးမေးလျကနေ ဖွဆေိုသှားတာပါ။