အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု George W. Bush Institute က “Doorway to Democracy: Burma ‘s 2020 Election – ဒီမိုကရေစီအဝင် တံခါးပေါက်၊ မြန်မာနိုင်ငံ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ” ဆိုတဲ့ခေါင်းစဉ်နဲ့ စာတမ်းတစ်စောင်ကို ပြီးခဲ့တဲ့အပတ်က ထုတ်ပြန်လိုက်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ လက်ရှိနိုင်ငံရေး အခြေအနေတွေကို သုံးသပ်ပြီး ဒီမိုကရေစီအပြည့်အဝ ထွန်းကားရေးအတွက် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက ဘာလုပ်သင့်သလဲဆိုတာတွေကို ထောက်ခံတင်ပြထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီစာတမ်းကို ပြုစုသူ George W. Bush Institute ရဲ့ အကြီးတန်းမန်နေဂျာ Jieun Pyun ကို ဦးကျော်ဇံသာက ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒီစာတမ်းထဲမှာ CSO လို့ခေါ်တဲ့ လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေကို ပံ့ပိုးကူညီဖို့ပေးထားတယ်။ ဒါကတော့ ဟုတ်နေပါပြီ။ သို့သော်လဲ နိုင်ငံရေးပါတီကိုလည်း ထောက်ခံရမယ်၊ အားပေးရမယ်ဆိုတော့ နိုင်ငံရေးပါတီတွေကို အမေရိကန်လို အနောက်နိုင်ငံတွေက ထောက်ခံအားပေးတဲ့အတွက် သူတို့က အမေရိကန် လိုလားတယ်။ အနောက်ဘက်ယိမ်းတယ်ဆိုပြီးတော့ ပြည်တွင်းမှာ စွပ်စွဲခံရတဲ့ ပြဿတွေ မရှိနိုင်ဘူးလား။
ဖြေ ။ ။ ကျမအနေနဲ့ အဓိကပြောနေတာက နိုင်ငံရေးပါတီတွေ၊ နိုင်ငံရေးသမားတွေ ဒီမိုကရေစီဖြစ်စဉ်မှာ လုံးဝမြုပ်နံှပါဝင်နေအောင်လို့ ကူညီထောက်ခံပေးရမယ်ဆိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာပြည်သူတွေက ဒီမိုကရေစီအပြည့်အဝ ထွန်းကားဖို့ မျှော်လင့်နေတာပါ။ နိုင်ငံရေးပါတီ တစ်ရာနီးပါးက ရွေးကောက်ခံမယ့် ၇၀၀၀ လောက်အနက်က အများစုက အဆင်သင့်မဖြစ်ကြသေးဘူးဆိုတာလဲ တွေ့နေရပါတယ်။ ပုဂ္ဂိုလ်ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်ခွင့်၊ လူ့အခွင့်အရေး၊ ဒီမိုကရေစီ၊ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေးနဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ဈေးကွက်ရဲ့ အခြေခံသဘောတွေကို စစ်အစိုးရလက်ထက် ပညာရေးစနစ်မှာ သင်ယူခွင့် မရရှိခဲ့ကြပါဘူး။ ဒါ့အပြင် မြန်မာလွတ်တော်အမတ်တွေဟာ နိုင်ငံရေးအတွေ့အကြုံလည်း လိုအပ်နေပါတယ်။ နိုင်ငံရေးအဖွဲ့တွေအနေနဲ့ သူတို့အမတ်လောင်းတွေကို လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာ ပေးအပ်တာဟာ အဓိကအားဖြင့် Professionally functioning Parliament ကျွမ်းကျွမ်းကျင်ကျင် လည်ပတ်နိုင်တဲ့ ပါလီမန်ဖော်ထွန်းရေးမှာ မရှိမဖြစ် လိုအပ်တဲ့ကိစ္စပါ။ ဒါကြောင့်မို့ အကူအညီပေးတယ်ဆိုတာ ဘယ်ဘက်ကို ဘက်လိုက်ရမယ်။ အနောက်တိုင်း လိုလားအောင် လုပ်ရမယ်ဆိုတဲ့ သဘောမဟုတ်ဘဲနဲ့ စနစ်ကျပြီးတော့ မှန်ကန်တဲ့ ပါလီမန် ဖြစ်ထွန်းရေးအတွက်သာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ စာတမ်းထဲမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ NLD ပါတီရဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုကိုလည်း ဝေဖန်ထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ မေးစရာတစ်ခုက အခုအချိန်မှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ NLD ပါတီထက် ပိုပြီးကောင်းတဲ့၊ ပိုမိုသင့်လျော်တဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုနဲ့ပါတီ Better alternatives တွေ အဲဒါကော ရှိနိုင်ပါသလား။ ရှိနေတယ်လို့ ယူဆပါသလား။
ဖြေ ။ ။ မှန်ပါတယ်။ မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်းက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ NLD သောင်ပြိုကမ်းပြို အနိုင်ရရှိခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ခုနှစ်ကတည်းက သိသိသာသာ ပြောင်းလဲခဲ့ပါပြီ။ အဲဒီတုန်းကတော့ လွတ်တော်မှာ အပြတ်အသတ်အနိုင်ရပြီးတော့ တပြည်လုံး အုံးအုံးကျက်ကျက် ထောက်ခံခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီကနေ့မှာတော့ မြန်မာပြည်သူတွေက NLD ရဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုနဲ့ ဒီမိုကရေစီ ဖော်ဆောင်နိုင်မှု အားနည်းတဲ့ပေါ်မှာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ မချင့်မရဲ ဖြစ်နေခဲ့တာကို ကျမတို့ တွေ့နေရပါတယ်။ တိုင်းရင်းသားတွေလည်း NLD အစိုးရအပေါ် စိတ်ပျက်လာနေခဲ့ပါတယ်။ သူတို့အခွင့်အရေးနဲ့ ဖယ်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု ဖွဲ့စည်းရေးနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး မဖော်ဆောင်နိုင်တဲ့အပေါ်မှာ စိတ်ပျက်ကြပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ တိုင်းရင်းသားပါတီတွေအချင်းချင်း ပေါင်းစည်းညှိနှိုင်းပြီးတော့ သူတို့ဒေသတွေမှာ အမတ်နေရာ ပိုမိုရရှိရေးအတွက် လုပ်ဆောင်လာကြပါတယ်။ သူတို့အောင်မြင်ခဲ့ရင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ NLD ရဲ့ တစ်ဦးတည်း၊ တစ်ပါတီကြီး ခေါင်းဆောင်နိုင်မှုကို ပိုမိုပြီးတော့ စိန်ခေါ်လာနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒါပေမဲ့ တကယ်တမ်းတော့ တစ်နိုင်ငံလုံးအတွက် လွှမ်းခြုံကြည့်မယ်ဆိုရင် တိုင်းရင်းသားမဟာမိတ်တွေရဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုက NLD နဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်တို့ကို အစားထိုးနိုင်မယ့် အခြေအနေတော့ မရှိဘူး ထင်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ NLD က အထူးလူကြိုက်များနေပြီး ရွေးကောက်ပွဲကိုလည်း နိုင်နိုင်ချေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တိုင်းရင်းသားပါတီတွေရဲ့ စိန်ခေါ်မှု၊ အခြားဒီမိုကရေစီ တက်ကြွတဲ့ ပြည်သူ့ပါတီ၊ ပြည်သူ့ရှေ့ဆောင်ပါတီ၊ ပြည်ထောင်စုကောင်းကျိုးဆောင်ပါတီတို့လို ပါတီတွေရဲ့ စိန်ခေါ်မှုမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ NLD အနေနဲ့ တစ်ပါတီအစိုးရ မဖွဲ့နိုင်ပဲနဲ့ ညွှန့်ပေါင်းမဟာမိတ် လက်ခံရမယ့် အခြေအနေ ရောက်ရှိစေနိုင်ပါတယ်။ ဒီလိုနဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ NLD တို့ရဲ့ ပွင့်လင်းမှုမရှိတဲ့ ဗျူရိုကရက်ဆန်လွန်တဲ့ ကိစ္စတွေကို စိန်ခေါ်လာကြမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ NLD က လွှတ်တော်မှာ ညွှန့်ပေါင်းမဟာမိတ်တွေ ညှိနှိုင်းကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါက အပေါင်းလက္ခဏာဆောင်တယ်လို့ ကျမတို့ ယူဆကြပါတယ်။
မေး ။ ။ တကယ်တော့ စာတမ်းထဲမှာ ကိုးကားဖော်ပြခဲ့တဲ့ ပါမောက္ခ Zoltan Barany ပြောသလိုပါပဲ ရွေးကောက်ပွဲမှာ အရပ်သားအစိုးရကို စစ်တပ်က ထိထိရောက်ရောက် ဘယ်နိုင်ငံရေးအာဏာမှ လွဲပေးခဲ့တာ မရှိပါဘူး။ ဒါက ပြဿနာရဲ့ အဓိကအကြောင်းရင်းလို့ ထင်ပါတယ်။ ဒါကို Pressure and Support ခင်များတို့ရဲ့ အစီရင်ခံစာထဲမှာ ရေးထားတဲ့အတိုင်း ဆုပေးဒဏ်ပေးစနစ် ခေါ်ပါတော့ အဲဒီလိုလုပ်ဖို့ သိပ်မခက်ဘူးလား ဒီအချိန်မျိုးမှာ - စစ်တပ်ကို ဖိအားပေးဖို့ဆိုပြီးတော့ ခင်များတို့ဘက်က လုပ်ပေမယ့်၊ အနောက်နိုင်ငံတွေက ကြိုးစားပေမယ့်လဲ တရုတ်ကတော့ ထားပါတော့ ဒီမိုကရေစီ မဟုတ်ဘူး။ အိန္ဒိယတို့လို ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတွေကလဲ စစ်တပ်ကို ကူညီအားပေးနေကြတယ်ဆိုတော့ ဒီလို ဖိအားပေးတာ၊ ထောက်ခံတာလုပ်ဖို့တော့ ခက်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဘယ်လိုသဘောရပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ အခုလောလောဆယ် စစ်တပ်ပေါ် ခရီးသွားလာရေးနဲ့ ဘဏ္ဍာရေး ဒဏ်ခတ်ပိတ်စို့မှုတွေ ထားရှိပြီးတော့ အပြင်းထန်ဆုံး အရှိန်မြှင့်သင့်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ ရှင်က တရုတ်အခန်းကဏ္ဍလို့ ပြောလို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ တရုတ်သြဇာ ပိုမိုပြီးတော့ လွှမ်းမိုးလာတာဟာ ဒီမိုကရေစီ ဖြစ်ထွန်းရေးအတွက် သတင်းဆိုး ဖြစ်ပါတယ်။ တရုတ်က သူတို့အိမ်နီးချင်းမှာ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံ တစ်ခုအနေနဲ့ ပေါ်ထွန်းလာမှာကို မလိုလားပါဘူး။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ တရုတ်က မကောင်းဘူး။ ငါတို့က တရုတ်ထက် ပိုကောင်းတယ်ဆိုတာကို မြန်မာစစ်တပ်က သဘောပေါက်လာအောင် သူတို့ Convince ဖြစ်သွားအောင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနဲ့ အနောက်နိုင်ငံတွေက ဘယ်လိုလုပ်နိုင်မလဲဆိုတာကို မေးစရာ ဖြစ်လာတာပေါ့။
ဖြေ ။ ။ ဒီနေရာမှာ Convince သဘောပေါက် လက်ခံနိုင်အောင် လုပ်တယ်ဆိုတာနဲ့ မဆိုင်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။ ဖိအားပေးတာကို အဆုံးစွန်အထိ တိုးမြင့်အောင် လုပ်ဖို့သာ လိုပါတယ်။
မေး ။ ။ Pressure ဖိအားပေးတယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စဟာ ပညာရှင်တချို့က မထိရောက်ဘူးလို့ ပြောကြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ပါမောက္ခ David Steinberg ကဆိုရင် မကြာခဏ ပြောတယ်။ လုံးဝလက်မခံဘူး။ Sanction ကို သူက အမြဲတမ်း ဆန့်ကျင်လာပါတယ်။ ဆိုတော့ ခင်များတို့က Pressure ကို ယုံကြည်ကြတယ်ပေါ့။ ဖိအားကို ယုံကြည်ကြတယ်ပေါ့။
ဖြေ ။ ။ ကျမ ယုံပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ဖိအားပေးတာက NLD ပေါ်မှာ ထိရောက်မှု ရှိပါတယ်။ အခု မူစလင်အမတ်လောင်းနှစ်ဦး ပါဝင်တဲ့ကိစ္စကလဲ ဖိအားကို တုံ့ပြန်တာကို ပြသတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါက ကောင်းကျိုးကိုဆောင်တဲ့ လက္ခဏာပါ။ NLD အစိုးရကတော့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းနဲ့အတူတူ အလုပ်လုပ်နိုင်တယ်ဆိုတာကို ပြသရာ ရောက်ပါတယ်။ စစ်တပ်ကတော့ အဲဒီလို မဟုတ်ပါဘူး။
မေး ။ ။ နောက်တစ်ခုက အမျိုးသားရေးကို သိပ်ပြီးအကြောင်းပြတယ်။ ရှေ့တန်းတင်တယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စလည်း ကျနော် ပြောချင်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေမှာ ဒါတွေလွတ်ကင်းလို့လား။ ဥပမာဆိုပါစို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ သမ္မတ Trump က Make America Great Again ဆိုတဲ့ ကိစ္စ ဆိုပါတော့ ဒါက တနည်းအားဖြင့် ပြောရမယ်ဆိုရင် Trump က အမျိုးသားရေးကို ရှေ့တန်းတင်ပြီးတော့ စည်းရုံးနေတာပဲလို့ ပြောလို့မရဘူးလား။
ဖြေ ။ ။ ကျမ ပြောချင်တာကတော့ NLD အနေနဲ့ သူတို့ရဲ့ အပြောအဆို Rhetoric တွေကို ပြောင်းလဲဖို့ လိုမယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ စကားတွေက အင်မတန်မှ ခွန်အားကြီးဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် ရိုဟင်ဂျာကိစ္စနဲ့ တိုင်းရင်းသားကိစ္စတွေမှာဆိုရင် လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စ၊ ရှုထောင့်ကနေ ပြောဆိုသင့်ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာကိစ္စက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ NLD ပေါ်မှာ အထူးသဖြင့် အနောက်နိုင်ငံတွေက ဒီမိုကရေစီမဟာမိတ်တွေရဲ့ ယုံကြည်မှုကို ရပ်ဆိုင်းလိုက်ပါတယ်။
မေး ။ ။ မြန်မာ့လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ အများစုကတော့ အမျိုးသားရေးကိုပဲ ရှေ့တန်းတင်နေဆဲလို့ပြောရင် မှားမှာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ သူက ဒီကိစ္စကို ဘေးဖယ်ပြီးတော့ လူ့အခွင့်အရေးကို ရှေ့တန်းတင်ပြီးတော့ ပြောလာမယ်ဆိုရင် သူ့ရဲ့လူထုထောက်ခံမှု မဆုံးရှုံးသွားနိုင်ဘူးလား။ အဲဒီတော့ လူထုက မထောက်ခံဘူးဆိုရင် သူလုပ်ချင်တာ ဘာမှလုပ်မရဘူး ဖြစ်သွားမှာပေါ့။ ဒါကိုလဲ စဉ်းစားမယ် ထင်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ဒီမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်က လူကြိုက်အများဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်ပါ။ အထူးသဖြင့် ဗမာလူများစုကြားမှာ လူထုထောက်ခံမှု အရဆုံး ဖြစ်နေဆဲလို့ ကျမ ယုံပါတယ်။ ဒါကြောင့် လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ကိစ္စတွေကို ဖော်ထုတ်ပြောကြားလိုက်တဲ့အတွက် လူထုထောက်ခံမှု ဆုံးရှုံးသွားမယ်လို့ မထင်ပါဘူး။
မေး ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီ အပြောင်းအလဲအတွက် ဖိအားပေး ကူညီတဲ့နေရာမှာ ကမ္ဘာ့ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံတွေက တပေါင်းတစည်းထဲ လက်တွဲလုပ်ဖို့ လိုတယ်လို့လဲ ပြောထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ တချို့နိုင်ငံတွေက မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ စီးပွားရေး လုပ်နေကြတယ်။ အထူးသဖြင့် အိန္ဒိယ၊ ဂျပန်၊ တောင်ကိုရီးယားတို့ဆိုရင် ဖိအားပေးမယ့်အစား စီးပွားရေးလုပ်နေတာကို ပိုပြီးတွေ့နေရပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီဟာကို ကြည့်ပြီးတော့ ကမ္ဘာ့ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတွေက မြန်မာ့အရေးမှာ ညီညွှတ်နေကြတယ်လို့ ပြောလို့ရပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ဒီမိုကရေစီ တည်ဆောက်ရေးဟာ ကာလရှည်ကြာ လုပ်ဆောင်ရတဲ့ အစီအစဉ်တစ်ခုပါ။ အထူးသဖြင့်ဆိုရင် စစ်အာဏာရှင်စနစ်ကနေ ဒီမိုကရေစီ ကူးပြောင်းတာ ပိုမိုပြီး ခက်ခဲကြန့်ကြာပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ အသွင်ကူးပြောင်းနေတဲ့ နိုင်ငံတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းကြားမှာ အခိုင်အမာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေရှိဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ အမေရိကန်သာမကဘဲနဲ့ ဒီမိုကရေစီ မဟာမိတ်အားလုံးဆီက ထောက်ခံမှုရရှိဖို့ မဖြစ်မနေလုပ်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ကျနော့် မေးခွန်းက ဒီလိုလိုအပ်တဲ့နေရာမှာ အမေရိကန်အပါအဝင် ကျန်တဲ့ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတွေက တသဘောထဲ ဖြစ်နေကြလား။ တညီတညွှတ်တည်း ဖြစ်နေကြလား။ တချို့က ဒဏ်ခတ်တယ်။ တချို့က စီးပွားရေးလုပ်နေကြတယ်။ အဲဒီကိစ္စကို မေးတာပါ။
ဖြေ ။ ။ ဒီနေရာမှာဆိုရင်တော့ နိုင်ငံတကာရဲ့ ထောက်ခံအားပေးမှုတွေက တညီတညွှတ်တည်း မဟုတ်ဘူးလို့ ဖြေကြားချင်ပါတယ်။ တောင်ကိုရီးယားနဲ့ ဂျပန်တို့က ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုကတဆင့် စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ဖို့ အားပေးတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကတော့ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်း ဖွံ့ဖြိုးရေး၊ ဒီမိုကရေစီ အခြေခံခိုင်မာရေးအတွက် အားပေးတယ်။ ကျမအမြင်မှာတော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကလဲ ကျန်နိုင်ငံတွေလိုပဲ ဒီမိုကရေစီ အခြေခံခိုင်မာရေးနဲ့ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးရေးကို အတူတူ လက်တွဲလုပ်သင့်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
==Unicode==
အမရေိကနျပွညျထောငျစု George W. Bush Institute က “Doorway to Democracy: Burma ‘s 2020 Election – ဒီမိုကရစေီအဝငျ တံခါးပေါကျ၊ မွနျမာနိုငျငံ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲ” ဆိုတဲ့ခေါငျးစဉျနဲ့ စာတမျးတဈစောငျကို ပွီးခဲ့တဲ့အပတျက ထုတျပွနျလိုကျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲနဲ့ လကျရှိနိုငျငံရေး အခွအေနတှေကေို သုံးသပျပွီး ဒီမိုကရစေီအပွည့ျအဝ ထှနျးကားရေးအတှကျ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးက ဘာလုပျသင့ျသလဲဆိုတာတှကေို ထောကျခံတငျပွထားတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒီစာတမျးကို ပွုစုသူ George W. Bush Institute ရဲ့ အကွီးတနျးမနျနဂြော Jieun Pyun ကို ဦးကြောျဇံသာက ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒီစာတမျးထဲမှာ CSO လို့ခေါျတဲ့ လူမှုအဖှဲ့အစညျးတှကေို ပံ့ပိုးကူညီဖို့ပေးထားတယျ။ ဒါကတော့ ဟုတျနပေါပွီ။ သို့သောျလဲ နိုငျငံရေးပါတီကိုလညျး ထောကျခံရမယျ၊ အားပေးရမယျဆိုတော့ နိုငျငံရေးပါတီတှကေို အမရေိကနျလို အနောကျနိုငျငံတှကေ ထောကျခံအားပေးတဲ့အတှကျ သူတို့က အမရေိကနျ လိုလားတယျ။ အနောကျဘကျယိမျးတယျဆိုပွီးတော့ ပွညျတှငျးမှာ စှပျစှဲခံရတဲ့ ပွူတှေ မရှိနိုငျဘူးလား။
ဖွေ ။ ။ ကမြအနနေဲ့ အဓိကပွောနတောက နိုငျငံရေးပါတီတှေ၊ နိုငျငံရေးသမားတှေ ဒီမိုကရစေီဖွဈစဉျမှာ လုံးဝမွုပျနံှပါဝငျနအေောငျလို့ ကူညီထောကျခံပေးရမယျဆိုတာ ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာပွညျသူတှကေ ဒီမိုကရစေီအပွည့ျအဝ ထှနျးကားဖို့ မြှောျလင့ျနတောပါ။ နိုငျငံရေးပါတီ တဈရာနီးပါးက ရှေးကောကျခံမယ့ျ ၇၀၀၀ လောကျအနကျက အမြားစုက အဆငျသင့ျမဖွဈကွသေးဘူးဆိုတာလဲ တှေ့နရေပါတယျ။ ပုဂ်ဂိုလျဆိုငျရာ လှတျလပျခှင့ျ၊ လူ့အခှင့ျအရေး၊ ဒီမိုကရစေီ၊ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေးနဲ့ လှတျလပျတဲ့ဈေးကှကျရဲ့ အခွခေံသဘောတှကေို စဈအစိုးရလကျထကျ ပညာရေးစနဈမှာ သငျယူခှင့ျ မရရှိခဲ့ကွပါဘူး။ ဒါ့အပွငျ မွနျမာလှတျတောျအမတျတှဟော နိုငျငံရေးအတှေ့အကွုံလညျး လိုအပျနပေါတယျ။ နိုငျငံရေးအဖှဲ့တှအေနနေဲ့ သူတို့အမတျလောငျးတှကေို လုပျပိုငျခှင့ျအာဏာ ပေးအပျတာဟာ အဓိကအားဖွင့ျ Professionally functioning Parliament ကြှမျးကြှမျးကငြျကငြျ လညျပတျနိုငျတဲ့ ပါလီမနျဖောျထှနျးရေးမှာ မရှိမဖွဈ လိုအပျတဲ့ကိစ်စပါ။ ဒါကွောင့ျမို့ အကူအညီပေးတယျဆိုတာ ဘယျဘကျကို ဘကျလိုကျရမယျ။ အနောကျတိုငျး လိုလားအောငျ လုပျရမယျဆိုတဲ့ သဘောမဟုတျဘဲနဲ့ စနဈကပြွီးတော့ မှနျကနျတဲ့ ပါလီမနျ ဖွဈထှနျးရေးအတှကျသာ ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ စာတမျးထဲမှာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ NLD ပါတီရဲ့ ခေါငျးဆောငျမှုကိုလညျး ဝဖေနျထားတာ တှေ့ရပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ မေးစရာတဈခုက အခုအခြိနျမှာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ NLD ပါတီထကျ ပိုပွီးကောငျးတဲ့၊ ပိုမိုသင့ျလြောျတဲ့ ခေါငျးဆောငျမှုနဲ့ပါတီ Better alternatives တှေ အဲဒါကော ရှိနိုငျပါသလား။ ရှိနတေယျလို့ ယူဆပါသလား။
ဖွေ ။ ။ မှနျပါတယျ။ မွနျမာ့နိုငျငံရေး အခငျးအကငြျးက ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ NLD သောငျပွိုကမျးပွို အနိုငျရရှိခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ခုနှဈကတညျးက သိသိသာသာ ပွောငျးလဲခဲ့ပါပွီ။ အဲဒီတုနျးကတော့ လှတျတောျမှာ အပွတျအသတျအနိုငျရပွီးတော့ တပွညျလုံး အုံးအုံးကကြျကကြျ ထောကျခံခဲ့ကွပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒီကနေ့မှာတော့ မွနျမာပွညျသူတှကေ NLD ရဲ့ ခေါငျးဆောငျမှုနဲ့ ဒီမိုကရစေီ ဖောျဆောငျနိုငျမှု အားနညျးတဲ့ပေါျမှာ တဖွညျးဖွညျးနဲ့ မခငြ့ျမရဲ ဖွဈနခေဲ့တာကို ကမြတို့ တှေ့နရေပါတယျ။ တိုငျးရငျးသားတှလေညျး NLD အစိုးရအပေါျ စိတျပကြျလာနခေဲ့ပါတယျ။ သူတို့အခှင့ျအရေးနဲ့ ဖယျဒရယျပွညျထောငျစု ဖှဲ့စညျးရေးနဲ့ ငွိမျးခမြျးရေး မဖောျဆောငျနိုငျတဲ့အပေါျမှာ စိတျပကြျကွပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ တိုငျးရငျးသားပါတီတှအေခငြျးခငြျး ပေါငျးစညျးညှိနှိုငျးပွီးတော့ သူတို့ဒသေတှမှော အမတျနရော ပိုမိုရရှိရေးအတှကျ လုပျဆောငျလာကွပါတယျ။ သူတို့အောငျမွငျခဲ့ရငျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ NLD ရဲ့ တဈဦးတညျး၊ တဈပါတီကွီး ခေါငျးဆောငျနိုငျမှုကို ပိုမိုပွီးတော့ စိနျခေါျလာနိုငျမှာ ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒါပမေဲ့ တကယျတမျးတော့ တဈနိုငျငံလုံးအတှကျ လှှမျးခွုံကွည့ျမယျဆိုရငျ တိုငျးရငျးသားမဟာမိတျတှရေဲ့ ခေါငျးဆောငျမှုက NLD နဲ့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျတို့ကို အစားထိုးနိုငျမယ့ျ အခွအေနတေော့ မရှိဘူး ထငျပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ NLD က အထူးလူကွိုကျမြားနပွေီး ရှေးကောကျပှဲကိုလညျး နိုငျနိုငျခြေ အမြားကွီး ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ တိုငျးရငျးသားပါတီတှရေဲ့ စိနျခေါျမှု၊ အခွားဒီမိုကရစေီ တကျကွှတဲ့ ပွညျသူ့ပါတီ၊ ပွညျသူ့ရှေ့ဆောငျပါတီ၊ ပွညျထောငျစုကောငျးကြိုးဆောငျပါတီတို့လို ပါတီတှရေဲ့ စိနျခေါျမှုမှာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ NLD အနနေဲ့ တဈပါတီအစိုးရ မဖှဲ့နိုငျပဲနဲ့ ညှှန့ျပေါငျးမဟာမိတျ လကျခံရမယ့ျ အခွအေနေ ရောကျရှိစနေိုငျပါတယျ။ ဒီလိုနဲ့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ NLD တို့ရဲ့ ပှင့ျလငျးမှုမရှိတဲ့ ဗြူရိုကရကျဆနျလှနျတဲ့ ကိစ်စတှကေို စိနျခေါျလာကွမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ NLD က လှှတျတောျမှာ ညှှန့ျပေါငျးမဟာမိတျတှေ ညှိနှိုငျးကွရမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါက အပေါငျးလက်ခဏာဆောငျတယျလို့ ကမြတို့ ယူဆကွပါတယျ။
မေး ။ ။ တကယျတော့ စာတမျးထဲမှာ ကိုးကားဖောျပွခဲ့တဲ့ ပါမောက်ခ Zoltan Barany ပွောသလိုပါပဲ ရှေးကောကျပှဲမှာ အရပျသားအစိုးရကို စဈတပျက ထိထိရောကျရောကျ ဘယျနိုငျငံရေးအာဏာမှ လှဲပေးခဲ့တာ မရှိပါဘူး။ ဒါက ပွူနာရဲ့ အဓိကအကွောငျးရငျးလို့ ထငျပါတယျ။ ဒါကို Pressure and Support ခငျမြားတို့ရဲ့ အစီရငျခံစာထဲမှာ ရေးထားတဲ့အတိုငျး ဆုပေးဒဏျပေးစနဈ ခေါျပါတော့ အဲဒီလိုလုပျဖို့ သိပျမခကျဘူးလား ဒီအခြိနျမြိုးမှာ - စဈတပျကို ဖိအားပေးဖို့ဆိုပွီးတော့ ခငျမြားတို့ဘကျက လုပျပမေယ့ျ၊ အနောကျနိုငျငံတှကေ ကွိုးစားပမေယ့ျလဲ တရုတျကတော့ ထားပါတော့ ဒီမိုကရစေီ မဟုတျဘူး။ အိန်ဒိယတို့လို ဒီမိုကရစေီနိုငျငံတှကေလဲ စဈတပျကို ကူညီအားပေးနကွေတယျဆိုတော့ ဒီလို ဖိအားပေးတာ၊ ထောကျခံတာလုပျဖို့တော့ ခကျမယျလို့ ထငျပါတယျ။ ဘယျလိုသဘောရပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ အခုလောလောဆယျ စဈတပျပေါျ ခရီးသှားလာရေးနဲ့ ဘဏ်ဍာရေး ဒဏျခတျပိတျစို့မှုတှေ ထားရှိပွီးတော့ အပွငျးထနျဆုံး အရှိနျမွှင့ျသင့ျပါတယျ။ ဒီနရောမှာ ရှငျက တရုတျအခနျးကဏ်ဍလို့ ပွောလို့ မွနျမာနိုငျငံမှာ တရုတျသွဇာ ပိုမိုပွီးတော့ လှှမျးမိုးလာတာဟာ ဒီမိုကရစေီ ဖွဈထှနျးရေးအတှကျ သတငျးဆိုး ဖွဈပါတယျ။ တရုတျက သူတို့အိမျနီးခငြျးမှာ ဒီမိုကရစေီနိုငျငံ တဈခုအနနေဲ့ ပေါျထှနျးလာမှာကို မလိုလားပါဘူး။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ တရုတျက မကောငျးဘူး။ ငါတို့က တရုတျထကျ ပိုကောငျးတယျဆိုတာကို မွနျမာစဈတပျက သဘောပေါကျလာအောငျ သူတို့ Convince ဖွဈသှားအောငျ အမရေိကနျပွညျထောငျစုနဲ့ အနောကျနိုငျငံတှကေ ဘယျလိုလုပျနိုငျမလဲဆိုတာကို မေးစရာ ဖွဈလာတာပေါ့။
ဖွေ ။ ။ ဒီနရောမှာ Convince သဘောပေါကျ လကျခံနိုငျအောငျ လုပျတယျဆိုတာနဲ့ မဆိုငျဘူးလို့ ထငျပါတယျ။ ဖိအားပေးတာကို အဆုံးစှနျအထိ တိုးမွင့ျအောငျ လုပျဖို့သာ လိုပါတယျ။
မေး ။ ။ Pressure ဖိအားပေးတယျဆိုတဲ့ ကိစ်စဟာ ပညာရှငျတခြို့က မထိရောကျဘူးလို့ ပွောကွပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ပါမောက်ခ David Steinberg ကဆိုရငျ မကွာခဏ ပွောတယျ။ လုံးဝလကျမခံဘူး။ Sanction ကို သူက အမွဲတမျး ဆန့ျကငြျလာပါတယျ။ ဆိုတော့ ခငျမြားတို့က Pressure ကို ယုံကွညျကွတယျပေါ့။ ဖိအားကို ယုံကွညျကွတယျပေါ့။
ဖွေ ။ ။ ကမြ ယုံပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ဖိအားပေးတာက NLD ပေါျမှာ ထိရောကျမှု ရှိပါတယျ။ အခု မူစလငျအမတျလောငျးနှဈဦး ပါဝငျတဲ့ကိစ်စကလဲ ဖိအားကို တုံ့ပွနျတာကို ပွသတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါက ကောငျးကြိုးကိုဆောငျတဲ့ လက်ခဏာပါ။ NLD အစိုးရကတော့ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးနဲ့အတူတူ အလုပျလုပျနိုငျတယျဆိုတာကို ပွသရာ ရောကျပါတယျ။ စဈတပျကတော့ အဲဒီလို မဟုတျပါဘူး။
မေး ။ ။ နောကျတဈခုက အမြိုးသားရေးကို သိပျပွီးအကွောငျးပွတယျ။ ရှေ့တနျးတငျတယျဆိုတဲ့ ကိစ်စလညျး ကနြောျ ပွောခငြျပါတယျ။ ကမ်ဘာ့နိုငျငံတှမှော ဒါတှလှေတျကငျးလို့လား။ ဥပမာဆိုပါစို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ သမ်မတ Trump က Make America Great Again ဆိုတဲ့ ကိစ်စ ဆိုပါတော့ ဒါက တနညျးအားဖွင့ျ ပွောရမယျဆိုရငျ Trump က အမြိုးသားရေးကို ရှေ့တနျးတငျပွီးတော့ စညျးရုံးနတောပဲလို့ ပွောလို့မရဘူးလား။
ဖွေ ။ ။ ကမြ ပွောခငြျတာကတော့ NLD အနနေဲ့ သူတို့ရဲ့ အပွောအဆို Rhetoric တှကေို ပွောငျးလဲဖို့ လိုမယျလို့ ယူဆပါတယျ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျရဲ့ စကားတှကေ အငျမတနျမှ ခှနျအားကွီးဆဲ ဖွဈပါတယျ။ ဥပမာအားဖွင့ျ ရိုဟငျဂြာကိစ်စနဲ့ တိုငျးရငျးသားကိစ်စတှမှောဆိုရငျ လူ့အခှင့ျအရေးကိစ်စ၊ ရှုထောင့ျကနေ ပွောဆိုသင့ျပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာကိစ်စက ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ NLD ပေါျမှာ အထူးသဖွင့ျ အနောကျနိုငျငံတှကေ ဒီမိုကရစေီမဟာမိတျတှရေဲ့ ယုံကွညျမှုကို ရပျဆိုငျးလိုကျပါတယျ။
မေး ။ ။ မွနျမာ့လူ့အဖှဲ့အစညျးမှာ အမြားစုကတော့ အမြိုးသားရေးကိုပဲ ရှေ့တနျးတငျနဆေဲလို့ပွောရငျ မှားမှာမဟုတျပါဘူး။ ဒီလိုအခွအေနမြေိုးမှာ သူက ဒီကိစ်စကို ဘေးဖယျပွီးတော့ လူ့အခှင့ျအရေးကို ရှေ့တနျးတငျပွီးတော့ ပွောလာမယျဆိုရငျ သူ့ရဲ့လူထုထောကျခံမှု မဆုံးရှုံးသှားနိုငျဘူးလား။ အဲဒီတော့ လူထုက မထောကျခံဘူးဆိုရငျ သူလုပျခငြျတာ ဘာမှလုပျမရဘူး ဖွဈသှားမှာပေါ့။ ဒါကိုလဲ စဉျးစားမယျ ထငျပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ဒီမှာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျက လူကွိုကျအမြားဆုံး ပုဂ်ဂိုလျပါ။ အထူးသဖွင့ျ ဗမာလူမြားစုကွားမှာ လူထုထောကျခံမှု အရဆုံး ဖွဈနဆေဲလို့ ကမြ ယုံပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့ ပတျသကျတဲ့ကိစ်စတှကေို ဖောျထုတျပွောကွားလိုကျတဲ့အတှကျ လူထုထောကျခံမှု ဆုံးရှုံးသှားမယျလို့ မထငျပါဘူး။
မေး ။ ။ မွနျမာနိုငျငံ ဒီမိုကရစေီ အပွောငျးအလဲအတှကျ ဖိအားပေး ကူညီတဲ့နရောမှာ ကမ်ဘာ့ဒီမိုကရစေီ နိုငျငံတှကေ တပေါငျးတစညျးထဲ လကျတှဲလုပျဖို့ လိုတယျလို့လဲ ပွောထားတာ တှေ့ရပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လဲ တခြို့နိုငျငံတှကေ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ စီးပှားရေး လုပျနကွေတယျ။ အထူးသဖွင့ျ အိန်ဒိယ၊ ဂပြနျ၊ တောငျကိုရီးယားတို့ဆိုရငျ ဖိအားပေးမယ့ျအစား စီးပှားရေးလုပျနတောကို ပိုပွီးတှေ့နရေပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီဟာကို ကွည့ျပွီးတော့ ကမ်ဘာ့ဒီမိုကရစေီနိုငျငံတှကေ မွနျမာ့အရေးမှာ ညီညှှတျနကွေတယျလို့ ပွောလို့ရပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ဒီမိုကရစေီ တညျဆောကျရေးဟာ ကာလရှညျကွာ လုပျဆောငျရတဲ့ အစီအစဉျတဈခုပါ။ အထူးသဖွင့ျဆိုရငျ စဈအာဏာရှငျစနဈကနေ ဒီမိုကရစေီ ကူးပွောငျးတာ ပိုမိုပွီး ခကျခဲကွန့ျကွာပါတယျ။ ဒီနရောမှာ အသှငျကူးပွောငျးနတေဲ့ နိုငျငံတှနေဲ့ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးကွားမှာ အခိုငျအမာ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုတှရှေိဖို့ လိုအပျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ အမရေိကနျသာမကဘဲနဲ့ ဒီမိုကရစေီ မဟာမိတျအားလုံးဆီက ထောကျခံမှုရရှိဖို့ မဖွဈမနလေုပျဖို့ လိုအပျပါတယျ။
မေး ။ ။ ကနြော့ျ မေးခှနျးက ဒီလိုလိုအပျတဲ့နရောမှာ အမရေိကနျအပါအဝငျ ကနြျတဲ့ဒီမိုကရစေီနိုငျငံတှကေ တသဘောထဲ ဖွဈနကွေလား။ တညီတညှှတျတညျး ဖွဈနကွေလား။ တခြို့က ဒဏျခတျတယျ။ တခြို့က စီးပှားရေးလုပျနကွေတယျ။ အဲဒီကိစ်စကို မေးတာပါ။
ဖွေ ။ ။ ဒီနရောမှာဆိုရငျတော့ နိုငျငံတကာရဲ့ ထောကျခံအားပေးမှုတှကေ တညီတညှှတျတညျး မဟုတျဘူးလို့ ဖွကွေားခငြျပါတယျ။ တောငျကိုရီးယားနဲ့ ဂပြနျတို့က ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုကတဆင့ျ စီးပှားရေးဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျဖို့ အားပေးတယျ။ အမရေိကနျပွညျထောငျစုကတော့ အရပျဘကျအဖှဲ့အစညျး ဖှံ့ဖွိုးရေး၊ ဒီမိုကရစေီ အခွခေံခိုငျမာရေးအတှကျ အားပေးတယျ။ ကမြအမွငျမှာတော့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုကလဲ ကနြျနိုငျငံတှလေိုပဲ ဒီမိုကရစေီ အခွခေံခိုငျမာရေးနဲ့ စီးပှားရေးဖှံ့ဖွိုးရေးကို အတူတူ လကျတှဲလုပျသင့ျတယျလို့ ထငျပါတယျ။
