[ ZAWGYI/ UNICODE] NLD အရပ်သားအစိုးရလက်ထက်မှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ဦးရေ ပိုတိုးလာသလို ဒီမိုကရေစီရဲ့အခြေခံဖြစ်တဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆို ဆန္ဒပြသူတွေ ဖမ်းဆီးထောင်ချခံနေရတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်ခံနေရတဲ့ စိုးရိမ်စရာ အနေအထားဖြစ်နေပါတယ် လို့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအရေး လှုပ်ရှားနေတဲ့အဖွဲ့တွေကပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်အရ ဆက်ပြီးတော့ တာဝန်ယူမယ့် နောက်အစိုးရသက်တမ်းမှာ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့်ထောင်ချခံနေရတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ လွတ်မြောက်ရေး၊ အကျဉ်းထောင်ဥပဒေ ထွက်ပေါ်လာရေးအပါအဝင် အကျဉ်းသားတွေ ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးတွေကို စနစ်တကျ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းပေးပါလို့ NLD အစိုးရကို တိုက်တွန်းကြပါတယ်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေး အသင်း AAPPB ရဲ့တွဲဖက်အတွင်းရေးမှူးဦးဘိုကြည်ကို VOA မြန်မာပိုင်းက မဆုမွန် က ဆက်သွယ်မေးမြန်းပြီးတော့ ဒီသီတင်းပတ်ရဲ့ မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီရေးဆွေးနွေးခန်း အစီအစဉ်ကို တင်ဆက်လိုက်ပါတယ်။
မဆုမွန်။ ။ မင်္ဂလာပါ ဦးဘိုကြည်ရှင့်။ အဓိကမေးချင်တာကတော့ တပ်မတော်ကနေပြီးတော့ တရားစွဲဆိုခံရတဲ့ တပ်ထဲက အမျိုးသမီးလေးတယောက် ကိုလည်း နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအဖြစ် သတ်မှတ်လိုက်တယ်လို့သိရပါတယ်။ ဆိုတဲ့အခါကျတော့ လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားဦးရေက ဘယ်လောက်ရှိနေပြီလဲ။ နောက်ပြီးတော့ ထောင်ထဲမှာ အကျဉ်းကျခံနေရတာရော လက်ရှိတရားရင်ဆိုင်နေကြရတဲ့အနေအထားပေါ့နော် အဲ့တာလေးတွေ ပြောပြပေးပါရှင့်။
ဦးဘိုကြည်။ ။ "လက်ရှိ ကျနော်တို့မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအရေအတွက်က တဖြေးဖြေးတိုး လာတယ်လို့ သတ်မှတ်လို့ရပါတယ်။ အားလုံးပေါင်း (၅၈၄) ယောက်ရှိပါတယ်။ အဲ့ဒီ့အထဲမှာ ထောင်ကျပြီးသားနိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားက (၃၆) ယောက်ရှိတယ်။ ထောင်ထဲကနေ အမှုရင်ဆိုင်နေရတာက (၁၉၃) ယောက်ရှိပါတယ်။ ပြီးတော့ အာမခံရပြီးတော့ အပြင်ကနေ အမှုရင်ဆိုင်နေရတာက (၃၅၅) ယောက်ပါ။ အားလုံးပေါင်းလိုက်ရင် (၅၈၄) ယောက်ပါ။ "နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား"အဖြစ် သတ်မှတ်တယ်ဆိုရင် အဓိကအားဖြင့် ဒီမိုကရေစီရေး၊ လူ့အခွင့်အရေး၊ နောက် တိုင်းရင်းသား တန်းတူညီမျှရေးအတွက် တောင်းဆိုတဲ့သူတွေ တိုက်ပွဲဝင်တဲ့သူတွေ အဲ့ဒီ့အတွက်ကို ရည်ရွယ်ပြီးပြောဆို လုပ်ဆောင်နေကြတယ် ဆိုရင် ယေဘူယျ အားဖြင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားလို့သတ်မှတ်ပါတယ်။
အဲ့လိုပဲ ဒီတပ်ထဲက အမျိုးသမီးလေးက တပ်မိသားစုရဲ့ မိသားစုဝင်တယောက်ပေါ့။ သူဆိုလို့ရှိရင်လည်း သူ့ရဲ့ လွတ်လပ်စွာပြောဆိုခွင့်၊ ယုံကြည်ခွင့် အဲ့တာကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုတဲ့ အတွက် အဖမ်းခံရတယ်ဆိုတာက ဘယ်လိုမှ မဖြစ်သင့်ဘူးပေါ့နော်။ ဒါက ဒီမိုကရေစီရဲ့အခြေခံကျင့်စဉ်တွေဖြစ်တယ် လူ့အခွင့်အရေးရဲ့ အခြေခံ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေရှိတယ်။ အဲ့လိုစည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေကို လိုက်နာရင်းနဲ့ ကျင့်သုံးရင်းနဲ့ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရတဲ့အတွက် ကျနော်တို့က နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအဖြစ် သတ်မှတ်ရခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
မဆုမွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့ အခု ဒီပြည်သူလူထုက ရွေးချယ်တင်မြှောက်ထားတဲ့ NLD အစိုးရက အခုဆိုရင်လည်း ရွေးကောက်ပွဲရဲ့ရလဒ်တွေအရ နောက်ထပ်သက်တမ်းတခုအဖြစ် ဆက်ပြီး အုပ်ချုပ်မယ့်အခြေအနေမှာ အခုလက်ရှိ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေလည်း လက်ရှိ-ရှိနေသေးတဲ့အနေအထားအပေါ်မှာ ဦးဘိုကြည်တို့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား လွတ်မြောက်ရေး နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအရေးလှုပ်ရှားတဲ့သူတွေအနေနဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဦးဆောင်တဲ့ NLDအစိုးရကို ဒီနိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ရှိနေတဲ့အပေါ်မှာ ဘာများပြောချင်တာ တောင်းဆိုချင်တာရှိပါလဲရှင့်။
ဦးဘိုကြည်။ ။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကိုယ်တိုင် ပြောခဲ့ဖူးတာရှိပါတယ်။ "နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတယောက် ရှိနေတယ် ဆိုရင်တောင်မှ အများကြီးဖြစ်နေပါတယ်ဆိုတာ" ဒီစကားတွေက သူကိုယ်တိုင်ပြောခဲ့တာဖြစ်တဲ့အတွက် သူကိုယ်တိုင်လည်း အမှတ်ရနေလိမ့်မယ်လို့ ကျနော်တို့ယုံကြည်တယ်။ အဲ့လိုပဲ သူ့အနေနဲ့ ဒီနိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားကိစ္စကို လာမယ့်သက်တမ်း အတွင်းမှာ တစုံတရာကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းမယ်လို့ ကျနော်တို့ မျှော်လင့်တယ်။ အဓိက ကတော့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားဆိုတဲ့ အဓိပါယ်ဖွင့်ဆိုချက် တရပ် ဖြစ်လာဖို့လိုပါတယ်။ ဆိုတော့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားဆိုတဲ့ အဓိပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်မရှိလို့ရှိရင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အစိုးရနဲ့ အစိုးရမဟုတ်တဲ့ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေကြားထဲမှာ အငြင်းပွားဖွယ်တွေ အများကြီးဖြစ်နေပါလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့် ဥပဒေအရ အဓိပါယ်ဖွင့်ဆိုထားတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား အဓိပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်တခု ရှိအောင် လုပ်ရပါလိမ့်မယ် နံပတ်(၁)က။ ပြီးတဲ့အခါကျတော့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားရှိနေတယ် ဆိုတာကိုလည်း အသိအမှတ်ပြု လက်ခံရလိမ့်မယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ ၅နှစ်သက်တမ်းမှာ NLD အစိုးရကိုယ်တိုင်က မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားရှိပါတယ်ဆိုတာကို အသိအမှတ်ပြုထားတာ မရှိဘူး။ ဒါကတော့ အတော်လေးကို စိတ်ပျက်ဖွယ်ရာကောင်းပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒါက မရှိဘူးလို့ ငြင်းဆန်နေတာက အရှိတရားကို မျက်ကွယ်ပြုတာဖြစ်ပါတယ်။ ရှိတာကို အသိအမှတ်ပြုတဲ့အခါကျတော့မှ ရှိတဲ့ပြဿနာကို ဘယ်လိုကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းကြမလဲ ဆိုတာသိမှာပါ။ ရှိတာကို မရှိဘူးလို့ငြင်းဆန်နေမယ်ဆိုရင် ပြဿနာက ပိုပြီးကြီးထွားလာဖို့ အတွက် လမ်းဖွင့်ပေးနေသလို ဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့တာကြောင့်လည်း ကျနော်တို့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအရေအတွက်က အခုအချိန်အထိ လျော့ကျသွားတယ် မရှိပဲနဲ့ တဖြေးဖြေးတိုး လာတာမျိုးဖြစ်နေပါတယ်။ နောက်တခုက နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားပြဿနာကို ဖြေရှင်းချင်တယ်ဆိုလို့ရှိရင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားဖြစ်စေ တဲ့ပြဿနာတွေ ဘာတွေက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေအဖြစ် အရေအတွက်တွေကို တိုးလာစေတာလဲ။ ဒါတွေကို စနစ်တကျ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ လိုပါတယ်။ နောက်ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွေ အများကြီးလုပ်ဖို့လိုပါတယ်။
မဆုမွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့ အဲ့ဒီ့တော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခုလိုမျိုး တိုးပွားလာတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား အရေအတွက် ပပျောက်ရေးနဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ပြဿနာတွေကို ပြေလည်အောင် ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ဆိုရင် ဘယ်လိုအချက်တွေကို ဆောင်ရွက်သင့်တယ်လို့ ဦးဘိုကြည် အကြံပြုချင်တာ ရှိပါလဲရှင့်။
ဦးဘိုကြည်။ ။ ပြဿနာရပ်တွေကိုဖြေရှင်းတဲ့အခါမှာ နံပတ်(၁)က ကျနော်တို့ ပြည်တွင်းရပ်စဲရေးကို လုပ်ကိုလုပ်ရပါမယ်။ ပြည်တွင်းစစ်သည် ကျနော်တို့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအရေအတွက်ကို တိုးပွားစေရုံမက နယ်စပ်ဒေသမှာနေသူတွေရဲ့ တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးနဲ့ သူတို့ လုံခြုံစိတ်ချစွာ နေထိုင်နိုင်ရေး အသက်ရှင်သန်နိုင်ခွင့် ဒါတွေကို ခြိမ်းခြောက်ရာရောက် ပါတယ်။ နောက်တခုက လယ်ယာမြေပြဿနာ ရှိပါတယ်။ လယ်သမားတွေ လယ်လုပ်သူတွေက လယ်ယာလုပ်ပိုင်ခွင့် ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရှိဖို့ အခွင့်လိုအပ်ပါတယ်။ ဆိုတော့ သူတို့လယ်ယာမြေတွေကို အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် မတရား သိမ်းပိုက်ခံရတယ်ဆိုလို့ရှိရင် ဒီလယ်ယာမြေတွေ ပြန်ရရှိရေး လယ်သမားတွေက ပြန်တိုက်ပွဲဝင်ကြမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုတိုက်ပွဲဝင်ရင်းနဲ့ အဖမ်းခံရတဲ့ လယ်သမားတွေ ထောင်ကျကုန်တယ်ဆိုရင် တိုင်းပြည်အတွက်လည်း နစ်နာတယ် တဦးချင်းအတွက်လည်း နစ်နာတာတွေရှိပါတယ်။ နောက်တခုက အခြေခံလူ့အခွင့်အရေးတွေဖြစ်တဲ့ လွတ်လပ်စွာပြောဆိုခွင့် လွတ်လပ်စွာ စည်းရုံးခွင့် လွတ်လပ်စွာ မိမိရဲ့ဆန္ဒကို ဖော်ထုတ်ခွင့် ဒီလိုမျိုး လုပ်ဆောင်နေရင်းနဲ့ အဖမ်းဆီးခံနေရတဲ့ကိစ္စတွေ အဲ့တာတွေကို ကျနော်တို့ ရပ်တန့်ဖို့ လိုပါတယ် အဲ့တာအပြင် အဲတ့ာတွေနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ဥပဒေတွေကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့ လိုပါတယ်။ ဥပမာဆိုရင် ငြိမ်းစုစီ ဥပဒေလိုမျိုး၊ ၆၆ ဃ လိုမျိုး နောက် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဆိုင်ရာ ကာကွယ်မှု ဥပဒေလိုမျိုး အဲ့လိုပဲ နိုင်ငံတော်လျှို့ဝှက်ချက် အက်ဥပဒေ အစရှိသဖြင့် အဲ့လို ဖိနှိပ်ထားတဲ့ဥပဒေတွေကိုလည်း တခုချင်းစီကို ကျနော်တို့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့လိုအပ်ပါတယ်။
မဆုမွန်။ ။ နိုင်ငံတဝန်းလုံးမှာရှိတဲ့ အကျဉ်းထောင်တွေ အကျဉ်းစခန်းတွေထဲမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ရှိနေတယ် ဖမ်းဆီးခံနေရတဲ့အနေအထားက ဘယ်လောက်အထိ စိုးရိမ်စရာရှိနေပါလဲ။ အဲ့ဒီ့သူတွေ ပြန်လွတ်ဖို့ သက်ဆိုင်တဲ့ ဖမ်းဆီးတရားစွဲ ထောင်ချထားတဲ့ တပ်မတော်အပါအဝင် အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေဘက်က ဘာတွေ ဆောင်ရွက်ပေးသင့်တယ်လို့ AAPP အနေနဲ့ ပြောနိုင်တာရှိမလဲရှင့်။
ဦးဘိုကြည်။ ။ ဒီနောက်ပိုင်းမှာ ကျောင်းသားသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်လေးတွေကို ဖမ်းဆီးထောင်ချနေတာတွေရှိတယ်။ အမှုရင်ဆိုင်နေရတာတွေရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ကျောင်းသားတွေကို ဖမ်းဆီးတာဟာ အနာဂတ်ကိုပါ ထောင်ချပစ်နေ တာဖြစ်ပါတယ်။ဆိုတဲ့အခါကျတော့ တချို့အမှုတွေမှာ တပ်မတော်ကနေပြီးတော့ ၅၀၅ (က)နဲ့ တရားလိုလုပ်ပြီးတရား စွဲတယ်။ တရားရုံးကနေပြီး ဒီအပေါ်မှာ အမိန့်ချတယ်။ အမိန့်ချပြီးပြီဆိုရင် အဲ့တော့ အစိုးရအနေနဲ့က လွှတ်ခြင်း မလွှတ်ခြင်းက အစိုးရရဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်ရှိတဲ့ကိစ္စ ဖြစ်လာပြီ။ လွှတ်ပေးဖို့ဆိုတာ သေချာတိုင်ပင်ပြီးတော့ စဉ်းစားပြီးတော့ တချို့လုပ်လို့ရတဲ့ကိစ္စတွေရှိပါတယ်။ အဲ့တာကို အစိုးရအနေနဲ့ အမြန်ဆုံးအကောင်အထည်ဖော်ဖို့လိုပါတယ်။
နောက်တခုက အကျဉ်းထောင်ပြဿနာပေါ့။ အကျဉ်းထောင်ပြဿနာကို ကျနော်တို့က အကျဉ်းထောင်ပြဿနာလို့ သီးခြားမြင်လို့မရပဲနဲ့ အကျဉ်းထောင်ရဲ့ပြဿနာသည် နိုင်ငံတော်ရဲ့လုံခြုံရေးနဲ့ ဆက်စပ်ပတ်သက်နေတယ်။ ဒီမိုကရေစီရေး၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့အသွင်ကူးပြောင်းရေးအတွက် တိုက်ရိုက်ပတ်သက်နေတယ် ဆိုတာကိုလည်း ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့လိုတယ်။ မဟုတ်ပဲနဲ့ အကျဉ်းထောင်ကိစ္စကို သီးခြားကိစ္စလို စဉ်းစားနေမယ်ဆိုရင်တော့ အကျဉ်းထောင်ပြဿနာက ပြေလည်မှာမဟုတ်ဘူး ဒါကိုလည်း အစိုးရနဲ့ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးအဖွဲ့အစည်းတွေက သေသေချာချာသိဖို့လိုတယ်။ နောက်တခုက အကျဉ်းထောင်က အခုပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်မှာ ရှိနေတယ်။ ဆိုတော့ ဒီဟာကလည်း မဖြစ်သင့်ဘူး ဒီဟာက နိုင်ငံရေးအရ ပေါ်လစီအရ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရမယ့်ဟာဖြစ်တယ်။ အကျဉ်းထောင်သည် တရားရေးဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်မှာရှိသင့်တယ်။ အရင်တုန်းက မြန်မာနိုင်ငံက အကျဉ်းထောင်တွေသည် တရားရေးဝန်ကြီးဌာနလက်အောက်မှာ ရှိခဲ့တယ်။ သို့သော် ကျနော်တို့ ၁၉၆၂ခုနှစ် အာဏာသိမ်းတယ်။ တပ်မတော်အစိုးရက အာဏာလွှဲပြောင်းယူပြီးတော့ ၁၉၇၄ခုနှစ် မဆလ လက်ထက် တစ်ပါတီစနစ်ကိုအခြေခံတဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေပေါ်လာတယ်။ အဲ့ဒီ့ဥပဒေကနေ တရားရေးဝန်ကြီးဌာနကို ဖျက်သိမ်းခဲ့တာတွေရှိတယ်။ အခု အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလမှာ တရားရေးဝန်ကြီးဌာနကို ပြန်လည်ထူထောင်သင့်တယ်။ ထူထောင်ပြီးတော့ အကျဉ်းဦးစီးဌာနကို တရားရေးဝန်ကြီးဌာနလက်အောက်ကို ရွှေ့ပြောင်းပြီးတော့ ထားသင့်တယ်။ အဲ့တော့မှ ကျနော်တို့ အကျဉ်းထောင်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွေ လုပ်တဲ့အခါမှာ ပိုပြီးလွယ်ကူမယ် မြန်ဆန်မယ်။
အခုတော့ အကျဉ်းသားတွေဟာ သေဒဏ်အချမခံရပဲနဲ့ တကယ့်ကို တဖြေးဖြေးချင်း ညှင်းသတ်ခံရသလိုဖြစ်နေတယ်။ တကယ့်ကို လူတယောက်ရဲ့ကျန်းမာရေးအရ လိုအပ်ချက်ဖြစ်တဲ့ အိပ်ကောင်းခြင်း မအိပ်ရဆိုတဲ့ဟာတွေကို နိစ္စဓူဝ ခံစားနေကြရတာမျိုးဖြစ်နေတယ်။ လုံလောက်တဲ့ဆေးဝါးကုသမှုတွေလည်း အင်မတန်မှ နည်းပါးနေတာမျိုးတွေရှိနေတယ်။ ဒါတွေကို စနစ်တကျ ပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့ ကြိုးစားရပါမယ်။
မဆုမွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့ အဲ့ဒီ့တော့ အကျဉ်းထောင်တွေရဲ့အခြေအနေဘက်ကို တချက်လှည့်ချင်ပါတယ်။ အခုက မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကပ်ရောဂါ COVID 19 ကလည်း ကူးစက်ပျံ့နှံ့နေတယ်။ ဆိုတော့ ပြီးခဲ့တဲ့သီတင်းပတ်တွေ လတွေမှာလည်းပဲ အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ ဒီကိုဗစ်၁၉ ကူးစက်မှုတွေဖြစ်နေတယ်ဆိုပြီး သတင်းတွေထွက်နေတာရှိတယ် တကယ်ဖြစ်နေတာတွေလည်းရှိတယ်။ တာဝန်ယူထားတဲ့ ဝန်ကြီးဌာနဘက်ကရော နောက်ပြည်ထောင်စုအစိုးရဘက်ကရော အကျဉ်းစခန်းတွေရဲ့အနေအထားအပေါ် ပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့ နောက် ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်တဲ့အခြေအနေတွေဖြစ်အောင် ဖန်တီးပေးဖို့နဲ့ နောက် ကူးစက်ရောဂါတွေ မပျံ့ပွားရအောင် လုပ်ဆောင်ပေးဖို့အတွက် AAPP အနေနဲ့ အကြံပေးချင်တာ တိုက်တွန်းချင်တာရှိပါလဲရှင့်။
ဦးဘိုကြည်။ ။ အခုလည်း ပြည်ထဲရေးဘက်ကရော အကျဉ်းဦးစီးဘက်ကရော အစိုးရဘက်ကရော အကျဉ်းထောင်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ တစုံတရာတော့ ကိုင်တွယ်ဆောင်ရွက်နေတာတွေ ကျနော်တို့တွေ့ရပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ဒီကိုဗစ်ဖြစ်နေတဲ့အချိန်မှာ အကျဉ်းသားအသစ်တွေကို သီးခြားခွဲထားတာတို့၊ အထဲမှာ ဂျင်းပြုတ်ရည်တိုက်တာတို့ အစားအသောက်ကို နည်းနည်းပိုကောင်းအောင် ကျွေးတာတို့ နောက် ကိုဗစ်ကာကွယ်နိုင်ဖို့ လက်သန့်ဆေးရည်တို့ နောက် တခြားပိုးသတ်ဆေးရည်တွေ ကာကွယ်ဖို့ ဖြန်းတာတို့ ဒါတွေကို လုပ်ဆောင်နေတာတော့ ကျနော်တို့ ကြားသိရပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ရဲ့စိုးရိမ်ချက်က လူဦးရေက အရမ်းပြည့်ကျပ်နေတယ်။ လူဦးရေ လျှော့ချတာကို ပထမဆုံးလုပ်ဖို့လိုတယ်။ လွှတ်ရင်လည်း လူ့ဘောင်အဖွဲ့အစည်းကို ဒုက္ခမပေးတဲ့သူတွေ ဦးစားပေး စနစ်တကျ စိစစ်ပြီးမှ လွှတ်ဖို့လိုတယ် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် အန္တရာယ်ရှိတဲ့သူ လွှတ်မိရင်လည်း ဒါပြဿနာဖြစ်တတ်ပါတယ်။ နောက် အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနရဲ့လမ်းညွှန်ချက်တွေကို လက်တွေ့ကျင့်သုံးနိုင်ဖို့ အနေအထားမရှိဘူး။ တခြားဥပဒေပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွေလည်း လုပ်ဖို့လိုတယ်။ အကျဉ်းထောင်ဥပဒေက တကယ့်ကို ခေတ်နောက်ကျနေတဲ့ ဥပဒေမျိုးဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့် ဒီအကျဉ်းထောင်ဥပဒေကို ခေတ်နဲ့လျော်ညီအောင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့ လုပ်ရမှာပါ။
မဆုမွန်။ ။ ဟုတ်ကဲ့ နောက်ဆုံးအနေနဲ့ပေါ့နော် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်အရ ဆက်ပြီးတော့ တာဝန်ယူမယ့် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဦးဆောင်တဲ့ NLD အစိုးရကို နိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေအပါအဝင် လက်ရှိ ပြစ်မှုပြစ်ဒဏ်အမျိုးမျိုးနဲ့ ထောင်ချအကျဉ်းကျခံနေရတဲ့ အကျဉ်းသားတွေရဲ့အရေးပေါ့လေ သတင်းစကားပါးချင်တယ်ဆိုရင် အဓိက ဘယ်အချက်ကို တိုက်တွန်းချင်တာရှိပါလဲရှင့်။
ဦးဘိုကြည်။ ။ ကျနော်တို့ ဒီ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြည်သူတွေက အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ကို ပြန်ပြီးတော့ ရွေးချယ်ခဲ့တယ်ပေါ့။ အဲ့တော့ ပြည်သူတို့ရဲ့ရွေးချယ်မှုကို ကျနော်တို့ အသိအမှတ်ပြုတယ်။ အဲ့သလိုပဲ ပြည်သူက ရွေးချယ်ပေးလိုက်တဲ့ ပြည်သူ့အစိုးရအနေနဲ့ ပြည်သူတွေ တဦးချင်းစီရဲ့လုံခြုံမှု ပြည်သူတဦးချင်းစီ တန်းတူညီမျှမှုရဖို့အတွက် ဥပဒေတွေ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရမှာတွေ နောက် Institutional Change ရမယ်။ Institutional တွေကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲရမှာတွေ အဲ့တာတွေကို အစိုးရအနေနဲ့ လုပ်ဆောင်လိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်တယ်။ အဲ့လိုပဲ တည်ဆဲဥပဒေတွေကို အများပြည်သူသိအောင်လည်း သေသေချာချာ ကြိုးစားပြီး လုပ်ဆောင်ဖို့လိုပါတယ်။ အဲ့သလိုလုပ်ဆောင်တဲ့အခါမှာ အစိုးရတရပ်တည်းလုပ်ဆောင်နိုင်မှာမဟုတ်ဘူး။ ကျနော်တို့ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတွေကပါ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ပြီးတော့ ဒီလိုမျိုး အများပြည်သူ သိသင့်သိထိုက်တဲ့ သူတို့ရဲ့အခွင့်အရေးတွေ သူတို့ရဲ့ တာဝန်တွေကို အများပြည်သူသိအောင် ကျနော်တို့ လုပ်ကြရမှာပါ။ ပြီးတဲ့အခါကျတော့ အများပြည်သူအတွက် တကယ့်ကို သူတို့ရဲ့နစ်နာမှုတွေ တိုင်တန်းနိုင်မယ့် ယန္တယားတွေကို ပိုပြီးတော့ ခိုင်ခိုင်မာမာ နဲ့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် တည်ဆောက်ပေးဖို့ကိုလည်း အစိုးရဘက်က လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါတော့မှ အစိုးရအနေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို ကာကွယ်တဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို ဖြည့်စည်းပေးတဲ့အစိုးရတရပ်ဖြစ်အောင် ကျနော်တို့ ဝိုင်းပြီးတော့ ပုံဖော်ပြဖို့နဲ့ အစိုးရအနေနဲ့ ဒီအပေါ်မှာ ဦးဆောင်ပြီးတော့ ဆောင်ရွက်ပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်လို့ ကျနော်တို့ တိုက်တွန်းချင်ပါတယ်။"
ဒါကတော့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေနဲ့ အကျဉ်းသားတွေရဲ့အရေး နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေး အသင်း AAPPB ရဲ့တွဲဖက်အတွင်းရေးမှူးဦးဘိုကြည်ကို VOA မြန်မာပိုင်းက မဆုမွန် က ဆက်သွယ်မေးမြန်းတင်ဆက်ထားတဲ့ ဒီသီတင်းပတ်ရဲ့ မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီရေးဆွေးနွေးခန်းအစီအစဉ်ဖြစ်ပါတယ်။
**************************
[ UNICODE] NLD အရပျသားအစိုးရလကျထကျမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားဦးရေ ပိုတိုးလာသလို ဒီမိုကရစေီရဲ့အခွခေံဖွဈတဲ့ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုဆန်ဒပွသူတှေ ဖမျးဆီးထောငျခခြံနရေတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျခံနရေတဲ့ စိုးရိမျစရာ အနအေထားဖွဈနပေါတယျ လို့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအရေး လှုပျရှားနတေဲ့အဖှဲ့တှကေပွောဆိုလိုကျပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲ ရလဒျအရ ဆကျပွီးတော့ တာဝနျယူမယ့ျ နောကျအစိုးရသကျတမျးမှာ အကွောငျးအမြိုးမြိုးကွောင့ျထောငျခခြံနရေတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ လှတျမွောကျရေး၊ အကဉြျးထောငျဥပဒေ ထှကျပေါျလာရေးအပါအဝငျ အကဉြျးသားတှေ ရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးတှကေို စနဈတကြ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးပေးပါလို့ NLD အစိုးရကို တိုကျတှနျးကွပါတယျ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေး အသငျး AAPPB ရဲ့တှဲဖကျအတှငျးရေးမှူးဦးဘိုကွညျကို VOA မွနျမာပိုငျးက မဆုမှနျ က ဆကျသှယျမေးမွနျးပွီးတော့ ဒီသီတငျးပတျရဲ့ မွနျမာ့ဒီမိုကရစေီရေးဆှေးနှေးခနျးအစီအစဉျကို တငျဆကျလိုကျပါတယျ။
မဆုမှနျ။ ။ မငျ်ဂလာပါ ဦးဘိုကွညျရှင့ျ။ အဓိကမေးခငြျတာကတော့ တပျမတောျကနပွေီးတော့ တရားစှဲဆိုခံရတဲ့ တပျထဲက အမြိုးသမီးလေးတယောကျကိုလညျး နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအဖွဈ သတျမှတျလိုကျတယျလို့သိရပါတယျ။ ဆိုတဲ့အခါကတြော့ လကျရှိမွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားဦးရကေ ဘယျလောကျရှိနပွေီလဲ။ နောကျပွီးတော့ ထောငျထဲမှာ အကဉြျးကခြံနရေတာရော လကျရှိတရားရငျဆိုငျနကွေရတဲ့အနအေထားပေါ့နောျ အဲ့တာလေးတှေ ပွောပွပေးပါရှင့ျ။
ဦးဘိုကွညျ။ ။ "လကျရှိ ကနြောျတို့မွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအရအေတှကျက တဖွေးဖွေးတိုး လာတယျလို့ သတျမှတျလို့ရပါတယျ။ အားလုံးပေါငျး (၅၈၄) ယောကျရှိပါတယျ။ အဲ့ဒီ့အထဲမှာ ထောငျကပြွီးသားနိုငျငံရေးအကဉြျးသားက (၃၆) ယောကျရှိတယျ။ ထောငျထဲကနေ အမှုရငျဆိုငျနရေတာက (၁၉၃) ယောကျရှိပါတယျ။ ပွီးတော့ အာမခံရပွီးတော့ အပွငျကနေ အမှုရငျဆိုငျနရေတာက (၃၅၅) ယောကျပါ။ အားလုံးပေါငျးလိုကျရငျ (၅၈၄) ယောကျပါ။ "နိုငျငံရေးအကဉြျးသား"အဖွဈ သတျမှတျတယျဆိုရငျ အဓိကအားဖွင့ျ ဒီမိုကရစေီရေး၊ လူ့အခှင့ျအရေး၊ နောကျ တိုငျးရငျးသား တနျးတူညီမြှရေးအတှကျ တောငျးဆိုတဲ့သူတှေ တိုကျပှဲဝငျတဲ့သူတှေ အဲ့ဒီ့အတှကျကို ရညျရှယျပွီးပွောဆို လုပျဆောငျနကွေတယျ ဆိုရငျ ယဘေူယြ အားဖွင့ျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားလို့သတျမှတျပါတယျ။
အဲ့လိုပဲ ဒီတပျထဲက အမြိုးသမီးလေးက တပျမိသားစုရဲ့ မိသားစုဝငျတယောကျပေါ့။ သူဆိုလို့ရှိရငျလညျး သူ့ရဲ့ လှတျလပျစှာပွောဆိုခှင့ျ၊ ယုံကွညျခှင့ျ အဲ့တာကို ထုတျဖောျပွောဆိုတဲ့ အတှကျ အဖမျးခံရတယျဆိုတာက ဘယျလိုမှ မဖွဈသင့ျဘူးပေါ့နောျ။ ဒါက ဒီမိုကရစေီရဲ့အခွခေံကငြ့ျစဉျတှဖွေဈတယျ လူ့အခှင့ျအရေးရဲ့ အခွခေံ စညျးမဉြျးစညျးကမျးတှရှေိတယျ။ အဲ့လိုစညျးမဉြျးစညျးကမျးတှကေို လိုကျနာရငျးနဲ့ ကငြ့ျသုံးရငျးနဲ့ ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးခံရတဲ့အတှကျ ကနြောျတို့က နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအဖွဈ သတျမှတျရခွငျးဖွဈပါတယျ။
မဆုမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့ အခု ဒီပွညျသူလူထုက ရှေးခယြျတငျမွှောကျထားတဲ့ NLD အစိုးရက အခုဆိုရငျလညျး ရှေးကောကျပှဲရဲ့ရလဒျတှအေရ နောကျထပျသကျတမျးတခုအဖွဈ ဆကျပွီး အုပျခြုပျမယ့ျအခွအေနမှော အခုလကျရှိ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှလေညျး လကျရှိ-ရှိနသေေးတဲ့အနအေထားအပေါျမှာ ဦးဘိုကွညျတို့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား လှတျမွောကျရေး နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအရေးလှုပျရှားတဲ့သူတှအေနနေဲ့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ ဦးဆောငျတဲ့ NLDအစိုးရကို ဒီနိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ရှိနတေဲ့အပေါျမှာ ဘာမြားပွောခငြျတာ တောငျးဆိုခငြျတာရှိပါလဲရှင့ျ။
ဦးဘိုကွညျ။ ။ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကိုယျတိုငျ ပွောခဲ့ဖူးတာရှိပါတယျ။ "နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတယောကျ ရှိနတေယျ ဆိုရငျတောငျမှ အမြားကွီးဖွဈနပေါတယျဆိုတာ" ဒီစကားတှကေ သူကိုယျတိုငျပွောခဲ့တာဖွဈတဲ့အတှကျ သူကိုယျတိုငျလညျး အမှတျရနလေိမ့ျမယျလို့ ကနြောျတို့ယုံကွညျတယျ။ အဲ့လိုပဲ သူ့အနနေဲ့ ဒီနိုငျငံရေးအကဉြျးသားကိစ်စကို လာမယ့ျသကျတမျး အတှငျးမှာ တစုံတရာကိုငျတှယျဖွရှေငျးမယျလို့ ကနြောျတို့ မြှောျလင့ျတယျ။ အဓိက ကတော့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားဆိုတဲ့ အဓိပါယျဖှင့ျဆိုခကြျ တရပျ ဖွဈလာဖို့လိုပါတယျ။ ဆိုတော့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားဆိုတဲ့ အဓိပါယျဖှင့ျဆိုခကြျမရှိလို့ရှိရငျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အစိုးရနဲ့ အစိုးရမဟုတျတဲ့ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှကွေားထဲမှာ အငွငျးပှားဖှယျတှေ အမြားကွီးဖွဈနပေါလိမ့ျမယျ။ ဒါကွောင့ျ ဥပဒအေရ အဓိပါယျဖှင့ျဆိုထားတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား အဓိပါယျဖှင့ျဆိုခကြျတခု ရှိအောငျ လုပျရပါလိမ့ျမယျ နံပတျ(၁)က။ ပွီးတဲ့အခါကတြော့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားရှိနတေယျ ဆိုတာကိုလညျး အသိအမှတျပွု လကျခံရလိမ့ျမယျ။
ပွီးခဲ့တဲ့ ၅နှဈသကျတမျးမှာ NLD အစိုးရကိုယျတိုငျက မွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားရှိပါတယျဆိုတာကို အသိအမှတျပွုထားတာ မရှိဘူး။ ဒါကတော့ အတောျလေးကို စိတျပကြျဖှယျရာကောငျးပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒါက မရှိဘူးလို့ ငွငျးဆနျနတောက အရှိတရားကို မကြျကှယျပွုတာဖွဈပါတယျ။ ရှိတာကို အသိအမှတျပွုတဲ့အခါကတြော့မှ ရှိတဲ့ပွူနာကို ဘယျလိုကိုငျတှယျဖွရှေငျးကွမလဲ ဆိုတာသိမှာပါ။ ရှိတာကို မရှိဘူးလို့ငွငျးဆနျနမေယျဆိုရငျ ပွူနာက ပိုပွီးကွီးထှားလာဖို့ အတှကျ လမျးဖှင့ျပေးနသေလို ဖွဈပါတယျ။ အဲ့တာကွောင့ျလညျး ကနြောျတို့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအရအေတှကျက အခုအခြိနျအထိ လြော့ကသြှားတယျ မရှိပဲနဲ့ တဖွေးဖွေးတိုးလာတာမြိုးဖွဈနပေါတယျ။ နောကျတခုက နိုငျငံရေးအကဉြျးသားပွူနာကို ဖွရှေငျးခငြျတယျဆိုလို့ရှိရငျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားဖွဈစတေဲ့ပွူနာတှေ ဘာတှကေ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှအေဖွဈ အရအေတှကျတှကေို တိုးလာစတောလဲ။ ဒါတှကေို စနဈတကြ ကိုငျတှယျဖွရှေငျးဖို့ လိုပါတယျ။ နောကျပွုပွငျပွောငျးလဲရေးတှေ အမြားကွီးလုပျဖို့လိုပါတယျ။
မဆုမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့ အဲ့ဒီ့တော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အခုလိုမြိုး တိုးပှားလာတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအရအေတှကျ ပပြောကျရေးနဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ပွူနာတှကေို ပွလေညျအောငျ ဖွရှေငျးနိုငျဖို့ဆိုရငျ ဘယျလိုအခကြျတှကေို ဆောငျရှကျသင့ျတယျလို့ ဦးဘိုကွညျ အကွံပွုခငြျတာ ရှိပါလဲရှင့ျ။
ဦးဘိုကွညျ။ ။ ပွူနာရပျတှကေိုဖွရှေငျးတဲ့အခါမှာ နံပတျ(၁)က ကနြောျတို့ ပွညျတှငျးရပျစဲရေးကို လုပျကိုလုပျရပါမယျ။ ပွညျတှငျးစဈသညျ ကနြောျတို့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအရအေတှကျကို တိုးပှားစရေုံမက နယျစပျဒသေမှာနသေူတှရေဲ့ တညျငွိမျအေးခမြျးရေးနဲ့ သူတို့ လုံခွုံစိတျခစြှာ နထေိုငျနိုငျရေး အသကျရှငျသနျနိုငျခှင့ျ ဒါတှကေို ခွိမျးခွောကျရာရောကျ ပါတယျ။ နောကျတခုက လယျယာမွပွေူနာရှိပါတယျ။ လယျသမားတှေ လယျလုပျသူတှကေ လယျယာလုပျပိုငျခှင့ျ ပိုငျဆိုငျခှင့ျရှိဖို့ အခှင့ျလိုအပျပါတယျ။ ဆိုတော့ သူတို့လယျယာမွတှေကေို အကွောငျးအမြိုးမြိုးကွောင့ျ မတရား သိမျးပိုကျခံရတယျဆိုလို့ရှိရငျ ဒီလယျယာမွတှေေ ပွနျရရှိရေး လယျသမားတှကေ ပွနျတိုကျပှဲဝငျကွမှာဖွဈပါတယျ။ ဒီလိုတိုကျပှဲဝငျရငျးနဲ့ အဖမျးခံရတဲ့ လယျသမားတှေ ထောငျကကြုနျတယျဆိုရငျ တိုငျးပွညျအတှကျလညျး နဈနာတယျ တဦးခငြျးအတှကျလညျး နဈနာတာတှရှေိပါတယျ။ နောကျတခုက အခွခေံလူ့အခှင့ျအရေးတှဖွေဈတဲ့ လှတျလပျစှာပွောဆိုခှင့ျ လှတျလပျစှာ စညျးရုံးခှင့ျ လှတျလပျစှာ မိမိရဲ့ဆန်ဒကို ဖောျထုတျခှင့ျ ဒီလိုမြိုး လုပျဆောငျနရေငျးနဲ့ အဖမျးဆီးခံနရေတဲ့ကိစ်စတှေ အဲ့တာတှကေို ကနြောျတို့ ရပျတန့ျဖို့ လိုပါတယျ အဲ့တာအပွငျ အဲတ့ာတှနေဲ့ပတျသကျတဲ့ ဥပဒတှေကေို ပွုပွငျပွောငျးလဲဖို့ လိုပါတယျ။ ဥပမာဆိုရငျ ငွိမျးစုစီ ဥပဒလေိုမြိုး၊ ၆၆ ဃ လိုမြိုး နောကျ ပုဂ်ဂိုလျရေးဆိုငျရာ ကာကှယျမှု ဥပဒလေိုမြိုး အဲ့လိုပဲ နိုငျငံတောျလြှို့ဝှကျခကြျ အကျဥပဒေ အစရှိသဖွင့ျ အဲ့လို ဖိနှိပျထားတဲ့ဥပဒတှေကေိုလညျး တခုခငြျးစီကို ကနြောျတို့ ပွုပွငျပွောငျးလဲဖို့လိုအပျပါတယျ။
မဆုမှနျ။ ။ နိုငျငံတဝနျးလုံးမှာရှိတဲ့ အကဉြျးထောငျတှေ အကဉြျးစခနျးတှထေဲမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ရှိနတေယျ ဖမျးဆီးခံနရေတဲ့အနအေထားက ဘယျလောကျအထိ စိုးရိမျစရာရှိနပေါလဲ။ အဲ့ဒီ့သူတှေ ပွနျလှတျဖို့ သကျဆိုငျတဲ့ ဖမျးဆီးတရားစှဲ ထောငျခထြားတဲ့ တပျမတောျအပါအဝငျ အစိုးရအဖှဲ့အစညျးတှဘေကျက ဘာတှေ ဆောငျရှကျပေးသင့ျတယျလို့ AAPP အနနေဲ့ ပွောနိုငျတာရှိမလဲရှင့ျ။
ဦးဘိုကွညျ။ ။ ဒီနောကျပိုငျးမှာ ကြောငျးသားသမဂ်ဂအဖှဲ့ဝငျလေးတှကေို ဖမျးဆီးထောငျခနြတောတှရှေိတယျ။ အမှုရငျဆိုငျနရေတာတှရှေိပါတယျ။ ဆိုတော့ ကြောငျးသားတှကေို ဖမျးဆီးတာဟာ အနာဂတျကိုပါ ထောငျခပြဈနေ တာဖွဈပါတယျ။ဆိုတဲ့အခါကတြော့ တခြို့အမှုတှမှော တပျမတောျကနပွေီးတော့ ၅၀၅ (က)နဲ့ တရားလိုလုပျပွီးတရား စှဲတယျ။ တရားရုံးကနပွေီး ဒီအပေါျမှာ အမိန့ျခတြယျ။ အမိန့ျခပြွီးပွီဆိုရငျ အဲ့တော့ အစိုးရအနနေဲ့က လှှတျခွငျး မလှှတျခွငျးက အစိုးရရဲ့ လုပျပိုငျခှင့ျရှိတဲ့ကိစ်စ ဖွဈလာပွီ။ လှှတျပေးဖို့ဆိုတာ သခြောတိုငျပငျပွီးတော့ စဉျးစားပွီးတော့ တခြို့လုပျလို့ရတဲ့ကိစ်စတှရှေိပါတယျ။ အဲ့တာကို အစိုးရအနနေဲ့ အမွနျဆုံးအကောငျအထညျဖောျဖို့လိုပါတယျ။
နောကျတခုက အကဉြျးထောငျပွူနာပေါ့။ အကဉြျးထောငျပွူနာကို ကနြောျတို့က အကဉြျးထောငျပွူနာလို့ သီးခွားမွငျလို့မရပဲနဲ့ အကဉြျးထောငျရဲ့ပွူနာသညျ နိုငျငံတောျရဲ့လုံခွုံရေးနဲ့ ဆကျစပျပတျသကျနတေယျ။ ဒီမိုကရစေီရေး၊ လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့အသှငျကူးပွောငျးရေးအတှကျ တိုကျရိုကျပတျသကျနတေယျဆိုတာကိုလညျး ထည့ျသှငျးစဉျးစားဖို့လိုတယျ။ မဟုတျပဲနဲ့ အကဉြျးထောငျကိစ်စကို သီးခွားကိစ်စလို စဉျးစားနမေယျဆိုရငျတော့ အကဉြျးထောငျပွူနာက ပွလေညျမှာမဟုတျဘူး ဒါကိုလညျး အစိုးရနဲ့ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးအဖှဲ့အစညျးတှကေ သသေခြောခြာသိဖို့လိုတယျ။ နောကျတခုက အကဉြျးထောငျက အခုပွညျထဲရေးဝနျကွီးဌာန လကျအောကျမှာ ရှိနတေယျ။ ဆိုတော့ ဒီဟာကလညျး မဖွဈသင့ျဘူး ဒီဟာက နိုငျငံရေးအရ ပေါျလစီအရ ပွုပွငျပွောငျးလဲရမယ့ျဟာဖွဈတယျ။ အကဉြျးထောငျသညျ တရားရေးဝနျကွီးဌာနလကျအောကျမှာရှိသင့ျတယျ။ အရငျတုနျးက မွနျမာနိုငျငံက အကဉြျးထောငျတှသေညျ တရားရေးဝနျကွီးဌာနလကျအောကျမှာ ရှိခဲ့တယျ။ သို့သောျ ကနြောျတို့ ၁၉၆၂ခုနှဈ အာဏာသိမျးတယျ။ တပျမတောျအစိုးရက အာဏာလှှဲပွောငျးယူပွီးတော့ ၁၉၇၄ခုနှဈ မဆလ လကျထကျ တဈပါတီစနဈကိုအခွခေံတဲ့ ဖှဲ့စညျးပုံ အခွခေံဥပဒပေေါျလာတယျ။ အဲ့ဒီ့ဥပဒကေနေ တရားရေးဝနျကွီးဌာနကို ဖကြျသိမျးခဲ့တာတှရှေိတယျ။ အခု အသှငျကူးပွောငျးရေးကာလမှာ တရားရေးဝနျကွီးဌာနကို ပွနျလညျထူထောငျသင့ျတယျ။ ထူထောငျပွီးတော့ အကဉြျးဦးစီးဌာနကို တရားရေးဝနျကွီးဌာနလကျအောကျကို ရှှေ့ပွောငျးပွီးတော့ ထားသင့ျတယျ။ အဲ့တော့မှ ကနြောျတို့ အကဉြျးထောငျနဲ့ပတျသကျတဲ့ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးတှေ လုပျတဲ့အခါမှာ ပိုပွီးလှယျကူမယျ မွနျဆနျမယျ။
အခုတော့ အကဉြျးသားတှဟော သဒေဏျအခမြခံရပဲနဲ့ တကယ့ျကို တဖွေးဖွေးခငြျး ညှငျးသတျခံရသလိုဖွဈနတေယျ။ တကယ့ျကို လူတယောကျရဲ့ကနြျးမာရေးအရ လိုအပျခကြျဖွဈတဲ့ အိပျကောငျးခွငျး မအိပျရဆိုတဲ့ဟာတှကေို နိစ်စဓူဝ ခံစားနကွေရတာမြိုးဖွဈနတေယျ။ လုံလောကျတဲ့ဆေးဝါးကုသမှုတှလေညျး အငျမတနျမှ နညျးပါးနတောမြိုးတှရှေိနတေယျ။ ဒါတှကေို စနဈတကြ ပွုပွငျပွောငျးလဲဖို့ ကွိုးစားရပါမယျ။
မဆုမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့ အဲ့ဒီ့တော့ အကဉြျးထောငျတှရေဲ့အခွအေနဘေကျကို တခကြျလှည့ျခငြျပါတယျ။ အခုက မွနျမာနိုငျငံမှာ ကပျရောဂါ COVID 19 ကလညျး ကူးစကျပြံ့နှံ့နတေယျ။ ဆိုတော့ ပွီးခဲ့တဲ့သီတငျးပတျတှေ လတှမှောလညျးပဲ အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ ဒီကိုဗဈ၁၉ ကူးစကျမှုတှဖွေဈနတေယျဆိုပွီး သတငျးတှထှေကျနတောရှိတယျ တကယျဖွဈနတောတှလေညျးရှိတယျ။ တာဝနျယူထားတဲ့ ဝနျကွီးဌာနဘကျကရော နောကျပွညျထောငျစုအစိုးရဘကျကရော အကဉြျးစခနျးတှရေဲ့အနအေထားအပေါျ ပွုပွငျပွောငျးလဲဖို့ နောကျ ကနြျးမာရေးနဲ့ညီညှတျတဲ့အခွအေနတှေဖွေဈအောငျ ဖနျတီးပေးဖို့နဲ့ နောကျ ကူးစကျရောဂါတှေ မပြံ့ပှားရအောငျ လုပျဆောငျပေးဖို့အတှကျ AAPP အနနေဲ့ အကွံပေးခငြျတာ တိုကျတှနျးခငြျတာရှိပါလဲရှင့ျ။
ဦးဘိုကွညျ။ ။ အခုလညျး ပွညျထဲရေးဘကျကရော အကဉြျးဦးစီးဘကျကရော အစိုးရဘကျကရော အကဉြျးထောငျတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ တစုံတရာတော့ ကိုငျတှယျဆောငျရှကျနတောတှေ ကနြောျတို့တှေ့ရပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ဒီကိုဗဈဖွဈနတေဲ့အခြိနျမှာ အကဉြျးသားအသဈတှကေို သီးခွားခှဲထားတာတို့၊ အထဲမှာ ဂငြျးပွုတျရညျတိုကျတာတို့ အစားအသောကျကို နညျးနညျးပိုကောငျးအောငျ ကြှေးတာတို့ နောကျ ကိုဗဈကာကှယျနိုငျဖို့ လကျသန့ျဆေးရညျတို့ နောကျ တခွားပိုးသတျဆေးရညျတှေ ကာကှယျဖို့ ဖွနျးတာတို့ ဒါတှကေို လုပျဆောငျနတောတော့ ကနြောျတို့ ကွားသိရပါတယျ။
ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ရဲ့စိုးရိမျခကြျက လူဦးရကေ အရမျးပွည့ျကပြျနတေယျ။ လူဦးရေ လြှော့ခတြာကို ပထမဆုံးလုပျဖို့လိုတယျ။ လှှတျရငျလညျး လူ့ဘောငျအဖှဲ့အစညျးကို ဒုက်ခမပေးတဲ့သူတှေ ဦးစားပေး စနဈတကြ စိစဈပွီးမှ လှှတျဖို့လိုတယျ လူ့အဖှဲ့အစညျးအတှကျ အန်တရာယျရှိတဲ့သူ လှှတျမိရငျလညျး ဒါပွူနာဖွဈတတျပါတယျ။ နောကျ အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနရဲ့လမျးညှှနျခကြျတှကေို လကျတှေ့ကငြ့ျသုံးနိုငျဖို့ အနအေထားမရှိဘူး။ တခွားဥပဒပွေုပွငျပွောငျးလဲရေးတှလေညျး လုပျဖို့လိုတယျ။ အကဉြျးထောငျဥပဒကေ တကယ့ျကို ခတျေနောကျကနြတေဲ့ ဥပဒမြေိုးဖွဈတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီအကဉြျးထောငျဥပဒကေို ခတျေနဲ့လြောျညီအောငျ ပွုပွငျပွောငျးလဲဖို့ လုပျရမှာပါ။
မဆုမှနျ။ ။ ဟုတျကဲ့ နောကျဆုံးအနနေဲ့ပေါ့နောျ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲရလဒျအရ ဆကျပွီးတော့ တာဝနျယူမယ့ျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျဦးဆောငျတဲ့ NLD အစိုးရကို နိုငျငံမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှအေပါအဝငျ လကျရှိ ပွဈမှုပွဈဒဏျအမြိုးမြိုးနဲ့ ထောငျခအြကဉြျးကခြံနရေတဲ့ အကဉြျးသားတှရေဲ့အရေးပေါ့လေ သတငျးစကားပါးခငြျတယျဆိုရငျ အဓိက ဘယျအခကြျကို တိုကျတှနျးခငြျတာရှိပါလဲရှင့ျ။
ဦးဘိုကွညျ။ ။ ကနြောျတို့ ဒီ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲမှာ ပွညျသူတှကေ အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျကို ပွနျပွီးတော့ ရှေးခယြျခဲ့တယျပေါ့။ အဲ့တော့ ပွညျသူတို့ရဲ့ရှေးခယြျမှုကို ကနြောျတို့ အသိအမှတျပွုတယျ။ အဲ့သလိုပဲ ပွညျသူက ရှေးခယြျပေးလိုကျတဲ့ ပွညျသူ့အစိုးရအနနေဲ့ ပွညျသူတှေ တဦးခငြျးစီရဲ့လုံခွုံမှု ပွညျသူတဦးခငြျးစီ တနျးတူညီမြှမှုရဖို့အတှကျ ဥပဒတှေေ ပွုပွငျပွောငျးလဲရမှာတှေ နောကျ Institutional Change ရမယျ။ Institutional တှကေို ပွုပွငျပွောငျးလဲရမှာတှေ အဲ့တာတှကေို အစိုးရအနနေဲ့ လုပျဆောငျလိမ့ျမယျလို့ မြှောျလင့ျတယျ။ အဲ့လိုပဲ တညျဆဲဥပဒတှေကေို အမြားပွညျသူသိအောငျလညျး သသေခြောခြာ ကွိုးစားပွီး လုပျဆောငျဖို့လိုပါတယျ။ အဲ့သလိုလုပျဆောငျတဲ့အခါမှာ အစိုးရတရပျတညျးလုပျဆောငျနိုငျမှာမဟုတျဘူး။ ကနြောျတို့ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှကေပါ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျပွီးတော့ ဒီလိုမြိုး အမြားပွညျသူ သိသင့ျသိထိုကျတဲ့ သူတို့ရဲ့အခှင့ျအရေးတှေ သူတို့ရဲ့ တာဝနျတှကေို အမြားပွညျသူသိအောငျ ကနြောျတို့ လုပျကွရမှာပါ။ ပွီးတဲ့အခါကတြော့ အမြားပွညျသူအတှကျ တကယ့ျကို သူတို့ရဲ့နဈနာမှုတှေ တိုငျတနျးနိုငျမယ့ျ ယန်တယားတှကေို ပိုပွီးတော့ ခိုငျခိုငျမာမာ နဲ့ ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ တညျဆောကျပေးဖို့ကိုလညျး အစိုးရဘကျက လိုအပျပါတယျ။ ဒါတော့မှ အစိုးရအနနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးကို ကာကှယျတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးကို ဖွည့ျစညျးပေးတဲ့အစိုးရတရပျဖွဈအောငျ ကနြောျတို့ ဝိုငျးပွီးတော့ ပုံဖောျပွဖို့နဲ့ အစိုးရအနနေဲ့ ဒီအပေါျမှာ ဦးဆောငျပွီးတော့ ဆောငျရှကျပေးဖို့ လိုအပျပါတယျလို့ ကနြောျတို့ တိုကျတှနျးခငြျပါတယျ။"
ဒါကတော့ မွနျမာနိုငျငံတှငျးက နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှနေဲ့ အကဉြျးသားတှရေဲ့အရေး နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေး အသငျး AAPPB ရဲ့တှဲဖကျအတှငျးရေးမှူးဦးဘိုကွညျကို VOA မွနျမာပိုငျးက မဆုမှနျ က ဆကျသှယျမေးမွနျးတငျဆကျထားတဲ့ ဒီသီတငျးပတျရဲ့ မွနျမာ့ဒီမိုကရစေီရေးဆှေးနှေးခနျးအစီအစဉျဖွဈပါတယျ။
