(Zawgyi/Unicode)
ပို့ကုန်နည်းပြီး သွင်းကုန်ပဲများနေတဲ့ လက်ရှိပြည်တွင်းစီးပွားရေး အခြေအနေမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာငွေ လိုအပ်ချက် တနေတခြား များလာပြီး မြန်မာငွေတန်ဖိုးလည်း တဒေါ်လာကို ကျပ် ၂၀၀၀ ကျော်အထိဆက်ပြီး ကျဆင်းနေတာပါ။ အခြေခံကုန်စည်ဈေးတွေ တက်မလာအောင် စားသုံးဆီနဲ့ စက်သုံးဆီတင်သွင်းတဲ့ လုပ်ငန်းရှင်တွေကို ဗဟိုဘဏ်က ဒေါ်လာဖြည့်တင်းပေးပေမဲ့ လိုအပ်ချက်ကတော့ ရှိနေဦးမယ်လို့ ပြည်တွင်းလုပ်ငန်းရှင်တွေက ပြောလိုက်ပါတယ်။ ရန်ကုန်ကကပေးပို့တဲ့ ဒီသတင်းအပြည့်အစုံကိုတော့ ကိုအောင်မြတ်သူ က တင်ပြပေးမှာပါ။
သွင်းကုန်လုပ်ငန်းရှင်တွေ အထူးသဖြင့် စက်သုံးဆီနဲ့ စားသုံးဆီတင်သွင်းတဲ့ လုပ်ငန်းရှင်တွေကို ဗဟိုဘဏ်က ပြင်ပပေါက်ဈေးထက် များစွာလျော့နည်းတဲ့ ပမာဏနဲ့ ဖြည့်တင်းရောင်းချပေးတာကို စတင်လုပ်ဆောင်နေပါတယ်။ အဓိကတော့ အခြေခံကုန်စည်ဈေးနှုန်းတွေ တက်မလာအောင် ရည်ရွယ်ပုံရတယ်လို့ လုပ်ငန်းရှင်တချို့က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
တဒေါ်လာကို ၁၇၅၃ ကျပ်နဲ့ စက်သုံးဆီလုပ်ငန်းရှင်တွေအတွက် ဒေါ်လာ ၅ သန်းကို ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းတပတ်က ပထမဦးဆုံးစပြီး ရောင်းချပေးခဲ့ပါတယ်။ ပြည်ပဈေးကွက်မှာတော့ တဒေါ်လာကို ကျပ် ၂၀၀၀ ဝန်းကျင်ရှိနေတာပါ။ အခု ဒီရက်ပိုင်းအတွင်း ဒုတိယအကြိမ် ရောင်းချမယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေလည်း ထွက်နေတာပါ။
အမေရိကန်ဒေါ်လာကို ဗဟိုဘဏ်က ဖြည့်ဆည်းရောင်းချပြီး ဈေးကွက်ကို ထိန်းကျောင်းနေတာထက် ပို့ကုန်၊ သွင်းကုန် လုပ်ငန်းရှင်တွေကို သေချာစိစစ်ပြီး ဦးစားပေးအလိုက် ရောင်းချပေးတာမျိုးနဲ့ ထိန်းကျောင်းသွားသင့်တယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံ စက်သုံးဆီ လုပ်ငန်းရှင်များအသင်းရဲ့ တာဝန်ရှိသူ ဦးဝင်းမြင့်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ ဒေါ်လာဈေး တက်တဲ့ဟာကို သူတို့ ဈေးတွေ တအားသက်သာတာနဲ့ ရောင်းပေးတာက တမျိုးပေါ့နော်၊ အဲဒီအစားကို ကိုတို့ကတော့ ဒီ US ဒေါ်လာ flow ကို ဗဟိုဘဏ်အနေနဲ့ ထိန်းသိမ်းနိုင်ရင်တော့ ပိုသင့်တော်လိမ့်မယ်လို့ မြင်တာပေါ့လေနော်။ ဒေါ်လာသုံးမယ့်ကိစ္စတွေကို စိစစ်ပြီးတော့ မကုန်သင့်တာ မကုန်အောင်ပေါ့လေနော်၊ သုံးတဲ့စနစ်လေး ဒါလေးကို ဗဟိုဘဏ်ကနေ ထိန်းကြောင်းဖို့တော့ သင့်တယ်လို့တော့ အကြံပြုပါတယ်။”
သွင်းကုန်ကိုလည်း အရေးကြီးတဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတွေကို အဓိကခွင့်ပြုပြီး တခြားဇိမ်ခံပစ္စည်းတွေ တင်သွင်းတာကို ယာယီရပ်နားထားဖို့လည်း သူကအကြံပြုတာပါ။
ပြည်တွင်းက လုပ်ငန်းရှင်တွေအတွက် အမေရိကန်ဒေါ်လာ လိုအပ်ချက်က အရင်ကတည်းက ရှိနေပေမဲ့ လက်ရှိမှာ ပို့ကုန်က ပိုပြီးလျော့နည်း နေတဲ့အတွက် နိုင်ငံခြားငွေလိုအပ်ချက် ပိုများနေကြောင်း တိုင်းရင်းသားလုပ်ငန်းရှင်များအသင်းရဲ့ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး ဦးအောင်ရဲဇော်က ပြောပါတယ်။ လုပ်ငန်းရှင်တွေ လိုတဲ့ပမာဏကို ဗဟိုဘဏ်ဘက်က ဖြည့်ဆည်းရောင်းချပေးပေမဲ့ လိုအပ်ချက်ကိုတော့ ပြည့်မီဖို့မလွယ်ကူကြောင်း ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ လုံလောက်တဲ့ပမာဏ ရမယ်ဆိုတာကတော့ တော်တော်ခက်ပါတယ်၊ နိုင်ငံတော်ကလည်း ကျနော်တို့အတွက် လိုအပ်တဲ့၊ လုပ်ငန်းရှင်တွေ လိုအပ်တဲ့ဟာကို ထုတ်ရောင်းပေမဲ့လည်း တကယ်တမ်းကျတော့ ဘယ်လိုပြောပြော မပြည့်မီဘူးလေ၊ ကျနော်တို့ supply and demand သဘောလိုပဲလေ ဝယ်ရမယ့်ဟာက များနေတယ်၊ ရောင်းရမယ့်ဟာက နည်းတော့ ဈေးကတော့ ဖြည်းဖြည်းချင်း မြင့်တက်လာတာပေါ့ဗျာ။ အစိုးရက ထုတ်ရောင်းတဲ့ခဏပဲ ဆင်းတယ် ဆိုသော်ငြားလည်း ဒီကောင်က ( ဒေါ်လာဈေးက) အကြာကြီး မထိန်းထားနိုင်ဘူးလေ။”
၂၀၂၁ ဇန်နဝါရီလမှာ အမေရိကန်တဒေါ်လာကို ၁၃၃၀ ကျပ်ရှိပေမဲ့ အခု စက်တင်ဘာလမှာတော့ ၂၀၀၀ ကျပ်အထိ ရောက်လာတယ်။ စက်တင်ဘာ ၂၂ ရက်မှာ ဗဟိုဘဏ်က သတ်မှတ်ထားတဲ့ အမေရိကန်ဒေါ်လာငွေ လဲလှယ်နှုန်းက ၁၇၅၅ ကျပ်ဖြစ်ပေမဲ့ ပြင်ပ ငွေလဲကောင်တာတွေ ကတော့ ၂၀၁၀ နဲ့ ၂၀၃၀ ကျပ်ကြားမှာ အရောင်းအဝယ် လုပ်နေကြတာပါ။
ဈေးကွက်ထဲမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ လိုအပ်ချက်ကို အထိုက်အလျောက် ဖြည့်တင်းခဲ့ပေမဲ့ ကိုဗစ်တတိယလှိုင်းကြောင့် ဇွန်လထဲမှာ ဆေးနဲ့ ဆေးပစ္စည်းတွေကို အဓိက တင်သွင်းခဲ့ရလို့ ဒေါ်လာလိုအပ်ချက် များခဲ့တယ်လို့ ဗဟိုဘဏ်က ပြောခဲ့တာပါ။ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နောက်ပိုင်းကနေ စက်တင်ဘာလ ၂၀ ရက်အထိ ဗဟိုဘဏ်က ထုတ်ရောင်းခဲ့တဲ့ အမေရိကန်ဒေါ်လာက သန်း ၁၆၀ ရှိနေပါတယ်။
ဒီလိုထုတ်ရောင်းရတာဟာ နိုင်ငံခြားငွေကြေးဈေးကွက်မှာ လိုအပ်ချက်ကို ဖြည့်ပေးဖို့ဖြစ်ပြီး ငွေလဲဈေးနှုန်းကို တန်ဖိုးတခုမှာ ထိန်းသိမ်းထားဖို့ မဟုတ်ကြောင်းလည်း ဗဟိုဘဏ်က ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းတပတ်က ထုတ်ပြန်ခဲ့တာပါ။
.............................................................................................
စကျသုံးဆီနဲ့စားသုံးဆီလုပျငနျးရှငျတှကေို ဗဟိုဘဏျ လြှော့ဈေးနဲ့ဒေါျလာရောငျးခပြေး
(Unicode)
ပို့ကုနျနညျးပွီး သှငျးကုနျပဲမြားနတေဲ့ လကျရှိပွညျတှငျးစီးပှားရေး အခွအေနမှော အမရေိကနျဒေါျလာငှေ လိုအပျခကြျ တနတေခွား မြားလာပွီး မွနျမာငှတေနျဖိုးလညျး တဒေါျလာကို ကပြျ ၂၀၀၀ ကြောျအထိဆကျပွီး ကဆြငျးနတောပါ။ အခွခေံကုနျစညျဈေးတှေ တကျမလာအောငျ စားသုံးဆီနဲ့ စကျသုံးဆီတငျသှငျးတဲ့ လုပျငနျးရှငျတှကေို ဗဟိုဘဏျက ဒေါျလာဖွည့ျတငျးပေးပမေဲ့ လိုအပျခကြျကတော့ ရှိနေဦးမယျလို့ ပွညျတှငျးလုပျငနျးရှငျတှကေ ပွောလိုကျပါတယျ။ ရနျကုနျကကပေးပို့တဲ့ ဒီသတငျးအပွည့ျအစုံကိုတော့ ကိုအောငျမွတျသူ က တငျပွပေးမှာပါ။
သှငျးကုနျလုပျငနျးရှငျတှေ အထူးသဖွင့ျ စကျသုံးဆီနဲ့ စားသုံးဆီတငျသှငျးတဲ့ လုပျငနျးရှငျတှကေို ဗဟိုဘဏျက ပွငျပပေါကျဈေးထကျ မြားစှာလြော့နညျးတဲ့ ပမာဏနဲ့ ဖွည့ျတငျးရောငျးခပြေးတာကို စတငျလုပျဆောငျနပေါတယျ။ အဓိကတော့ အခွခေံကုနျစညျဈေးနှုနျးတှေ တကျမလာအောငျ ရညျရှယျပုံရတယျလို့ လုပျငနျးရှငျတခြို့က ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
တဒေါျလာကို ၁၇၅၃ ကပြျနဲ့ စကျသုံးဆီလုပျငနျးရှငျတှအေတှကျ ဒေါျလာ ၅ သနျးကို ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးတပတျက ပထမဦးဆုံးစပွီး ရောငျးခပြေးခဲ့ပါတယျ။ ပွညျပဈေးကှကျမှာတော့ တဒေါျလာကို ကပြျ ၂၀၀၀ ဝနျးကငြျရှိနတောပါ။ အခု ဒီရကျပိုငျးအတှငျး ဒုတိယအကွိမျ ရောငျးခမြယျဆိုတဲ့ သတငျးတှလေညျး ထှကျနတောပါ။
အမရေိကနျဒေါျလာကို ဗဟိုဘဏျက ဖွည့ျဆညျးရောငျးခပြွီး ဈေးကှကျကို ထိနျးကြောငျးနတောထကျ ပို့ကုနျ၊ သှငျးကုနျ လုပျငနျးရှငျတှကေို သခြောစိစဈပွီး ဦးစားပေးအလိုကျ ရောငျးခပြေးတာမြိုးနဲ့ ထိနျးကြောငျးသှားသင့ျတယျလို့ မွနျမာနိုငျငံ စကျသုံးဆီ လုပျငနျးရှငျမြားအသငျးရဲ့ တာဝနျရှိသူ ဦးဝငျးမွင့ျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ ဒေါျလာဈေး တကျတဲ့ဟာကို သူတို့ ဈေးတှေ တအားသကျသာတာနဲ့ ရောငျးပေးတာက တမြိုးပေါ့နောျ၊ အဲဒီအစားကို ကိုတို့ကတော့ ဒီ US ဒေါျလာ flow ကို ဗဟိုဘဏျအနနေဲ့ ထိနျးသိမျးနိုငျရငျတော့ ပိုသင့ျတောျလိမ့ျမယျလို့ မွငျတာပေါ့လနေောျ။ ဒေါျလာသုံးမယ့ျကိစ်စတှကေို စိစဈပွီးတော့ မကုနျသင့ျတာ မကုနျအောငျပေါ့လနေောျ၊ သုံးတဲ့စနဈလေး ဒါလေးကို ဗဟိုဘဏျကနေ ထိနျးကွောငျးဖို့တော့ သင့ျတယျလို့တော့ အကွံပွုပါတယျ။”
သှငျးကုနျကိုလညျး အရေးကွီးတဲ့ ကုနျပစ်စညျးတှကေို အဓိကခှင့ျပွုပွီး တခွားဇိမျခံပစ်စညျးတှေ တငျသှငျးတာကို ယာယီရပျနားထားဖို့လညျး သူကအကွံပွုတာပါ။
ပွညျတှငျးက လုပျငနျးရှငျတှအေတှကျ အမရေိကနျဒေါျလာ လိုအပျခကြျက အရငျကတညျးက ရှိနပေမေဲ့ လကျရှိမှာ ပို့ကုနျက ပိုပွီးလြော့နညျး နတေဲ့အတှကျ နိုငျငံခွားငှလေိုအပျခကြျ ပိုမြားနကွေောငျး တိုငျးရငျးသားလုပျငနျးရှငျမြားအသငျးရဲ့ အထှထှေအေတှငျးရေးမှူး ဦးအောငျရဲဇောျက ပွောပါတယျ။ လုပျငနျးရှငျတှေ လိုတဲ့ပမာဏကို ဗဟိုဘဏျဘကျက ဖွည့ျဆညျးရောငျးခပြေးပမေဲ့ လိုအပျခကြျကိုတော့ ပွည့ျမီဖို့မလှယျကူကွောငျး ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ လုံလောကျတဲ့ပမာဏ ရမယျဆိုတာကတော့ တောျတောျခကျပါတယျ၊ နိုငျငံတောျကလညျး ကနြောျတို့အတှကျ လိုအပျတဲ့၊ လုပျငနျးရှငျတှေ လိုအပျတဲ့ဟာကို ထုတျရောငျးပမေဲ့လညျး တကယျတမျးကတြော့ ဘယျလိုပွောပွော မပွည့ျမီဘူးလေ၊ ကနြောျတို့ supply and demand သဘောလိုပဲလေ ဝယျရမယ့ျဟာက မြားနတေယျ၊ ရောငျးရမယ့ျဟာက နညျးတော့ ဈေးကတော့ ဖွညျးဖွညျးခငြျး မွင့ျတကျလာတာပေါ့ဗြာ။ အစိုးရက ထုတျရောငျးတဲ့ခဏပဲ ဆငျးတယျ ဆိုသောျငွားလညျး ဒီကောငျက ( ဒေါျလာဈေးက) အကွာကွီး မထိနျးထားနိုငျဘူးလေ။”
၂၀၂၁ ဇနျနဝါရီလမှာ အမရေိကနျတဒေါျလာကို ၁၃၃၀ ကပြျရှိပမေဲ့ အခု စကျတငျဘာလမှာတော့ ၂၀၀၀ ကပြျအထိ ရောကျလာတယျ။ စကျတငျဘာ ၂၂ ရကျမှာ ဗဟိုဘဏျက သတျမှတျထားတဲ့ အမရေိကနျဒေါျလာငှေ လဲလှယျနှုနျးက ၁၇၅၅ ကပြျဖွဈပမေဲ့ ပွငျပ ငှလေဲကောငျတာတှေ ကတော့ ၂၀၁၀ နဲ့ ၂၀၃၀ ကပြျကွားမှာ အရောငျးအဝယျ လုပျနကွေတာပါ။
ဈေးကှကျထဲမှာ အမရေိကနျဒေါျလာ လိုအပျခကြျကို အထိုကျအလြောကျ ဖွည့ျတငျးခဲ့ပမေဲ့ ကိုဗဈတတိယလှိုငျးကွောင့ျ ဇှနျလထဲမှာ ဆေးနဲ့ ဆေးပစ်စညျးတှကေို အဓိက တငျသှငျးခဲ့ရလို့ ဒေါျလာလိုအပျခကြျ မြားခဲ့တယျလို့ ဗဟိုဘဏျက ပွောခဲ့တာပါ။ ဖဖေောျဝါရီ ၁ ရကျနောကျပိုငျးကနေ စကျတငျဘာလ ၂၀ ရကျအထိ ဗဟိုဘဏျက ထုတျရောငျးခဲ့တဲ့ အမရေိကနျဒေါျလာက သနျး ၁၆၀ ရှိနပေါတယျ။
ဒီလိုထုတျရောငျးရတာဟာ နိုငျငံခွားငှကွေေးဈေးကှကျမှာ လိုအပျခကြျကို ဖွည့ျပေးဖို့ဖွဈပွီး ငှလေဲဈေးနှုနျးကို တနျဖိုးတခုမှာ ထိနျးသိမျးထားဖို့ မဟုတျကွောငျးလညျး ဗဟိုဘဏျက ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးတပတျက ထုတျပွနျခဲ့တာပါ။
