မြန်မာပြည်သူတွေဟာ တရားမဝင်တဲ့ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးကို မှီခိုလာခဲ့တာ ဗိုလ်နေဝင်းရဲ့ မဆလစစ်အစိုးရလက်ထက်ကတည်းက ဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုရှယ်လစ်စနစ် ကျင့်သုံးတယ်ဆိုပြီး ပုဂ္ဂလိကလုပ်ငန်းကို နိုင်ငံပိုင်လုပ်လိုက်တဲ့နောက်ပိုင်း အစိုးရနဲ့ မပတ်သက်တဲ့ ကုန်သွယ်မှုစနစ် ရှင်သန်လာပါတယ်။ ဒါကို မှောင်ခိုစီးပွားရေးကို မဆလအစိုးရက အမည်ပေးပါတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ မနိုင်မနင်းဖြစ်လာတော့ မဆလအစိုးရဌာနတွေကိုယ်တိုင် လိုအပ်တဲ့ပစ္စည်းကို မှောင်ခိုဈေးမှာ ဝယ်ယူကြရပါတယ်။ တရားမဝင်တဲ့ ကုန်သွယ်မှုကို မဆလအစိုးရကိုယ်တိုင်က အသိအမှတ်ပြုလာတဲ့သဘော ဖြစ်နေပါတယ်။
၁၉၈၈ ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံကြောင့် မဆလအစိုးရ ဆင်းပေးလိုက်ရပြီး စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းတာကို အနောက်တိုင်းက ဒဏ်ခတ်အရေးယူတဲ့အခါမှာ မှောင်ခိုစီးပွားရေးလုပ်ငန်းဟာ ပိုပြီးအရေးပါလာပါတယ်။ စစ်အစိုးရာ ငွေရှင်ကြေးရှင် မှောင်ခိုလုပ်ငန်းရှင်ကို အားကိုးလာရပါတယ်။ မူးယစ်ဆေးအပစ်ရပ်အဖွဲ့တွေရဲ့ ကိုယ်ပိုင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်း ကြီးထွားလာပါတယ်။ သစ်လုပ်ငန်း၊ ကျောက်မျက်လုပ်ငန်း၊ အတုအပလုပ်ငန်း၊ မူးယစ်ဆေးလုပ်ငန်းစတဲ့ မှောင်ခိုလုပ်ငန်းတွေ ကြီးထွားလာပါတယ်။
တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှု တိုက်ဖျက်ရေးအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအဖွဲ့က တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုစစ်တမ်း ကောက်ယူတဲ့အခါမှာ မြန်မာနိုင်ငံဟာ အဆိုးဝါးဆုံးနိုင်ငံထဲမှာ ပါဝင်နေတာ တွေ့ရပါတယ်။ နိုင်ငံပေါင်း (၈၄) နိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေကို စစ်ဆေးတဲ့အခါမှာ မြန်မာနိုင်ငံက အဆင့် (၈၂) မှာ ရှိနေပါတယ်။ မြန်မာပြည်ထက်ဆိုးသူက ပြည်ပက ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်လို့ ပျက်ဆီးသွားတဲ့ အီရတ်နဲ့ လစ်ဗျားနိုင်ငံတို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ စစ်အစိုးရရဲ့ ခရိုနီအရင်းရှင်၊ ဘိန်းမှောင်ခိုတဖြစ်လဲ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်၊ အကျင့်ပျက်ဗိုလ်ချုပ်လူတန်းစား၊ တိုင်းရင်းသားအပစ်ရပ်အရင်ရှင်း၊ တရုတ်အရင်းရှင်စတဲ့ လူတန်းစားတွေဟာ တရားဝင်တဲ့လုပ်ငန်း၊ တရားမဝင်တဲ့လုပ်ငန်းများကို လုပ်ကိုင်နေပါတယ်။ ဒီလိုတရားမဝင်တဲ့ ဥပဒေမဲ့ ကုန်သွယ်ရေးရှင်သန်နေတာဟာ အဆင်မပြတ် ရေရှည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို အဟန့်အတား ဖြစ်စေပါတယ်။
တရားမဝင်ကုန်သွယ်ရေးနဲ့ ဥပဒေမဲ့စီးပွားရေး ရောထွေးယှက်တင်ဖြစ်နေတာဟာ မြန်မာပြည်မှာ မထူးဆန်းသလို ဖြစ်နေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးကြွေးကြော်ပြီး တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုကို လစ်လျူရှုထားလို့ မရဘူးလို့ EuroCham (ခေါ်) ဥရောပကုန်သည်ကြီးများအသင်းက ယုံကြည်တဲ့အတွက် တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဆွေးနွေးပွဲတွေ ကျင်းပကြပါတယ်။ လွန်ခဲ့တဲနှစ်က တစ်ကြိမ်၊ ဒီနှစ်ထဲမှာ တစ်ကြိမ် နေပြည်တော်မှာ ဆွေးနွေးပွဲတွေ လုပ်ကြပါတယ်။ မြန်မာအစိုးရက စိတ်ဝင်စားလာလို့ ဒုသမ္မတဦးမြင့်ဆွေ ခေါင်းဆောင်တဲ့ တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှု တိုက်ဖျက်ရေး အမြဲတမ်းကော်မတီတရပ်ကို လွန်ခဲ့တဲ့ စက်တင်ဘာလက ဖွဲ့စည်းလိုက်ပါတယ်။ ပုဂ္ဂလိကလုပ်ငန်းတွေနဲ့ လက်တွဲပြီး တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုကို တိုက်ဖျက်ဖို့ တိုက်တွန်းတဲ့ EuroCham ရဲ့ အကြံပေးချက်ကို လက်ခံလာတဲ့သဘော ဖြစ်ပါတယ်။
တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုကြောင့် မြန်မာအစိုးရအခွန်အကောက် နစ်နာဆုံးရှုံးရပုံကို ဥရောပကုန်သည်ကြီးများအသင်းက လွန်ခဲ့တဲ့ စက်တင်ဘာလက (၄၄) မျက်နှာ အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ MMRD မြန်မာ့ဈေးကွက်သုတေသနအဖွဲ့ ကောက်ယူတဲ့အချက်အလက်တွေကို အခြေခံရေးသားထားတဲ့ စာတမ်းဖြစ်ပါတယ်။ အကောက်ခွန်ဌာန၊ ပြည်တွင်းအခွန်ဌာန၊ ကုန်သွယ်ရေးဌာန၊ ကုန်သွယ်ရေးအသင်းနဲ့ ကုမ္ပဏီကြီး (၇) ခုကို အဓိကထားပြီး စစ်တမ်းကောက်ယူပါတယ်။ ၂၀၁၈ မှာ ဒေါ်လာသန်း (၂၅၀၀၀) ကျော်ဖိုး မြန်မာပြည်က တင်သွင်းတယ်လို့ နိုင်ငံခြားစာရင်းမှာ ဖော်ပြပေမယ့် မြန်မာအစိုးရစာရင်းမှာတော့ ဒေါ်လာသန်း (၁၈၀၀၀) ကျော်ဖိုးသာ တင်သွင်းတယ်လို့ ဖော်ပြထားတာမို့ တရားမဝင်ကုန်သွယ်မှုပမာဏဟာ အနည်းဆုံးဒေါ်လာသန်း (၆၀၀၀) ကျော်လောက်ရှိမယ်လို့ ခန့်မှန်းနိုင်ပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ မှောင်ခိုလမ်းကြောင်းက ဝင်လာတဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတွေကလည်း အများကြီးရှိနိုင်ပါတယ်။ မြန်မာပြည်မှာ တရားမဝင်နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးစခန်း (၁၅) ခု ရှိပါတယ်။ တရုတ်နယ်စပ်မှာ (၄) ခု၊ ထိုင်းနယ်စပ်မှာ (၈) ခု၊ အိန္ဒိယနယ်စပ်မှာ (၂) ခုနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်စပ်မှာ (၁) ခု ရှိပါတယ်။ တရားမဝင်တဲ့ နယ်စပ်ဂိတ်တွေကတော့ တရုတ်နယ်စပ်မှာ (၈) ခုရှိပြီး၊ ထိုင်းနယ်စပ်မှာ (၁၈) ခု ရှိပါတယ်။ ကုန်ပစ္စည်းအများဆုံး (၃၃) ရာခိုင်နှုန်း တရုတ်ပြည်က တင်သွင်းပြီး၊ စင်္ကာပူက ဒုတိယအများဆုံး (၁၆) ရာခိုင်နှုန်း၊ ထိုင်းက တတိယအများဆုံး (၁၂) ရာခိုင်နှုန်း တင်သွင်းပါတယ်။ တရုတ်က ဒေါ်လာသန်း (၆၀၀၀) ကျော်ဖိုး၊ စင်္ကာပူကသန်း (၃၀၀၀) ကျော်ဖိုး၊ ထိုင်းက သန်း (၂၀၀၀) ကျော်ဖိုးနဲ့ အခြားနိုင်ငံတွေက သန်း (၇၀၀၀) ကျော်ဖိုး တင်သွင်းကြပါတယ်။
နယ်စပ်စခန်းတွေထဲမှာ မူဆယ်က အများဆုံး ဒေါ်လာသန်း (၁၇၀၀) ကျော် တင်သွင်းပြီး၊ မြဝတီက ဒေါ်လာသန်း (၈၀၀) ကျော်ဖိုး တင်သွင်းပါတယ်။ အိန္ဒိယက ဒေါ်လာ (၂၂) သန်းဖိုးနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်က တစ်သန်းဖိုးသာ တင်သွင်းပါတယ်။ မကြာမီက ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ မြန်မာ-တရုတ် နယ်စပ်တိုက်ပွဲတွေကြောင့် မူဆယ်ကုန်သွယ်ရေးမှာ နေ့စဉ်ပျမ်းမျှ ဒေါ်လာသန်း (၆) သန်းကျော် ဆုံးရှုံးကြောင်း သိရပါတယ်။ လက်နက်ကိုင်တွေ ရန်ပုံငွေရှာနေတဲ့ တရားမဝင် ကုန်သွယ်မှုကွယ်ပျောက်ဖို့ကတော့ လောလောဆယ် ဖြစ်နိုင်ဖွယ် မရှိသေးဘူးလို့ ယူဆကြပါတယ်။
==Unicode==
မွနျမာပွညျသူတှဟော တရားမဝငျတဲ့ နယျစပျကုနျသှယျရေးကို မှီခိုလာခဲ့တာ ဗိုလျနဝေငျးရဲ့ မဆလစဈအစိုးရလကျထကျကတညျးက ဖွဈပါတယျ။ ဆိုရှယျလဈစနဈ ကငြ့ျသုံးတယျဆိုပွီး ပုဂ်ဂလိကလုပျငနျးကို နိုငျငံပိုငျလုပျလိုကျတဲ့နောကျပိုငျး အစိုးရနဲ့ မပတျသကျတဲ့ ကုနျသှယျမှုစနဈ ရှငျသနျလာပါတယျ။ ဒါကို မှောငျခိုစီးပှားရေးကို မဆလအစိုးရက အမညျပေးပါတယျ။ နောကျပိုငျးမှာ မနိုငျမနငျးဖွဈလာတော့ မဆလအစိုးရဌာနတှကေိုယျတိုငျ လိုအပျတဲ့ပစ်စညျးကို မှောငျခိုဈေးမှာ ဝယျယူကွရပါတယျ။ တရားမဝငျတဲ့ ကုနျသှယျမှုကို မဆလအစိုးရကိုယျတိုငျက အသိအမှတျပွုလာတဲ့သဘော ဖွဈနပေါတယျ။
၁၉၈၈ ပွညျသူ့အရေးတောျပုံကွောင့ျ မဆလအစိုးရ ဆငျးပေးလိုကျရပွီး စဈတပျက အာဏာသိမျးတာကို အနောကျတိုငျးက ဒဏျခတျအရေးယူတဲ့အခါမှာ မှောငျခိုစီးပှားရေးလုပျငနျးဟာ ပိုပွီးအရေးပါလာပါတယျ။ စဈအစိုးရာ ငှရှေငျကွေးရှငျ မှောငျခိုလုပျငနျးရှငျကို အားကိုးလာရပါတယျ။ မူးယဈဆေးအပဈရပျအဖှဲ့တှရေဲ့ ကိုယျပိုငျစီးပှားရေးလုပျငနျး ကွီးထှားလာပါတယျ။ သဈလုပျငနျး၊ ကြောကျမကြျလုပျငနျး၊ အတုအပလုပျငနျး၊ မူးယဈဆေးလုပျငနျးစတဲ့ မှောငျခိုလုပျငနျးတှေ ကွီးထှားလာပါတယျ။
တရားမဝငျကုနျသှယျမှု တိုကျဖကြျရေးအပွညျပွညျဆိုငျရာအဖှဲ့က တရားမဝငျကုနျသှယျမှုစဈတမျး ကောကျယူတဲ့အခါမှာ မွနျမာနိုငျငံဟာ အဆိုးဝါးဆုံးနိုငျငံထဲမှာ ပါဝငျနတော တှေ့ရပါတယျ။ နိုငျငံပေါငျး (၈၄) နိုငျငံရဲ့ အခွအေနကေို စဈဆေးတဲ့အခါမှာ မွနျမာနိုငျငံက အဆင့ျ (၈၂) မှာ ရှိနပေါတယျ။ မွနျမာပွညျထကျဆိုးသူက ပွညျပက ဝငျရောကျတိုကျခိုကျလို့ ပကြျဆီးသှားတဲ့ အီရတျနဲ့ လဈဗြားနိုငျငံတို့ပဲ ဖွဈပါတယျ။ စဈအစိုးရရဲ့ ခရိုနီအရငျးရှငျ၊ ဘိနျးမှောငျခိုတဖွဈလဲ စီးပှားရေးလုပျငနျးရှငျ၊ အကငြ့ျပကြျဗိုလျခြုပျလူတနျးစား၊ တိုငျးရငျးသားအပဈရပျအရငျရှငျး၊ တရုတျအရငျးရှငျစတဲ့ လူတနျးစားတှဟော တရားဝငျတဲ့လုပျငနျး၊ တရားမဝငျတဲ့လုပျငနျးမြားကို လုပျကိုငျနပေါတယျ။ ဒီလိုတရားမဝငျတဲ့ ဥပဒမေဲ့ ကုနျသှယျရေးရှငျသနျနတောဟာ အဆငျမပွတျ ရရှေညျဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျမှုကို အဟန့ျအတား ဖွဈစပေါတယျ။
တရားမဝငျကုနျသှယျရေးနဲ့ ဥပဒမေဲ့စီးပှားရေး ရောထှေးယှကျတငျဖွဈနတောဟာ မွနျမာပွညျမှာ မထူးဆနျးသလို ဖွဈနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့ တရားဥပဒစေိုးမိုးရေးကွှေးကွောျပွီး တရားမဝငျကုနျသှယျမှုကို လဈလြူရှုထားလို့ မရဘူးလို့ EuroCham (ခေါျ) ဥရောပကုနျသညျကွီးမြားအသငျးက ယုံကွညျတဲ့အတှကျ တရားမဝငျကုနျသှယျမှုတိုကျဖကြျရေး ဆှေးနှေးပှဲတှေ ကငြျးပကွပါတယျ။ လှနျခဲ့တဲနှဈက တဈကွိမျ၊ ဒီနှဈထဲမှာ တဈကွိမျ နပွေညျတောျမှာ ဆှေးနှေးပှဲတှေ လုပျကွပါတယျ။ မွနျမာအစိုးရက စိတျဝငျစားလာလို့ ဒုသမ်မတဦးမွင့ျဆှေ ခေါငျးဆောငျတဲ့ တရားမဝငျကုနျသှယျမှု တိုကျဖကြျရေး အမွဲတမျးကောျမတီတရပျကို လှနျခဲ့တဲ့ စကျတငျဘာလက ဖှဲ့စညျးလိုကျပါတယျ။ ပုဂ်ဂလိကလုပျငနျးတှနေဲ့ လကျတှဲပွီး တရားမဝငျကုနျသှယျမှုကို တိုကျဖကြျဖို့ တိုကျတှနျးတဲ့ EuroCham ရဲ့ အကွံပေးခကြျကို လကျခံလာတဲ့သဘော ဖွဈပါတယျ။
တရားမဝငျကုနျသှယျမှုကွောင့ျ မွနျမာအစိုးရအခှနျအကောကျ နဈနာဆုံးရှုံးရပုံကို ဥရောပကုနျသညျကွီးမြားအသငျးက လှနျခဲ့တဲ့ စကျတငျဘာလက (၄၄) မကြျနှာ အစီရငျခံစာ ထုတျပွနျထားပါတယျ။ MMRD မွနျမာ့ဈေးကှကျသုတသေနအဖှဲ့ ကောကျယူတဲ့အခကြျအလကျတှကေို အခွခေံရေးသားထားတဲ့ စာတမျးဖွဈပါတယျ။ အကောကျခှနျဌာန၊ ပွညျတှငျးအခှနျဌာန၊ ကုနျသှယျရေးဌာန၊ ကုနျသှယျရေးအသငျးနဲ့ ကုမ်ပဏီကွီး (၇) ခုကို အဓိကထားပွီး စဈတမျးကောကျယူပါတယျ။ ၂၀၁၈ မှာ ဒေါျလာသနျး (၂၅၀၀၀) ကြောျဖိုး မွနျမာပွညျက တငျသှငျးတယျလို့ နိုငျငံခွားစာရငျးမှာ ဖောျပွပမေယ့ျ မွနျမာအစိုးရစာရငျးမှာတော့ ဒေါျလာသနျး (၁၈၀၀၀) ကြောျဖိုးသာ တငျသှငျးတယျလို့ ဖောျပွထားတာမို့ တရားမဝငျကုနျသှယျမှုပမာဏဟာ အနညျးဆုံးဒေါျလာသနျး (၆၀၀၀) ကြောျလောကျရှိမယျလို့ ခန့ျမှနျးနိုငျပါတယျ။
ဒါပမေဲ့ မှောငျခိုလမျးကွောငျးက ဝငျလာတဲ့ ကုနျပစ်စညျးတှကေလညျး အမြားကွီးရှိနိုငျပါတယျ။ မွနျမာပွညျမှာ တရားမဝငျနယျစပျကုနျသှယျရေးစခနျး (၁၅) ခု ရှိပါတယျ။ တရုတျနယျစပျမှာ (၄) ခု၊ ထိုငျးနယျစပျမှာ (၈) ခု၊ အိန်ဒိယနယျစပျမှာ (၂) ခုနဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနယျစပျမှာ (၁) ခု ရှိပါတယျ။ တရားမဝငျတဲ့ နယျစပျဂိတျတှကေတော့ တရုတျနယျစပျမှာ (၈) ခုရှိပွီး၊ ထိုငျးနယျစပျမှာ (၁၈) ခု ရှိပါတယျ။ ကုနျပစ်စညျးအမြားဆုံး (၃၃) ရာခိုငျနှုနျး တရုတျပွညျက တငျသှငျးပွီး၊ စငျ်ကာပူက ဒုတိယအမြားဆုံး (၁၆) ရာခိုငျနှုနျး၊ ထိုငျးက တတိယအမြားဆုံး (၁၂) ရာခိုငျနှုနျး တငျသှငျးပါတယျ။ တရုတျက ဒေါျလာသနျး (၆၀၀၀) ကြောျဖိုး၊ စငျ်ကာပူကသနျး (၃၀၀၀) ကြောျဖိုး၊ ထိုငျးက သနျး (၂၀၀၀) ကြောျဖိုးနဲ့ အခွားနိုငျငံတှကေ သနျး (၇၀၀၀) ကြောျဖိုး တငျသှငျးကွပါတယျ။
နယျစပျစခနျးတှထေဲမှာ မူဆယျက အမြားဆုံး ဒေါျလာသနျး (၁၇၀၀) ကြောျ တငျသှငျးပွီး၊ မွဝတီက ဒေါျလာသနျး (၈၀၀) ကြောျဖိုး တငျသှငျးပါတယျ။ အိန်ဒိယက ဒေါျလာ (၂၂) သနျးဖိုးနဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှက တဈသနျးဖိုးသာ တငျသှငျးပါတယျ။ မကွာမီက ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ မွနျမာ-တရုတျ နယျစပျတိုကျပှဲတှကွေောင့ျ မူဆယျကုနျသှယျရေးမှာ နေ့စဉျပမြျးမြှ ဒေါျလာသနျး (၆) သနျးကြောျ ဆုံးရှုံးကွောငျး သိရပါတယျ။ လကျနကျကိုငျတှေ ရနျပုံငှရှောနတေဲ့ တရားမဝငျ ကုနျသှယျမှုကှယျပြောကျဖို့ကတော့ လောလောဆယျ ဖွဈနိုငျဖှယျ မရှိသေးဘူးလို့ ယူဆကွပါတယျ။
