=== [[ ZAWGYI ]] ===
ရှေ့တန်းစစ်မျက်နှာရောက် သတင်းထောက်များ
ယူကရိန်း ရှေ့တန်း စစ်မျက်နှာတွေမှာ သတင်းထောက်တွေဟာ အန္တရာယ်ကြားကပဲ စစ်ပွဲသတင်းတွေကို ရယူပေးပို့နေရပါတယ်။ မနှစ်တုန်းက တနှစ်အတွင်း သတင်းယူရင်းနဲ့ သတင်းထောက်တွေ သေဆုံးထိခိုက် ဒဏ်ရာရတာ အများအပြားရှိခဲ့လို့ သတင်းမားတွေအတွက် လိုအပ်တဲ့ ပစ္စည်းနဲ့ အထောက်အကူပြု သင်တန်းတွေ ပေးဖို့ သတင်းမီဒီယာအရေး လှုပ်ရှားတဲ့ အဖွဲ့တွေက လှုံ့ဆော်နေကြပါတယ်။ ဗွီအိုအေသတင်းထောက် Heather Murdock က Kyiv ကိယက်ဗ် မြို့တော် ၊ Lviv နဲ့ Donbas ဒေသ ရှေ့တန်း စစ်မြေပြင် တွေကနေ သတင်းပေးပို့ထားတာကို ကိုငြိမ်းချမ်းအေးက တင်ပြထားပါတယ်။
—
ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်ထဲမှာ စစ်ပွဲ သတင်းရယူဖို့ ကမ္ဘာတဝန်းက နိုင်ငံခြား သတင်းထောက် ထောင်နဲ့ချီဟာ ယူကရိန်းကို ရောက်လာခဲ့ကြပါတယ်။ ယူကရိန်းနိုင်ငံသား သတင်းထောက်တွေကလည်း ဒေသအခြေစိုက် သတင်းထောက်တွေ အဖြစ်ကနေ ရှေ့တန်းစစ်မျက်နှာ တိုက်ပွဲနယ်မြေထဲအထိသွားပြီး စစ်မြေပြင် သတင်းထောက်တွေအဖြစ် ချက်ချင်း ပြောင်းလဲကာ သတင်းတွေ ရယူ တင်ဆက်ခဲ့ကြပါတယ်။
သတင်းယူရင်းနဲ့ သတင်းထောက် တဒါဇင်ကျော် အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး သတင်းထောက် အများအပြားလည်း ပြင်းပြင်းထန်ထန် ထိခိုက် ဒဏ်ရာရခဲ့ကြပါတယ်။ မျက်မှောက်ခေတ်မှာ ဒီလို စစ်ပွဲကြီးမျိုး မကြုံဖူးသေးဘူးလို့ ဝါရင့် သတင်းထောက်တွေက ဆိုကြပါတယ်။ လန်ဒန်အခြေစိုက် စစ်မြေပြင် သတင်းထောက်အသင်း ဓာတ်ပုံသတင်းထောက် ပေါလ်ကွန်ရွိုင်း Paul Conroy က သူ့အတွေ့အကြုံကို အခုလို ပြောပါတယ်။
“လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပတ်လောက်က Bakhmut နဲ့ Soledar ဘက်ကို ကျွန်တော် ရောက်ခဲ့တယ်၊ ရိုးရိုးသားသားပြောရရင် ကျွန်တော် အရင်က သတင်းယူဖူးတဲ့ ပြည်တွင်းစစ်ပွဲတွေ၊ သူပုန်တပ်နဲ့ စစ်တပ်တိုက်ပွဲ အဲဒါတွေနဲ့ ယှဉ်ကြည့်ရင် ဒါဟာ ကျွန်တော့်အတွက်တော့ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပါပဲ။ ဒါက လုံးဝ စစ်ပွဲကြီး တပွဲဖြစ်နေတာပါ၊ အကြီးစား လက်နက် အမြောက်ကြီးတွေ သုံးပြီးကို တိုက်နေကြတာပါ။”
ဒီ စစ်ပွဲ ပဋိပက္ခကြောင့် အလွတ်တန်းသတင်းထောက် အများအပြားလည်း ယူကရိန်းကို ရောက်လာခဲ့ကြပါတယ်။ စိတ်အားထက်သန်တက်ကြွနေတဲ့ လူငယ် သတင်းထောက်တွေ အတွက် စစ်ပွဲဒေသမှာ သတင်းယူရတာက ချက်ချင်းဆိုသလို လူအသိအမှတ်ပြုခံရပြီး သူတို့အတွက် နာမည်ကောင်း တည်ဆောက် ရယူနိုင်ပါတယ်။ တဖက်မှာလည်း ဒါဟာ ကြိုတင်ပြင်ဆင်တာမျိုးမရှိရင် သူ့တို့ အသက်တွေကို ဆုံးရှုံးသွားစေနိုင်ပါတယ်။
စစ်မြေပြင် သတင်းထောက်အသင်း Frontline Club လို အဖွဲ့တွေ၊ အနောက်ယူကရိန်းက Lviv မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်စင်တာ (Lviv Press Freedom Center)လို အဖွဲ့တွေနဲ့ တခြားမီဒီယာပံ့ပိုးကူညီရေး အဖွဲ့တွေဟာ ဒီလို အန္တရာယ်တွေကို လျှော့ချနိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေကြပါတယ်။
Lviv မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်စင်တာက အမျိုးသမီး အိုလဂါ လက်နင်ချစ် Olga Letnianchyk က စစ်မြေပြင် သတင်းထောက်တွေ အတွက် သူတို့ အကူအညီပေးနေတဲ့ အခြေအနေကို အခုလို ပြောပါတယ်။
“သူတို့ကို အင်္ကျီတွေ၊ ကျည်ကာဦးထုပ် ခမောက်တွေ၊ ဆေးသေတ္တာတွေ ပေးနိုင်ပါတယ်။ သူတို့ကို လေ့ကျင့်မှု သင်တန်းတွေ ပေးပြီးလည်း စွမ်းဆောင်ရည်တွေ တည်ဆောက်ဖို့ ကူညီပေးပါတယ်။”
ကိယက်ဗ် မြို့တော်မှာပါ။ ဒီလူက တကယ် ထိခိုက်ဒဏ်ရာရတာ မဟုတ်ပါဘူး။ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ဒေသပတ်ဝန်းကျင်မှာ သတင်းယူရတဲ့ သတင်းထောက်တွေ အတွက် ပြင်ဆင် လေ့ကျင့်ပေးတဲ့ အခမဲ့ သင်တန်းမှာ သူပါဝင်နေတာပါ။ ဒီလို လေ့ကျင့်သင်ကြားပေးတာက လူ့အသက်တွေကို ကယ်တင်နိုင်တယ်လို့ ၂၀၁၂ တုန်းက ဆီးရီးယားမှာ သတင်းယူရင်းနဲ့ လူသေတဲ့ အထိ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုတခုကို ကြုံခဲ့ရပြီး အဲဒီကနေ လွတ်မြောက်ခဲ့ဖူးသူ ကွန်ရွိုင်းက ပြောပါတယ်။
“အဲ့တုန်းက ကိုယ့်ကိုယ်ကို သိလိုက်တယ်၊ ဗုံးထိပြီး လွင့်ထွက်သွားတယ်။ ဒဏ်ရာကို သွေးမလွန်အောင် ကိုယ့်ဘာသာ လုပ်ခဲ့ရတယ်။ ဆေးပညာ ဗဟုသုတရှိဖို့က အရေးကြုံလာချိန်မှာ မရှိမဖြစ် လိုအပ်ပါတယ်။ ဒါက လူ့ အသက်ကို ကယ်နိုင်ပါတယ်။”
ဒါပေမယ့် သတင်းထောက်တွေ ဘယ်လောက်ပဲ ကောင်းကောင်းလေ့ကျင့် ပြင်ဆင် ထားထား၊ လက်တွေ့ မြေပြင်စစ်ပွဲအတွင်း သတင်းယူရာမှာတော့ ကြုံတွေ့လာရတဲ့ ဒဏ်ရာတွေ ဒါမှမဟုတ် သေဆုံးမှုတွေ အားလုံးကို တားဆီးဖို့ နည်းလမ်းမရှိပါဘူး။ ဒါကိုပဲ တချို့က ဒီလို သတင်းရယူတာက ထိုက်တန်တဲ့ စွန့်လွှတ် စွန့်စားမှုလို့ ခံယူထားကြပါတယ်။ အလွတ်တန်းသတင်းထောက် ဒီမာခီလ်ချင်ကို Dima Khilchelko ကတော့ သူ့အတွေ့အကြုံကို ခုလို ပြောပါတယ်။
“စစ်ပွဲမှာ အထူးသဖြင့် ဒီစစ်ပွဲမှာ တကယ် ဘေးကင်းလုံခြုံတဲ့ နည်းလမ်းမရှိဘူး၊ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဒီစစ်ပွဲက အင်မတန် ရက်စက် ကြမ်းကြုတ်လို့ပါ။ အသေအပျောက်တွေ ရှိတယ်၊ အရပ်သားတွေနဲ့ လူနေအိမ်တွေ ဒုံးကျည်တွေနဲ့ ပစ်ခံရတယ်။”
တခြား ယူကရိန်း သတင်းသမားတွေလိုပါပဲ ခီလ်ချင်ကို Khilchelko ဟာ သူ့ရဲ့အလုပ်ကို စစ်ပွဲမှာ တတပ်တအား ပါဝင်စိုက်ထုက် ကူညီမှုလို့ သူ ယူဆထားပါတယ်။ ပုံမှန် အခြေအနေမှာဆိုရင်တော့ သတင်းစာပညာရဲ့ အလုပ်က ပဋိပက္ခတွေထဲမှာ ကြားကနေပြီး သတင်းအချက်အလက်တွေကို တင်ပြပေးဖို့ပါပဲ။ ဒါပေမယ့် ယူကရိန်းနိုင်ငံထဲမှာ အရပ်သားတွေ နင်းခံနေရတဲ့ စစ်ပွဲ ဒုက္ခတွေကို ပြင်ပကမ္ဘာကို အသိပေးတင်ပြနိုင်ဖို့က သူတို့ “တိုင်းပြည် ရှင်သန်ရပ်တည်ရေး” အတွက် အရေးကြီးတဲ့ အလုပ်အဖြစ် ခီလ်ချင်ကို Khilchelko က ယုံကြည်မှတ်ယူထားပါတယ်။
=== {{ UNICODE }} ===
ရှေ့တနျးစဈမကြျနှာရောကျ သတငျးထောကျမြား
ယူကရိနျး ရှေ့တနျး စဈမကြျနှာတှမှော သတငျးထောကျတှဟော အန်တရာယျကွားကပဲ စဈပှဲသတငျးတှကေို ရယူပေးပို့နရေပါတယျ။ မနှဈတုနျးက တနှဈအတှငျး သတငျးယူရငျးနဲ့ သတငျးထောကျတှေ သဆေုံးထိခိုကျ ဒဏျရာရတာ အမြားအပွားရှိခဲ့လို့ သတငျးမားတှအေတှကျ လိုအပျတဲ့ ပစ်စညျးနဲ့ အထောကျအကူပွု သငျတနျးတှေ ပေးဖို့ သတငျးမီဒီယာအရေး လှုပျရှားတဲ့ အဖှဲ့တှကေ လှုံ့ဆောျနကွေပါတယျ။ ဗှီအိုအသေတငျးထောကျ Heather Murdock က Kyiv ကိယကျဗျ မွို့တောျ ၊ Lviv နဲ့ Donbas ဒသေ ရှေ့တနျး စဈမွပွေငျ တှကေနေ သတငျးပေးပို့ထားတာကို ကိုငွိမျးခမြျးအေးက တငျပွထားပါတယျ။
—
ပွီးခဲ့တဲ့ နှဈထဲမှာ စဈပှဲ သတငျးရယူဖို့ ကမ်ဘာတဝနျးက နိုငျငံခွား သတငျးထောကျ ထောငျနဲ့ခြီဟာ ယူကရိနျးကို ရောကျလာခဲ့ကွပါတယျ။ ယူကရိနျးနိုငျငံသား သတငျးထောကျတှကေလညျး ဒသေအခွစေိုကျ သတငျးထောကျတှေ အဖွဈကနေ ရှေ့တနျးစဈမကြျနှာ တိုကျပှဲနယျမွထေဲအထိသှားပွီး စဈမွပွေငျ သတငျးထောကျတှအေဖွဈ ခကြျခငြျး ပွောငျးလဲကာ သတငျးတှေ ရယူ တငျဆကျခဲ့ကွပါတယျ။
သတငျးယူရငျးနဲ့ သတငျးထောကျ တဒါဇငျကြောျ အသကျဆုံးရှုံးခဲ့ရပွီး သတငျးထောကျ အမြားအပွားလညျး ပွငျးပွငျးထနျထနျ ထိခိုကျ ဒဏျရာရခဲ့ကွပါတယျ။ မကြျမှောကျခတျေမှာ ဒီလို စဈပှဲကွီးမြိုး မကွုံဖူးသေးဘူးလို့ ဝါရင့ျ သတငျးထောကျတှကေ ဆိုကွပါတယျ။ လနျဒနျအခွစေိုကျ စဈမွပွေငျ သတငျးထောကျအသငျး ဓာတျပုံသတငျးထောကျ ပေါလျကှနျရှိုငျး Paul Conroy က သူ့အတှေ့အကွုံကို အခုလို ပွောပါတယျ။
“လှနျခဲ့တဲ့ နှဈပတျလောကျက Bakhmut နဲ့ Soledar ဘကျကို ကြှနျတောျ ရောကျခဲ့တယျ၊ ရိုးရိုးသားသားပွောရရငျ ကြှနျတောျ အရငျက သတငျးယူဖူးတဲ့ ပွညျတှငျးစဈပှဲတှေ၊ သူပုနျတပျနဲ့ စဈတပျတိုကျပှဲ အဲဒါတှနေဲ့ ယှဉျကွည့ျရငျ ဒါဟာ ကြှနျတော့ျအတှကျတော့ ဒုတိယကမ်ဘာစဈပါပဲ။ ဒါက လုံးဝ စဈပှဲကွီး တပှဲဖွဈနတောပါ၊ အကွီးစား လကျနကျ အမွောကျကွီးတှေ သုံးပွီးကို တိုကျနကွေတာပါ။”
ဒီ စဈပှဲ ပဋိပက်ခကွောင့ျ အလှတျတနျးသတငျးထောကျ အမြားအပွားလညျး ယူကရိနျးကို ရောကျလာခဲ့ကွပါတယျ။ စိတျအားထကျသနျတကျကွှနတေဲ့ လူငယျ သတငျးထောကျတှေ အတှကျ စဈပှဲဒသေမှာ သတငျးယူရတာက ခကြျခငြျးဆိုသလို လူအသိအမှတျပွုခံရပွီး သူတို့အတှကျ နာမညျကောငျး တညျဆောကျ ရယူနိုငျပါတယျ။ တဖကျမှာလညျး ဒါဟာ ကွိုတငျပွငျဆငျတာမြိုးမရှိရငျ သူ့တို့ အသကျတှကေို ဆုံးရှုံးသှားစနေိုငျပါတယျ။
စဈမွပွေငျ သတငျးထောကျအသငျး Frontline Club လို အဖှဲ့တှေ၊ အနောကျယူကရိနျးက Lviv မီဒီယာလှတျလပျခှင့ျစငျတာ (Lviv Press Freedom Center)လို အဖှဲ့တှနေဲ့ တခွားမီဒီယာပံ့ပိုးကူညီရေး အဖှဲ့တှဟော ဒီလို အန်တရာယျတှကေို လြှော့ခနြိုငျဖို့ ကွိုးပမျးနကွေပါတယျ။
Lviv မီဒီယာလှတျလပျခှင့ျစငျတာက အမြိုးသမီး အိုလဂါ လကျနငျခစြျ Olga Letnianchyk က စဈမွပွေငျ သတငျးထောကျတှေ အတှကျ သူတို့ အကူအညီပေးနတေဲ့ အခွအေနကေို အခုလို ပွောပါတယျ။
“သူတို့ကို အကြႌတှေ၊ ကညြျကာဦးထုပျ ခမောကျတှေ၊ ဆေးသတေ်တာတှေ ပေးနိုငျပါတယျ။ သူတို့ကို လေ့ကငြ့ျမှု သငျတနျးတှေ ပေးပွီးလညျး စှမျးဆောငျရညျတှေ တညျဆောကျဖို့ ကူညီပေးပါတယျ။”
ကိယကျဗျ မွို့တောျမှာပါ။ ဒီလူက တကယျ ထိခိုကျဒဏျရာရတာ မဟုတျပါဘူး။ အန်တရာယျရှိတဲ့ ဒသေပတျဝနျးကငြျမှာ သတငျးယူရတဲ့ သတငျးထောကျတှေ အတှကျ ပွငျဆငျ လေ့ကငြ့ျပေးတဲ့ အခမဲ့ သငျတနျးမှာ သူပါဝငျနတောပါ။ ဒီလို လေ့ကငြ့ျသငျကွားပေးတာက လူ့အသကျတှကေို ကယျတငျနိုငျတယျလို့ ၂၀၁၂ တုနျးက ဆီးရီးယားမှာ သတငျးယူရငျးနဲ့ လူသတေဲ့ အထိ ဖွဈခဲ့တဲ့ ဗုံးကွဲတိုကျခိုကျမှုတခုကို ကွုံခဲ့ရပွီး အဲဒီကနေ လှတျမွောကျခဲ့ဖူးသူ ကှနျရှိုငျးက ပွောပါတယျ။
“အဲ့တုနျးက ကိုယ့ျကိုယျကို သိလိုကျတယျ၊ ဗုံးထိပွီး လှင့ျထှကျသှားတယျ။ ဒဏျရာကို သှေးမလှနျအောငျ ကိုယ့ျဘာသာ လုပျခဲ့ရတယျ။ ဆေးပညာ ဗဟုသုတရှိဖို့က အရေးကွုံလာခြိနျမှာ မရှိမဖွဈ လိုအပျပါတယျ။ ဒါက လူ့ အသကျကို ကယျနိုငျပါတယျ။”
ဒါပမေယ့ျ သတငျးထောကျတှေ ဘယျလောကျပဲ ကောငျးကောငျးလေ့ကငြ့ျ ပွငျဆငျ ထားထား၊ လကျတှေ့ မွပွေငျစဈပှဲအတှငျး သတငျးယူရာမှာတော့ ကွုံတှေ့လာရတဲ့ ဒဏျရာတှေ ဒါမှမဟုတျ သဆေုံးမှုတှေ အားလုံးကို တားဆီးဖို့ နညျးလမျးမရှိပါဘူး။ ဒါကိုပဲ တခြို့က ဒီလို သတငျးရယူတာက ထိုကျတနျတဲ့ စှန့ျလှှတျ စှန့ျစားမှုလို့ ခံယူထားကွပါတယျ။ အလှတျတနျးသတငျးထောကျ ဒီမာခီလျခငြျကို Dima Khilchelko ကတော့ သူ့အတှေ့အကွုံကို ခုလို ပွောပါတယျ။
“စဈပှဲမှာ အထူးသဖွင့ျ ဒီစဈပှဲမှာ တကယျ ဘေးကငျးလုံခွုံတဲ့ နညျးလမျးမရှိဘူး၊ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ဒီစဈပှဲက အငျမတနျ ရကျစကျ ကွမျးကွုတျလို့ပါ။ အသအေပြောကျတှေ ရှိတယျ၊ အရပျသားတှနေဲ့ လူနအေိမျတှေ ဒုံးကညြျတှနေဲ့ ပဈခံရတယျ။”
တခွား ယူကရိနျး သတငျးသမားတှလေိုပါပဲ ခီလျခငြျကို Khilchelko ဟာ သူ့ရဲ့အလုပျကို စဈပှဲမှာ တတပျတအား ပါဝငျစိုကျထုကျ ကူညီမှုလို့ သူ ယူဆထားပါတယျ။ ပုံမှနျ အခွအေနမှောဆိုရငျတော့ သတငျးစာပညာရဲ့ အလုပျက ပဋိပက်ခတှထေဲမှာ ကွားကနပွေီး သတငျးအခကြျအလကျတှကေို တငျပွပေးဖို့ပါပဲ။ ဒါပမေယ့ျ ယူကရိနျးနိုငျငံထဲမှာ အရပျသားတှေ နငျးခံနရေတဲ့ စဈပှဲ ဒုက်ခတှကေို ပွငျပကမ်ဘာကို အသိပေးတငျပွနိုငျဖို့က သူတို့ “တိုငျးပွညျ ရှငျသနျရပျတညျရေး” အတှကျ အရေးကွီးတဲ့ အလုပျအဖွဈ ခီလျခငြျကို Khilchelko က ယုံကွညျမှတျယူထားပါတယျ။
