အမျိုးသမီး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးသီတင်းပတ် မြန်မာ့အရေးဆွေးနွေးပွဲ

[Unicode/Zawgyi]

ဒီလ အောကျတိုဘာလရဲ့ နောကျဆုံး သီတငျးပတျကို “Women, Peace and Security week” အမြိုးသမီး၊ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ သီတငျးပတျအဖွဈ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေး ကောငျစီက သတျမှတျထားပါတယျ။ ဒီသီတငျးပတျ စတငျတဲ့ အောကျတိုဘာလ ၂၁ ရကျနေ့က ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီမှာ အမြိုးသမီးရေး ဆှေးနှေးပှဲတှေ ကငြျးပခဲ့ကွတဲ့ တပွိုငျနကျတညျးမှာ ဝါရှငျတနျမွို့တောျမှာရှိတဲ့ ဂြော့ဂြျတောငျး တက်ကသိုလျမှာလညျး မွနျမာ အမြိုးသမီးတှေ ရငျဆိုငျရတဲ့ အခွအေနတှေနေဲ့ ပတျသကျလို့ အှနျလိုငျး ဆှေးနှေးပှဲတရပျ ကငြျးပခဲ့ပါတယျ။ ဒီဆှေးနှေးပှဲကို ဘယျသူတှကေ ဦးဆောငျ ကငြျးပပွီး ဘယျသူတှေ တကျရောကျခဲ့ကွပါသလဲ။ ဘယျလို အကွောငျးအရာတှေ အဓိက ဆှေးနှေးကွတာပါလဲ။ ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မခငျဖွူထှေးက စုစညျး တငျဆကျထားပါတယျ။

ကမ်ဘာတဝနျး အမြိုးသမီးတှေ ရငျဆိုငျရတဲ့ လိငျပိုငျးဆိုငျရာ အကွမျးဖကျမှု အပါအဝငျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို မီးမှောငျး ထိုးပွနိုငျဖို့နဲ့ အမြိုးသမီးတှေ အတှကျ ထိရောကျတဲ့ အကူအညီတှေ ပေးနိုငျဖို့အပွငျ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ ကွိုးပမျးမှုတှမှော အမြိုးသမီးတှေ ပိုမို ပါဝငျလာနိုငျရေး နညျးလမျးရှာ၊ တိုကျတှနျး နိုးဆောျတာတှေ လုပျနိုငျဖို့ အောကျတိုဘာလ နောကျဆုံးသီတငျးပတျကို "အမြိုးသမီး၊ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ သီတငျးပတျ" အဖွဈ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီက ၂၀၂၀ ခုနှဈကစလို့ သတျမှတျ ကငြျးပလာခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။

ဒီသီတငျးပတျ စတငျတဲ့ အောကျတိုဘာလ ၂၁ ရကျနေ့က ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီမှာ အမြိုးသမီးရေး ဆှေးနှေးပှဲတှေ လုပျခဲ့တဲ့အခြိနျနဲ့ တပွိုငျနကျတညျးမှာပဲ ဝါရှငျတနျမွို့တောျက ဂြော့ဂြျတောငျး တက်ကသိုလျမှာလညျး မွနျမာနိုငျငံက အမြိုးသမီးရေး ဦးဆောငျလှုပျရှားသူတှနေဲ့ နိုငျငံတကာက သံတမနျတခြို့ ပါဝငျတဲ့ အှနျလိုငျး ဆှေးနှေးပှဲတရပျ ကငြျးပခဲ့ပါတယျ။ ဂြော့ဂြျတောငျး တက်ကသိုလျ နဲ့အတူ ကုလသမဂ်ဂဆိုငျရာ အမရေိကနျပွညျထောငျစု၊ ကနဒေါ၊ ဗွိတိနျ နဲ့ ခကြျသမ်မတနိုငျငံတှရေဲ့ အမွဲတမျးကိုယျစားလှယျရုံးတှေ ပူးပေါငျးပွီး ကငြျးပကွတာပါ။

ဒီဆှေးနှေးပှဲမှာ အဓိက ဦးဆောငျခဲ့သူ ကတော့ တခြိနျက သမ်မတဟောငျး အိုဘားမား လကျထကျက ကမ်ဘာတဝနျး အမြိုးသမီးရေးရာ အမရေိကနျ သံအမတျကွီးအဖွဈ တာဝနျယူခဲ့သူ၊ လကျရှိ ဂြော့ဂြျတောငျး တက်ကသိုလျရဲ့ အမြိုးသမီး၊ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ အမှုဆောငျညှှနျကွားရေးမှူး Melanne Verveer ပါ။

“မွနျမာ အမြိုးသမီးနဲ့ မိနျးခလေးငယျတှဟော ဒီမိုကရစေီ လှုပျရှားမှုမှာ ရှေ့တနျးက ပါဝငျနကွေပါတယျ။ ရဲစှမျးသတ်တိအပွည့ျနဲ့ ငွိမျးခမြျးတဲ့ ဆန်ဒပွပှဲတှကေို ဦးဆောငျခဲ့ကွပါတယျ။ သူတို့ ရပိုငျခှင့ျ အခှင့ျအရေးတှေ အတှကျ တိုကျပှဲဝငျနကွေသလို၊ ဒီမိုကရစေီနညျးကြ ဘေးကငျးလုံခွုံတဲ့ အနာဂတျ မွနျမာနိုငျငံ တညျဆောကျနိုငျဖို့အတှကျ ကွုံလာရနိုငျတဲ့ အန်တရာယျတှကေို မမှုဘဲ လှုပျရှား ပါဝငျနကွေပါတယျ။"

စဈတပျအာဏာသိမျးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှဈ ဖဖေောျဝါရီလ နောကျပိုငျး မွနျမာနိုငျငံအတှငျး အကွမျးဖကျမှုတှေ၊ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ သိသိသာသာ ပိုဆိုးလာနတောကို ထောကျပွတဲ့ မှတျတမျး ဗှီဒီယို တခုကိုလညျး ဒီပှဲမှာ ပွသခဲ့ပါတယျ။

စဈအာဏာရှငျအုပျခြုပျရေးကို ဆန့ျကငြျသူတှေ၊ အရပျသား ပွညျသူတှကွေုံရတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို ထောကျပွပွီး ဒီအခွအေနတှေေ ရပျတန့ျအောငျ ဝိုငျးဝနျး လုပျဆောငျကွဖို့ ပါဝငျဆှေးနှေးသူတှကေ အဓိက တိုကျတှနျးခဲ့ကွတာပါ။

မွနျမာနိုငျငံတှငျး အကွမျးဖကျမှုတှေ အဆုံးသတျဖို့မှာ ကြူးလှနျသူတှေ ပွဈဒဏျကနေ ကငျးလှတျခှင့ျ ရနတေဲ့ အခွအေနကေို အဆုံးသတျရလိမ့ျမယျလို့ ဒီပှဲမှာ တကျရောကျ စကားပွောခဲ့တဲ့ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု တားဆီးရေးဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူးခြုပျရဲ့ အထူးအကွံပေး Alice Wairimu Nderitu က ပွောပါတယျ။

“ကြူးလှနျသူတှေ ပွဈဒဏျကနေ အကွိမျကွိမျ ကငျးလှတျခှင့ျရနတေဲ့ အခွအေနတှေကေို ထိထိရောကျရောကျ ထုတျဖောျနိုငျမှ အကွမျးဖကျမှုတှရေဲ့ အကွောငျးရငျးကို စ ကိုငျတှယျလို့ ရမှာပါ။ ဒါကွောင့ျ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ပတျသကျလို့ နိုငျငံတကာ တရားရုံး ICJ ၊ နိုငျငံတကာ ပွဈမှုဆိုငျရာ ခုံရုံး ICC နဲ့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေး ကောငျစီက ဖှဲ့စညျးထားတဲ့ မွနျမာ့အရေး သီးခွား လှတျလပျတဲ့ စုံစမျးစဈဆေးအဖှဲ့ IIMM က လုပျဆောငျနတေဲ့ လုပျငနျးတှကေို ကွိုဆိုပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျး အကွမျးဖကျ ဖိနှိပျခံရသူ အမြားအပွားအတှကျ တရားမ ြှတမှု ရရှိဖို့ နဲ့ ပွဈဒဏျကငျးလှတျခှင့ျ ရနတေဲ့ အခွအေနတှေ အမွနျဆုံး အဆုံးသတျနိုငျဖို့မှာ ဒီအဖှဲ့တှရေဲ့ ကွိုးပမျးမှုတှကေ အထူး အရေးပါ ပါတယျ။”

အလားတူ ထောကျပွခဲ့သူကတော့ ကုလသမဂ်ဂဆိုငျရာ ဗွိတိနျ ဒုတိယ သံအမတျကွီး James Kariuki ပါ။

“လကျရှိ အခွအေနတှေကေ လိငျပိုငျးဆိုငျရာ အကွမျးဖကျမှုတှကေို ပိုဆိုးလာစတောပါပဲ။ ဒီလို လိငျပိုငျးဆိုငျရာ အကွမျးဖကျမှုတှေ အပါအဝငျ အကွမျးဖကျမှု အခွအေနတှနေဲ့ပတျသကျလို့ အတညျပွုနိုငျတဲ့ အခကြျအလကျတှေ စုစောငျး ရှာဖှရောမှာ အခကျအခဲတှေ ရှိနတေဲ့တခြိနျတညျးမှာ ကြူးလှနျသူတှေ အပွဈကနေ ကငျးလှတျခှင့ျ မရအောငျ လုပျရပါမယျ။”

ဒီလို အရေးယူမှုတှေ ရှိလာဖို့အတှကျ ဗွိတိနျနိုငျငံက ဆကျလကျ အားပေး ထောကျခံသှားမယျလို့လညျး သံအမတျကွီးက ပွောပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ စုံစမျးစဈဆေးရေးအဖှဲ့ IIMM စတငျ ဖှဲ့စညျးခဲ့ခြိနျကစလို့ ဗွိတိနျနိုငျငံက အားပေး ကူညီထောကျပံ့ခဲ့သလို၊ ဆကျပွီး အားပေးကူညီသှားမယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။

ကုလသမဂ်ဂ ဆိုငျရာ ခကြျသမ်မတနိုငျငံ သံအမတျကွီး Jakub Kulhánek ကတော့ မွနျမာနိုငျငံတှငျး စဈအာဏာသိမျးမှု ဆန့ျကငြျရေး လှုပျရှားမှုတှမှော ပါဝငျလို့ ဖမျးဆီးခံရတဲ့ အမြိုးသမီး ၂,၀၀၀ ကြောျ ရှိတယျလို့ ပွောပါတယျ။ စဈကောငျစီရဲ့ တံခါးပိတျ တရားရုံးတှမှော မတရား အမှုစီရငျ ခံနကွေရတာတှေ ရှိသလို၊ လိငျပိုငျးဆိုငျရာ အကွမျးဖကျမှုတှေ ကွုံရတဲ့အကွောငျး အစီရငျခံစာတှေ လညျး ရှိထားတယျလို့ ပွောပါတယျ။

“အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ ကြားမ ကှဲပွားမှုကို အခွခေံတဲ့ လိငျပိုငျးဆိုငျရာ မဖှယျမရာပွုမှုတှေ၊ လိငျပိုငျးဆိုငျရာ အကွမျးဖကျမှုတှေ၊ နှိပျစကျညှငျးပမျးမှုတှေ အပါအဝငျ အကွမျးဖကျမှုတှေ ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ ဖွဈနတေဲ့ သတငျးအခကြျအလကျတှေ ရှိထားပါတယျ။ တခြိနျတညျးမှာလညျး နိုငျငံတှငျးက အမြိုးသမီးတှရေဲ့ သုံးပုံတပုံဟာ ညဘကျ သူတို့ရဲ့နအေိမျတှေ အတှငျးမှာကိုပဲ လုံခွုံမှုကို မခံစားကွရဘူးဆိုတဲ့ အစီရငျခံစာတှေ ရှိထားပါတယျ။”

နိုငျငံတကာ အသိုငျးအဝိုငျးအနနေဲ့ ဒီလို အကွမျးဖကျမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ သီးခွား လှတျလပျပွီး ဘကျလိုကျမှုကငျးတဲ့ စုံစမျး စဈဆေးမှုတှေ လုပျနိုငျအောငျ ဝိုငျးဝနျး လုပျဆောငျကွရလိမ့ျမယျလို့လညျး သံအမတျကွီး Jakub Kulhánek က ဒီဆှေးနှေးပှဲမှာ တိုကျတှနျး ပွောဆိုသှားပါတယျ။

ဒီပှဲကို ကုလသမဂ်ဂ စီမံခန့ျခှဲရေးနဲ့ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးဆိုငျရာ အမရေိကနျသံအမတျ Christopher Lu လညျး တကျရောကျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံအတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှဟော အာဏာသိမျးမှုနောကျပိုငျး ပိုမို ဆိုးရှားလာနတေယျ ဆိုတာကို အမရေိကနျပွညျထောငျစုက ကောငျးစှာ သိရှိထားကွောငျးနဲ့ ဒီလို အကွမျးဖကျမှုတှေ ရပျတန့ျအောငျ ကူညီပံ့ပိုးမှုတှေ မပွတျ လုပျဆောငျနပေါတယျ ဆိုပွီး ပွောသှားပါတယျ။

“အကွမျးဖကျမှုတှေ ခကြျခငြျး အဆုံးသတျဖို့နဲ့ ခံရသူအားလုံးအတှကျ တရားမြှတမှုနဲ့ တာဝနျယူမှု တာဝနျခံမှု ရှိဖို့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက ဆကျလကျ တိုကျတှနျး တောငျးဆိုပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျး အကပြျအတညျးတှကွေောင့ျ မွနျမာနိုငျငံထဲမှာသာမက ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ ဒသေတှငျး တခွားနိုငျငံတှမှော ဒုက်ခရောကျနကွေရ သူတှေ အတှကျ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက ဒေါျလာ သနျး ၇,၀၀၀ ကြောျ ကူညီထားပါတယျ။ လူ့အသကျတှကေို ကယျတငျတဲ့ လူသားခငြျး စာနာမှုအကူအညီတှကေို တနိုငျငံတညျးက အမြားဆုံး ကူညီထောကျပံ့တဲ့ နိုငျငံဖွဈပါတယျ။”

ဒီဆှေးနှေးပှဲမှာ ပါဝငျခဲ့ကွတဲ့ မွနျမာ့ အမြိုးသမီးရေး ဦးဆောငျ လှုပျရှားသူတှကေတော့ မွနျမာ့အရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ နိုငျငံတကာရဲ့ ပံ့ပိုးကူညီမှုတှေ လုံလောကျမှု မရှိသေးတာကို ထောကျပွ ကွပါတယျ။ ကမ်ဘာ့နိုငျငံတှေ အနနေဲ့ မွနျမာ့အရေးကို လကျရှိထကျပိုပွီး ထိထိရောကျရောကျ ပံ့ပိုး ကူညီဖို့ လညျး တောငျးဆိုကွပါတယျ။

မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အခွအေနဟော အရငျကထကျ အမြားကွီး ပိုဆိုးလာနတောကွောင့ျ အကူအညီတှေ ပိုပွီး လိုအပျနတေယျလို့ အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရ NUG ရဲ့ အမြိုးသမီး၊ လူငယျနဲ့ ကလေးသူငယျရေးရာ ဒေါျစူဆနျနာလှလှစိုးက ပွောသှားပါတယျ။ မွနျမာစဈတပျဟာ အရပျသားပွညျသူတှေ နထေိုငျတဲ့ နရောတှမှော ကုနျးကွောငျး ကရော လကွောငျးကပါ တိုကျခိုကျတာတှေ ရှိနတောကွောင့ျ ကလေးငယျတှေ၊ အမြိုးသမီးတှေ အပါအဝငျ အရပျသား အပွညျသူတှေ အမြားအပွား ဘေးဒုက်ခကွုံနကွေရတယျလို့ ဒေါျစူဆနျနာ လှလှစိုးက ပွောပါတယျ။

“ဒါက တနေ့တညျး တရကျတညျး ဖွဈနတော မဟုတျပါဘူး။ မွနျမာစဈတပျရဲ့ တိုကျခိုကျမှုတှေ၊ သတျဖွတျမှုတှကေို နေ့စဉျ ကွားနရေတာပါ။ စာသငျသားအရှယျ ကလေးငယျတှေ သဆေုံးရတဲ့အထိ ကြကှေဲစရာ ကောငျးလောကျအောငျ စာသငျကြောငျးတှပေါ တိုကျခိုကျခံရပါတယျ။ ဒီလို တိုကျခိုကျမှုတှေ ဟာ အာဏာသိမျးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှဈ ဖဖေောျဝါရီလနောကျပိုငျး စလို့ ကမြတို့နိုငျငံမှာ အမှနျတကယျ ဖွဈပကြျနတေဲ့ အခွအေနတှပေါ။” ဆိုပွီး NUG ဝနျကွီး ဒေါျစူဆနျနာ လှလှစိုး ပွောသှားတာပါ။

ဒီလို အခွအေနတှကွေား ဘေးလှတျရာ အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးကွရတဲ့ ဒုက်ခရောကျနသေူ သနျးနဲ့ခြီ တိုးလာနပွေီး သူတို့အတှကျ လူသားခငြျးစာနာမှု အကူအညီတှေ အရေးတကွီး လုပျအပျနတေယျလို့ အမြိုးသမီးမြားအဖှဲ့ခြုပျ မွနျမာနိုငျငံ (WLB) ရဲ့ တှဲဘကျ အထှအေထှအေတှငျးရေးမှူး (၁) မနနျးမို့မို့ က ပွောပါတယျ။

“အစားအစာ ပွတျလပျတာ၊ နစေရာ အမိုးအကာ မလုံလောကျတာလို လူသားခငြျးစာနာ ကူညီမှုတှေ လတျတလေ အရေး တကွီး လိုအပျနပေါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ အမြိုးသမီး ကနြျးမာရေး ဆိုငျရာ အခကျအခဲတှေ လညျး ရှိနပေါတယျ။ အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးနကွေရတဲ့ ကိုယျဝနျဆောငျ အမြိုးသမီးတှဟော သားဖှားရာမှာ လိုအပျတဲ့ ကနြျးမာရေး ပွုစုစောင့ျရှောကျမှုတှေ မရကွပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ မှေးကငျးစ သဆေုံးမှုတှလေညျး တိုးလာနပေါတယျ။” လို့ မနနျးမို့မို့ ပွောသှားတာပါ။

Sisters to Sisters အဖှဲ့က အမြိုးသမီးရေး တကျကွှလှုပျရှားသူ မသဉ်ဇာရှှနျးလဲ့ရညျ ကတော့ အှနျလိုငျး ဆိုရှယျလူမှုကှနျရကျတှေ ပေါျမှာ အမြိုးသမီးတှကေို တိုကျခိုကျတာတှေ၊ အကွမျးဖကျမှုတှေ ဖွဈအောငျ အမုနျးတရား အခွခေံ ပွောဆိုရေးသား လှုံ့ဆောျတာတှေ ဝိုငျးဝနျး ရပျတန့ျဖို့ လိုအပျနတေယျလို့ ထောကျပွပါတယျ။

“Telegram ၊ Facebook ၊ Viber ၊ Youtube နဲ့ Tiktok လို အှနျလိုငျး ဆိုရှယျကှနျရကျတှေ အနနေဲ့ ဒီလူမှုကှနျရကျတှေ ကိုသုံးပွီး ကြား မ ခှဲခွား ဆကျဆံတာတှေ၊ အကွမျးဖကျတာတှေ မဖွဈအောငျ ဟန့ျတားရမယ့ျ တာဝနျရှိပါတယျ။ လူ့အခှင့ျအရေး ကာကှယျစောင့ျရှောကျတဲ့ အမြိုးသမီးတှေ အပေါျ နိုငျငံရေးသမားတှေ၊ စဈတပျနဲ့ သူတို့ရဲ့ စီးပှားရေး လုပျငနျးတှကေ အမုနျးတရား အခွခေံ တိုကျခိုကျတဲ့ ဖောျပွခကြျတှကေို ဒီလူမှုကှနျရကျတှပေေါျကနေ ဖယျရှားပေးရပါမယျ” လို့ မသဉ်ဇာရှှနျးလဲ့ရညျက ပွောသှားတာပါ။

အမြိုးသမီး ငွိမျးခမြျးရေးကှနျရကျ ကို တညျထောငျခဲ့တဲ့ မဝဝေနေု ကတော့ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေး ကောငျစီ အနနေဲ့ အမြိုးသမီး၊ ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေး အစီအစဉျ အောကျမှာ အမြိုးသမီးတှကေို ကာကှယျပေးနိုငျတဲ့ လုပျပိုငျခှင့ျ အပွည့ျအ၀ ရှိထားတာကွောင့ျ ဒါကို အသုံးခပြွီး မွနျမာနိုငျငံက အမြိုးသမီးတှကေို ကာကှယျပေးဖို့ တောငျးဆိုပါတယျ။

“နိုငျငံတှေ၊ အစိုးရ တှေ အနနေဲ့ မွနျမာ့အရေးကို နိုငျငံရေးပွူနာ သကျသကျ မွငျလို့ မရပါဘူး။ ဒါဟာ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ကပျဘေးဆိုးကွီးတခု ဖွဈနပွေီဆိုတာ နားလညျရပါမယျ။ လူသားဘေးဒုက်ခ အကပြျအတညျး ပိုဆိုးလာနတောကို သိရပါမယျ။ ဒီလို ဖွဈရပျမြိုးတှမေကွုံရအောငျ လူမှုအသိုငျးအဝိုငျးတှကေို ကာကှယျရမယ့ျ တာဝနျ၊ ဒါမြိုး ထပျမကွုံရအောငျ ဟန့ျတားရမယ့ျ ဝတ်တရား ရှိတယျဆိုတာ သတိရသင့ျပါတယျ။” လို့ မဝဝေနေုက ပွောသှားတာပါ။

ပွညျသူတှကေို လကျနကျကိုငျ ထိနျးခြုပျနတေဲ့ မွနျမာစဈတပျ အတှကျ ဝငျငှရေစမေယ့ျ လမျးကွောငျးတှေ ဟန့ျတားဖို့၊ ထိရောကျတဲ့ ပဈမှတျထား အရေးယူမှုတှေ ခမြှတျပွီး ဒုက်ခရောကျနတေဲ့ ပွညျသူတှေ အတှကျ အကူအညီတှေ တိုးမွှင့ျပေးအပျဖို့ အမြိုးသမီးရေး လှုပျရှားသူတှကေ တောငျးဆိုခဲ့ကွပါတယျ။

နိုငျငံတကာ အသိုငျးအဝိုငျး အနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ လူသားဘေးဒုက်ခ အခွအေနတှကေို အခြိနျမီ မဟန့ျတားနိုငျဘူး ဆိုရငျ အိမျနီးခငြျး နိုငျငံတှနေဲ့ ကမ်ဘာ့ တခွားနိုငျငံတှအေပေါျမှာပါ သကျရောကျမှုတှေ ရှိလာနိုငျတယျ ဆိုတာကို အာဏာရှငျဆန့ျကငြျရေး ဆန်ဒပွပှဲတှမှော ပါဝငျခဲ့တဲ့ လူငယျ အမြိုးသမီး တကျကွှလှုပျရှားသူ အကျစတာ ဇနေော Esther Ze Naw ကလညျး ဒီဆှေးနှေးပှဲမှာ သတိပေး ပွောဆိုသှားပါတယျ။

“မွနျမာ့အရေးကို အာရုံစိုကျ တုံ့ပွနျဖို့ ပကြျကှကျတာက တခွားနရောတှမှောပါ အာဏာရှငျ အစိုးရတှေ ခေါငျးထောငျလာအောငျ လုပျရာ ကပြါတယျ။ စညျးမဉြျးစညျးကမျးတှေ၊ တရားဥပဒတှေကေို အခွခေံတဲ့ ကမ်ဘာ့နိုငျငံတှကေိုပါ ခွိမျးခွောကျလာနိုငျပါတယျ။” မအကျစတာ ဇနေောက ပွောဆိုသှားတာပါ။

ဒီဆှေးနှေးပှဲမှာ ပါဝငျ ဆှေးနှေးကွသူ အားလုံး ထောကျပွခဲ့သလိုပဲ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးမှုနောကျပိုငျး အမြိုးသမီးတှေ အပါအဝငျ ပွညျသူတှေ ရငျဆိုငျရတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ သိသိသာသာ ပိုဆိုးလာခဲ့တယျ ဆိုတာကတော့ ငွငျးနိုငျမယျ မထငျပါဘူး။ ဒီအခွအေနတှေ အဆုံးသတျဖို့မှာတော့ အပွဈကြူးလှနျသူတှေ အပေါျ ထိရောကျတဲ့ အရေးယူ ဆောငျရှကျမှုတှေ အမွနျဆုံး ခမြှတျ အကောငျအထညျ ဖောျနိုငျဖို့လိုအပျသလို၊ ဒီအတှကျ နိုငျငံတကာရဲ့ ပံ့ပိုးကူညီမှုတှေ ကလညျး အရေးကွီးတဲ့ အခနျးကဏ်ဍမှာ ရှိနတေယျဆိုတာ တငျပွရငျး ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲ ရပျနားခှင့ျပွုပါ။ ကမြ ခငျဖွူထှေးပါရှငျ။

===============================

အမျိုးသမီး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးသီတင်းပတ် မြန်မာ့အရေးဆွေးနွေးပွဲ (အမျိုးသမီးကဏ္ဍ)

ဒီလ အောက်တိုဘာလရဲ့ နောက်ဆုံး သီတင်းပတ်ကို “Women, Peace and Security week” အမျိုးသမီး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ သီတင်းပတ်အဖြစ် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီက သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ဒီသီတင်းပတ် စတင်တဲ့ အောက်တိုဘာလ ၂၁ ရက်နေ့က ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ အမျိုးသမီးရေး ဆွေးနွေးပွဲတွေ ကျင်းပခဲ့ကြတဲ့ တပြိုင်နက်တည်းမှာ ဝါရှင်တန်မြို့တော်မှာရှိတဲ့ ဂျော့ဂျ်တောင်း တက္ကသိုလ်မှာလည်း မြန်မာ အမျိုးသမီးတွေ ရင်ဆိုင်ရတဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အွန်လိုင်း ဆွေးနွေးပွဲတရပ် ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ ဒီဆွေးနွေးပွဲကို ဘယ်သူတွေက ဦးဆောင် ကျင်းပပြီး ဘယ်သူတွေ တက်ရောက်ခဲ့ကြပါသလဲ။ ဘယ်လို အကြောင်းအရာတွေ အဓိက ဆွေးနွေးကြတာပါလဲ။ ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက စုစည်း တင်ဆက်ထားပါတယ်။

ကမ္ဘာတဝန်း အမျိုးသမီးတွေ ရင်ဆိုင်ရတဲ့ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှု အပါအဝင် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို မီးမှောင်း ထိုးပြနိုင်ဖို့နဲ့ အမျိုးသမီးတွေ အတွက် ထိရောက်တဲ့ အကူအညီတွေ ပေးနိုင်ဖို့အပြင် ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ကြိုးပမ်းမှုတွေမှာ အမျိုးသမီးတွေ ပိုမို ပါဝင်လာနိုင်ရေး နည်းလမ်းရှာ၊ တိုက်တွန်း နိုးဆော်တာတွေ လုပ်နိုင်ဖို့ အောက်တိုဘာလ နောက်ဆုံးသီတင်းပတ်ကို "အမျိုးသမီး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ သီတင်းပတ်" အဖြစ် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီက ၂၀၂၀ ခုနှစ်ကစလို့ သတ်မှတ် ကျင်းပလာခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီသီတင်းပတ် စတင်တဲ့ အောက်တိုဘာလ ၂၁ ရက်နေ့က ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ အမျိုးသမီးရေး ဆွေးနွေးပွဲတွေ လုပ်ခဲ့တဲ့အချိန်နဲ့ တပြိုင်နက်တည်းမှာပဲ ဝါရှင်တန်မြို့တော်က ဂျော့ဂျ်တောင်း တက္ကသိုလ်မှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံက အမျိုးသမီးရေး ဦးဆောင်လှုပ်ရှားသူတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာက သံတမန်တချို့ ပါဝင်တဲ့ အွန်လိုင်း ဆွေးနွေးပွဲတရပ် ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ ဂျော့ဂျ်တောင်း တက္ကသိုလ် နဲ့အတူ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ကနေဒါ၊ ဗြိတိန် နဲ့ ချက်သမ္မတနိုင်ငံတွေရဲ့ အမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ်ရုံးတွေ ပူးပေါင်းပြီး ကျင်းပကြတာပါ။

ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ အဓိက ဦးဆောင်ခဲ့သူ ကတော့ တချိန်က သမ္မတဟောင်း အိုဘားမား လက်ထက်က ကမ္ဘာတဝန်း အမျိုးသမီးရေးရာ အမေရိကန် သံအမတ်ကြီးအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သူ၊ လက်ရှိ ဂျော့ဂျ်တောင်း တက္ကသိုလ်ရဲ့ အမျိုးသမီး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အမှုဆောင်ညွှန်ကြားရေးမှူး Melanne Verveer ပါ။

“မြန်မာ အမျိုးသမီးနဲ့ မိန်းခလေးငယ်တွေဟာ ဒီမိုကရေစီ လှုပ်ရှားမှုမှာ ရှေ့တန်းက ပါဝင်နေကြပါတယ်။ ရဲစွမ်းသတ္တိအပြည့်နဲ့ ငြိမ်းချမ်းတဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတွေကို ဦးဆောင်ခဲ့ကြပါတယ်။ သူတို့ ရပိုင်ခွင့် အခွင့်အရေးတွေ အတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေကြသလို၊ ဒီမိုကရေစီနည်းကျ ဘေးကင်းလုံခြုံတဲ့ အနာဂတ် မြန်မာနိုင်ငံ တည်ဆောက်နိုင်ဖို့အတွက် ကြုံလာရနိုင်တဲ့ အန္တရာယ်တွေကို မမှုဘဲ လှုပ်ရှား ပါဝင်နေကြပါတယ်။"

စစ်တပ်အာဏာသိမ်းခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ နောက်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေ၊ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ သိသိသာသာ ပိုဆိုးလာနေတာကို ထောက်ပြတဲ့ မှတ်တမ်း ဗွီဒီယို တခုကိုလည်း ဒီပွဲမှာ ပြသခဲ့ပါတယ်။

စစ်အာဏာရှင်အုပ်ချုပ်ရေးကို ဆန့်ကျင်သူတွေ၊ အရပ်သား ပြည်သူတွေကြုံရတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို ထောက်ပြပြီး ဒီအခြေအနေတွေ ရပ်တန့်အောင် ဝိုင်းဝန်း လုပ်ဆောင်ကြဖို့ ပါဝင်ဆွေးနွေးသူတွေက အဓိက တိုက်တွန်းခဲ့ကြတာပါ။

မြန်မာနိုင်ငံတွင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေ အဆုံးသတ်ဖို့မှာ ကျူးလွန်သူတွေ ပြစ်ဒဏ်ကနေ ကင်းလွတ်ခွင့် ရနေတဲ့ အခြေအနေကို အဆုံးသတ်ရလိမ့်မယ်လို့ ဒီပွဲမှာ တက်ရောက် စကားပြောခဲ့တဲ့ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု တားဆီးရေးဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်ရဲ့ အထူးအကြံပေး Alice Wairimu Nderitu က ပြောပါတယ်။

“ကျူးလွန်သူတွေ ပြစ်ဒဏ်ကနေ အကြိမ်ကြိမ် ကင်းလွတ်ခွင့်ရနေတဲ့ အခြေအနေတွေကို ထိထိရောက်ရောက် ထုတ်ဖော်နိုင်မှ အကြမ်းဖက်မှုတွေရဲ့ အကြောင်းရင်းကို စ ကိုင်တွယ်လို့ ရမှာပါ။ ဒါကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ပတ်သက်လို့ နိုင်ငံတကာ တရားရုံး ICJ ၊ နိုင်ငံတကာ ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ခုံရုံး ICC နဲ့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး ကောင်စီက ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ မြန်မာ့အရေး သီးခြား လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးအဖွဲ့ IIMM က လုပ်ဆောင်နေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို ကြိုဆိုပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း အကြမ်းဖက် ဖိနှိပ်ခံရသူ အများအပြားအတွက် တရားမ ျှတမှု ရရှိဖို့ နဲ့ ပြစ်ဒဏ်ကင်းလွတ်ခွင့် ရနေတဲ့ အခြေအနတွေ အမြန်ဆုံး အဆုံးသတ်နိုင်ဖို့မှာ ဒီအဖွဲ့တွေရဲ့ ကြိုးပမ်းမှုတွေက အထူး အရေးပါ ပါတယ်။”

အလားတူ ထောက်ပြခဲ့သူကတော့ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ ဗြိတိန် ဒုတိယ သံအမတ်ကြီး James Kariuki ပါ။

“လက်ရှိ အခြေအနေတွေက လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို ပိုဆိုးလာစေတာပါပဲ။ ဒီလို လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ အပါအဝင် အကြမ်းဖက်မှု အခြေအနတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ အတည်ပြုနိုင်တဲ့ အချက်အလက်တွေ စုစောင်း ရှာဖွေရာမှာ အခက်အခဲတွေ ရှိနေတဲ့တချိန်တည်းမှာ ကျူးလွန်သူတွေ အပြစ်ကနေ ကင်းလွတ်ခွင့် မရအောင် လုပ်ရပါမယ်။”

ဒီလို အရေးယူမှုတွေ ရှိလာဖို့အတွက် ဗြိတိန်နိုင်ငံက ဆက်လက် အားပေး ထောက်ခံသွားမယ်လို့လည်း သံအမတ်ကြီးက ပြောပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအဖွဲ့ IIMM စတင် ဖွဲ့စည်းခဲ့ချိန်ကစလို့ ဗြိတိန်နိုင်ငံက အားပေး ကူညီထောက်ပံ့ခဲ့သလို၊ ဆက်ပြီး အားပေးကူညီသွားမယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။

ကုလသမဂ္ဂ ဆိုင်ရာ ချက်သမ္မတနိုင်ငံ သံအမတ်ကြီး Jakub Kulhánek ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း စစ်အာဏာသိမ်းမှု ဆန့်ကျင်ရေး လှုပ်ရှားမှုတွေမှာ ပါဝင်လို့ ဖမ်းဆီးခံရတဲ့ အမျိုးသမီး ၂,၀၀၀ ကျော် ရှိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ စစ်ကောင်စီရဲ့ တံခါးပိတ် တရားရုံးတွေမှာ မတရား အမှုစီရင် ခံနေကြရတာတွေ ရှိသလို၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ကြုံရတဲ့အကြောင်း အစီရင်ခံစာတွေ လည်း ရှိထားတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

“အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ ကျားမ ကွဲပြားမှုကို အခြေခံတဲ့ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ မဖွယ်မရာပြုမှုတွေ၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ၊ နှိပ်စက်ညှင်းပမ်းမှုတွေ အပါအဝင် အကြမ်းဖက်မှုတွေ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖြစ်နေတဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေ ရှိထားပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာလည်း နိုင်ငံတွင်းက အမျိုးသမီးတွေရဲ့ သုံးပုံတပုံဟာ ညဘက် သူတို့ရဲ့နေအိမ်တွေ အတွင်းမှာကိုပဲ လုံခြုံမှုကို မခံစားကြရဘူးဆိုတဲ့ အစီရင်ခံစာတွေ ရှိထားပါတယ်။”

နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းအနေနဲ့ ဒီလို အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ သီးခြား လွတ်လပ်ပြီး ဘက်လိုက်မှုကင်းတဲ့ စုံစမ်း စစ်ဆေးမှုတွေ လုပ်နိုင်အောင် ဝိုင်းဝန်း လုပ်ဆောင်ကြရလိမ့်မယ်လို့လည်း သံအမတ်ကြီး Jakub Kulhánek က ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ တိုက်တွန်း ပြောဆိုသွားပါတယ်။

ဒီပွဲကို ကုလသမဂ္ဂ စီမံခန့်ခွဲရေးနဲ့ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ် Christopher Lu လည်း တက်ရောက်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေဟာ အာဏာသိမ်းမှုနောက်ပိုင်း ပိုမို ဆိုးရွားလာနေတယ် ဆိုတာကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ကောင်းစွာ သိရှိထားကြောင်းနဲ့ ဒီလို အကြမ်းဖက်မှုတွေ ရပ်တန့်အောင် ကူညီပံ့ပိုးမှုတွေ မပြတ် လုပ်ဆောင်နေပါတယ် ဆိုပြီး ပြောသွားပါတယ်။

“အကြမ်းဖက်မှုတွေ ချက်ချင်း အဆုံးသတ်ဖို့နဲ့ ခံရသူအားလုံးအတွက် တရားမျှတမှုနဲ့ တာဝန်ယူမှု တာဝန်ခံမှု ရှိဖို့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ဆက်လက် တိုက်တွန်း တောင်းဆိုပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း အကျပ်အတည်းတွေကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာသာမက ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ ဒေသတွင်း တခြားနိုင်ငံတွေမှာ ဒုက္ခရောက်နေကြရ သူတွေ အတွက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ဒေါ်လာ သန်း ၇,၀၀၀ ကျော် ကူညီထားပါတယ်။ လူ့အသက်တွေကို ကယ်တင်တဲ့ လူသားချင်း စာနာမှုအကူအညီတွေကို တနိုင်ငံတည်းက အများဆုံး ကူညီထောက်ပံ့တဲ့ နိုင်ငံဖြစ်ပါတယ်။”

ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ ပါဝင်ခဲ့ကြတဲ့ မြန်မာ့ အမျိုးသမီးရေး ဦးဆောင် လှုပ်ရှားသူတွေကတော့ မြန်မာ့အရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ နိုင်ငံတကာရဲ့ ပံ့ပိုးကူညီမှုတွေ လုံလောက်မှု မရှိသေးတာကို ထောက်ပြ ကြပါတယ်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေ အနေနဲ့ မြန်မာ့အရေးကို လက်ရှိထက်ပိုပြီး ထိထိရောက်ရောက် ပံ့ပိုး ကူညီဖို့ လည်း တောင်းဆိုကြပါတယ်။

မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေဟာ အရင်ကထက် အများကြီး ပိုဆိုးလာနေတာကြောင့် အကူအညီတွေ ပိုပြီး လိုအပ်နေတယ်လို့ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ NUG ရဲ့ အမျိုးသမီး၊ လူငယ်နဲ့ ကလေးသူငယ်ရေးရာ ဒေါ်စူဆန်နာလှလှစိုးက ပြောသွားပါတယ်။ မြန်မာစစ်တပ်ဟာ အရပ်သားပြည်သူတွေ နေထိုင်တဲ့ နေရာတွေမှာ ကုန်းကြောင်း ကရော လေကြာင်းကပါ တိုက်ခိုက်တာတွေ ရှိနေတာကြောင့် ကလေးငယ်တွေ၊ အမျိုးသမီးတွေ အပါအဝင် အရပ်သား အပြည်သူတွေ အများအပြား ဘေးဒုက္ခကြုံနေကြရတယ်လို့ ဒေါ်စူဆန်နာ လှလှစိုးက ပြောပါတယ်။

“ဒါက တနေ့တည်း တရက်တည်း ဖြစ်နေတာ မဟုတ်ပါဘူး။ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေ၊ သတ်ဖြတ်မှုတွေကို နေ့စဉ် ကြားနေရတာပါ။ စာသင်သားအရွယ် ကလေးငယ်တွေ သေဆုံးရတဲ့အထိ ကျေကွဲစရာ ကောင်းလောက်အောင် စာသင်ကျောင်းတွေပါ တိုက်ခိုက်ခံရပါတယ်။ ဒီလို တိုက်ခိုက်မှုတွေ ဟာ အာဏာသိမ်းခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလနောက်ပိုင်း စလို့ ကျမတို့နိုင်ငံမှာ အမှန်တကယ် ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အခြေအနတွေပါ။” ဆိုပြီး NUG ဝန်ကြီး ဒေါ်စူဆန်နာ လှလှစိုး ပြောသွားတာပါ။

ဒီလို အခြေအနတွေကြား ဘေးလွတ်ရာ အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးကြရတဲ့ ဒုက္ခရောက်နေသူ သန်းနဲ့ချီ တိုးလာနေပြီး သူတို့အတွက် လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီတွေ အရေးတကြီး လုပ်အပ်နေတယ်လို့ အမျိုးသမီးများအဖွဲ့ချုပ် မြန်မာနိုင်ငံ (WLB) ရဲ့ တွဲဘက် အထွေအထွေအတွင်းရေးမှူး (၁) မနန်းမို့မို့ က ပြောပါတယ်။

“အစားအစာ ပြတ်လပ်တာ၊ နေစရာ အမိုးအကာ မလုံလောက်တာလို လူသားချင်းစာနာ ကူညီမှုတွေ လတ်တလေ အရေး တကြီး လိုအပ်နေပါတယ်။ အထူးသဖြင့် အမျိုးသမီး ကျန်းမာရေး ဆိုင်ရာ အခက်အခဲတွေ လည်း ရှိနေပါတယ်။ အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးနေကြရတဲ့ ကိုယ်ဝန်ဆောင် အမျိုးသမီးတွေဟာ သားဖွားရာမှာ လိုအပ်တဲ့ ကျန်းမာရေး ပြုစုစောင့်ရှောက်မှုတွေ မရကြပါဘူး။ ဒါကြောင့် မွေးကင်းစ သေဆုံးမှုတွေလည်း တိုးလာနေပါတယ်။” လို့ မနန်းမို့မို့ ပြောသွားတာပါ။

Sisters to Sisters အဖွဲ့က အမျိုးသမီးရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ မသဉ္ဇာရွှန်းလဲ့ရည် ကတော့ အွန်လိုင်း ဆိုရှယ်လူမှုကွန်ရက်တွေ ပေါ်မှာ အမျိုးသမီးတွေကို တိုက်ခိုက်တာတွေ၊ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ဖြစ်အောင် အမုန်းတရား အခြေခံ ပြောဆိုရေးသား လှုံ့ဆော်တာတွေ ဝိုင်းဝန်း ရပ်တန့်ဖို့ လိုအပ်နေတယ်လို့ ထောက်ပြပါတယ်။

“Telegram ၊ Facebook ၊ Viber ၊ Youtube နဲ့ Tiktok လို အွန်လိုင်း ဆိုရှယ်ကွန်ရက်တွေ အနေနဲ့ ဒီလူမှုကွန်ရက်တွေ ကိုသုံးပြီး ကျား မ ခွဲခြား ဆက်ဆံတာတွေ၊ အကြမ်းဖက်တာတွေ မဖြစ်အောင် ဟန့်တားရမယ့် တာဝန်ရှိပါတယ်။ လူ့အခွင့်အရေး ကာကွယ်စောင့်ရှောက်တဲ့ အမျိုးသမီးတွေ အပေါ် နိုင်ငံရေးသမားတွေ၊ စစ်တပ်နဲ့ သူတို့ရဲ့ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေက အမုန်းတရား အခြေခံ တိုက်ခိုက်တဲ့ ဖော်ပြချက်တွေကို ဒီလူမှုကွန်ရက်တွေပေါ်ကနေ ဖယ်ရှားပေးရပါမယ်” လို့ မသဉ္ဇာရွှန်းလဲ့ရည်က ပြောသွားတာပါ။

အမျိုးသမီး ငြိမ်းချမ်းရေးကွန်ရက် ကို တည်ထောင်ခဲ့တဲ့ မဝေဝေနု ကတော့ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီ အနေနဲ့ အမျိုးသမီး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေး အစီအစဉ် အောက်မှာ အမျိုးသမီးတွေကို ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့် အပြည့်အ၀ ရှိထားတာကြောင့် ဒါကို အသုံးချပြီး မြန်မာနိုင်ငံက အမျိုးသမီးတွေကို ကာကွယ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုပါတယ်။

“နိုင်ငံတွေ၊ အစိုးရ တွေ အနေနဲ့ မြန်မာ့အရေးကို နိုင်ငံရေးပြဿနာ သက်သက် မြင်လို့ မရပါဘူး။ ဒါဟာ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ကပ်ဘေးဆိုးကြီးတခု ဖြစ်နေပြီဆိုတာ နားလည်ရပါမယ်။ လူသားဘေးဒုက္ခ အကျပ်အတည်း ပိုဆိုးလာနေတာကို သိရပါမယ်။ ဒီလို ဖြစ်ရပ်မျိုးတွေမကြုံရအောင် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတွေကို ကာကွယ်ရမယ့် တာဝန်၊ ဒါမျိုး ထပ်မကြုံရအောင် ဟန့်တားရမယ့် ဝတ္တရား ရှိတယ်ဆိုတာ သတိရသင့်ပါတယ်။” လို့ မဝေဝေနုက ပြောသွားတာပါ။

ပြည်သူတွေကို လက်နက်ကိုင် ထိန်းချုပ်နေတဲ့ မြန်မာစစ်တပ် အတွက် ဝင်ငွေရစေမယ့် လမ်းကြောင်းတွေ ဟန့်တားဖို့၊ ထိရောက်တဲ့ ပစ်မှတ်ထား အရေးယူမှုတွေ ချမှတ်ပြီး ဒုက္ခရောက်နေတဲ့ ပြည်သူတွေ အတွက် အကူအညီတွေ တိုးမြှင့်ပေးအပ်ဖို့ အမျိုးသမီးရေး လှုပ်ရှားသူတွေက တောင်းဆိုခဲ့ကြပါတယ်။

နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်း အနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လူသားဘေးဒုက္ခ အခြေအနတွေကို အချိန်မီ မဟန့်တားနိုင်ဘူး ဆိုရင် အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတွေနဲ့ ကမ္ဘာ့ တခြားနိုင်ငံတွေအပေါ်မှာပါ သက်ရောက်မှုတွေ ရှိလာနိုင်တယ် ဆိုတာကို အာဏာရှင်ဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲတွေမှာ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ လူငယ် အမျိုးသမီး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ အက်စတာ ဇေနော Esther Ze Naw ကလည်း ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ သတိပေး ပြောဆိုသွားပါတယ်။

“မြန်မာ့အရေးကို အာရုံစိုက် တုံ့ပြန်ဖို့ ပျက်ကွက်တာက တခြားနေရာတွေမှာပါ အာဏာရှင် အစိုးရတွေ ခေါင်းထောင်လာအောင် လုပ်ရာ ကျပါတယ်။ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေ၊ တရားဥပဒေတွေကို အခြေခံတဲ့ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေကိုပါ ခြိမ်းခြောက်လာနိုင်ပါတယ်။” မအက်စတာ ဇေနောက ပြောဆိုသွားတာပါ။

ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ ပါဝင် ဆွေးနွေးကြသူ အားလုံး ထောက်ပြခဲ့သလိုပဲ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုနောက်ပိုင်း အမျိုးသမီးတွေ အပါအဝင် ပြည်သူတွေ ရင်ဆိုင်ရတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ သိသိသာသာ ပိုဆိုးလာခဲ့တယ် ဆိုတာကတော့ ငြင်းနိုင်မယ် မထင်ပါဘူး။ ဒီအခြေအနတွေ အဆုံးသတ်ဖို့မှာတော့ အပြစ်ကျူးလွန်သူတွေ အပေါ် ထိရောက်တဲ့ အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုတွေ အမြန်ဆုံး ချမှတ် အကောင်အထည် ဖော်နိုင်ဖို့လိုအပ်သလို၊ ဒီအတွက် နိုင်ငံတကာရဲ့ ပံ့ပိုးကူညီမှုတွေ ကလည်း အရေးကြီးတဲ့ အခန်းကဏ္ဍမှာ ရှိနေတယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်း ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားခွင့်ပြုပါ။ ကျမ ခင်ဖြူထွေးပါရှင်။