(Zawgyi/Unicode)
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်က ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ အသက်မပြည့်သေးတဲ့ မိန်းကလေးငယ်တွေကို လက်ထပ်ထိမ်းမြားပေးမှု များပြားလာနေတဲ့ အခြေအနေ စိုးရိမ်နေရကြောင်း စက်တင်ဘာလ ၂၉ရက်နေ့က ထုတ်ပြန်တဲ့ Conflict and Health သုတေသနစာတမ်းမှာ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။
အရွယ်မရောက်သေးပဲ လက်ထပ်ထိမ်းမြားခံရတဲ့အတွက် နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးတွေလဲရှိနေကြောင်း ဒုက္ခသည်စခန်းတွင်း နေထိုင်သူတဦးက ဗွီအိုအေ ဘင်္ဂလားဌာနကို ပြောပြခဲ့ပါတယ်။
အကြောင်းစုံကို မအင်ကြင်းနိုင်က တင်ပြမှာပါ။
ကလေးအရွယ် မိန်းကလေးငယ်တွေကို လက်ထပ်ထိမ်းမြားပေးနေတဲ့ကိစ္စ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ ဘာကြောင့် များလာသလဲဆိုတဲ့ အကြောင်းအရင်းကို အမည်မဖေါ်လိုတဲ့ ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ နေထိုင်သူတဦးက ဗွီအိုအေ ဘင်္ဂလားဌာနကို အခုလိုပြောပြပါတယ်။
"မိသားစုတွေမှာ အထူးသဖြင့် အဖေတွေ၊ အကိုတွေ၊ မောင်တွေ အသတ်ခံရတဲ့ အတွက် ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ မိန်းမသားတွေချည်းပဲနေကြရသူတွေ၊မိဘမဲ့ဖြစ်နေတဲ့ မိန်းကလေးငယ်တွေ ဟာ ဒုက္ခသည်စခန်းကို ရောက်လာတဲ့အခါမှာ သူတို့အတွက် အဆင်သင့်နေရာမရှိတာ၊ စနစ်တကျဆောက်ပေးထားတဲ့နေရာမျိုးတွေမရှိပဲတွေ့တဲ့နေရာမှာ တဲအိမ်ထိုးပြီး လူတွေ ပြွတ်သိပ်နေတဲ့နေရာတွေမှာ ဖြစ်သလို နေကြရပါတယ်။ ပြီးတော့ ဆွေမျိုးသားချင်းနီးစပ်သူတွေနဲ့လည်း တကွဲတပြားစီ နေကြရတယ်။ ဒါကြောင့် သူတို့အတွက် ရိက္ခာတောင်းတာ၊ ကြမ်းတမ်းတဲ့ တောင်ကုန်း၊ မှောင်မိုက်တဲ့နေရာတွေမှာ သွားဖို့လာဖို့ အလွန်ခက်ခဲပြီး အန္တရာယ်များပါတယ်။ နောက် တဲအိမ်ငယ်တွေထဲ မိသားစုအလွန်များတဲ့အတွက် သူတို့ မိဘတွေကိုယ်တိုင် သမီးတွေကို အရွယ်မရောက်သေးပဲ လက်ထက်ပေးလိုက်တာတွေလည်း ရှိပါတယ်။"
မိန်းကလေးငယ်တွေ အရွယ်မရောက်သေးပဲ အတင်းအကြပ် လက်ထပ်ထိမ်းမြားပေးတဲ့အတွက် နောက်ဆက်တွဲ အကျိုးဆက်တွေကိုလည်း သူက အခုလို ဆက်ပြောပါတယ်။
"ဘယ်မိဘကမှ သူတို့ သမီးတွေကို သူများလက်ထဲ ထည့်မပေးလိုက်ချင်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ အခြေအနေအရ ပေးစားရတာဖြစ်တယ်။ အကျိုးဆက်ကတော့ အသက်အရွယ် မတူတာ၊ ငယ်ငယ်ရွယ်ရွယ်နဲ့ လက်ထက်ရတဲ့အတွက် အိမ်တွင်းရေးပြဿနာ၊ အိမ်ထောင် အဆင်မပြေတာ၊ မိန်းကလေးငယ်တွေအတွက် ပျော်ရွှင်မှုမရှိတာတွေ ရှိပါတယ်။ အခုလို အရွယ်မရောက်သေးသူတွေကို စောစောစီးစီး လက်ထပ်ထိမ်းမြားတာမျိုး မလုပ်ဖို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အာဏာပိုင်တွေ၊ NGO တွေနဲ့ လူမှုအဖွဲ့အစည်း ခေါင်းဆောင်တွေကလည်း မိဘတွေကို ပညာပေးအစီအစဉ်တွေ အမြဲလုပ်ပေးနေပါတယ်။"
မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ ဖိနှိပ်ညှင်းပန်းမှုတွေကြောင့် အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးရတဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေအတွက် အကာအကွယ်မဲ့နေတဲ့အခြေအနေမှာ အခုလို အရွယ်ရောက်မရောက်သေးတဲ့ မိန်းကလေးငယ်တွေအတွက် ဘက်ပေါင်းစုံကနေ ပိုပြီး လုံခြုံမှုကင်းမဲ့စေတဲ့ အခြေအနေတွေ ရင်ဆိုင်နေရတယ်လို့ Women Peace Network အဖွဲ့ထူထောင်သူလည်းဖြစ် ညွန်ကြားရေးမှူးလည်းဖြစ်တဲ့ မဝေဝေနုက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
"ဒီထက်ဆိုးရွားတဲ့ အခြေအနေတွေဖြစ်နေတယ်ဆိုတာ ကျမတို့ တွေ့ရပါတယ်။ ကလေးသူငယ်တွေကို လက်ထပ်ထိမ်းမြားပေးရုံတင်မကပဲ မိန်းကလေးတွေကိုလည်း လိင် ကုန်ကူးခံရတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။ မိဘတွေက သူတို့ သမီးတွေရဲ့ လုံခြုံမှုဘဝနေထိုင်ရေးကို စိုးရိမ်တဲ့အခါကျတော့ ရရာနည်းလမ်းနဲ့ ယောကျ်ား ပေးစာချင်တာပေါ့နော်။ ယောကျ်ားသားရှိသွားပြီဆိုရင် သူတို့ဘဝတွေ ပိုပြီးလုံခြုံမှု ရှိနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အမြင်မျိုးရှိကြလို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျမတို့ နားလည်ရမှာက ဒီကိစ္စဟာ သာမန်ဆင်းရဲလို့၊ ပညာမတတ်လို့ ဆိုတာထက် သူတို့ဘဝလုံခြုံမှု ကင်းမဲ့မှုကြောင့် ဖြစ်လာတယ်လို့ ကျမ မြင်ပါတယ်။”
ဥပဒေအရ မိန်းကလေးငယ်တွေကို အကာအကွယ်ပေးဖို့ အားနည်းတဲ့အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်လို့ လည်း မဝေဝေနုက အခုလို ပြောပါတယ်။
”ဒီဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ ဒုက္ခသည်ဖြစ်သွားပေမယ့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသားမဟုတ်တဲ့အတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဥပဒေအရ ကာကွယ်မှုပေးနိုင်တာ အားနည်းတာတွေ့ရပါတယ်။ မြန်မာပြည်မှာဆိုရင် မှန်ပါတယ်။ အသက် (၁၈)ပြည့်မှ လက်ထပ်ထိမ်းမြားရမယ်ဆိုတဲ့ ဥပဒေမျိုးရှိတာကြောင့် ဒီလို အရမ်းငယ်တဲ့ မိန်းကလေးတွေ လက်ထပ်ထိမ်းမြားခြင်းကနေ အထိုက်အလျောက် ကာကွယ်နိုင်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ မြန်မာပြည်မှာ အရင်က အသက်မပြည့်သူတွေ လက်ထပ်ထိမ်းမြားတဲ့ အစဉ်အလာ တခုလို နေရာတိုင်းလိုမှာရှိခဲ့ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေမှာရှိတာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ရခိုင်မှာ ထူးခြားတာက ဒီလိုဥပဒေတွေကို ဒီလောက်နဲ့ တင်မဟုတ်ပဲနဲ့ အသက် (၁၈)နှစ်မပြည့်ခင် အိမ်ထောင်မပြုရဘူးဆိုတဲ့ ဥပဒေထက်ကျော်လွန်ပြီး တချို့ကိစ္စတွေမှာ ဒေသန္တာရဥပဒေတွေနဲ့ပါ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ် ကန့်သတ်တဲ့ အဆင့်ထိရှိခဲ့ပါတယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံဥပဒေအရ အသက် ၁၈နှစ် မပြည့်ခင် လက်ထပ်ထိမ်းမြားခွင့် ပိတ်ပင်ထားတဲ့အတွက် ရိုဟင်ဂျာတွေဟာ သူတို့နေရပ်မှာ ရှိနေစဉ်အချိန်က ဥပဒေအတိုင်း လိုက်နာရတဲ့အတွက် အခုလိုမျိုး ကလေးသူငယ်တွေ လက်ထပ်ပေးတာမျိုးမရှိခဲ့ဘူးလို့ Conflict and Health စာစောင်မှာ ဖေါ်ပြထားတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဒုက္ခသည်စခန်းတွေက ရိုဟင်ဂျာတွေကြားမှာ ကလေးသူငယ် လက်ထပ်ထိမ်းမြားခြင်း ဓလေ့ကို ကျင့်သုံးနေခြင်း ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ သုတေသနစာတမ်းမှာ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။
အခုလို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ တော့ သူတို့ရဲ့ ဓလေ့ထုံးတမ်းကို ပြန်ပြီးကျင့်သုံးလာနေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
စစ်တမ်းတွေ့ရှိချက် ပဋိပက္ခတွေနဲ့ နေရပ်ရင်းစွန့်ခွာထွက်ပြေးမှုတွေကြောင့် အခုလို ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေကြား ကလေးသူငယ်လက်ထပ်ထိမ်းမြားမှုတွေ ပိုပြီးဖြစ်လာစေတယ်လို့ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။ ဒါအပြင် အကာကွယ်မဲ့ဖြစ်နေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာကလေးငယ်တွေအတွက် အခြေအနေ ပိုမိုဆိုးရွားစေတယ်လို့ ရေးသားထားပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲ မိန်းကလေးငယ်တွေ အသက်မပြည့်ဘဲ အိမ်ထောင်ချပေးမှုများနေ
.................
ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲ မိနျးကလေးငယျတှေ အသကျမပွည့ျဘဲ အိမျထောငျခပြေးမှုမြားနေ
(Unicode)
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှက ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော အသကျမပွည့ျသေးတဲ့ မိနျးကလေးငယျတှကေို လကျထပျထိမျးမွားပေးမှု မြားပွားလာနတေဲ့ အခွအေနေ စိုးရိမျနရေကွောငျး စကျတငျဘာလ ၂၉ရကျနေ့က ထုတျပွနျတဲ့ Conflict and Health သုတသေနစာတမျးမှာ ဖေါျပွထားပါတယျ။
အရှယျမရောကျသေးပဲ လကျထပျထိမျးမွားခံရတဲ့အတှကျ နောကျဆကျတှဲ ဆိုးကြိုးတှလေဲရှိနကွေောငျး ဒုက်ခသညျစခနျးတှငျး နထေိုငျသူတဦးက ဗှီအိုအေ ဘငျ်ဂလားဌာနကို ပွောပွခဲ့ပါတယျ။
အကွောငျးစုံကို မအငျကွငျးနိုငျက တငျပွမှာပါ။
ကလေးအရှယျ မိနျးကလေးငယျတှကေို လကျထပျထိမျးမွားပေးနတေဲ့ကိစ်စ ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော ဘာကွောင့ျ မြားလာသလဲဆိုတဲ့ အကွောငျးအရငျးကို အမညျမဖေါျလိုတဲ့ ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ နထေိုငျသူတဦးက ဗှီအိုအေ ဘငျ်ဂလားဌာနကို အခုလိုပွောပွပါတယျ။
"မိသားစုတှမှော အထူးသဖွင့ျ အဖတှေေ၊ အကိုတှေ၊ မောငျတှေ အသတျခံရတဲ့ အတှကျ ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ မိနျးမသားတှခေညြျးပဲနကွေရသူတှေ၊မိဘမဲ့ဖွဈနတေဲ့ မိနျးကလေးငယျတှေ ဟာ ဒုက်ခသညျစခနျးကို ရောကျလာတဲ့အခါမှာ သူတို့အတှကျ အဆငျသင့ျနရောမရှိတာ၊ စနဈတကဆြောကျပေးထားတဲ့နရောမြိုးတှမေရှိပဲတှေ့တဲ့နရောမှာ တဲအိမျထိုးပွီး လူတှေ ပွှတျသိပျနတေဲ့နရောတှမှော ဖွဈသလို နကွေရပါတယျ။ ပွီးတော့ ဆှမြေိုးသားခငြျးနီးစပျသူတှနေဲ့လညျး တကှဲတပွားစီ နကွေရတယျ။ ဒါကွောင့ျ သူတို့အတှကျ ရိက်ခာတောငျးတာ၊ ကွမျးတမျးတဲ့ တောငျကုနျး၊ မှောငျမိုကျတဲ့နရောတှမှော သှားဖို့လာဖို့ အလှနျခကျခဲပွီး အန်တရာယျမြားပါတယျ။ နောကျ တဲအိမျငယျတှထေဲ မိသားစုအလှနျမြားတဲ့အတှကျ သူတို့ မိဘတှကေိုယျတိုငျ သမီးတှကေို အရှယျမရောကျသေးပဲ လကျထကျပေးလိုကျတာတှလေညျး ရှိပါတယျ။"
မိနျးကလေးငယျတှေ အရှယျမရောကျသေးပဲ အတငျးအကွပျ လကျထပျထိမျးမွားပေးတဲ့အတှကျ နောကျဆကျတှဲ အကြိုးဆကျတှကေိုလညျး သူက အခုလို ဆကျပွောပါတယျ။
"ဘယျမိဘကမှ သူတို့ သမီးတှကေို သူမြားလကျထဲ ထည့ျမပေးလိုကျခငြျပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ အခွအေနအေရ ပေးစားရတာဖွဈတယျ။ အကြိုးဆကျကတော့ အသကျအရှယျ မတူတာ၊ ငယျငယျရှယျရှယျနဲ့ လကျထကျရတဲ့အတှကျ အိမျတှငျးရေးပွူနာ၊ အိမျထောငျ အဆငျမပွတော၊ မိနျးကလေးငယျတှအေတှကျ ပြောျရှှငျမှုမရှိတာတှေ ရှိပါတယျ။ အခုလို အရှယျမရောကျသေးသူတှကေို စောစောစီးစီး လကျထပျထိမျးမွားတာမြိုး မလုပျဖို့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအာဏာပိုငျတှေ၊ NGO တှနေဲ့ လူမှုအဖှဲ့အစညျး ခေါငျးဆောငျတှကေလညျး မိဘတှကေို ပညာပေးအစီအစဉျတှေ အမွဲလုပျပေးနပေါတယျ။"
မွနျမာစဈတပျရဲ့ ဖိနှိပျညှငျးပနျးမှုတှကွေောင့ျ အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးရတဲ့ ရိုဟငျဂြာတှအေတှကျ အကာအကှယျမဲ့နတေဲ့အခွအေနမှော အခုလို အရှယျရောကျမရောကျသေးတဲ့ မိနျးကလေးငယျတှအေတှကျ ဘကျပေါငျးစုံကနေ ပိုပွီး လုံခွုံမှုကငျးမဲ့စတေဲ့ အခွအေနတှေေ ရငျဆိုငျနရေတယျလို့ Women Peace Network အဖှဲ့ထူထောငျသူလညျးဖွဈ ညှနျကွားရေးမှူးလညျးဖွဈတဲ့ မဝဝေနေုက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
"ဒီထကျဆိုးရှားတဲ့ အခွအေနတှေဖွေဈနတေယျဆိုတာ ကမြတို့ တှေ့ရပါတယျ။ ကလေးသူငယျတှကေို လကျထပျထိမျးမွားပေးရုံတငျမကပဲ မိနျးကလေးတှကေိုလညျး လိငျ ကုနျကူးခံရတာတှလေညျး ရှိပါတယျ။ မိဘတှကေ သူတို့ သမီးတှရေဲ့ လုံခွုံမှုဘဝနထေိုငျရေးကို စိုးရိမျတဲ့အခါကတြော့ ရရာနညျးလမျးနဲ့ ယောကြျား ပေးစာခငြျတာပေါ့နောျ။ ယောကြျားသားရှိသှားပွီဆိုရငျ သူတို့ဘဝတှေ ပိုပွီးလုံခွုံမှု ရှိနိုငျတယျဆိုတဲ့ အမွငျမြိုးရှိကွလို့ ဖွဈပါတယျ။ ကမြတို့ နားလညျရမှာက ဒီကိစ်စဟာ သာမနျဆငျးရဲလို့၊ ပညာမတတျလို့ ဆိုတာထကျ သူတို့ဘဝလုံခွုံမှု ကငျးမဲ့မှုကွောင့ျ ဖွဈလာတယျလို့ ကမြ မွငျပါတယျ။”
ဥပဒအေရ မိနျးကလေးငယျတှကေို အကာအကှယျပေးဖို့ အားနညျးတဲ့အခွအေနနေဲ့ ပတျသကျလို့ လညျး မဝဝေနေုက အခုလို ပွောပါတယျ။
”ဒီဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော ဒုက်ခသညျဖွဈသှားပမေယ့ျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံသားမဟုတျတဲ့အတှကျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဥပဒအေရ ကာကှယျမှုပေးနိုငျတာ အားနညျးတာတှေ့ရပါတယျ။ မွနျမာပွညျမှာဆိုရငျ မှနျပါတယျ။ အသကျ (၁၈)ပွည့ျမှ လကျထပျထိမျးမွားရမယျဆိုတဲ့ ဥပဒမြေိုးရှိတာကွောင့ျ ဒီလို အရမျးငယျတဲ့ မိနျးကလေးတှေ လကျထပျထိမျးမွားခွငျးကနေ အထိုကျအလြောကျ ကာကှယျနိုငျတယျလို့ ထငျပါတယျ။ မွနျမာပွညျမှာ အရငျက အသကျမပွည့ျသူတှေ လကျထပျထိမျးမွားတဲ့ အစဉျအလာ တခုလို နရောတိုငျးလိုမှာရှိခဲ့ပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာတှမှောရှိတာမဟုတျပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ ရခိုငျမှာ ထူးခွားတာက ဒီလိုဥပဒတှေကေို ဒီလောကျနဲ့ တငျမဟုတျပဲနဲ့ အသကျ (၁၈)နှဈမပွည့ျခငျ အိမျထောငျမပွုရဘူးဆိုတဲ့ ဥပဒထေကျကြောျလှနျပွီး တခြို့ကိစ်စတှမှော ဒသေန်တာရဥပဒတှေနေဲ့ပါ ဖိနှိပျခြုပျခယြျ ကန့ျသတျတဲ့ အဆင့ျထိရှိခဲ့ပါတယျ။”
မွနျမာနိုငျငံဥပဒအေရ အသကျ ၁၈နှဈ မပွည့ျခငျ လကျထပျထိမျးမွားခှင့ျ ပိတျပငျထားတဲ့အတှကျ ရိုဟငျဂြာတှဟော သူတို့နရေပျမှာ ရှိနစေဉျအခြိနျက ဥပဒအေတိုငျး လိုကျနာရတဲ့အတှကျ အခုလိုမြိုး ကလေးသူငယျတှေ လကျထပျပေးတာမြိုးမရှိခဲ့ဘူးလို့ Conflict and Health စာစောငျမှာ ဖေါျပွထားတဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဒုက်ခသညျစခနျးတှကေ ရိုဟငျဂြာတှကွေားမှာ ကလေးသူငယျ လကျထပျထိမျးမွားခွငျး ဓလေ့ကို ကငြ့ျသုံးနခွေငျး ဆိုတဲ့ ခေါငျးစဉျနဲ့ သုတသေနစာတမျးမှာ ဖေါျပွထားပါတယျ။
အခုလို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော တော့ သူတို့ရဲ့ ဓလေ့ထုံးတမျးကို ပွနျပွီးကငြ့ျသုံးလာနတေယျလို့ ဆိုပါတယျ။
စဈတမျးတှေ့ရှိခကြျ ပဋိပက်ခတှနေဲ့ နရေပျရငျးစှန့ျခှာထှကျပွေးမှုတှကွေောင့ျ အခုလို ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှကွေား ကလေးသူငယျလကျထပျထိမျးမွားမှုတှေ ပိုပွီးဖွဈလာစတေယျလို့ ဖေါျပွထားပါတယျ။ ဒါအပွငျ အကာကှယျမဲ့ဖွဈနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာကလေးငယျတှအေတှကျ အခွအေနေ ပိုမိုဆိုးရှားစတေယျလို့ ရေးသားထားပါတယျ။