[Zawgyi/Unicode]
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်စပ်က ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေကို နိုင်ငံတကာ သံတမန်တွေနဲ့ ကူညီရေးအဖွဲ့တွေ သွားရောက်ပြီး အကူအညီတွေပေးခါ ရိုဟင်ဂျာအကြပ်အတည်းဖြေရှင်းရေး ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ ကိုဗစ်ဒဏ်ကြုံနေရပေမဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရရဲ့ ကူညီစောင့်ရှောက်ပေးမှုနဲ့ ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကြောင့် ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ ရောဂါကူးစက်မှု ထိန်းထားနိုင်တာအတွက်လည်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အခြေစိုက် ဒီနိုင်ငံတကာကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့က ချီးကျူးခဲ့ပါတယ်။ ဒုက္ခသည်တွေ ကျွန်းတခုကို ရွှေ့ပြောင်းရေး ကြိုတင်လေ့လာမှုတွေလုပ်ဖို့လည်း ဒီအဖွဲ့က တိုက်တွန်းခဲ့တာကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုဝင်မင်းက ပြောပြပါမယ်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်-မြန်မာနယ်စပ်က Cox’s Bazar မြို့မှာ ရှိတဲ့ ဒီဒုက္ခသည်စခန်းတွေကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ်၊ ဗြိတိသျှမဟာမင်းကြီး၊ ကနေဒါကူညီရေး မဟာမင်းကြီး၊ ကုလသမဂ္ဂဌာနေ ကိုယ်စားလှယ်တို့နဲ့အတူ၊ မနေ့ကပဲ သွားရောက်ခဲ့တဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဆိုင်ရာ ဥရောပသမဂ္ဂသံအမတ်ကြီး Rensje Teerink က ဒုက္ခသည်တချို့ရောက်ပြီးသားဖြစ်နေတဲ့ Bhasan Char ကျွန်းကို ရွှေ့ပြောင်းရေးအတွက် ကြိုလေ့လာဖို့ တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
“ပြောင်းရမဲ့ ကျွန်းကို သွားကြည့်ဖို့ ခရီးက အရမ်းသင့်တော်ပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီကလူတွေအနေနဲ့ သူတို့ ဘယ်လိုနေရာမျိုးကို သွားရမယ်ဆိုတာကို ကြိုသိထားဖို့ပေါ့နော်။အဲ့ဒီမတိုင်ခင်ကိုလည်း ကုလသမဂ္ဂအနေနဲ့ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ လေ့လာဆန်းစစ်မှုတွေ ကြိုပြီးသွားလုပ်ပေးဖို့ အထူးအရေးကြီးတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ခုလို နည်းပညာပိုင်းလေ့လာဆန်းစစ်ပြီးမှာသာ ဒီကျွန်းက ဘယ်လောက်လုံခြုံတယ် ဘယ်လောက်ရေရှည်နေနိုင်မယ်ဆိုတာကို သိနိုင်မှာမို့ပါ။ ဒီလိုခရီးစဉ်မျိုး ဖြစ်လာဖို့ မျှော်လင့်ထားပါတယ်။” လို့ပြောသွားတာပါ။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ်ကြီး Earl Miller ကလည်း ဒီရိုဟင်ဂျာအကြပ်အတည်းက ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်လိုပဲ၊ အမေရိကန်အတွက်လည်း အရေးပါတဲ့ ဦးစားပေးဖြစ်ပြီး ဒုက္ခသည်တွေ လုံခြုံစွာပြန်နိုင်တဲ့အထိကို ဆက်ကူသွားမယ်လို့ ကတိပေးခဲ့ပါတယ်။ဒီအဖွဲ့မှာပါလာတဲ့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်ဌာနေညွှန်ကြားရေးမှူး Mercy Tembon ကလည်း-
“သူတို့ ဒီမှာရှိနေတယ်ဆိုတာကို အားလုံးက မေ့ထားလို့မရပါဘူး။ ဟုတ်ပါတယ် - ကပ်ရောဂါကြီး ကျရောက်လာတယ်။ ကိုဗစ်ဖြစ်လာတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီရိုဟင်ဂျာ အကြပ်အတည်းကြီးကို ပြန်တုံ့ပြန်ကူညီဖို့အရေးပါမှုကလည်း အားလုံးနဲ့အတူ ဆက်ရှိနေပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်အနေနဲ့ ဒီအကြပ်အတည်းကြီးကို တုံ့ပြန်ကူညီပေးနိုင်ဖို့၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရအတွက် အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း ၅၀၀ ကူညီပေးထားတာပါ။” လို့ပြောသွားတာပါ။
ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ထဲမှာ ပါလာတဲ့ ကုလသမဂ္ဂလူဦးရေ ရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (UNFPA) ရဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဆိုင်ရာ ဒုတိယဌာနေကိုယ်စားလှယ် Eiko Narita ကလည်း
“လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီဆိုင်ရာ မိတ်ဖက်အဖွဲ့တွေ စုပေါင်းပြီး လာကြတာပါ။ ကမ္ဘာ့ဘဏ်၊ နောက် ကုလသမဂ္ဂလူဦးရေ ရန်ပုံငွေအဖွဲ့၊ ဒီ အဖွဲ့တွေ အားလုံးအခြေပြုပြီးတော့၊ ကိုဗစ်ပြဿနာ မြင့်မားလာနေတာကို မြန်မြန် တုံ့ပြန်ကူညီပေးနိုင်နေပါပြီ။ ဒီမှာ လိုအပ်နေတဲ့ မျိုးဆက်ပွား ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အကူအညီတွေနဲ့ သူတို့ရသင့်တဲ့ အခွင့်အလမ်းဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုတွေကို ပေးနိုင်နေပါပြီ။” လို့ပြောသွားတာပါ။
ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကာလမှာ ဒီကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ ရောက်လာတာကြောင့် ဒုက္ခသည်တွေ မတွေ့လိုက်ရဘဲ သူတို့အတွက်ရော ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အတွက်ပါ အကူအညီပေးသွားတာကို ကြားတဲ့အကြောင်း ကုတုပလောင် စခန်းအမှတ်(၁)မှာ ခိုလှုံနေထိုင်သူလည်းဖြစ် ARNU Arakan Rohngya National Union အဖွဲ့ရဲ့ အတွင်းရေးမှူး ကိုအီလီယာစ်က ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းကိုပြောပြပါတယ်။
"အခု COVID 19 ဖြစ်တဲ့အတွက် COVID 19 နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကျန်းမာရေးပိုင်းဆိုင်ရာပစ္စည်းတွေ လှူဒါန်းတာတို့ အလှူငွေတွေ ထည့်တာ ကျနော်တို့ကြားပါတယ်။ ဘင်္ဂလားနိုင်ငံသားတွေအတွက်လည်း သူတို့အများကြီး ကူပေးတာကြားတယ်။ နောက် ကျနော်တို့လို မြန်မာပြည်ကလာတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေအတွက်လည်း ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ လိုအပ်တဲ့ကျန်းမာရေးပိုင်းနဲ့ ပတ်သက်တာတွေကိုလည်း သူတို့ကူညီမယ်လို့ ကြားတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ပညာရေးပိုင်းမှာလည်း ကျောင်းတွေ စင်တာတွေအတွက် ပညာရေးပိုင်း ဆွေးနွေးတာ ကျနော်တို့ကြားပါတယ်။ ကျနော်တို့ နေရပ်ကို အမြန်ဆုံးပြန်ဖို့အတွက်ပဲ တောင်းဆိုချင်တယ်။ နိုင်ငံတကာဘက်က ကျနော်တို့ကို ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ကူညီပေးနိုင်မလဲ မြန်မာအစိုးရကိုရော နိုင်ငံတကာကိုရော အကုန်လုံး ညှိပြီးတော့ ကိုယ့်နေရပ်မှာ ဘယ်လိုပြန်နေနိုင်မလဲ အဲ့တာကိုပဲ ကျနော်တို့ တောင်းဆိုချင်ပါတယ်။"
ဒီကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့အနေနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံက ဒုက္ခသည်တွေကို လက်ခံကူညီပေးနေတာကို ချီးကြူးလိုက်ပြီး ပြဿနာရဲ့ အရင်းအမြစ်ကိုဖြေရှင်းပြီး သူတို့လုံခြုံစွာ အိမ်ပြန်နိုင်ဖို့က မြန်မာအစိုးရပေါ်အဓိက မူတည်နေတယ်၊ ပြစ်မှုကျူးလွန်ခဲ့သူတွေကို အရေးယူပေးမှသာ ဒုက္ခသည်တွေ ပြန်ဖို့ယုံကြည်မှုရလာမယ်လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာအစိုးရဘက်ကတော့ ဒီဒုက္ခသည်တွေကို ပြန်လက်ခံမယ်လို့ ပြောထားပေမဲ့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံပါဘူး။
[Unicode Version]
ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျး နိုငျငံတကာကိုယျစားလှယျအဖှဲ့ သှားရောကျ
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနယျစပျက ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျစခနျးတှကေို နိုငျငံတကာ သံတမနျတှနေဲ့ ကူညီရေးအဖှဲ့တှေ သှားရောကျပွီး အကူအညီတှပေေးခါ ရိုဟငျဂြာအကွပျအတညျးဖွရှေငျးရေး ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။ ကိုဗဈဒဏျကွုံနရေပမေဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရရဲ့ ကူညီစောင့ျရှောကျပေးမှုနဲ့ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုကွောင့ျ ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော ရောဂါကူးစကျမှု ထိနျးထားနိုငျတာအတှကျလညျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအခွစေိုကျ ဒီနိုငျငံတကာကိုယျစားလှယျအဖှဲ့က ခြီးကြူးခဲ့ပါတယျ။ ဒုက်ခသညျတှေ ကြှနျးတခုကို ရှှေ့ပွောငျးရေး ကွိုတငျလေ့လာမှုတှလေုပျဖို့လညျး ဒီအဖှဲ့က တိုကျတှနျးခဲ့တာကို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုဝငျမငျးက ပွောပွပါမယျ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ-မွနျမာနယျစပျက Cox’s Bazar မွို့မှာ ရှိတဲ့ ဒီဒုက်ခသညျစခနျးတှကေို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဆိုငျရာ အမရေိကနျသံအမတျ၊ ဗွိတိသြှမဟာမငျးကွီး၊ ကနဒေါကူညီရေး မဟာမငျးကွီး၊ ကုလသမဂ်ဂဌာနေ ကိုယျစားလှယျတို့နဲ့အတူ၊ မနေ့ကပဲ သှားရောကျခဲ့တဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဆိုငျရာ ဥရောပသမဂ်ဂသံအမတျကွီး Rensje Teerink က ဒုက်ခသညျတခြို့ရောကျပွီးသားဖွဈနတေဲ့ Bhasan Char ကြှနျးကို ရှှေ့ပွောငျးရေးအတှကျ ကွိုလေ့လာဖို့ တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။
“ပွောငျးရမဲ့ ကြှနျးကို သှားကွည့ျဖို့ ခရီးက အရမျးသင့ျတောျပါတယျ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီကလူတှအေနနေဲ့ သူတို့ ဘယျလိုနရောမြိုးကို သှားရမယျဆိုတာကို ကွိုသိထားဖို့ပေါ့နောျ။အဲ့ဒီမတိုငျခငျကိုလညျး ကုလသမဂ်ဂအနနေဲ့ နညျးပညာပိုငျးဆိုငျရာ လေ့လာဆနျးစဈမှုတှေ ကွိုပွီးသှားလုပျပေးဖို့ အထူးအရေးကွီးတယျလို့ ထငျပါတယျ။ ခုလို နညျးပညာပိုငျးလေ့လာဆနျးစဈပွီးမှာသာ ဒီကြှနျးက ဘယျလောကျလုံခွုံတယျ ဘယျလောကျရရှေညျနနေိုငျမယျဆိုတာကို သိနိုငျမှာမို့ပါ။ ဒီလိုခရီးစဉျမြိုး ဖွဈလာဖို့ မြှောျလင့ျထားပါတယျ။” လို့ပွောသှားတာပါ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဆိုငျရာ အမရေိကနျသံအမတျကွီး Earl Miller ကလညျး ဒီရိုဟငျဂြာအကွပျအတညျးက ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှလိုပဲ၊ အမရေိကနျအတှကျလညျး အရေးပါတဲ့ ဦးစားပေးဖွဈပွီး ဒုက်ခသညျတှေ လုံခွုံစှာပွနျနိုငျတဲ့အထိကို ဆကျကူသှားမယျလို့ ကတိပေးခဲ့ပါတယျ။ဒီအဖှဲ့မှာပါလာတဲ့ ကမ်ဘာ့ဘဏျဌာနညှေှနျကွားရေးမှူး Mercy Tembon ကလညျး-
“သူတို့ ဒီမှာရှိနတေယျဆိုတာကို အားလုံးက မေ့ထားလို့မရပါဘူး။ ဟုတျပါတယျ - ကပျရောဂါကွီးကရြောကျလာတယျ။ ကိုဗဈဖွဈလာတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒီရိုဟငျဂြာ အကွပျအတညျးကွီးကို ပွနျတုံ့ပွနျကူညီဖို့အရေးပါမှုကလညျး အားလုံးနဲ့အတူ ဆကျရှိနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ကမ်ဘာ့ဘဏျအနနေဲ့ ဒီအကွပျအတညျးကွီးကို တုံ့ပွနျကူညီပေးနိုငျဖို့၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရအတှကျ အမရေိကနျဒေါျလာ သနျး ၅၀၀ ကူညီပေးထားတာပါ။” လို့ပွောသှားတာပါ။
ကိုယျစားလှယျအဖှဲ့ထဲမှာ ပါလာတဲ့ ကုလသမဂ်ဂလူဦးရေ ရနျပုံငှအေဖှဲ့ (UNFPA) ရဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဆိုငျရာ ဒုတိယဌာနကေိုယျစားလှယျ Eiko Narita ကလညျး
“လူသားခငြျးစာနာမှု အကူအညီဆိုငျရာ မိတျဖကျအဖှဲ့တှေ စုပေါငျးပွီး လာကွတာပါ။ ကမ်ဘာ့ဘဏျ၊ နောကျ ကုလသမဂ်ဂလူဦးရေ ရနျပုံငှအေဖှဲ့၊ ဒီ အဖှဲ့တှေ အားလုံးအခွပွေုပွီးတော့၊ ကိုဗဈပွူနာ မွင့ျမားလာနတောကို မွနျမွနျ တုံ့ပွနျကူညီပေးနိုငျနပေါပွီ။ ဒီမှာ လိုအပျနတေဲ့ မြိုးဆကျပှား ကနြျးမာရေးဆိုငျရာ အကူအညီတှနေဲ့ သူတို့ရသင့ျတဲ့ အခှင့ျအလမျးဆိုငျရာ ဝနျဆောငျမှုတှကေို ပေးနိုငျနပေါပွီ။” လို့ပွောသှားတာပါ။
ကိုဗဈကပျရောဂါကာလမှာ ဒီကိုယျစားလှယျအဖှဲ့ ရောကျလာတာကွောင့ျ ဒုက်ခသညျတှေ မတှေ့လိုကျရဘဲ သူတို့အတှကျရော ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအတှကျပါ အကူအညီပေးသှားတာကို ကွားတဲ့အကွောငျး ကုတုပလောငျ စခနျးအမှတျ(၁)မှာ ခိုလှုံနထေိုငျသူလညျးဖွဈ ARNU Arakan Rohngya National Union အဖှဲ့ရဲ့ အတှငျးရေးမှူး ကိုအီလီယာဈက ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးကိုပွောပွပါတယျ။
"အခု COVID 19 ဖွဈတဲ့အတှကျ COVID 19 နဲ့ ပတျသကျတဲ့ ကနြျးမာရေးပိုငျးဆိုငျရာပစ်စညျးတှေ လှူဒါနျးတာတို့ အလှူငှတှေေ ထည့ျတာ ကနြောျတို့ကွားပါတယျ။ ဘငျ်ဂလားနိုငျငံသားတှအေတှကျလညျး သူတို့အမြားကွီး ကူပေးတာကွားတယျ။ နောကျ ကနြောျတို့လို မွနျမာပွညျကလာတဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှအေတှကျလညျး ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော လိုအပျတဲ့ကနြျးမာရေးပိုငျးနဲ့ ပတျသကျတာတှကေိုလညျး သူတို့ကူညီမယျလို့ ကွားတယျ။ နောကျပွီးတော့ ပညာရေးပိုငျးမှာလညျး ကြောငျးတှေ စငျတာတှအေတှကျ ပညာရေးပိုငျး ဆှေးနှေးတာ ကနြောျတို့ကွားပါတယျ။ ကနြောျတို့ နရေပျကို အမွနျဆုံးပွနျဖို့အတှကျပဲ တောငျးဆိုခငြျတယျ။ နိုငျငံတကာဘကျက ကနြောျတို့ကို ဘယျလိုပုံစံနဲ့ကူညီပေးနိုငျမလဲ မွနျမာအစိုးရကိုရော နိုငျငံတကာကိုရော အကုနျလုံး ညှိပွီးတော့ ကိုယ့ျနရေပျမှာ ဘယျလိုပွနျနနေိုငျမလဲ အဲ့တာကိုပဲ ကနြောျတို့ တောငျးဆိုခငြျပါတယျ။"
ဒီကိုယျစားလှယျအဖှဲ့အနနေဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံက ဒုက်ခသညျတှကေို လကျခံကူညီပေးနတောကို ခြီးကွူးလိုကျပွီး ပွူနာရဲ့ အရငျးအမွဈကိုဖွရှေငျးပွီး သူတို့လုံခွုံစှာ အိမျပွနျနိုငျဖို့က မွနျမာအစိုးရပေါျအဓိက မူတညျနတေယျ၊ ပွဈမှုကြူးလှနျခဲ့သူတှကေို အရေးယူပေးမှသာ ဒုက်ခသညျတှေ ပွနျဖို့ယုံကွညျမှုရလာမယျလို့ ပွောခဲ့ပါတယျ။ မွနျမာအစိုးရဘကျကတော့ ဒီဒုက်ခသညျတှကေို ပွနျလကျခံမယျလို့ ပွောထားပမေဲ့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို လကျမခံပါဘူး။
