(Zawgyi/Unicode)
တရုတ်အလယ်ပိုင်း၊ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်အရှင်ရောင်းဝယ်တဲ့ ဈေးကနေ ပြန့်လာတဲ့ COVID-19 ရောဂါကြောင့် တကမ္ဘာလုံးမှာ လေးလအတွင်း လူပေါင်း ၇၀,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးပြီးချိန် ဒီလိုမျိုးထပ်ပြီး မဖြစ်အောင် တောရိုင်းသားကောင် ဈေးကွက်တွေ ပိတ်ပေးဖို့ အများစုက တောင်းဆိုနေပြီး ဒီအထဲမှာ မြန်မာနိုင်ငံလည်း ပါဝင်လာပါတယ်။ ဒီအကြောင်း ဗွီအိုအေ မြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် ကိုဇော်ထက်က တင်ပြပေးပါမယ်။
ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ရန်ပုံငွေအဖွဲ့ WWF က အာရှငါးနိုင်ငံမှာ ကောက်ခဲ့တဲ့ စစ်တမ်းအတိုင်းဆိုရင် COVID-19 ရောဂါမပြန့်ပွားအောင် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်ဈေးကွက်တွေ ပိတ်သိမ်းဖို့ အများစုက ထောက်ခံကြပါတယ်။ ဒါက COVID-19 ရောဂါနဲ့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ဆက်စပ်မှုကြား လူထုသဘောထားကို မေးထားတဲ့ ပထမဆုံး စစ်တမ်းလည်းဖြစ်ပါတယ်။ စစ်တမ်းကို ဖြေဆိုခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသား ၉၆ ရာခိုင်နှုန်းက ဒီတရားမဝင် ဈေးကွက်တွေ ပိတ်ပေးဖို့ ထောက်ခံခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း အစိုးရနဲ့ လူထု ပါဝင်ပတ်သတ်မှု ပိုပြီးလုပ်ရလိမ့်မယ်လို့ ဖြေဆိုသူတွေကပြောပါတယ်။
☞ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ သိထားသင့်သည့်အချက်များကိုလည်း ဒီမှာ ဖတ်နိုင်ပါပြီ။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ တခြားနိုင်ငံနဲ့ မတူဘဲ ဗဟိုအစိုးရ အာဏာသက်ရောက်တာနည်းတဲ့ ဒေသတွေမှာ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်ရောင်းဝယ်တာကို မထိန်းချုပ်နိုင်ဘူးလို့ WWF Myanmar က ဦးရဲမင်းသွင်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်ရောင်းချနေတဲ့ ကိုလံဘီယာနိုင်ငံရှိ Bogota ဈေး (စက်တင်ဘာ ၁၇၊ ၂၀၀၈)
“မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီ Wild life market တွေက တကယ် market အကြီးကြီးတွေက ကျနော်တို့ central government ရဲ့ authority ဘယ်လောက် သက်ရောက်လဲပေါ့၊ သက်ရောက်မှု အားနည်းတယ်လို့ ယူဆလို့ရတဲ့ နယ်စပ်ဒေသတွေလို နေရာမျိုးမှာ များတာကို တွေ့ရတယ်ပေါ့။ ကျနော်တို့ ဒီ ဩဇာ သက်ရောက်မှု ပိုများတဲ့ မြို့ကြီးတွေမှာတော့ အထိုက်အလျှောက်နည်းတယ် အဲဒီအခါမှာ ပြည်တွင်းမှာရှိတဲ့ တခြားသော လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခလို ဟာမျိုးတွေ၊ law enforcement လုပ်နိုင်ဖို့အတွက် ဝန်ထမ်းပိုင်းဆိုင်ရာရော funding ပိုင်းဆိုင်ရာရောပါ အားနည်းချက်တွေ ရှိတဲ့အခါမှာ ထိရောက်သင့်သလောက် မထိရောက်တဲ့ အခြေအနေမျိုး ဖြစ်တယ်လို့ ယူဆလို့ရပါတယ်။”
တရုတ်အစိုးရကတော့ သူ့နိုင်ငံထဲမှာ တောရိုင်းတိရိစ္ဆာန်တွေ ဒီအတောအတွင်း မရောင်းချဖို့ ဇန်နဝါရီ ၂၅ ရက်ကစပြီး တားမြစ်ထားပါတယ်။ နောက်ပိုင်း ပြန်ရောင်းချတာတွေ မရှိအောင်လည်း တရုတ်ပြည်တွင်းက WWF ဦးအောင်ပြီး တရုတ်အစိုးရနဲ့ ညှိနှိုင်းတာတွေ လုပ်နေပါတယ်။ မြန်မာအစိုးရကတော့ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် တရားမဝင်ကုန်ကူးတာတွေ တားဆီးဖို့ထက် လက်တလော ရောဂါထိန်းချုပ်ဖို့ပဲ အဓိက အာရုံစိုက်နေရပါတယ်။
“မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ဆိုရင် ကျနော်တို့အမြင်က ပိုပြီးတော့ လူတွေက အာရုံစိုက်လာတယ်။ လောလောဆယ်တော့ အစိုးရအနေနဲ့ကတော့ ကျန်းမာရေးက ပထမဦးစားပေး ဖြစ်နေမှာပေါ့။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ ယုံကြည်ပါတယ် ဒီရောဂါ ကပ်ဆိုးကြီး ပြီးသွားတဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့ WWF အနေနဲ့လည်း ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုတွေ ပိုပြီးလုပ်လာမှာဖြစ်တဲ့အတွက်အစိုးရလည်း အားတက်သရော ဆောင်ရွက်လာမယ်လို့ မြင်ပါတယ်။”
WWF- Myanmar က ဦးရဲမင်းသွင်ပြောသွားတာပါ။
မျိုးသုဉ်းတဲ့ အန္တရာယ်ကနေ ကာကွယ်ရမယ့် တောရိုင်း တိရစ္ဆာန် အမျိုးအစား ၁၅၉ မျိုးကို အစိုးရက ၁၉၉၄ မှာ သစ်တောရေးရာ ဝန်ကြီးဌာနက အမိန့်ကြော်ငြာစာထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တားမြစ်တောရိုင်းတိရိစ္ဆာန်တွေကို ဖမ်းဆီး စားသောက်တာကတော့ လျော့မသွားပါဘူး။
“မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ကြည့်မယ်ဆိုရင် အဓိက အများဆုံးတွေ့တာကလည်း ဒီ bushmeat consumption (တောကောင်သား စားသုံးမှု) ပါပဲ။ ဒီ local people တွေကပေါ့ bushmeat တွေကို တော်တော်များများ သုံးစွဲတတ်တာလည်း တွေ့ရတယ်။ ဥပမာ ဆတ်သားလို့ပြောလိုက်ရင် ဆတ်သားဟာ ကာကွယ်ထားတဲ့ တိရစ္ဆာန် တခုဖြစ်နေတယ် ဆိုတာကို မသိကြတဲ့သူတွေက များပါတယ်။ အဲဒီတော့ မသိဘဲ တောကောင်သားတွေကို စားသုံးနေတဲ့ အရေအတွက်ကလည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ တော်တော်များပါတယ်ရှင့်။”
WWF က သားငှက်တရားမဝင် ကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာအစီအစဉ် တာဝန်ရှိသူ ဒေါ်စုစုယမင်း ပြောသွားတာပါ။
COVID-19 ကြောင့် တောရိုင်းတိရိစ္ဆာန်တွေ ကူးသန်းရောင်းဝယ်တာ မလုပ်ဖို့ အများစုက လက်ခံလာကြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ရန်ပုံငွေအဖွဲ့ WWF က သူ့ရဲ့ စစ်တမ်းကို သားကောင်တွေ အရောင်းအဝယ်လုပ်နေတဲ့ မြန်မာ၊ ထိုင်း၊ ဗီယက်နမ်၊ ဟောင်ကောင်နဲ့ ဂျပန် က လူဦးရေ ၅,၀၀၀ ကို မတ်လထဲမှာ မေးမြန်းပြုစုခဲ့တာပါ။ အဲဒီစစ်တမ်းကို ဧပြီလ ၇ ရက် ဒီနေ့မှာကျရောက်တဲ့ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးနေ့မှာ ထုတ်ပြန်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
မြန်မာနဲ့ အာရှမှာ တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် ဈေးကွက်ပိတ်ရေး တောင်းဆိုမှုတွေ တိုး
[Unicode Version]
မွနျမာနဲ့ အာရှမှာ တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျ ဈေးကှကျပိတျရေး တောငျးဆိုမှုတှေ တိုး
တရုတျအလယျပိုငျး၊ တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျအရှငျရောငျးဝယျတဲ့ ဈေးကနေ ပွန့ျလာတဲ့ COVID-19 ရောဂါကွောင့ျ တကမ်ဘာလုံးမှာ လေးလအတှငျး လူပေါငျး ၇၀,၀၀၀ ကြောျ သဆေုံးပွီးခြိနျ ဒီလိုမြိုးထပျပွီး မဖွဈအောငျ တောရိုငျးသားကောငျ ဈေးကှကျတှေ ပိတျပေးဖို့ အမြားစုက တောငျးဆိုနပွေီး ဒီအထဲမှာ မွနျမာနိုငျငံလညျး ပါဝငျလာပါတယျ။ ဒီအကွောငျး ဗှီအိုအေ မွနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ ကိုဇောျထကျက တငျပွပေးပါမယျ။
ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ရနျပုံငှအေဖှဲ့ WWF က အာရှငါးနိုငျငံမှာ ကောကျခဲ့တဲ့ စဈတမျးအတိုငျးဆိုရငျ COVID-19 ရောဂါမပွန့ျပှားအောငျ တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျဈေးကှကျတှေ ပိတျသိမျးဖို့ အမြားစုက ထောကျခံကွပါတယျ။ ဒါက COVID-19 ရောဂါနဲ့ တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျ ဆကျစပျမှုကွား လူထုသဘောထားကို မေးထားတဲ့ ပထမဆုံး စဈတမျးလညျးဖွဈပါတယျ။ စဈတမျးကို ဖွဆေိုခဲ့တဲ့ မွနျမာနိုငျငံသား ၉၆ ရာခိုငျနှုနျးက ဒီတရားမဝငျ ဈေးကှကျတှေ ပိတျပေးဖို့ ထောကျခံခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး အစိုးရနဲ့ လူထု ပါဝငျပတျသတျမှု ပိုပွီးလုပျရလိမ့ျမယျလို့ ဖွဆေိုသူတှကေပွောပါတယျ။
☞ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈနဲ့ ပတျသကျလို့ သိထားသင့ျသည့ျအခကြျမြားကိုလညျး ဒီမှာ ဖတျနိုငျပါပွီ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ တခွားနိုငျငံနဲ့ မတူဘဲ ဗဟိုအစိုးရ အာဏာသကျရောကျတာနညျးတဲ့ ဒသေတှမှော တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျရောငျးဝယျတာကို မထိနျးခြုပျနိုငျဘူးလို့ WWF Myanmar က ဦးရဲမငျးသှငျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ဒီ Wild life market တှကေ တကယျ market အကွီးကွီးတှကေ ကနြောျတို့ central government ရဲ့ authority ဘယျလောကျ သကျရောကျလဲပေါ့၊ သကျရောကျမှု အားနညျးတယျလို့ ယူဆလို့ရတဲ့ နယျစပျဒသေတှလေို နရောမြိုးမှာ မြားတာကို တှေ့ရတယျပေါ့။ ကနြောျတို့ ဒီ ဩဇာ သကျရောကျမှု ပိုမြားတဲ့ မွို့ကွီးတှမှောတော့ အထိုကျအလြှောကျနညျးတယျ အဲဒီအခါမှာ ပွညျတှငျးမှာရှိတဲ့ တခွားသော လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခလို ဟာမြိုးတှေ၊ law enforcement လုပျနိုငျဖို့အတှကျ ဝနျထမျးပိုငျးဆိုငျရာရော funding ပိုငျးဆိုငျရာရောပါ အားနညျးခကြျတှေ ရှိတဲ့အခါမှာ ထိရောကျသင့ျသလောကျ မထိရောကျတဲ့ အခွအေနမြေိုး ဖွဈတယျလို့ ယူဆလို့ရပါတယျ။”
တရုတျအစိုးရကတော့ သူ့နိုငျငံထဲမှာ တောရိုငျးတိရိစ်ဆာနျတှေ ဒီအတောအတှငျး မရောငျးခဖြို့ ဇနျနဝါရီ ၂၅ ရကျကစပွီး တားမွဈထားပါတယျ။ နောကျပိုငျး ပွနျရောငျးခတြာတှေ မရှိအောငျလညျး တရုတျပွညျတှငျးက WWF ဦးအောငျပွီး တရုတျအစိုးရနဲ့ ညှိနှိုငျးတာတှေ လုပျနပေါတယျ။ မွနျမာအစိုးရကတော့ တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျ တရားမဝငျကုနျကူးတာတှေ တားဆီးဖို့ထကျ လကျတလော ရောဂါထိနျးခြုပျဖို့ပဲ အဓိက အာရုံစိုကျနရေပါတယျ။
“မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ဆိုရငျ ကနြောျတို့အမွငျက ပိုပွီးတော့ လူတှကေ အာရုံစိုကျလာတယျ။ လောလောဆယျတော့ အစိုးရအနနေဲ့ကတော့ ကနြျးမာရေးက ပထမဦးစားပေး ဖွဈနမှောပေါ့။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ ယုံကွညျပါတယျ ဒီရောဂါ ကပျဆိုးကွီး ပွီးသှားတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့ WWF အနနေဲ့လညျး ပူးပေါငျး ဆောငျရှကျမှုတှေ ပိုပွီးလုပျလာမှာဖွဈတဲ့အတှကျအစိုးရလညျး အားတကျသရော ဆောငျရှကျလာမယျလို့ မွငျပါတယျ။”
WWF- Myanmar က ဦးရဲမငျးသှငျပွောသှားတာပါ။
မြိုးသုဉျးတဲ့ အန်တရာယျကနေ ကာကှယျရမယ့ျ တောရိုငျး တိရစ်ဆာနျ အမြိုးအစား ၁၅၉ မြိုးကို အစိုးရက ၁၉၉၄ မှာ သဈတောရေးရာ ဝနျကွီးဌာနက အမိန့ျကွောျငွာစာထုတျပွနျခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ တားမွဈတောရိုငျးတိရိစ်ဆာနျတှကေို ဖမျးဆီး စားသောကျတာကတော့ လြော့မသှားပါဘူး။
“မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ ကွည့ျမယျဆိုရငျ အဓိက အမြားဆုံးတှေ့တာကလညျး ဒီ bushmeat consumption (တောကောငျသား စားသုံးမှု) ပါပဲ။ ဒီ local people တှကေပေါ့ bushmeat တှကေို တောျတောျမြားမြား သုံးစှဲတတျတာလညျး တှေ့ရတယျ။ ဥပမာ ဆတျသားလို့ပွောလိုကျရငျ ဆတျသားဟာ ကာကှယျထားတဲ့ တိရစ်ဆာနျ တခုဖွဈနတေယျ ဆိုတာကို မသိကွတဲ့သူတှကေ မြားပါတယျ။ အဲဒီတော့ မသိဘဲ တောကောငျသားတှကေို စားသုံးနတေဲ့ အရအေတှကျကလညျး မွနျမာနိုငျငံမှာ တောျတောျမြားပါတယျရှင့ျ။”
WWF က သားငှကျတရားမဝငျ ကုနျသှယျရေးဆိုငျရာအစီအစဉျ တာဝနျရှိသူ ဒေါျစုစုယမငျး ပွောသှားတာပါ။
COVID-19 ကွောင့ျ တောရိုငျးတိရိစ်ဆာနျတှေ ကူးသနျးရောငျးဝယျတာ မလုပျဖို့ အမြားစုက လကျခံလာကွတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ရနျပုံငှအေဖှဲ့ WWF က သူ့ရဲ့ စဈတမျးကို သားကောငျတှေ အရောငျးအဝယျလုပျနတေဲ့ မွနျမာ၊ ထိုငျး၊ ဗီယကျနမျ၊ ဟောငျကောငျနဲ့ ဂပြနျ က လူဦးရေ ၅,၀၀၀ ကို မတျလထဲမှာ မေးမွနျးပွုစုခဲ့တာပါ။ အဲဒီစဈတမျးကို ဧပွီလ ၇ ရကျ ဒီနေ့မှာကရြောကျတဲ့ ကမ်ဘာ့ကနြျးမာရေးနေ့မှာ ထုတျပွနျခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။