(Zawgyi / Unicode)
၂၀၂၁ နှစ်ဆန်းပိုင်းမှာ ထောင်ချီတဲ့ IDP ဒုက္ခသည်တွေ သူတို့နေရပ်ရင်း အိမ်တွေဆီ ပြန်ကြဖို့ ပြင်နေကြပေမယ့် စိုးရိမ်မှုတွေကတော့ ရှိနေကြဆဲပါ။ ကချင်ဒုက္ခသည်တွေ အိမ်ပြန်နိုင်ရေး အစီအစဉ်မှာ ဘာတွေ စိုးရိမ်ပူပန်နေကြသလဲ၊ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် မဆုမွန် ဆက်သွယ်မေးမြန်း တင်ပြထားပါတယ်။
ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ် (KIA) နဲ့ မြန်မာအစိုးရ စစ်တပ်တို့ကြား စစ်ရေးပဋိပက္ခတွေကြောင့် ဆယ်စုနှစ်တခုစာ IDP ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲ ထွက်ပြေးခိုလှုံခဲ့ရတဲ့ သိန်းချီတဲ့ ကချင်စစ်ပြေးဒုက္ခသည်တွေထဲက တချို့ အခု သူတို့နေရပ်ရင်းတွေကို ပြန်နိုင်ရေး ကချင်ဒုက္ခသည်အရေး လှုပ်ရှားနေသူတွေနဲ့ အစိုးရတာဝန်ရှိသူတွေကြား စီစဉ်ဆောင်ရွက်နေပါပြီ။
KIO ထိန်းချုပ်နယ်မြေနဲ့ အစိုးရထိန်းချုပ်နယ်မြေက ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေး စီစဉ်ပေးနေတဲ့ နောက်ဆုံးအခြေအနေကို ကချင်ဒေသ စစ်ဘေးရှောင်ပြည်သူများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေး ကော်မတီ (The Kachin Humanitarian Concern Committee - KHCC) ရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌလည်းဖြစ်၊ KBC ကချင်နှစ်ခြင်းခရစ်ယန်အဖွဲ့ချုပ်ရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌလည်းဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာ Hkalam Samson က ဗွီအိုအေကို အခုလိုရှင်းပြပါတယ်။
"အခုပြန်ဖို့ Return ကိစ္စမှာ အစိုးရထိန်းချုပ်တဲ့ ဧရိယာမှာ မိမိရဲ့ မူလနေရပ်ပြန်ဖို့ကိစ္စ ဆွေးနွေးတဲ့အချိန်မှာ KIA ထိန်းချုပ်နယ်မြေမှာရှိတဲ့ IDP တွေလည်း ပြန်ဖို့ ကျနော်တို့ KIA နဲ့ ဆွေးနွေးပါတယ်။ KIA ကလည်း သဘောတူတဲ့ အတွက်ကြောင့်မို့ ဆိုတော့ ဒီဘက်ကို ပြန်လာတဲ့အချိန်မှာ သူတို့ရဲ့ သဘောတူညီမှုလည်း ပါတယ်ဆိုတော့ ကျနော်တို့က ဒီမှာ လုပ်ပေးလို့ အဆင်ပြေတာပေါ့။ ကျနော်တို့ အိမ်တွေ ပြီးသွားပြီဆိုရင် KIA ဘက်မှာရှိတဲ့ IDP တွေလည်း ပြန်လာဖို့ဖြစ်ပါတယ်။ လောလောဆယ်ဆယ်ကတော့ အခု ကျနော်တို့ Shelters တွေ ဆောက်လုပ်နေတဲ့ ကာလပေါ့။ ပူတာအိုဘက်မှာ မတ်လလောက်မှာ ပြန်ဖို့ရှိတယ်။ ကျနော်တို့ ကန်ပိုက်တီနဲ့ မြစ်ကြီးနားဘက်မှာလည်း တည်ဆောက်နေတယ်။ ဆိုတော့ ဒီမတ်လမကုန်ခင် ဧပြီမကျော်ဘူးပေါ့ အဲ့လောက်မှာ အိမ်ပြန်နိုင်မယ်လို့ ကျနော်တို့ ယုံကြည်ပါတယ်။"
SEE ALSO: ကချင် စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ ဘေးကင်းလုံခြုံစွာနေရပ်ပြန်ရေး လိုအပ်ချက်တွေရှိနေဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ရင်းကို ပြန်နိုင်ရေး စီစဉ်မှုတွေကတော့ အခက်အခဲ စိန်ခေါ်မှုတွေက ရှိနေတုန်းပါပဲ။ နိုင်ငံတကာရဲ့ အကူအညီရအောင် အကောင်းဆုံးဖြစ်အောင် စီစဉ်ပေးနေကြပါတယ်လို့ ကချင်ဒေသ စစ်ဘေးရှောင်ပြည်သူများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးကော်မတီ ဥက္ကဋ္ဌ ဒေါက်တာ Hkalam Samson က ပြောပါတယ်။
"အခက်အခဲကတော့ အများကြီးနဲ့ ကြုံရမှာပဲ။ ကျနော်တောင် ပြောဖူးပါတယ်၊ ထွက်ပြေးရတာ လွယ်သလောက် ပြန်ဖို့တော့ တော်တော်ခက်မယ့် အနေအထားမှာ ရှိတယ်လို့။ တချက်ကတော့ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အကူအညီ မရဘူးဆိုရင် ကျနော်တို့ ပြန်ဖို့ တော်တော်ခက်မယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုရင် အိမ်တွေက နေစရာကို မရှိတော့တာ၊ နေလို့ကို မရတော့ဘူး။ အားလုံးက ပျက်စီးနေပြီ။ ပြီးရင် ကျနော်တို့ Land Mine ကိစ္စတွေပေါ့။ Land Mine ကိစ္စ အခုတော့ တပ်မတော်က ကြိုးစားဆောင်ရွက်ပေးနေတယ်ဆိုတော့ Process ကတော့ အဲ့လို Return ဘက်ကို ဦးတည်နေပါပြီ။ သူတို့ပြန်ပြီဆိုရင် သူတို့ လယ်ယာခြံမြေ ပြန်လုပ်လို့ရပါပြီ။ အဲ့ဘက်မှာ ကျနော်တို့ ကူညီဖို့ အဆင်သင့်ရှိပါတယ်။ မိမိရဲ့ခြံမြေကို ရှင်းလင်းပြီးမှ တောင်ယာ လယ်ယာ လုပ်တာတို့၊ ကျနော်တို့ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းအတွက် နိုင်ငံတကာကလည်း ကူညီဖို့ အဆင်သင့်ရှိပါတယ်။ Small Projects တွေပေါ့နော်။"
အခုဆိုရင်တော့ IDP စခန်းထဲက ဒုက္ခသည်တချို့ သူတို့ရဲ့ နေရပ် ကျေးရွာတွေဆီ ပြန်ပြီး အိမ်တွေ သွားရောက်သန့်ရှင်းတာ၊ ခြံတွေရှင်းလင်း ပြင်ဆင်နေကြပြီလို့ ကချင်ပြည်နယ် ဝိုင်းမော်မြို့နယ် အစိုးရထိန်းချုပ်နယ်မြေထဲက Mai Na ပြည်တွင်း ဒုက္ခသည်စခန်းက ကချင်လူငယ်အမျိုးသမီး Hpau Dut Lu Htoi က ပြောပြပါတယ်။
"ဟုတ်ကဲ့ ပြန်ဖို့အစီအစဉ်ရှိပါတယ်။ ကျမတို့ ကမ့်ပ်မှာကျတော့ ပြန်ဖို့ ၁၇ ရွာထဲမှာ ပါတာပေါ့နော်။ သူတို့ အခု ကိုယ့်နေရာတွေမှာ ကိုယ့်ကျေးရွာတွေမှာ ပြန်သွားပြီးမှ ခြုံတွေ သစ်ပင်တွေ သွားရှင်းလင်းနေကြတယ်။ အိမ်တွေနေနိုင်ဖို့အတွက် ဘုရားကျောင်းတွေကို သွားရှင်းလင်းတာတွေ နေ့တိုင်းသွားလုပ်တာတွေ ရှိတယ်။ အဓိက ကျမတို့လိုလားတာကတော့ အဓိကကျတော့ လုံခြုံမှုပိုင်း လိုအပ်တယ်။ ဒီတပ်မတော် ၂ ဖွဲ့စလုံးက သူတို့ကြောင့်ဖြစ်တဲ့အတွက် သူတို့က အဓိက တာဝန်ယူစေချင်တယ်။ ကျမတို့သွားနေမယ့် ရွာတွေမှာ မိုင်းတွေရှင်းလင်းပေးဖို့ လိုအပ်တယ်။ ကျမတို့အိမ်တွေ လုံခြုံမှုရှိရှိနဲ့ လုပ်ကိုင်စားသောက်ဖို့အတွက် အခက်အခဲတွေ ရှိနိုင်တဲ့အတွက် ၁ နှစ် ၂ နှစ်လောက်တော့ စားသောက်နေထိုင်ဖို့ အတွက်လည်း တာဝန်ယူမှုတွေ လုပ်စေချင်ပါတယ်၊ အစိုးရပိုင်းက။ ပြီးတော့ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေးပိုင်းလည်း အဆင်ပြေပြီးမှ လျှပ်စစ်မီးတွေက အစပေါ့နော်၊ အဲ့ဒါတွေက မရှိမဖြစ် လိုအပ်တယ်ပေါ့နော်။ ၂ လပိုင်းကုန် ၃ လပိုင်းလောက်မှ ပြန်ကြဖို့ လုပ်နေကြတဲ့ အခြေအနေမှာ ရှိပါတယ်။"
SEE ALSO: ကချင်စစ်ဘေးရှောင်တွေ ဒုက္ခမငြိမ်းသေးကချင်ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ IDP အရေး လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်နေတဲ့ ကို Lum Zawng ကတော့ ကချင်ပြည်နယ်တွင်းမှာ နိုင်ငံရေး၊ စစ်ရေး ခိုင်မာတဲ့ အာမခံချက် မရှိသေးဘဲနဲ့ စစ်ပြေးဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်မပြန်သင့်သေးဘူးလို့ သူ့စိုးရိမ်ချက် ပြောပြပါတယ်။
"နိုင်ငံရေးနဲ့ စစ်ရေးက ဘာမှ အာမခံချက်မရှိတဲ့ အနေအထား ဖြစ်နေတယ်။ ဒီလိုအနေအထားတခုမှာ ဘယ်သူဘယ်ဝါက တာဝန်ယူပြီးမှ ဘယ်သူဘယ်ဝါက တာဝန်ခံမှာလဲ ဆိုတာက အဓိကဖြစ်တယ်။ ဒီ IDP တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးမှ နေရပ်ပြန်ရေးက သုံးပွင့်ဆိုင်ပေါ့။ IDP၊ နောက် အစိုးရ၊ နောက်ပြီးရင် လက်နက်ကိုင်ထားတဲ့သူတွေ၊ အဓိက အဲ့သုံးပွင့်ဆိုင်က အရမ်းအရေးကြီးတယ်လို့ မြင်တယ်။ ဒီသုံးပွင့်ဆိုင်က ဘယ်လောက်အထိ ဒီ Return နဲ့ပတ်သက်ပြီး တာဝန်ယူမှု တာဝန်ခံမှု ဘယ်လိုလုပ်မလဲ ဆိုတာကတော့ နိုင်ငံတော်အစိုးရနဲ့ ဒီလက်နက်ကိုင်ထားတဲ့ သူတွေအပေါ်မှာ အဓိက တာဝန်ရှိတယ်။ ဒီဘက်က စစ်ရေးအရလည်း KIA နဲ့ တပ်ဘက်က Agreement သော်လည်းကောင်း၊ Statement သော်လည်းကောင်း ဘာမှ ရေရေရာရာမရှိတဲ့ အနေအထားတခုမှာ စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေးအရ ပြီးရင် သူတို့ရဲ့ ဘဝနေထိုင်စားသောက်မှုနဲ့ အခွင့်အရေး၊ လူမှုဘဝဝန်းကျင် ပုံမှန်ပြန်ရဖို့ တခါတည်း ဖန်တီးပေးလို့မရဘူး။ အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းကအစ စိန်ခေါ်မှု အခက်အခဲတွေ များစွာရှိမယ်လို့ ကျနော်တို့ တွေ့မြင်နေရတယ်။"
ကချင်ပြည်နယ်ထဲမှာ ကချင်လွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ (KIO) လက်အောက်ခံ ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ် (KIA) နဲ့ မြန်မာအစိုးရ စစ်တပ်တို့ကြား ၁၉၉၄ ကနေစလို့ ၁၇ နှစ်တာ အပစ်ရပ်ပြီးတဲ့အချိန် ၂၀၁၁ ခုနှစ်ကစလို့ တကျော့ပြန် စစ်ပြန်ဖြစ်ခဲ့တာ ဒီနှစ်ဆိုရင် ၁၀ နှစ်တင်းတင်း ပြည့်တော့မှာဖြစ်ပြီး ဒီကချင်စစ်ကြောင့် ဒုက္ခသည်တသိန်းကျော် နေရပ်ရင်းတွေကနေ ဘေးလွတ်ရာကို ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ခဲ့ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ကချင်စစ်ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေး စီစဉ်နေ
----------------------------
(Unicode)
ကခငြျစဈဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေး စီစဉျနေ
၂၀၂၁ နှဈဆနျးပိုငျးမှာ ထောငျခြီတဲ့ IDP ဒုက်ခသညျတှေ သူတို့နရေပျရငျး အိမျတှဆေီ ပွနျကွဖို့ ပွငျနကွေပမေယ့ျ စိုးရိမျမှုတှကေတော့ ရှိနကွေဆဲပါ။ ကခငြျဒုက်ခသညျတှေ အိမျပွနျနိုငျရေး အစီအစဉျမှာ ဘာတှေ စိုးရိမျပူပနျနကွေသလဲ၊ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ မဆုမှနျ ဆကျသှယျမေးမွနျး တငျပွထားပါတယျ။
ကခငြျလှတျမွောကျရေးတပျ (KIA) နဲ့ မွနျမာအစိုးရ စဈတပျတို့ကွား စဈရေးပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ
ဆယျစုနှဈတခုစာ IDP ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲ ထှကျပွေးခိုလှုံခဲ့ရတဲ့ သိနျးခြီတဲ့ ကခငြျစဈပွေးဒုက်ခသညျတှထေဲက တခြို့ အခု သူတို့နရေပျရငျးတှကေို ပွနျနိုငျရေး ကခငြျဒုက်ခသညျအရေး လှုပျရှားနသေူတှနေဲ့ အစိုးရတာဝနျရှိသူတှကွေား စီစဉျဆောငျရှကျနပေါပွီ။
KIO ထိနျးခြုပျနယျမွနေဲ့ အစိုးရထိနျးခြုပျနယျမွကေ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေး စီစဉျပေးနတေဲ့ နောကျဆုံးအခွအေနကေို ကခငြျဒသေ စဈဘေးရှောငျပွညျသူမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေး ကောျမတီ (The Kachin Humanitarian Concern Committee - KHCC) ရဲ့ ဥက်ကဋ်ဌလညျးဖွဈ၊ KBC ကခငြျနှဈခွငျးခရဈယာနျအဖှဲ့ခြုပျရဲ့ ဥက်ကဋ်ဌလညျးဖွဈတဲ့ ဒေါကျတာ Hkalam Samson က ဗှီအိုအကေို အခုလိုရှငျးပွပါတယျ။
"အခုပွနျဖို့ Return ကိစ်စမှာ အစိုးရထိနျးခြုပျတဲ့ ဧရိယာမှာ မိမိရဲ့ မူလနရေပျပွနျဖို့ကိစ်စ ဆှေးနှေးတဲ့အခြိနျမှာ KIA ထိနျးခြုပျနယျမွမှောရှိတဲ့ IDP တှလေညျး ပွနျဖို့ ကနြောျတို့ KIA နဲ့ ဆှေးနှေးပါတယျ။ KIA ကလညျး သဘောတူတဲ့ အတှကျကွောင့ျမို့ ဆိုတော့ ဒီဘကျကို ပွနျလာတဲ့အခြိနျမှာ သူတို့ရဲ့ သဘောတူညီမှုလညျး ပါတယျဆိုတော့ ကနြောျတို့က ဒီမှာ လုပျပေးလို့ အဆငျပွတောပေါ့။ ကနြောျတို့ အိမျတှေ ပွီးသှားပွီဆိုရငျ KIA ဘကျမှာရှိတဲ့ IDP တှလေညျး ပွနျလာဖို့ဖွဈပါတယျ။ လောလောဆယျဆယျကတော့ အခု ကနြောျတို့ Shelters တှေ ဆောကျလုပျနတေဲ့ ကာလပေါ့။ ပူတာအိုဘကျမှာ မတျလလောကျမှာ ပွနျဖို့ရှိတယျ။ ကနြောျတို့ ကနျပိုကျတီနဲ့ မွဈကွီးနားဘကျမှာလညျး တညျဆောကျနတေယျ။ ဆိုတော့ ဒီမတျလမကုနျခငျ ဧပွီမကြောျဘူးပေါ့ အဲ့လောကျမှာ အိမျပွနျနိုငျမယျလို့ ကနြောျတို့ ယုံကွညျပါတယျ။"
SEE ALSO: နေရပ်ပြန် စစ်ဘေးရှောင်တွေအတွက် လုံခြုံရေးအာမခံချက်လိုဒုက်ခသညျတှေ နရေပျရငျးကို ပွနျနိုငျရေး စီစဉျမှုတှကေတော့ အခကျအခဲ စိနျခေါျမှုတှကေ ရှိနတေုနျးပါပဲ။ နိုငျငံတကာရဲ့ အကူအညီရအောငျ အကောငျးဆုံးဖွဈအောငျ စီစဉျပေးနကွေပါတယျလို့ ကခငြျဒသေ စဈဘေးရှောငျပွညျသူမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးကောျမတီ ဥက်ကဋ်ဌ ဒေါကျတာ Hkalam Samson က ပွောပါတယျ။
"အခကျအခဲကတော့ အမြားကွီးနဲ့ ကွုံရမှာပဲ။ ကနြောျတောငျ ပွောဖူးပါတယျ၊ ထှကျပွေးရတာ လှယျသလောကျ ပွနျဖို့တော့ တောျတောျခကျမယ့ျ အနအေထားမှာ ရှိတယျလို့။ တခကြျကတော့ နိုငျငံတကာ အဖှဲ့အစညျးရဲ့ အကူအညီ မရဘူးဆိုရငျ ကနြောျတို့ ပွနျဖို့ တောျတောျခကျမယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုရငျ အိမျတှကေ နစေရာကို မရှိတော့တာ၊ နလေို့ကို မရတော့ဘူး။ အားလုံးက ပကြျစီးနပွေီ။ ပွီးရငျ ကနြောျတို့ Land Mine ကိစ်စတှပေေါ့။ Land Mine ကိစ်စ အခုတော့ တပျမတောျက ကွိုးစားဆောငျရှကျပေးနတေယျဆိုတော့ Process ကတော့ အဲ့လို Return ဘကျကို ဦးတညျနပေါပွီ။ သူတို့ပွနျပွီဆိုရငျ သူတို့ လယျယာခွံမွေ ပွနျလုပျလို့ရပါပွီ။ အဲ့ဘကျမှာ ကနြောျတို့ ကူညီဖို့ အဆငျသင့ျရှိပါတယျ။ မိမိရဲ့ခွံမွကေို ရှငျးလငျးပွီးမှ တောငျယာ လယျယာ လုပျတာတို့၊ ကနြောျတို့ အသကျမှေးဝမျးကြောငျးအတှကျ နိုငျငံတကာကလညျး ကူညီဖို့ အဆငျသင့ျရှိပါတယျ။ Small Projects တှပေေါ့နောျ။"
အခုဆိုရငျတော့ IDP စခနျးထဲက ဒုက်ခသညျတခြို့ သူတို့ရဲ့ နရေပျ ကြေးရှာတှဆေီ ပွနျပွီး အိမျတှေ သှားရောကျသန့ျရှငျးတာ၊ ခွံတှရှေငျးလငျး ပွငျဆငျနကွေပွီလို့ ကခငြျပွညျနယျ ဝိုငျးမောျမွို့နယျ အစိုးရထိနျးခြုပျနယျမွထေဲက Mai Na ပွညျတှငျး ဒုက်ခသညျစခနျးက ကခငြျလူငယျအမြိုးသမီး Hpau Dut Lu Htoi က ပွောပွပါတယျ။
"ဟုတျကဲ့ ပွနျဖို့အစီအစဉျရှိပါတယျ။ ကမြတို့ ကမ့ျပျမှာကတြော့ ပွနျဖို့ ၁၇ ရှာထဲမှာ ပါတာပေါ့နောျ။ သူတို့ အခု ကိုယ့ျနရောတှမှော ကိုယ့ျကြေးရှာတှမှော ပွနျသှားပွီးမှ ခွုံတှေ သဈပငျတှေ သှားရှငျးလငျးနကွေတယျ။ အိမျတှနေနေိုငျဖို့အတှကျ ဘုရားကြောငျးတှကေို သှားရှငျးလငျးတာတှေ နေ့တိုငျးသှားလုပျတာတှေ ရှိတယျ။ အဓိက ကမြတို့လိုလားတာကတော့ အဓိကကတြော့ လုံခွုံမှုပိုငျး လိုအပျတယျ။ ဒီတပျမတောျ ၂ ဖှဲ့စလုံးက သူတို့ကွောင့ျဖွဈတဲ့အတှကျ သူတို့က အဓိက တာဝနျယူစခေငြျတယျ။ ကမြတို့သှားနမေယ့ျ ရှာတှမှော မိုငျးတှရှေငျးလငျးပေးဖို့ လိုအပျတယျ။ ကမြတို့အိမျတှေ လုံခွုံမှုရှိရှိနဲ့ လုပျကိုငျစားသောကျဖို့အတှကျ အခကျအခဲတှေ ရှိနိုငျတဲ့အတှကျ ၁ နှဈ ၂ နှဈလောကျတော့ စားသောကျနထေိုငျဖို့ အတှကျလညျး တာဝနျယူမှုတှေ လုပျစခေငြျပါတယျ၊ အစိုးရပိုငျးက။ ပွီးတော့ ကနြျးမာရေး၊ ပညာရေးပိုငျးလညျး အဆငျပွပွေီးမှ လြှပျစဈမီးတှကေ အစပေါ့နောျ၊ အဲ့ဒါတှကေ မရှိမဖွဈ လိုအပျတယျပေါ့နောျ။ ၂ လပိုငျးကုနျ ၃ လပိုငျးလောကျမှ ပွနျကွဖို့ လုပျနကွေတဲ့ အခွအေနမှော ရှိပါတယျ။"
SEE ALSO: စစ်ပြေးဒုက္ခသည်များအရေး ဘယ်လိုဖြေရှင်းကြမလဲ (တိုက်ရိုက်လေလှိုင်း)ကခငြျငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ IDP အရေး လှုပျရှားဆောငျရှကျနတေဲ့ ကို Lum Zawng ကတော့ ကခငြျပွညျနယျတှငျးမှာ နိုငျငံရေး၊ စဈရေး ခိုငျမာတဲ့ အာမခံခကြျ မရှိသေးဘဲနဲ့ စဈပွေးဒုက်ခသညျတှေ နရေပျမပွနျသင့ျသေးဘူးလို့ သူ့စိုးရိမျခကြျ ပွောပွပါတယျ။
"နိုငျငံရေးနဲ့ စဈရေးက ဘာမှ အာမခံခကြျမရှိတဲ့ အနအေထား ဖွဈနတေယျ။ ဒီလိုအနအေထားတခုမှာ ဘယျသူဘယျဝါက တာဝနျယူပွီးမှ ဘယျသူဘယျဝါက တာဝနျခံမှာလဲ ဆိုတာက အဓိကဖွဈတယျ။ ဒီ IDP တှနေဲ့ ပတျသကျပွီးမှ နရေပျပွနျရေးက သုံးပှင့ျဆိုငျပေါ့။ IDP၊ နောကျ အစိုးရ၊ နောကျပွီးရငျ လကျနကျကိုငျထားတဲ့သူတှေ၊ အဓိက အဲ့သုံးပှင့ျဆိုငျက အရမျးအရေးကွီးတယျလို့ မွငျတယျ။ ဒီသုံးပှင့ျဆိုငျက ဘယျလောကျအထိ ဒီ Return နဲ့ပတျသကျပွီး တာဝနျယူမှု တာဝနျခံမှု ဘယျလိုလုပျမလဲ ဆိုတာကတော့ နိုငျငံတောျအစိုးရနဲ့ ဒီလကျနကျကိုငျထားတဲ့ သူတှအေပေါျမှာ အဓိက တာဝနျရှိတယျ။ ဒီဘကျက စဈရေးအရလညျး KIA နဲ့ တပျဘကျက Agreement သောျလညျးကောငျး၊ Statement သောျလညျးကောငျး ဘာမှ ရရေရောရာမရှိတဲ့ အနအေထားတခုမှာ စဈရေး၊ နိုငျငံရေးအရ ပွီးရငျ သူတို့ရဲ့ ဘဝနထေိုငျစားသောကျမှုနဲ့ အခှင့ျအရေး၊ လူမှုဘဝဝနျးကငြျ ပုံမှနျပွနျရဖို့ တခါတညျး ဖနျတီးပေးလို့မရဘူး။ အလုပျအကိုငျ အခှင့ျအလမျးကအစ စိနျခေါျမှု အခကျအခဲတှေ မြားစှာရှိမယျလို့ ကနြောျတို့ တှေ့မွငျနရေတယျ။"
ကခငြျပွညျနယျထဲမှာ ကခငြျလှတျမွောကျရေးအဖှဲ့ (KIO) လကျအောကျခံ ကခငြျလှတျမွောကျရေးတပျ (KIA) နဲ့ မွနျမာအစိုးရ စဈတပျတို့ကွား ၁၉၉၄ ကနစေလို့ ၁၇ နှဈတာ အပဈရပျပွီးတဲ့အခြိနျ ၂၀၁၁ ခုနှဈကစလို့ တကြော့ပွနျ စဈပွနျဖွဈခဲ့တာ ဒီနှဈဆိုရငျ ၁၀ နှဈတငျးတငျး ပွည့ျတော့မှာဖွဈပွီး ဒီကခငြျစဈကွောင့ျ ဒုက်ခသညျတသိနျးကြောျ နရေပျရငျးတှကေနေ ဘေးလှတျရာကို ထှကျပွေးတိမျးရှောငျခဲ့ရတာ ဖွဈပါတယျ။