ကိုဗစ်မျိုးကွဲသစ် သေဆုံးမူ ကာကွယ်လျှော့ချရေး

ကိုဗစ်မျိုးကွဲသစ် သေဆုံးမူ ကာကွယ်လျှော့ချရေး

မြန်မာနိုင်ငံကို ရောက်ရှိလာတဲ့၊ ပြင်းထန်တဲ့ အိန္ဒိယက ကိုဗစ်-19 ဗီဇပြောင်းမျိုးကွဲသစ်အပါအဝင်၊ အခြားမျိုးကွဲသစ်တွေကြောင့်၊ သေဆုံးမူတွေများလာမှာကို ကျန်းမာရေးတာဝန်ရှိသူတွေက စိုးရိမ်နေကြပါတယ်။

ကိုဗစ်ပိုး မျိုးကွဲသစ်တွေကြောင့် သေဆုံးမူမများရေး၊ အဓိကလုပ်သင့်တာက သံသယလက္ခဏာတွေ စပေါ်တာနဲ့၊ စောစောစီးစီး ဆေးရုံ၊ ဆေးခန်း၊ ကုသမူဌာန၊ သက်ဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးဌာနတွေ ပြဖို့၊ ဆက်သွယ်ဖို့ပါ။ အထူးသဖြင့် ကိုဗစ် ဖြစ်ပွားမူများနေတဲ့ နေရာတွေမှာနေနေပြီး၊ ဖြစ်ပွားခဲ့သူတွေနဲ့ ထိတွေ့ခဲ့သူတွေမှာ၊ သံသယလက္ခဏာတွေဖြစ်တဲ့ ဖျားတာ၊ ချောင်းဆိုးတာ၊ မောတာ၊ အနံပျောက်တာ၊ အာခေါင်နာတာစတာတွေ ဖြစ်လာလျှင်၊ အချိန်မဆိုင်းဘဲ ချင်ချင်းသွားပြသင့်ပါတယ်။ အကြောင်းက မျိုးကွဲသစ်တွေရဲ့ ပိုပြင်းထန်မူကြောင့် ရုတ်တရက် အခြေအနေ ဆိုးသွားနိုင်လို့ပါ။ ယခင်က အသက်ရှုရခက်လာချိန်မှာ၊ မဖြစ်မနေ ဆေးရုံ ဆေးခန်းပြဖို့ပြောခဲ့ကြပေမယ့်၊ အခုတော့ အသက်ရှုဖို့ ခက်ခဲတဲ့အချိန်အထိ မစောင့်ဆိုင်းသင့်တော့ပါဘူး။ အကြောင်းက အသက်ရှုကျပ်တဲ့အဆင့် စရောက်ချိန်မှာ အဆုပ်ယောင်တာများသွားပြီး၊ အောက်ဆီဂျင်ရရှိမူ ရုတ်တရက် ကျဆင်းသွားနိုင်ကာ နောက်ကျသွားနိုင်လို့ပါ။ ဒါ့အပြင် အခြားခန္ဓာကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတွေလည်း၊ တချို့လူတွေမှာ ထိခိုက်ပျက်စီးသွားနိုင်ကာ ချက်ချင်း အခြေအနေဆိုးသွားနိုင်ပါတယ်။

အခုလို စောစောပြသနိုင်ခြင်းဖြင့် အသက်ဆုံးရူံးတဲ့အထိ မဖြစ်တာအပါအဝင် အကျိုးကျေးဇူးအများကြီး ရနိုင်ပါတယ်။ စောစောသွားပြခြင်းဖြင့်၊ စစချင်း သံသယလူနာအဖြစ် စစ်ဆေးမူတွေနဲ့ အန္တရာယ်ရှိမရှိ စောင့်ကြည့် စစ်ဆေးမူတွေ (အောက်ဆီဂျင်ပမာဏနဲ့ အခံရောဂါ Comorbid ရှိမရှိ) ကို အဆင့်ဆင့် ဦးစားပေးစနစ်နဲ့ လုပ်ပေးသွားနိုင်ပါတယ်။ ကိုဗစ်ပိုးတွေ့ပြီး မပြင်းထန်သေးတဲ့ သာမန်အဆင့်မှာ အနံ့ပျောက်လူနာတွေကို သီးသန့်ခွဲထားတဲ့နေရာတွေမှာ (Quarantine) ခွဲပေးထားပြီး၊ အခြေအနေကို ဆက်စောင့်ကြည့်ပေးနိုင်ပါတယ်။

အခြေအနေ စိုးရိမ်ရနိုင်ခြေပေါ်လာလျှင်လဲ၊ ပြင်းထန်အဆင့် မရောက်ခင်၊ လိုအပ်တဲ့ ကုသဆေးတွေ (ဥပမာ Dexamethasone နဲ့ အခြားအရောင်ကျဆေးတွေ၊ အောက်ဆီဂျင် စတာတွေ) ပေးကာ၊ အောက်ဆီဂျင်ကျတဲ့အဆင့်နဲ့ အဆုပ်ရောင်တာအပါအဝင် အခြားခန္တာကိုယ်အင်္ဂါတွေ မထိခိုက်တဲ့အဆင့် မရောက်အောင် ကြိုတင်ကုသထားပေးနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် စောစောပိုးတွေ့ခြင်းဖြင့်၊ ထိတွေ့ခဲ့သူတွေကို စောစောနောက်ကြောင်းခံလိုက်၊ သီးသန့်ခွဲ စောင့်ကြည့်ကာကွယ်ပေးတာတွေ လုပ်နိုင်ပြီး၊ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးအတွက်လည်း အထောက်အကူပြုသွားပါတယ်။

လက်ရှိမှာ ကူးစက်မြန် ပြင်းထန်တဲ့ ကိုဗစ်မျိုးကွဲသစ်တွေကြောင့် ကိုဗစ် တတိယလှိုင်း ဖြစ်မလာရေး ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ကုသမူတွေလုပ်ရာမှာ၊ ဆေးပစ္စည်းနဲ့ ကျန်းမာရေးဘတ်ဂျက် အခြေခံအားဖြင့် လုံလောက်နေပေမယ့်၊ ဆေးဝန်ထမ်း လူအင်အားအရင်းအမြှစ် (HR) အားနည်းနေတဲ့ စိန်ခေါ်မူတော့ ကြုံနေရပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ ဆေးဝန်ထမ်း Volunteer စေတနာဝန်ထမ်းတွေနဲ အလှူရှင်တွေရဲ့ အကူအညီ အရေးတကြီး လိုအပ်နေပါတယ်။ အခုလို စိန်ခေါ်မူတွေ ရှိနေချိန်မှာ၊ ကူးစက်ခံရသူတွေ ရုတ်တရက်မြင့်တက်လာပြီး ဆေးရုံနဲ့ကျန်းမာရေးစနစ် မနိုင်မနင်းဖြစ်ကာ၊ မလိုအပ်တဲ့ သေဆုံးမူတွေ များမလာရေးအတွက်၊ ပြည်သူအားလုံးအနေနဲ့လည်း၊ အချိန်တိုင်း နေရာတိုင်းမှာ ကိုဗစ်ကာကွယ်ရေး နည်းလမ်းတွေကို လိုက်နာကျင့်သုံးကြဖို့ အရေးကြီးနေပါပြီ။

ဒီအကြောင်း ပိုမိုသိရှိနားလည်နိုင်ဖို့ ကိုဝင်းမင်းက ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာန ပြောခွင့်ရနဲ့၊ အမေရိကန် CDC ကူးစက်ရောဂါ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးဌာနမှာ သင်ယူခဲ့တဲ့၊ ကူးစက်ရောဂါဗေဒ ကျွမ်းကျင်သူ ဒေါက်တာသန်းနိုင်စိုး, ကို မေးထားပါတယ်။

== Unicode ==

မွနျမာနိုငျငံကို ရောကျရှိလာတဲ့၊ ပွငျးထနျတဲ့ အိန်ဒိယက ကိုဗဈ-19 ဗီဇပွောငျးမြိုးကှဲသဈအပါအဝငျ၊ အခွားမြိုးကှဲသဈတှကွေောင့ျ၊ သဆေုံးမူတှမြေားလာမှာကို ကနြျးမာရေးတာဝနျရှိသူတှကေ စိုးရိမျနကွေပါတယျ။

ကိုဗဈပိုး မြိုးကှဲသဈတှကွေောင့ျ သဆေုံးမူမမြားရေး၊ အဓိကလုပျသင့ျတာက သံသယလက်ခဏာတှေ စပေါျတာနဲ့၊ စောစောစီးစီး ဆေးရုံ၊ ဆေးခနျး၊ ကုသမူဌာန၊ သကျဆိုငျရာ ကနြျးမာရေးဌာနတှေ ပွဖို့၊ ဆကျသှယျဖို့ပါ။ အထူးသဖွင့ျ ကိုဗဈ ဖွဈပှားမူမြားနတေဲ့ နရောတှမှောနနေပွေီး၊ ဖွဈပှားခဲ့သူတှနေဲ့ ထိတှေ့ခဲ့သူတှမှော၊ သံသယလက်ခဏာတှဖွေဈတဲ့ ဖြားတာ၊ ခြောငျးဆိုးတာ၊ မောတာ၊ အနံပြောကျတာ၊ အာခေါငျနာတာစတာတှေ ဖွဈလာလြှငျ၊ အခြိနျမဆိုငျးဘဲ ခငြျခငြျးသှားပွသင့ျပါတယျ။ အကွောငျးက မြိုးကှဲသဈတှရေဲ့ ပိုပွငျးထနျမူကွောင့ျ ရုတျတရကျ အခွအေနေ ဆိုးသှားနိုငျလို့ပါ။ ယခငျက အသကျရှုရခကျလာခြိနျမှာ၊ မဖွဈမနေ ဆေးရုံ ဆေးခနျးပွဖို့ပွောခဲ့ကွပမေယ့ျ၊ အခုတော့ အသကျရှုဖို့ ခကျခဲတဲ့အခြိနျအထိ မစောင့ျဆိုငျးသင့ျတော့ပါဘူး။ အကွောငျးက အသကျရှုကပြျတဲ့အဆင့ျ စရောကျခြိနျမှာ အဆုပျယောငျတာမြားသှားပွီး၊ အောကျဆီဂငြျရရှိမူ ရုတျတရကျ ကဆြငျးသှားနိုငျကာ နောကျကသြှားနိုငျလို့ပါ။ ဒါ့အပွငျ အခွားခန်ဓာကိုယျတှငျးအငျ်ဂါတှလေညျး၊ တခြို့လူတှမှော ထိခိုကျပကြျစီးသှားနိုငျကာ ခကြျခငြျး အခွအေနဆေိုးသှားနိုငျပါတယျ။

အခုလို စောစောပွသနိုငျခွငျးဖွင့ျ အသကျဆုံးရူံးတဲ့အထိ မဖွဈတာအပါအဝငျ အကြိုးကြေးဇူးအမြားကွီး ရနိုငျပါတယျ။ စောစောသှားပွခွငျးဖွင့ျ၊ စစခငြျး သံသယလူနာအဖွဈ စဈဆေးမူတှနေဲ့ အန်တရာယျရှိမရှိ စောင့ျကွည့ျ စဈဆေးမူတှေ (အောကျဆီဂငြျပမာဏနဲ့ အခံရောဂါ Comorbid ရှိမရှိ) ကို အဆင့ျဆင့ျ ဦးစားပေးစနဈနဲ့ လုပျပေးသှားနိုငျပါတယျ။ ကိုဗဈပိုးတှေ့ပွီး မပွငျးထနျသေးတဲ့ သာမနျအဆင့ျမှာ အနံ့ပြောကျလူနာတှကေို သီးသန့ျခှဲထားတဲ့နရောတှမှော (Quarantine) ခှဲပေးထားပွီး၊ အခွအေနကေို ဆကျစောင့ျကွည့ျပေးနိုငျပါတယျ။

အခွအေနေ စိုးရိမျရနိုငျခွပေေါျလာလြှငျလဲ၊ ပွငျးထနျအဆင့ျ မရောကျခငျ၊ လိုအပျတဲ့ ကုသဆေးတှေ (ဥပမာ Dexamethasone နဲ့ အခွားအရောငျကဆြေးတှေ၊ အောကျဆီဂငြျ စတာတှေ) ပေးကာ၊ အောကျဆီဂငြျကတြဲ့အဆင့ျနဲ့ အဆုပျရောငျတာအပါအဝငျ အခွားခန်တာကိုယျအငျ်ဂါတှေ မထိခိုကျတဲ့အဆင့ျ မရောကျအောငျ ကွိုတငျကုသထားပေးနိုငျပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ စောစောပိုးတှေ့ခွငျးဖွင့ျ၊ ထိတှေ့ခဲ့သူတှကေို စောစောနောကျကွောငျးခံလိုကျ၊ သီးသန့ျခှဲ စောင့ျကွည့ျကာကှယျပေးတာတှေ လုပျနိုငျပွီး၊ ကာကှယျထိနျးခြုပျရေးအတှကျလညျး အထောကျအကူပွုသှားပါတယျ။

လကျရှိမှာ ကူးစကျမွနျ ပွငျးထနျတဲ့ ကိုဗဈမြိုးကှဲသဈတှကွေောင့ျ ကိုဗဈ တတိယလှိုငျး ဖွဈမလာရေး ကာကှယျထိနျးခြုပျကုသမူတှလေုပျရာမှာ၊ ဆေးပစ်စညျးနဲ့ ကနြျးမာရေးဘတျဂကြျ အခွခေံအားဖွင့ျ လုံလောကျနပေမေယ့ျ၊ ဆေးဝနျထမျး လူအငျအားအရငျးအမွှဈ (HR) အားနညျးနတေဲ့ စိနျခေါျမူတော့ ကွုံနရေပါတယျ။ ဒီနရောမှာ ဆေးဝနျထမျး Volunteer စတေနာဝနျထမျးတှနေဲ အလှူရှငျတှရေဲ့ အကူအညီ အရေးတကွီး လိုအပျနပေါတယျ။ အခုလို စိနျခေါျမူတှေ ရှိနခြေိနျမှာ၊ ကူးစကျခံရသူတှေ ရုတျတရကျမွင့ျတကျလာပွီး ဆေးရုံနဲ့ကနြျးမာရေးစနဈ မနိုငျမနငျးဖွဈကာ၊ မလိုအပျတဲ့ သဆေုံးမူတှေ မြားမလာရေးအတှကျ၊ ပွညျသူအားလုံးအနနေဲ့လညျး၊ အခြိနျတိုငျး နရောတိုငျးမှာ ကိုဗဈကာကှယျရေး နညျးလမျးတှကေို လိုကျနာကငြ့ျသုံးကွဖို့ အရေးကွီးနပေါပွီ။

ဒီအကွောငျး ပိုမိုသိရှိနားလညျနိုငျဖို့ ကိုဝငျးမငျးက ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာန ပွောခှင့ျရနဲ့၊ အမရေိကနျ CDC ကူးစကျရောဂါ ကာကှယျထိနျးခြုပျရေးဌာနမှာ သငျယူခဲ့တဲ့၊ ကူးစကျရောဂါဗဒေ ကြှမျးကငြျသူ ဒေါကျတာသနျးနိုငျစိုး, ကို မေးထားပါတယျ။