ကိုဗစ်-၁၉ ကို ဆက်လက်ကာကွယ်ရေး အရေးတကြီးအဆင့်

ကိုဗစ်-၁၉ ကို ဆက်လက်ကာကွယ်ရေး အရေးတကြီးအဆင့်

မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်-19 တတိယလှိုင်း ပြင်းထန်လာပြီး သေရေးရှင်ရေး ရုန်းကန်လာရချိန်မှာ၊ ပိုးကူးစက်မူ ဆက်မတက်ရအောင်၊ ကာကွယ်ရေးတွေ အလေးအနက် ဆက်လုပ်ဖို့ ကျန်းမာရေးတာဝန်ရှိသူတွေက အကြံပြုတိုက်တွန်းနေပါတယ်။

လက်ရှိ ကိုဗစ်ပိုးကူးစက်မူဖြစ်စဉ်က တဟုန်ထိုးပြန်တက်မလား။ ဆက်ပြီးတန်းလာကာ၊ ပြန်ကျလာနိုင်ချေ ရှိမလားဆိုတဲ့ အရေးကြီးတဲ့ လမ်းဆုံလမ်းခွကို ရောက်နေပုံရပါတယ်။ မေလကုန်မှာ အိန္ဒိယကနေတဆင့် ကိုဗစ် စတင်ဝင်လာခဲ့တဲ့ ချင်းပြည်နယ်နဲ့ စစ်ကိုင်းတိုင်း နယ်စပ်တွေမှာ ပိုးတွေ့နှုန်းတွေ ပြန်ကျလာပြီး၊ ဇူလိုင်လလယ်မှာ တနိုင်ငံလုံး ပိုးတွေ့သူ အရေအတွက်အများဆုံးနဲ့ ဇူလိုင် တတိယပတ်ဝန်းကျင်မှာ ပိုးတွေ့နှုန်း (၄၀)% ဝန်းကျင်အမြင့်ဆုံး ဖြစ်ခဲ့ရာကနေ၊ အခု ဇူလိုင်လကုန်ကစပြီး ဆက်ထောင်မတက်တော့ဘဲ၊ (၃၀)% ကျော်ဝန်းကျင်မှာ စတန်းလာနေပုံရပါတယ်။ အဓိက လက်ရှိ အားလပ်ရက်ရှည်ကာလအတွင်း ပြည်သူအများစုက အိမ်မှာ အဓိကနေပေးတာက၊ တဖြည်းဖြည်း စပြီးထိရောက်လာပုံရပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ အခုလို အချိန်မှာ လက်ရှိ ကာကွယ်ရေးတွေကို မပေ့ါလိုက်ကြဖို့ သတိပြုရမယ့် အရေးကြီးဆုံး ဖြစ်ပါတယ်။ အကြောင်းက အခုဝင်လာခဲ့တဲ့ Delta ကိုဗစ်ပိုးမျိုးကွဲသစ်က ကူးစက်မူမြန်လွန်းရာမှာ အရင် အမျိုးအစားတွေ ကူးစက်မူူနှုန်းထက် အဆပေါင်းများစွာ ရှိနေပြီး၊ လူနေထူထပ်တဲ့ဒေသတွေမှာ အများကြီးကူးကုန်ကာ၊ အောက်ဆီဂျင် လိုအပ်တာမျိုး ပြင်းထန်လာတာကလည်း အများကြီးပိုဆိုးလာနေချိန်မှာ၊ ဆေးရုံဝန်ထမ်း မလုံလောက်တာနဲ့ တိုက်ဆိုင်ပြီး၊ ဝန်ပိပြတ်လပ်လာကာ၊ အိမ်မှာနေပြီး ဆေးရုံတက်ဖို့စောင့်ရင်း သေဆုံးမူတွေ မြင့်တက်လာနေလို့ပါ။ အဲ့ဒီတော့ လက်ရှိ အိမ်မှာ အဓိကနေတာ၊ အပြင်ထွက်ရလျှင်လဲ ကြိုတင်ကာကွယ်ရေး အပြည့်လုပ်တာနဲ့၊ အခုတဖြည်းဖြည်း ရောက်လာနေတဲ့ ကာကွယ်ဆေးထိုးတာတွေကို အရှိန်နဲ့ဆက်လုပ်သွားဖို့ အရေးကြီးလာပါတယ်။ အခုလို ကာကွယ်ရေးတွေ လုပ်နိုင်လေလေ၊ ကူးစက်မူတွေ ဆက်ထောင်မတက်လေ ဖြစ်ပေမယ့် ဒီကာကွယ်ရေးတွေ လျော့ကျသွားလျှင်တော့ ကူးစက်မူက ပြန်ထိုးထောင်တက်လာနိုင်ပါတယ်။

ဒီနေရာမှာ လက်ရှိပိုးမျိုးကွဲသစ် ဝင်ရောက်လာမူ လမ်းကြောင်းပေါ်မှာ မရှိတဲ့ ကျေးလက်ဒေသတွေနဲ့ တချို့တိုင်းနဲ့ ပြည်နယ်တွေမှာ ကူးစက်မူမဖြစ်သေးတာ (သို့မဟုတ်) အရမ်းမဖြစ်သေးဘဲ နည်းနည်းစီသာ ဖြစ်တာတွေ ရှိနေပါတယ်။ အခုလိုနေရာတွေကို ကူးစက်ဝင်ရောက်မူ စများလာပြီး၊ တနိုင်ငံလုံး ပိုးတွေနှုန်း ပြန်ထိုးထောင်တက်လာစေမှာကို စိုးရိမ်ရတာမို့၊ ဒီနေရာတွေမှာ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ကုသမူတွေ ပိုကြိုတင်ပြင်ဆင်ဖို့ အထူးအရေးကြီးလာနေပါတယ်။ အဓိကကတော့ ဒီဒေသတွေဆီ သွားသူတွေကို၊ ပိုးစစ်ဆေးတာ၊ ပိုးရှိသူနဲ့ထိတွေ့ထားသူကို နောက်ကြောင်းခံလိုက်ပြီး သီးခြားခွဲထားတာ (Quarantine) စတဲ့ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးတွေအပြင်၊ ကုသမူအတွက်ပါ ဖြစ်လာလျှင် ဆေးရုံကုတင်နဲ့ အောက်ဆီဂျင်အလုံအလောက်ရှိဖို့ ကြိုပြင်ထားဖို့ အလွန်အရေးကြီးနေပါတယ်။

အခုလို အဘက်ဘက်မှာ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်နိုင်လျှင်တော့၊ ကူးစက်မူတွေ ဆက်ထောက်မတက်တော့ဘဲ၊ တန်းလာပြီး တဖြည်းဖြည်း စကျလာနိုင်ကာ၊ ဆေးရုံတွေမှာ လူနာတွေ ဝန်မပိတော့ဘဲ၊ အောက်ဆီဂျင်အပါအဝင် ပိုမိုပြည့်စုံတဲ့ စစ်ဆေးကုသမူတွေ ရလာလျှင်တော့၊ သေဆုံးရမူတွေကိုလည်း ပြန်လျော့ချလာနိုင်မှာပါ။ အခုလောလောဆယ်မှာတော့၊ ပိုးကူးစက်မူက ထောင်မတက်ဘဲ တန်းလာနေပုံရပေမယ့်၊ သေဆုံးမူကတော့ ဆက်တက်နေဆဲပါ။ ဒါကလည်း ကိုဗစ်မျိုးကွဲသစ် ခန့်မှန်းရ ပိုခက်လာတဲ့ သဘာဝအရ အရင်ကူးစက်ထားပြီးသူတွေ ကာလတစ်ခုထိန်းထားနိုင်ခဲ့ပေမယ့် အမှတ်မထင်ကာလတစ်ခုမှာ သေဆုံးရတဲ့အထိ ပြင်းထန်လွန်းတဲ့ အခြေအနေသစ် တွေကြုံရတာကြာင့်လည်း ပါပါတယ်။ ဥပမာ လူနာက မမောဘဲ ကိုယ်တွင်းမှာ အောက်ဆီဂျင်ကျနေပြီး ရုတ်ချည်းသေဆုံးသွားရတာမျိုးပါ။ ဒါပေမဲ့ လက်ရှိမှာ ကိုဗစ်ကုသရေးစခန်းတွေ၊ ပုဂ္ဂလိကနေရာတွေ တိုးချဲ့ဖွင့်လာတာကြောင့်၊ အတတ်နိုင်ဆုံး စောစော ဒေသန္တရကျန်းမာရေးဌာနတွေကို အကြောင်းကြားထားပြီး ကုသမူခံယူခြင်းအားဖြင့်လည်း၊ အသက်အန္တရာယ် မထိခိုက်အောင် လိုအပ်တာတွေ (ဥပမာ အရောင်ကျဆေး Dexamethasone မျိုးပေးတာ) ကြိုစစ်ဆေးကုသပေးနိုင်ပြီး၊ သေဆုံးမူ တဖြည်းဖြည်း လျော့ကျစေနိုင်ပါတယ်။

ဒီအကြောင်း ပိုမိုသိရှိနားလည်နိုင်ဖို့ ကိုဝင်းမင်းက ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာန ပြောခွင့်ရနဲ့၊ အမေရိကန် CDC ကူးစက်ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးဌာနမွာ လေ့လာသင်ကြားခဲ့တဲ့၊ ကူးစက်ရောဂါဗေဒကျွမ်းကျင်သူ ဒေါက်တာသန်းနိုင်စိုး,ကို မေးထားပါတယ်။

== Unicode ==

မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုဗဈ-19 တတိယလှိုငျး ပွငျးထနျလာပွီး သရေေးရှငျရေး ရုနျးကနျလာရခြိနျမှာ၊ ပိုးကူးစကျမူ ဆကျမတကျရအောငျ၊ ကာကှယျရေးတှေ အလေးအနကျ ဆကျလုပျဖို့ ကနြျးမာရေးတာဝနျရှိသူတှကေ အကွံပွုတိုကျတှနျးနပေါတယျ။

လကျရှိ ကိုဗဈပိုးကူးစကျမူဖွဈစဉျက တဟုနျထိုးပွနျတကျမလား။ ဆကျပွီးတနျးလာကာ၊ ပွနျကလြာနိုငျခြေ ရှိမလားဆိုတဲ့ အရေးကွီးတဲ့ လမျးဆုံလမျးခှကို ရောကျနပေုံရပါတယျ။ မလေကုနျမှာ အိန်ဒိယကနတေဆင့ျ ကိုဗဈ စတငျဝငျလာခဲ့တဲ့ ခငြျးပွညျနယျနဲ့ စဈကိုငျးတိုငျး နယျစပျတှမှော ပိုးတှေ့နှုနျးတှေ ပွနျကလြာပွီး၊ ဇူလိုငျလလယျမှာ တနိုငျငံလုံး ပိုးတှေ့သူ အရအေတှကျအမြားဆုံးနဲ့ ဇူလိုငျ တတိယပတျဝနျးကငြျမှာ ပိုးတှေ့နှုနျး (၄၀)% ဝနျးကငြျအမွင့ျဆုံး ဖွဈခဲ့ရာကနေ၊ အခု ဇူလိုငျလကုနျကစပွီး ဆကျထောငျမတကျတော့ဘဲ၊ (၃၀)% ကြောျဝနျးကငြျမှာ စတနျးလာနပေုံရပါတယျ။ အဓိက လကျရှိ အားလပျရကျရှညျကာလအတှငျး ပွညျသူအမြားစုက အိမျမှာ အဓိကနပေေးတာက၊ တဖွညျးဖွညျး စပွီးထိရောကျလာပုံရပါတယျ။

ဒါပမေဲ့ အခုလို အခြိနျမှာ လကျရှိ ကာကှယျရေးတှကေို မပေ့ါလိုကျကွဖို့ သတိပွုရမယ့ျ အရေးကွီးဆုံး ဖွဈပါတယျ။ အကွောငျးက အခုဝငျလာခဲ့တဲ့ Delta ကိုဗဈပိုးမြိုးကှဲသဈက ကူးစကျမူမွနျလှနျးရာမှာ အရငျ အမြိုးအစားတှေ ကူးစကျမူူနှုနျးထကျ အဆပေါငျးမြားစှာ ရှိနပွေီး၊ လူနထေူထပျတဲ့ဒသေတှမှော အမြားကွီးကူးကုနျကာ၊ အောကျဆီဂငြျ လိုအပျတာမြိုး ပွငျးထနျလာတာကလညျး အမြားကွီးပိုဆိုးလာနခြေိနျမှာ၊ ဆေးရုံဝနျထမျး မလုံလောကျတာနဲ့ တိုကျဆိုငျပွီး၊ ဝနျပိပွတျလပျလာကာ၊ အိမျမှာနပွေီး ဆေးရုံတကျဖို့စောင့ျရငျး သဆေုံးမူတှေ မွင့ျတကျလာနလေို့ပါ။ အဲ့ဒီတော့ လကျရှိ အိမျမှာ အဓိကနတော၊ အပွငျထှကျရလြှငျလဲ ကွိုတငျကာကှယျရေး အပွည့ျလုပျတာနဲ့၊ အခုတဖွညျးဖွညျး ရောကျလာနတေဲ့ ကာကှယျဆေးထိုးတာတှကေို အရှိနျနဲ့ဆကျလုပျသှားဖို့ အရေးကွီးလာပါတယျ။ အခုလို ကာကှယျရေးတှေ လုပျနိုငျလလေေ၊ ကူးစကျမူတှေ ဆကျထောငျမတကျလေ ဖွဈပမေယ့ျ ဒီကာကှယျရေးတှေ လြော့ကသြှားလြှငျတော့ ကူးစကျမူက ပွနျထိုးထောငျတကျလာနိုငျပါတယျ။

ဒီနရောမှာ လကျရှိပိုးမြိုးကှဲသဈ ဝငျရောကျလာမူ လမျးကွောငျးပေါျမှာ မရှိတဲ့ ကြေးလကျဒသေတှနေဲ့ တခြို့တိုငျးနဲ့ ပွညျနယျတှမှော ကူးစကျမူမဖွဈသေးတာ (သို့မဟုတျ) အရမျးမဖွဈသေးဘဲ နညျးနညျးစီသာ ဖွဈတာတှေ ရှိနပေါတယျ။ အခုလိုနရောတှကေို ကူးစကျဝငျရောကျမူ စမြားလာပွီး၊ တနိုငျငံလုံး ပိုးတှနှေုနျး ပွနျထိုးထောငျတကျလာစမှောကို စိုးရိမျရတာမို့၊ ဒီနရောတှမှော ကာကှယျထိနျးခြုပျကုသမူတှေ ပိုကွိုတငျပွငျဆငျဖို့ အထူးအရေးကွီးလာနပေါတယျ။ အဓိကကတော့ ဒီဒသေတှဆေီ သှားသူတှကေို၊ ပိုးစဈဆေးတာ၊ ပိုးရှိသူနဲ့ထိတှေ့ထားသူကို နောကျကွောငျးခံလိုကျပွီး သီးခွားခှဲထားတာ (Quarantine) စတဲ့ ကာကှယျထိနျးခြုပျရေးတှအေပွငျ၊ ကုသမူအတှကျပါ ဖွဈလာလြှငျ ဆေးရုံကုတငျနဲ့ အောကျဆီဂငြျအလုံအလောကျရှိဖို့ ကွိုပွငျထားဖို့ အလှနျအရေးကွီးနပေါတယျ။

အခုလို အဘကျဘကျမှာ ကာကှယျထိနျးခြုပျနိုငျလြှငျတော့၊ ကူးစကျမူတှေ ဆကျထောကျမတကျတော့ဘဲ၊ တနျးလာပွီး တဖွညျးဖွညျး စကလြာနိုငျကာ၊ ဆေးရုံတှမှော လူနာတှေ ဝနျမပိတော့ဘဲ၊ အောကျဆီဂငြျအပါအဝငျ ပိုမိုပွည့ျစုံတဲ့ စဈဆေးကုသမူတှေ ရလာလြှငျတော့၊ သဆေုံးရမူတှကေိုလညျး ပွနျလြော့ခလြာနိုငျမှာပါ။ အခုလောလောဆယျမှာတော့၊ ပိုးကူးစကျမူက ထောငျမတကျဘဲ တနျးလာနပေုံရပမေယ့ျ၊ သဆေုံးမူကတော့ ဆကျတကျနဆေဲပါ။ ဒါကလညျး ကိုဗဈမြိုးကှဲသဈ ခန့ျမှနျးရ ပိုခကျလာတဲ့ သဘာဝအရ အရငျကူးစကျထားပွီးသူတှေ ကာလတဈခုထိနျးထားနိုငျခဲ့ပမေယ့ျ အမှတျမထငျကာလတဈခုမှာ သဆေုံးရတဲ့အထိ ပွငျးထနျလှနျးတဲ့ အခွအေနသေဈ တှကွေုံရတာကွာင့ျလညျး ပါပါတယျ။ ဥပမာ လူနာက မမောဘဲ ကိုယျတှငျးမှာ အောကျဆီဂငြျကနြပွေီး ရုတျခညြျးသဆေုံးသှားရတာမြိုးပါ။ ဒါပမေဲ့ လကျရှိမှာ ကိုဗဈကုသရေးစခနျးတှေ၊ ပုဂ်ဂလိကနရောတှေ တိုးခြဲ့ဖှင့ျလာတာကွောင့ျ၊ အတတျနိုငျဆုံး စောစော ဒသေန်တရကနြျးမာရေးဌာနတှကေို အကွောငျးကွားထားပွီး ကုသမူခံယူခွငျးအားဖွင့ျလညျး၊ အသကျအန်တရာယျ မထိခိုကျအောငျ လိုအပျတာတှေ (ဥပမာ အရောငျကဆြေး Dexamethasone မြိုးပေးတာ) ကွိုစဈဆေးကုသပေးနိုငျပွီး၊ သဆေုံးမူ တဖွညျးဖွညျး လြော့ကစြနေိုငျပါတယျ။

ဒီအကွောငျး ပိုမိုသိရှိနားလညျနိုငျဖို့ ကိုဝငျးမငျးက ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာန ပွောခှင့ျရနဲ့၊ အမရေိကနျ CDC ကူးစကျရောဂါကာကှယျထိနျးခြုပျရေးဌာနမှာ လေ့လာသငျကွားခဲ့တဲ့၊ ကူးစကျရောဂါဗဒေကြှမျးကငြျသူ ဒေါကျတာသနျးနိုငျစိုး,ကို မေးထားပါတယျ။