[Zawgyi/Unicode]
လူအစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုတွေ ရှိခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ ဂူတာပြင်ဖြစ်စဉ်အပေါ် စစ်တရားရုံးက စီရင်ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာနဲ့ ပတ်သက်လို့ အကဲခတ်တွေနဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေဘက်က ဘယ်လို တုံ့ပြန်ထားသလဲဆိုတာ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မဆုမွန်က စုစည်းတင်ပြပေးပါမယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမှ ပြီးခဲ့တဲ့၂၀၁၇ ခုနှစ်တုန်းက ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်းက အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတွေရဲ့နောက်ဆက်တွဲ စစ်တပ်ရဲ့ နယ်မြေရှင်းလင်းရေး စစ်ဆင်ရေးတွေထဲ ဒေသတွင်းက ရိုဟင်ဂျာမူဆလင်တွေအပေါ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ အကြီးအကျယ် ရှိခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်နဲ့ ICJ နိုင်ငံတကာတရားရုံးမှာ မြန်မာနိုင်ငံ အမှုရင်ဆိုင်နေရချိန်မှာပဲ- အခုလိုမျိူး တပ်မတော်ရဲ့စစ်တရားရုံး စီရင်ချက်ကို ဒီကနေ့ ဇွန်လ ၃၀ ရက်နေ့ရက်စွဲနဲ့ စစ်တပ်ဘက်က ထုတ်ပြန်လိုက်တာပါ။
စစ်တပ်ရဲ့ထုတ်ပြန်ချက်ထဲ အဓိကပါရှိတာကတော့- ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း ဘူးသီးတောင်မြို့နယ် ဂူတာပြင်ကျေးရွာမှာ လူအစုလိုက်အပြုံလိုက် မြှုပ်နှံထားတဲ့အမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စစ်တရားရုံးက ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဧပြီ ၂၀ ရက်နေ့မှာ စစ်ဆေးမှုပြီးစီးခဲ့ပြီး စစ်တရားရုံး (Court-Martial) ကနေ အရာရှိကြီးတဦး၊ အရာရှိတဦး အခြားအဆင့်စစ်သည်တဦးတို့အပေါ် သက်ဆိုင်ရာစွဲချက်အရ အပြစ်ရှိတယ်လို့ ဆုံးဖြတ်ပြီးတော့ ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံရသူတွေဟာ အရာရှိကြီးတဦး၊ အရာရှိတဦး နဲ့ အခြားအဆင့်စစ်သည်တဦးလို့သာဖေါ်ပြပြီး သူတို့ရဲ့ အမည် ရာထူးအဆင့်အတိအကျ တပ်ရင်းတပ်ဖွဲ့နဲ့ ဘယ်လိုပြစ်ဒဏ်တွေဆိုတာ ထုတ်ပြန်ချက်မှာ အတိအကျ မဖော်ပြထားပါဘူး။
ဆက်ပြီးတော့လည်း မောင်နုကျေးရွာနဲ့ ချွတ်ပြင်ကျေးရွာဖြစ်စဉ်တွေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးခုံရုံး (Court of Inquiry) နဲ့ ဆက်စစ်ဆေးဆောင်ရွက် သွားမယ်လို့ တပ်မတော် သတင်းမှန်ပြန်ကြားရေးအဖွဲ့က ထုတ်ပြန်ပါတယ်။ ဒီဂူတာပြင်အမှုကို စစ်တရားရုံးက ဘယ်လိုစီရင်ခဲ့သလဲဆိုတာနဲ့ ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခဲ့မှု အသေးစိတ်ကိုတော့ နောက်ပိုင်းမှ ထုတ်ပြန်ပေးသွားမယ်လို့ တပ်မတော်က သတင်းထုတ်ပြန်တာပါ။
ဒီထုတ်ပြန်ချက်အပေါ် စစ်တပ်ဘက်က ဂူတာပြင် ဖြစ်စဉ်အပေါ် အသိအမှတ်ပြုမှု တခုအဖြစ်ကြိုဆိုပြီး ကျူးလွန်ခဲ့သူတွေကို အမှန်တကယ် ပြစ်ဒဏ်စီရင်မှုတွေ ချမှတ်မှသာ နစ်နာသူတွေအတွက် စစ်မှန်တဲ့ တရားမျှတမှုတွေ ရမှာဖြစ်ပါတယ်လို့ ရခိုင်ပြည်နယ်အရေး ကိုဖီအာနန်အကြံပေးကော်မရှင်အဖွဲ့ဝင် ဦးအေးလွင်က ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
SEE ALSO: ဂူတာပြင်တရားခွင် ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိဟု တပ်မတော်ပြောဆို"တစ်အချက်ကတော့ အခြေအနေမှန်ကို အသိအမှတ်ပြုတယ်ဆိုတဲ့ အရိပ်အယောင်တွေ့ရတဲ့အတွက် ကျနော်ကြိုဆိုပါတယ် ဒီကိစ္စဟာ။ နှစ်အချက်ကတော့ တစုံတရာ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေ လုပ်နေပြီ။ ပထမ စုံစမ်းစစ်ဆေးမယ် (Court of Inquiry) နဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးတယ်။ ပြီးတော့ အမှုတည်ဆောက်လောက်အောင် ခိုင်မာသောအထောက်အထားတွေ့တဲ့အတွက် Court-Martial လုပ်ပြီ Court-Martial လုပ်ပြီးတဲ့တတိယအဆင့်ကတော့ Sentence လုပ်ပြီး အပြစ်ချလိုက်ပြီဆိုတော့-ဒီလိုကိစ္စရပ်တွေဟာ ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာကို မငြင်းဘူးဆိုတဲ့ အခြေခံသဘောတရားလေးသည် ပြဿနာတွေ ဖြေရှင်းရေးအတွက် ဒါဟာ လမ်းစလေးတခု ဖြစ်သွားတဲ့အတွက် ကျနော်ကြိုဆိုပါတယ်။ သို့သော်လည်းပဲ တချိန်တည်းပါပဲ ဟိုတခေါက်ကလိုတော့ အရေးယူပေးပြီးတော့မှ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေး လိုက်တယ်ဆိုရင်လည်း ပိုဆိုးသွားနိုင်တယ်။ ဒါတွေကို အရေးယူမှုလုပ်နေပြီဆိုတာပြသလိုက်တဲ့ Signal တခုဖြစ်လို့ အားလုံးအတွက် ထိရောက်မယ်လို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။"
စစ်တပ်ဘက်က ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်းက ရိုဟင်ဂျာ မူဆလင်တွေအပါအဝင် ဒေသခံတွေအပေါ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို နည်းမျိုးစုံနဲ့ ကျူးလွန်ခဲ့တာတွေခံခဲ့ရတဲ့ နစ်နာခဲ့ရသူတွေနဲ့ မိသားစုတွေအပေါ် တရားမျှတမှုရဖို့ ဒီလိုအဖြစ်မျိုး နောက်နောင်-မဖြစ်စေရပါဘူးဆိုတဲ့ ကတိစကားနဲ့ လက်တွေ့ကျတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကိုပြသပါလို့ မောင်တောမြို့နယ် မြို့သူကြီးကျေးရွာသား မူဆလင်တဦးဖြစ်တဲ့ ကိုလှထွန်းက ပြောပါတယ်။
"အစတုန်းက သူတို့က ဒီလိုမျိုးအရပ်သားတွေကို သတ်တာဖြတ်တာ မရှိဘူးလို့ပြောတယ်။ နောက်ကျတော့ ဖြစ်ခဲ့တယ် ကျူးလွန်သူတွေကို အရေးယူတယ်လို့ပြောတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဟိုတလောက အင်းဒင်ဖြစ်စဉ်ကို ကျနော်တို့ ပြန်ကြည့်ဖို့လိုတယ်။ အဲ့တုန်းကလည်း ဒီလိုပဲစစ်ဆေးပြီးတော့ အရေးယူခဲ့တာတွေရှိတယ် ဒါပေမဲ့လို့ နောက်ပိုင်းမှာ သူတို့တရားခံလို့သတ်မှတ်ပြီး ထောင်ချခဲ့တဲ့လူတွေကိုပြန်လွှတ်ပေးခဲ့တယ်။ ဆိုတော့ ဒါတွေကို ကျနော်တို့က တရားမျှတယ်လို့ ယူဆလို့မရဘူး ခံစားလို့မရဘူး။
ဒီလိုအရပ်သားတွေအပေါ်မှာ နောက်နောင် ဒီလိုမျိုး မဖြစ်အောင် ကျူးလွန်မှုတွေ မရှိအောင် ဥပဒေတွေ တိတိကျကျရှိလာဖို့ လိုတယ်။ သူတို့လုပ်ချင်သလိုလုပ်နေတာတွေကို သွားပြီးတိုင်တန်းဖို့နေရာလည်းလိုတယ်။ သူတို့က အဲ့လိုနေရာမျိုးတွေ လုပ်ပေးဖို့လိုတယ်။ ကျနော်တို့ဘက်က ဒီလိုမျိုး မတရားအသတ်ခံခဲ့ရတာတွေ ကျနော်တို့အမျိုးတွေကို ကျနော်တို့လူမျိုးတွေကို သတ်ခဲ့တာတွေအပေါ် ကလဲ့စားချေချင်စိတ်လည်း မရှိဘူး။ ဒါပေမဲ့ ဒီလိုအသတ်ခံရတဲ့ မိသားစုဝင်တွေကို ပိုပြီးကျေနပ်စေမယ့်လုပ်ရပ်က ဒီလိုမျိုး နောက်နောင် မဖြစ်စေရဘူးလို့ စစ်တပ်ဘက်က ပြောလာရင် ကျနော်တို့က ကျေနပ်တယ်။"
ဒီလို လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကြား အသက်ဘေးက လွတ်အောင် ပြေးခဲ့ရတဲ့ သိန်းချီတဲ့ဒုက္ခသည်တွေထဲက တဦးဖြစ်တဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ကုတုပလောင်ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ ခိုလှုံနေထိုင်သူ ရိုဟင်ဂျာမူဆလင်ဒုက္ခသည် ဦးအောင်မြိုင်ကလည်း ဒီလိုစစ်တပ်ရဲ့ ကျူးလွန်သူတွေအပေါ် အရေးယူတယ်ဆိုတဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်ကတော့-တကယ်ကျူးလွန်ခံရသူတွေအတွက် စစ်မှန်တဲ့ တရားစီရင်ချက်တခု မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောပါတယ်။
"တကယ်တမ်း သူတို့အရေးယူခဲ့မယ်ဆိုရင် အစကတည်းကနေ ဒီပြဿနာတောင် ဖြစ်စရာအကြောင်းမရှိဘူး။ တရားမျှတမှုမရှိလို့ ဒီလိုအခြေအနေအထိကို ရောက်သွားတာ ကျနော်တို့ လူမျိုးအချင်းချင်း ရခိုင်ရှိတယ် မြိုရှိတယ် သက်ရှိတယ် ဒိုင်းနက်ရှိတယ် နောက် ရိုဟင်ဂျာရှိတယ် အစကတည်းက ညီအကိုတွေလို ခေတ်အဆက်ဆက်က ကျနော်တို့တွေ အတူတကွနေထိုင်လာခဲ့ကြတာ။ ဒီလိုနေခဲ့တာကို ရခိုင်မှာ လာပြီး တပ်မတော်ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကြောင့် ပွင့်လင်းမြင်သာမှုမရှိပဲ တရားမျှတမှု မရှိလို့ နောက် လူမျိုးတခုနဲ့တခုကြား ပြဿနာဖြစ်အောင် လုပ်ပေးလို့ ရခိုင်ပြည်နယ်ဟာ ဒီအခြေအနေထိကို ရောက်သွားတာ။ တပ်မတော်နဲ့ စစ်တပ်နဲ့ ဖြစ်ရင် ဘယ်သူ့ကိုမဆို မတရားနှိပ်စက်တာ ရှိတယ်၊ သတ်ပစ်တာရှိတယ်။ အခုဆိုလည်း ရခိုင်ပြည်နယ်တခုလုံးမှာ သူတို့က လူသားကို လူသားလို့ကို မမြင်ဘူး။"
SEE ALSO: ICJ ဆုံးဖြတ်ချက် တပ်မတော် လေးစားလိုက်နာဖို့ ဗြိတိန်ဝန်ကြီးနဲ့ သံတမန်တွေ တိုက်တွန်းလူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုတွေ ရှိခဲ့တယ်ဆိုတဲ့စွဲချက်နဲ့ နိုင်ငံတကာတရားခုံရုံးအထိ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းက လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့- ဒီလိုစစ်တပ်ရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်ဟာ နိုင်ငံတကာဖိအားကြောင့်လို့ ရိုဟင်ဂျာအရေး စောင့်ကြည့်လေ့လာအကဲခတ်နေတဲ့ ဒေါက်တာခင်ဇော်ဝင်းကလည်း အခုလိုရှု့မြင်ပါတယ်။
"ဒီလို ခုံရုံးတင်ပြီးဆိုကတည်းက တခုခုတော့ သူတို့အဖြေပေးရတော့မယ်လေ Pressure ကလည်း များလာပြီ။ လေတပ်ကလူတွေလည်း သိသွားတာပေါ့၊ သူတို့ရမ်းချင်တိုင်း ရမ်းလို့မရတော့ဘူးဆိုတာ သိသွားလိမ့်မယ်။ စစ်တပ်က ထင်တိုင်းကြဲခဲ့တာ နှစ်ပေါင်း နည်းတာမှမဟုတ်ပဲ။ အခုက ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ နီးလို့ ဒါမျိုးတွေသတင်းတွေ ပေါ်တာ ရှမ်း ကချင် ကရင်မှာဖြစ်ခဲ့တာတွေ ဘယ်လောက်ကြမ်းတုန်း ဒါတွေက မပေါ်ဘူးလေ။ နိုင်ငံရေးအရဆိုရင် သူတို့ထွက်ပေါက်ရှာရပြီ။ အရင်တုန်းကဆို ဟိုလိုလိုဒီလိုလို တပ်မှူးတွေကိုဖြုတ်တာ အနားပေးတာ ဒါပဲရှိတာ။ အခုက Court-Martial ဆိုတာကို လုပ်ရပြီ အရုပ်ဆိုးတာက အလောင်းတွေဖော်ပြီးတွေ့မှာ အရေးယူပြတာ အရင်တုန်းက အရေးမယူဘူး။ အခုမှ အလောင်းတွေ တွေ့မှ ပြောမယ်ဆို အရိုးတောင်ဆွေးနေပြီ ဒါမှ အရေးယူတာ မဖြစ်မနေ တွန်းအားကြောင့်သာ အရေးယူရတာ ဆိုတော့ နစ်နာတဲ့သူတွေကို Public ကို ချမပြဘူး။ ဒါပေမဲ့ အရေးယူပြီး ကျနော်တို့ အထက်ကတပ်မှူးကြီးတွေလည်းမသိဘူး နေပြည်တော်က ခေါင်းဆောင်ကြီးတွေလည်း မသိဘူး၊ ဒီလူတွေ မှားတာဆိုပြီး ပုံချမယ် ဒါက ထုံးစံအတိုင်းပဲ။"
ဂူတာပြင် အမှုဟာ တပ်မတော်က ဒုတိယအကြိမ် ကိုင်တွယ်လာတဲ့ အမှုဖြစ်ပြီး ပြီးခဲ့တဲ့၂၀၁၈ ခုနှစ် ဧပြီလအတွင်းကတော့ မောင်တောမြို့နယ် အင်းဒင်ကျေးရွာမှာ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင် ၁၀ ဦးကို သတ်ဖြတ်ခဲ့တဲ့အမှုကို တပ်မတော်စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးအဖွဲ့က စစ်ဆေးခဲ့ဖူးပါတယ်။ အဲဒီအမှုမှာ အရာရှိနဲ့ အခြားအဆင့် စစ်သည် ၇ ဦးကို တပ်မတော်က ထုတ်ပယ်ပြီး အလုပ်ကြမ်းနဲ့ ထောင်ဒဏ် ၁၀ နှစ် ချမှတ်ခဲ့ပေမယ့် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်နဲ့ ပြန်လွှတ်ပေးခဲ့တဲ့အပေါ် ဝေဖန်မှုတွေလည်း ရှိခဲ့တယ်။
ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးကို လက်ခံမထားတဲ့ မြန်မာအစိုးရနဲ့ တပ်မတော်ဘက်ကတော့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေ ရှိခဲ့တယ်ဆိုရင် သတင်းပေးတိုင်ကြားနိုင်တယ်၊ သူတို့စုံစမ်းစစ်ဆေးမယ်လို့ ပြောဆိုထားပြီး ဒီဂူတာပြင်အမှုပြီးရင် မောင်နုကျေးရွာနဲ့ ချွတ်ပြင်ကျေးရွာအမှုတွေကိုလည်း ဆက်စစ်ဆေးမယ်လို့ ထုတ်ပြန်တဲ့ တပ်မတော်ရဲ့ကြေညာချက်အပေါ်မှာတော့ အကဲခတ်တွေဘက်က သတိကြီးစွာနဲ့ စောင့်ကြည့်နေကြဆဲဖြစ်ပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ဂူတာပြင်အမှု စစ်တရားရုံး စစ်အရာရှိသုံးဦးကို အရေးယူ
[Unicode Version]
ဂူတာပွငျအမှု စဈတရားရုံး စဈအရာရှိသုံးဦးကို အရေးယူ
လူအစုလိုကျ အပွုံလိုကျ သတျဖွတျမှုတှေ ရှိခဲ့တယျဆိုတဲ့ ဂူတာပွငျဖွဈစဉျအပေါျ စဈတရားရုံးက စီရငျဆုံးဖွတျခဲ့တာနဲ့ ပတျသကျလို့ အကဲခတျတှနေဲ့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှဘေကျက ဘယျလို တုံ့ပွနျထားသလဲဆိုတာ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မဆုမှနျက စုစညျးတငျပွပေးပါမယျ။
ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးမှ ပွီးခဲ့တဲ့၂၀၁၇ ခုနှဈတုနျးက ရခိုငျပွညျနယျတှငျးက အကွမျးဖကျတိုကျခိုကျမှုတှရေဲ့နောကျဆကျတှဲ စဈတပျရဲ့ နယျမွရှေငျးလငျးရေး စဈဆငျရေးတှထေဲ ဒသေတှငျးက ရိုဟငျဂြာမူဆလငျတှအေပေါျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ အကွီးအကယြျ ရှိခဲ့တယျဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျနဲ့ ICJ နိုငျငံတကာတရားရုံးမှာ မွနျမာနိုငျငံ အမှုရငျဆိုငျနရေခြိနျမှာပဲ- အခုလိုမြိူး တပျမတောျရဲ့စဈတရားရုံး စီရငျခကြျကို ဒီကနေ့ ဇှနျလ ၃၀ ရကျနေ့ရကျစှဲနဲ့ စဈတပျဘကျက ထုတျပွနျလိုကျတာပါ။
စဈတပျရဲ့ထုတျပွနျခကြျထဲ အဓိကပါရှိတာကတော့- ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျး ဘူးသီးတောငျမွို့နယျ ဂူတာပွငျကြေးရှာမှာ လူအစုလိုကျအပွုံလိုကျ မွှုပျနှံထားတဲ့အမှုနဲ့ ပတျသကျပွီး စဈတရားရုံးက ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈ ဧပွီ ၂၀ ရကျနေ့မှာ စဈဆေးမှုပွီးစီးခဲ့ပွီး စဈတရားရုံး (Court-Martial) ကနေ အရာရှိကွီးတဦး၊ အရာရှိတဦး အခွားအဆင့ျစဈသညျတဦးတို့အပေါျ သကျဆိုငျရာစှဲခကြျအရ အပွဈရှိတယျလို့ ဆုံးဖွတျပွီးတော့ ပွဈဒဏျခမြှတျခဲ့ပါတယျ။ ဒီပွဈဒဏျခမြှတျခံရသူတှဟော အရာရှိကွီးတဦး၊ အရာရှိတဦး နဲ့ အခွားအဆင့ျစဈသညျတဦးလို့သာဖေါျပွပွီး သူတို့ရဲ့ အမညျ ရာထူးအဆင့ျအတိအကြ တပျရငျးတပျဖှဲ့နဲ့ ဘယျလိုပွဈဒဏျတှဆေိုတာ ထုတျပွနျခကြျမှာ အတိအကြ မဖောျပွထားပါဘူး။
ဆကျပွီးတော့လညျး မောငျနုကြေးရှာနဲ့ ခြှတျပွငျကြေးရှာဖွဈစဉျတှကေို စုံစမျးစဈဆေးရေးခုံရုံး (Court of Inquiry) နဲ့ ဆကျစဈဆေးဆောငျရှကျ သှားမယျလို့ တပျမတောျ သတငျးမှနျပွနျကွားရေးအဖှဲ့က ထုတျပွနျပါတယျ။ ဒီဂူတာပွငျအမှုကို စဈတရားရုံးက ဘယျလိုစီရငျခဲ့သလဲဆိုတာနဲ့ ပွဈဒဏျခမြှတျခဲ့မှု အသေးစိတျကိုတော့ နောကျပိုငျးမှ ထုတျပွနျပေးသှားမယျလို့ တပျမတောျက သတငျးထုတျပွနျတာပါ။
ဒီထုတျပွနျခကြျအပေါျ စဈတပျဘကျက ဂူတာပွငျ ဖွဈစဉျအပေါျ အသိအမှတျပွုမှု တခုအဖွဈကွိုဆိုပွီး ကြူးလှနျခဲ့သူတှကေို အမှနျတကယျ ပွဈဒဏျစီရငျမှုတှေ ခမြှတျမှသာ နဈနာသူတှအေတှကျ စဈမှနျတဲ့ တရားမြှတမှုတှေ ရမှာဖွဈပါတယျလို့ ရခိုငျပွညျနယျအရေး ကိုဖီအာနနျအကွံပေးကောျမရှငျအဖှဲ့ဝငျ ဦးအေးလှငျက ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
"တဈအခကြျကတော့ အခွအေနမှေနျကို အသိအမှတျပွုတယျဆိုတဲ့ အရိပျအယောငျတှေ့ရတဲ့အတှကျ ကနြောျကွိုဆိုပါတယျ ဒီကိစ်စဟာ။ နှဈအခကြျကတော့ တစုံတရာ အရေးယူဆောငျရှကျမှုတှေ လုပျနပွေီ။ ပထမ စုံစမျးစဈဆေးမယျ (Court of Inquiry) နဲ့ စုံစမျးစဈဆေးတယျ။ ပွီးတော့ အမှုတညျဆောကျလောကျအောငျ ခိုငျမာသောအထောကျအထားတှေ့တဲ့အတှကျ Court-Martial လုပျပွီ Court-Martial လုပျပွီးတဲ့တတိယအဆင့ျကတော့ Sentence လုပျပွီး အပွဈခလြိုကျပွီဆိုတော့-ဒီလိုကိစ်စရပျတှဟော ဖွဈခဲ့တယျဆိုတာကို မငွငျးဘူးဆိုတဲ့ အခွခေံသဘောတရားလေးသညျ ပွူနာတှေ ဖွရှေငျးရေးအတှကျ ဒါဟာ လမျးစလေးတခု ဖွဈသှားတဲ့အတှကျ ကနြောျကွိုဆိုပါတယျ။ သို့သောျလညျးပဲ တခြိနျတညျးပါပဲ ဟိုတခေါကျကလိုတော့ အရေးယူပေးပွီးတော့မှ လှတျငွိမျးခမြျးသာခှင့ျပေး လိုကျတယျဆိုရငျလညျး ပိုဆိုးသှားနိုငျတယျ။ ဒါတှကေို အရေးယူမှုလုပျနပွေီဆိုတာပွသလိုကျတဲ့ Signal တခုဖွဈလို့ အားလုံးအတှကျ ထိရောကျမယျလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။"
စဈတပျဘကျက ရခိုငျပွညျနယျတှငျးက ရိုဟငျဂြာ မူဆလငျတှအေပါအဝငျ ဒသေခံတှအေပေါျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို နညျးမြိုးစုံနဲ့ ကြူးလှနျခဲ့တာတှခေံခဲ့ရတဲ့ နဈနာခဲ့ရသူတှနေဲ့ မိသားစုတှအေပေါျ တရားမြှတမှုရဖို့ ဒီလိုအဖွဈမြိုး နောကျနောငျ-မဖွဈစရေပါဘူးဆိုတဲ့ ကတိစကားနဲ့ လကျတှေ့ကတြဲ့ လုပျရပျတှကေိုပွသပါလို့ မောငျတောမွို့နယျ မွို့သူကွီးကြေးရှာသား မူဆလငျတဦးဖွဈတဲ့ ကိုလှထှနျးက ပွောပါတယျ။
"အစတုနျးက သူတို့က ဒီလိုမြိုးအရပျသားတှကေို သတျတာဖွတျတာ မရှိဘူးလို့ပွောတယျ။ နောကျကတြော့ ဖွဈခဲ့တယျ ကြူးလှနျသူတှကေို အရေးယူတယျလို့ပွောတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဟိုတလောက အငျးဒငျဖွဈစဉျကို ကနြောျတို့ ပွနျကွည့ျဖို့လိုတယျ။ အဲ့တုနျးကလညျး ဒီလိုပဲစဈဆေးပွီးတော့ အရေးယူခဲ့တာတှရှေိတယျ ဒါပမေဲ့လို့ နောကျပိုငျးမှာ သူတို့တရားခံလို့သတျမှတျပွီး ထောငျခခြဲ့တဲ့လူတှကေိုပွနျလှှတျပေးခဲ့တယျ။ ဆိုတော့ ဒါတှကေို ကနြောျတို့က တရားမြှတယျလို့ ယူဆလို့မရဘူး ခံစားလို့မရဘူး။
ဒီလိုအရပျသားတှအေပေါျမှာ နောကျနောငျ ဒီလိုမြိုး မဖွဈအောငျ ကြူးလှနျမှုတှေ မရှိအောငျ ဥပဒတှေေ တိတိကကြရြှိလာဖို့ လိုတယျ။ သူတို့လုပျခငြျသလိုလုပျနတောတှကေို သှားပွီးတိုငျတနျးဖို့နရောလညျးလိုတယျ။ သူတို့က အဲ့လိုနရောမြိုးတှေ လုပျပေးဖို့လိုတယျ။ ကနြောျတို့ဘကျက ဒီလိုမြိုး မတရားအသတျခံခဲ့ရတာတှေ ကနြောျတို့အမြိုးတှကေို ကနြောျတို့လူမြိုးတှကေို သတျခဲ့တာတှအေပေါျ ကလဲ့စားခြခေငြျစိတျလညျး မရှိဘူး။ ဒါပမေဲ့ ဒီလိုအသတျခံရတဲ့ မိသားစုဝငျတှကေို ပိုပွီးကြနေပျစမေယ့ျလုပျရပျက ဒီလိုမြိုး နောကျနောငျ မဖွဈစရေဘူးလို့ စဈတပျဘကျက ပွောလာရငျ ကနြောျတို့က ကြနေပျတယျ။"
ဒီလို လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကွေား အသကျဘေးက လှတျအောငျ ပွေးခဲ့ရတဲ့ သိနျးခြီတဲ့ဒုက်ခသညျတှထေဲက တဦးဖွဈတဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံ ကုတုပလောငျဒုက်ခသညျစခနျးမှာ ခိုလှုံနထေိုငျသူ ရိုဟငျဂြာမူဆလငျဒုက်ခသညျ ဦးအောငျမွိုငျကလညျး ဒီလိုစဈတပျရဲ့ ကြူးလှနျသူတှအေပေါျ အရေးယူတယျဆိုတဲ့ ထုတျပွနျခကြျကတော့-တကယျကြူးလှနျခံရသူတှအေတှကျ စဈမှနျတဲ့ တရားစီရငျခကြျတခု မဟုတျဘူးလို့ ပွောပါတယျ။
"တကယျတမျး သူတို့အရေးယူခဲ့မယျဆိုရငျ အစကတညျးကနေ ဒီပွူနာတောငျ ဖွဈစရာအကွောငျးမရှိဘူး။ တရားမြှတမှုမရှိလို့ ဒီလိုအခွအေနအေထိကို ရောကျသှားတာ ကနြောျတို့ လူမြိုးအခငြျးခငြျး ရခိုငျရှိတယျ မွိုရှိတယျ သကျရှိတယျ ဒိုငျးနကျရှိတယျ နောကျ ရိုဟငျဂြာရှိတယျ အစကတညျးက ညီအကိုတှလေို ခတျေအဆကျဆကျက ကနြောျတို့တှေ အတူတကှနထေိုငျလာခဲ့ကွတာ။ ဒီလိုနခေဲ့တာကို ရခိုငျမှာ လာပွီး တပျမတောျရဲ့ လုပျဆောငျခကြျတှကွေောင့ျ ပှင့ျလငျးမွငျသာမှုမရှိပဲ တရားမြှတမှု မရှိလို့ နောကျ လူမြိုးတခုနဲ့တခုကွား ပွူနာဖွဈအောငျ လုပျပေးလို့ ရခိုငျပွညျနယျဟာ ဒီအခွအေနထေိကို ရောကျသှားတာ။ တပျမတောျနဲ့ စဈတပျနဲ့ ဖွဈရငျ ဘယျသူ့ကိုမဆို မတရားနှိပျစကျတာ ရှိတယျ၊ သတျပဈတာရှိတယျ။ အခုဆိုလညျး ရခိုငျပွညျနယျတခုလုံးမှာ သူတို့က လူသားကို လူသားလို့ကို မမွငျဘူး။"
လူမြိုးတုံး သတျဖွတျမှုတှရှေိခဲ့တယျဆိုတဲ့စှဲခကြျနဲ့ နိုငျငံတကာတရားခုံရုံးအထိ ရငျဆိုငျခဲ့ရတဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးက လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့- ဒီလိုစဈတပျရဲ့ ထုတျပွနျခကြျဟာ နိုငျငံတကာဖိအားကွောင့ျလို့ ရိုဟငျဂြာအရေး စောင့ျကွည့ျလေ့လာအကဲခတျနတေဲ့ ဒေါကျတာခငျဇောျဝငျးကလညျး အခုလိုရှု့မွငျပါတယျ။
SEE ALSO: နိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့် နဲ့ မဲဆန္ဒပေးခွင့်ပြုဖို့ အကြံပြုထားတဲ့ မြန်မာ့အရေး ဆုံးဖြတ်ချက် ရိုဟင်ဂျာအဖွဲ့တွေ ကြိုဆို"ဒီလို ခုံရုံးတငျပွီးဆိုကတညျးက တခုခုတော့ သူတို့အဖွပေေးရတော့မယျလေ Pressure ကလညျး မြားလာပွီ။ လတေပျကလူတှလေညျး သိသှားတာပေါ့၊ သူတို့ရမျးခငြျတိုငျး ရမျးလို့မရတော့ဘူးဆိုတာ သိသှားလိမ့ျမယျ။ စဈတပျက ထငျတိုငျးကွဲခဲ့တာ နှဈပေါငျး နညျးတာမှမဟုတျပဲ။ အခုက ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ နီးလို့ ဒါမြိုးတှသေတငျးတှေ ပေါျတာ ရှမျး ကခငြျ ကရငျမှာဖွဈခဲ့တာတှေ ဘယျလောကျကွမျးတုနျး ဒါတှကေ မပေါျဘူးလေ။ နိုငျငံရေးအရဆိုရငျ သူတို့ထှကျပေါကျရှာရပွီ။ အရငျတုနျးကဆို ဟိုလိုလိုဒီလိုလို တပျမှူးတှကေိုဖွုတျတာ အနားပေးတာ ဒါပဲရှိတာ။ အခုက Court-Martial ဆိုတာကို လုပျရပွီ အရုပျဆိုးတာက အလောငျးတှဖေောျပွီးတှေ့မှာ အရေးယူပွတာ အရငျတုနျးက အရေးမယူဘူး။ အခုမှ အလောငျးတှေ တှေ့မှ ပွောမယျဆို အရိုးတောငျဆှေးနပွေီ ဒါမှ အရေးယူတာ မဖွဈမနေ တှနျးအားကွောင့ျသာ အရေးယူရတာ ဆိုတော့ နဈနာတဲ့သူတှကေို Public ကို ခမြပွဘူး။ ဒါပမေဲ့ အရေးယူပွီး ကနြောျတို့ အထကျကတပျမှူးကွီးတှလေညျးမသိဘူး နပွေညျတောျက ခေါငျးဆောငျကွီးတှလေညျး မသိဘူး၊ ဒီလူတှေ မှားတာဆိုပွီး ပုံခမြယျ ဒါက ထုံးစံအတိုငျးပဲ။"
ဂူတာပွငျ အမှုဟာ တပျမတောျက ဒုတိယအကွိမျ ကိုငျတှယျလာတဲ့ အမှုဖွဈပွီး ပွီးခဲ့တဲ့၂၀၁၈ ခုနှဈ ဧပွီလအတှငျးကတော့ မောငျတောမွို့နယျ အငျးဒငျကြေးရှာမှာ အစ်စလာမျဘာသာဝငျ ၁၀ ဦးကို သတျဖွတျခဲ့တဲ့အမှုကို တပျမတောျစုံစမျးစဈဆေးရေးအဖှဲ့က စဈဆေးခဲ့ဖူးပါတယျ။ အဲဒီအမှုမှာ အရာရှိနဲ့ အခွားအဆင့ျ စဈသညျ ၇ ဦးကို တပျမတောျက ထုတျပယျပွီး အလုပျကွမျးနဲ့ ထောငျဒဏျ ၁၀ နှဈ ခမြှတျခဲ့ပမေယ့ျ လှတျငွိမျးခမြျးသာခှင့ျနဲ့ ပွနျလှှတျပေးခဲ့တဲ့အပေါျ ဝဖေနျမှုတှလေညျး ရှိခဲ့တယျ။
ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးကို လကျခံမထားတဲ့ မွနျမာအစိုးရနဲ့ တပျမတောျဘကျကတော့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှေ ရှိခဲ့တယျဆိုရငျ သတငျးပေးတိုငျကွားနိုငျတယျ၊ သူတို့စုံစမျးစဈဆေးမယျလို့ ပွောဆိုထားပွီး ဒီဂူတာပွငျအမှုပွီးရငျ မောငျနုကြေးရှာနဲ့ ခြှတျပွငျကြေးရှာအမှုတှကေိုလညျး ဆကျစဈဆေးမယျလို့ ထုတျပွနျတဲ့ တပျမတောျရဲ့ကွညောခကြျအပေါျမှာတော့ အကဲခတျတှဘေကျက သတိကွီးစှာနဲ့ စောင့ျကွည့ျနကွေဆဲဖွဈပါတယျ။