(zawgyi/unicode)
သုတေသန ပြုရာမှာ အလေ့လာခံလူများ အပေါ် ထားရှိရမယ့် သုတေသီ တစ်ယောက် ရဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရား နဲ့ လူ့အခွင့်အရေး က ဘယ်လို ဆက်စပ်နေပါသလဲ။ စစ်ဆင်ရေးတွေမှာကော သုတေသီတွေ က လိုက်ပါ သုတေသန လုပ်သင့်ပါသလား။ ဒီကနေ့ မြန်မာ နိုင်ငံ အခြေအနေ မှာ သုတေသီ တစ်ယောက် ရဲ့ ကျင့်ဝတ် ကို ဘာတွေ က စိန်ခေါ်နေပါသလဲ။ ဒီ အပတ် ဒီမိုကရေစီ၊ လူ့အခွင့်အရေး နဲ့ ခေတ်ပြိုင် ကမ္ဘာ အစီအစဉ် မှာ မနုဿဗေဒ ပညာရှင် ဒေါက်တာ သန်းထွန်း နဲ့ ဦးတင်မောင်သန်း က ဆွေးနွေးတင်ပြထားပါတယ်။
အကျဉ်းချုပ်
သုတေသန ကျင့်ဝတ် ရဲ့ အခြေခံ က အလေ့လာခံ လူ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ကို လူလို သဘောထားရေး ဖြစ်ပါတယ်။ တုစကီးဂီးလေ့လာချက် က ဒါ ကို ချိုးဖောက်ပါတယ်။ လူ့အခွင့်အရေး ရဲ့ သဘောကလည်း လူ ကို လူလို သဘောထားတယ်။ ဒါ့အပြင် သုတေသန လုပ်မယ့် အကြောင်း နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အချက်အလက် အပြည့်အစုံ ကို အလေ့လာခံမယ့် သူတွေ က သိရှိပြီး၊ သဘောတူညီချက် ပေးမှ လေ့လာရပါတယ်။ လူ့အခွင့်အရေး သဘော အရ၊ လူတိုင်း မှာ သတင်း ရယူပိုင်ခွင့် ရှိပါတယ်။
Austrealia မှာတော့ သုတေသန ကျင့်ဝတ်မှာ အဓိက မူ ၄ ချက် ရှိတယ်လို့ ဒေါက်တာ သန်းထွန်း က ဆိုပါတယ်။
ပထမ အလေ့လာခံ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ကို လူသား အဖြစ် လေးစားရေး ဖြစ်ပါတယ်။
ဒုတိယ .. လေ့လာချက် က အကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိရမယ်။ အလေ့လာခံတွေ အပေါ် တိုက်ရိုက် အကျိုး မသက်ရောက်ရင်တောင် မထိခိုက်စေရဘူး။
တတိယ နည်းနာပိုင်းဆိုင်ရာ အရ ကောင်းကောင်းမွန်မွန် လုပ်ထားတဲ့ သုတေသန ဖြစ်ရမယ်။
စတုတ္ထ တရားမျှတမှု ရှိရမယ်။ အလေ့လာခံ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ရဲ့ အကျိုး ကို ရှေ့ရှုရပါမယ်။
လူ့အခွင့်အရေး ထောင့် က ပြောမယ် ဆိုရင်၊ လူသား အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုရေး၊ သူ့ ရဲ့ သတင်းရယူပိုင်ခွင့် ကို အသိအမှတ်ပြုရေး၊ သူရပိုင်ခွင့် ရှိတဲ့ အခွင့်အရေး အားလုံး ကို လေးစားရေး နဲ့ တရားမျှတမှု တို့ ပါပဲ။
ဒီကနေ့ မြန်မာ နိုင်ငံ ရဲ့ အခြေအနေမှာတော့ သုတေသန ပြုသူရော၊ အလေ့လာခံ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ၊ သတင်း အချက်အလက်ပေးသူတွေ အတွက် လွတ်လပ်ခွင့်၊ အကြောက်အရွံ့မရှိ ပြောဆို ဖော်ပြနိုင်ခွင့် က အဓိက စိန်းခေါ်ချက် ဖြစ်ပါတယ်။ သုတေသီအတွက်ရော၊ ပါဝင်သူတွေ အတွက်ပါ အန္တရာယ် ကင်းရေး က စိန်ခေါ်နေပါတယ်။ ကိုယ်ကျင့် သိက္ခာ ရှိစွာ သုတေသန လုပ်နိုင်ပါ့မလား မေးခွန်း ထုတ်စရာကလည်း ရှိနေပါတယ်။ တစ်ဘက်မှာလည်း သုတေသန မလုပ်ဘဲ၊ မြေပြင် မှာ ဖြစ်နေတဲ့ အကြောင်းတွေ ကိုမသိဘဲ မူဝါဒတွေ ချနေမယ် ဆိုရင် ပြဿနာ ကို ဖြေရှင်းဖို့ ခက်နိုင်တယ်။ ဒီ ၂ ခု ကို ချိန်ရမယ်လို့ ဒေါက်တာ သန်းထွန်း က ယူဆပါတယ်။
(unicode)
သုတသေီတှရေဲ့ ကိုယ့ျကငြ့ျတရားနဲ့လူ့အခှင့ျအရေး
သုတသေန ပွုရာမှာ အလေ့လာခံလူမြား အပေါျ ထားရှိရမယ့ျ သုတသေီ တဈယောကျ ရဲ့ ကိုယျကငြ့ျတရား နဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး က ဘယျလို ဆကျစပျနပေါသလဲ။ စဈဆငျရေးတှမှောကော သုတသေီတှေ က လိုကျပါ သုတသေန လုပျသင့ျပါသလား။ ဒီကနေ့ မွနျမာ နိုငျငံ အခွအေနေ မှာ သုတသေီ တဈယောကျ ရဲ့ ကငြ့ျဝတျ ကို ဘာတှေ က စိနျခေါျနပေါသလဲ။ ဒီ အပတျ ဒီမိုကရစေီ၊ လူ့အခှင့ျအရေး နဲ့ ခတျေပွိုငျ ကမ်ဘာ အစီအစဥျ မှာ မနုူဗဒေ ပညာရှငျ ဒေါကျတာ သနျးထှနျး နဲ့ ဦးတငျမောငျသနျး က ဆှေးနှေးတငျပွထားပါတယျ။
အကြဥျးခြုပျ
သုတသေန ကငြ့ျဝတျ ရဲ့ အခွခေံ က အလေ့လာခံ လူ ပုဂ်ဂိုလျတှေ ကို လူလို သဘောထားရေး ဖွဈပါတယျ။ တုစကီးဂီးလေ့လာခကြျ က ဒါ ကို ခြိုးဖောကျပါတယျ။ လူ့အခှင့ျအရေး ရဲ့ သဘောကလညျး လူ ကို လူလို သဘောထားတယျ။ ဒါ့အပွငျ သုတသေန လုပျမယ့ျ အကွောငျး နဲ့ ပတျသကျပွီး အခကြျအလကျ အပွည့ျအစုံ ကို အလေ့လာခံမယ့ျ သူတှေ က သိရှိပွီး၊ သဘောတူညီခကြျ ပေးမှ လေ့လာရပါတယျ။ လူ့အခှင့ျအရေး သဘော အရ၊ လူတိုငျး မှာ သတငျး ရယူပိုငျခှင့ျ ရှိပါတယျ။
Austrealia မှာတော့ သုတသေန ကငြ့ျဝတျမှာ အဓိက မူ ၄ ခကြျ ရှိတယျလို့ ဒေါကျတာ သနျးထှနျး က ဆိုပါတယျ။
ပထမ အလေ့လာခံ ပုဂ်ဂိုလျတှေ ကို လူသား အဖွဈ လေးစားရေး ဖွဈပါတယျ။
ဒုတိယ .. လေ့လာခကြျ က အကြိုးသကျရောကျမှု ရှိရမယျ။ အလေ့လာခံတှေ အပေါျ တိုကျရိုကျ အကြိုး မသကျရောကျရငျတောငျ မထိခိုကျစရေဘူး။
တတိယ နညျးနာပိုငျးဆိုငျရာ အရ ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ လုပျထားတဲ့ သုတသေန ဖွဈရမယျ။
စတုတ်ထ တရားမြှတမှု ရှိရမယျ။ အလေ့လာခံ ပုဂ်ဂိုလျတှေ ရဲ့ အကြိုး ကို ရှေ့ရှုရပါမယျ။
လူ့အခှင့ျအရေး ထောင့ျ က ပွောမယျ ဆိုရငျ၊ လူသား အဖွဈ အသိအမှတျပွုရေး၊ သူ့ ရဲ့ သတငျးရယူပိုငျခှင့ျ ကို အသိအမှတျပွုရေး၊ သူရပိုငျခှင့ျ ရှိတဲ့ အခှင့ျအရေး အားလုံး ကို လေးစားရေး နဲ့ တရားမြှတမှု တို့ ပါပဲ။
ဒီကနေ့ မွနျမာ နိုငျငံ ရဲ့ အခွအေနမှောတော့ သုတသေန ပွုသူရော၊ အလေ့လာခံ ပုဂ်ဂိုလျတှေ၊ သတငျး အခကြျအလကျပေးသူတှေ အတှကျ လှတျလပျခှင့ျ၊ အကွောကျအရှံ့မရှိ ပွောဆို ဖောျပွနိုငျခှင့ျ က အဓိက စိနျးခေါျခကြျ ဖွဈပါတယျ။ သုတသေီအတှကျရော၊ ပါဝငျသူတှေ အတှကျပါ အန်တရာယျ ကငျးရေး က စိနျခေါျနပေါတယျ။ ကိုယျကငြ့ျ သိက်ခာ ရှိစှာ သုတသေန လုပျနိုငျပါ့မလား မေးခှနျး ထုတျစရာကလညျး ရှိနပေါတယျ။ တဈဘကျမှာလညျး သုတသေန မလုပျဘဲ၊ မွပွေငျ မှာ ဖွဈနတေဲ့ အကွောငျးတှေ ကိုမသိဘဲ မူဝါဒတှေ ခနြမေယျ ဆိုရငျ ပွူနာ ကို ဖွရှေငျးဖို့ ခကျနိုငျတယျ။ ဒီ ၂ ခု ကို ခြိနျရမယျလို့ ဒေါကျတာ သနျးထှနျး က ယူဆပါတယျ။