(Zawgyi/Unicode)
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ဖြစ်နေတဲ့ COVID-19 မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကူးစက်မှုမရှိသေးတာဟာမြန်မာလူမျိုးတွေရဲ့ နေထိုင်၊ စားသောက်လှုပ်ရှားမှု ပုံစံတွေကြောင့်ဖြစ် တယ် ဆိုတဲ့ မြန်မာအစိုးရပြောခွင့်ရပုဂ္ဂိုလ် ပြောဆိုချက်ဟာ ကျန်းမာရေးရှုဒေါင့်အရ မှန်ကန်ခြင်းမရှိကြောင်း ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက ထောက်ပြကြပါတယ်။
ဒါ့အပြင် အဲဒီလို ပြောဆိုမှုဟာ ရောဂါအန္တရာယ်ကြီးမားမှုနဲ့ပတ်သက်လို့မြန်မာပြည်သူတွေကို အချက်အလက်အမှားတွေပေးလိုက်တာဖြစ်တယ်လို့ HRW လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ကလည်း ဝေဖန်လိုက်ပါတယ်။
အခုချိန်ထိ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရမှုမရှိသေး တာဘာကြောင့်လဲဆိုတဲ့ တုန့်ပြန်ချက်အမြင်တွေကို မအင်ကြင်းနိုင်က ဆက်လက်တင်ပြမှာပါ။
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါဖြစ်လာတဲ့ COVID-19 ကူးစက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ရင် နိုင်ငံအတော်များများက သူတို့မှာ ကူူးစက်သူမရှိဘူးဆိုတာ ငြင်းဆန်ဖို့ တုန့်နှေးလာချိန်မှာ အခုချိန်ထိ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကူးစက်ခံရသူမရှိသေးဘူးလို့ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဦးဆောင်တဲ့ အစိုးရက ပြောဆိုနေတာပါ။ အထူးသဖြင့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု မရှိတာဟာ မြန်မာလူမျိုးတွေရဲ့ နေထိုင်၊စားသောက်မှုကြောင့်ဖြစ်တယ်၊ သမ္မတရုံးပြောခွင့်ရ ဦးဇော်ဌေးက ပြီးခဲ့တဲ့ မတ်လ (၁၃)ရက်နေ့က သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ အခုလိုပြောသွားပါတယ်။
“ ကျနော်တို့ မြန်မာလူမျိုးတွေရဲ့ နေထိုင်သွားလာ လှုပ်ရှားမှု ၊ စားသောက်မှု ဒီပုံစံတွေကလည်း ဒီရောဂါနဲ့ ပတ်သက်လို့ ကောင်းကျိုးဖြစ်စေတာလည်း တွေ့ရတယ် ။ နောက်တချက်ကတော့ ကျနေ်ာတို့အခု မြန်မာနိုင်ငံ ပြည်သူအများစု အများစု အသုံးပြုနေတာကတော့ cash society ပေါ့နော် ကျနော်တို့ ငွေစက္ကူတွေသုံးတယ်။ ဒီတိုးတက် ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံတွေမှာတော့ များသောအားဖြင့်တော့ ဘယ်သွားသွား Shopping mall တွေမှာ၊ စားသောက်ဆိုင်တွေမှာ ဖြစ်စေ ၊ အဝတ်အထည်ဆိုင်တွေမှာ ဖြစ်စေ ကတ်နဲ့ ဝယ်နေတာတွေရှိတယ်။ အဲဒီတော့ credit card နဲ့ ငွေပေးချေတဲ့အခါမှာလည်း ငွေရှင်းကောင်တာက တနေ့ကို လူ ရာနဲ့ ချီပြီးတော့ ဆက်ဆံနေရတဲ့အခြေအနေမှာ ဒါမျိုးတွေကနေတဆင့် အရာဝတ္ထုတွေကနေ ကူးစက်တဲ့ အလားအလာတွေကလည်း ကျနော်တို့ နိုင်ငံမှာ နည်းပါတယ်။ဒါတွေကလည်း ကျနော်တို့ရဲ့ မူလသဘာဝပေါ့နော် ရေခံမြေခံကလည်း ရောဂါကူးစက်နိုင်မှုအလားအလာနည်းတာကို ကျနော်တို့တွေ့ရပါတယ်။”
ခရစ်ဒစ်ကဒ်ကို လူအများစုက မသုံးလို့၊ မြန်မာတွေရဲ့ သွားလာနေထိုင်၊ စားသောက်ပုံကြောင့် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု မြန်မာနိုင်ငံမှာ မဖြစ်ဘူးဆိုတဲ့ ပြောဆိုချက်ဟာ ဆေးပညာရှင် ရှုထောင့်ကကြည့်ရင် လုံးဝလွဲှမှားနေကြောင်း နယူးရောက်မြို့က မြန်မာကူးစ က်ရောဂါအထူးကု ဒေါက်တာဇေယျာသက်က ဗွီအိုအေကို အခုလိုပြောပါတယ်။
“ မြန်မာနိုင်ငံ လူနေမှုစရိုက်နဲ့ မကူးနိုင်ဘူးဆိုတာကတော့ ဥပမာ အားဖြင့် အီတလီကို ကြည့်ပါပေါ့နော်။ မြန်မာလူမျိုးတွေနဲ့ အီတလီလူမျိုးတွေနဲ့ နေတာ စားတာတွေက တော်တော်လေး တူညီတဲ့ အပိုင်းရှိပါတယ်။ ထမင်းစားတာတွေပါပဲ သူတို့ကတော့ ဂျုံစားတာပေါ့နော် တော်တော်လေး တူတဲ့အပိုင်းတွေ ရှိပါတယ်။ နောက်ပြီးတော့ လူတဦးနဲ့ တဦး Credit card သုံးတယ်ဆိုတာကတော့ ယိုးဒယားမှာ လက်ရှိ ဖြစ်တဲ့ case တွေကိုပဲ ကြည့်ကြည့်ပါ။ နောက်ဆုံး ယိုးဒယားမှာ တွေ့တဲ့ case တွေသည် immigration officer တွေမှာ သွားတွေ့ပါတယ်။ immigration officer တွေဆိုတာက လူတွေကို သွားထိနေတာမဟုတ်ဘူး passport ကိုပဲ ထိတာပေါ့နော် သဘောတရားကတော့ စာရွက်ကိုပဲ ထိတာပေါ့နော်။ စာရွက် ဆိုတာက ကျနော်တို့ နေ့စဉ်သုံးနေတဲ့ ပိုက်ဆံနဲ့ အတူတူပါပဲ။ ဆိုတော့ ရောဂါမရှိတဲ့ လူတွေ ၊ ရောဂါလက္ခဏာမပြသေးတဲ့လူတွေက ဒီရောဂါကို ရထားပြီးသွားပြီ သူတို့က ကိုယ်ထဲမှာ ရောဂါကို ယူထားပြီးတဲ့လူတွေ ဖြစ်နေတဲ့လူတွေက သူတို့ကနေတဆင့် နောက်ထပ်လူတွေကို ကူးနိုင်ပါတယ်။ အဲဒီ ဗိုင်းရပ်စ်သည် သေချာတာကတော့ လေထဲမှာ ၃ နာရီ နေနိုင်ပါတယ်။ စက္ကူတို့ သစ်သားတို့ အိမ်မှာ ရှိတဲ့ ထမင်းစားပွဲ မျက်နှာပြင်တွေအပေါ်မှာ ၃ ရက်လောက်အထိကို နေနိုင်တယ်လို့ ရေးထားပါတယ်။ မြန်မာလူမျိုးတွေ ပိုက်ဆံသုံးတာ များတဲ့အတွက်ကြောင့် Credit card သုံးတာနည်းတဲ့အတွက်ကြောင့် မကူးဘူးဆိုတဲ့အချက်ကတော့ မဖြစ်နိုင်ဘူးပေါ့နော် ယေဘုယျ အားဖြင့် ကြည့်ရင်တော့ ဆက်စပ်မှု လုံး၀ လုပ်လို့ မရတဲ့ အရာတခုပါ။”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရသူမရှိသေးဘူးဆိုတဲ့နေ ရာမှာ မေးခွန်း တွေအများအပြားရှိနေကြောင်း ဒေါက်တာဇေယျာသက်က ဆိုပါတယ်။
“မရှိသေးဘူးဆိုတာ မေးခွန်းပေါင်းများစွာရှိပါတယ်။ လူဘယ်နှစ်ယောက်ကို စစ်တာလဲ၊ သံသယဖြစ်တဲ့ လူနာပဲ စစ်တာလား ၊ ဒါမှ မဟုတ်ရင်လည်း ကျနော်တို့ community ကိုပဲ စစ်တာလား။ ကျနော်တို့ New York မှာ example တခု ရထားပြီးပါပြီ။ US မှာ ဒီလောက် case တွေများလာတာလဲဆိုတော့ ပထမဦးဆုံး ဖြစ်နေတဲ့အချိန်မှာ ရှိတဲ့လူကိုပဲ symptomsရှိတဲ့ လူကိုပဲ စစ်တာပါ။ အဲဒီထဲမှာ လူအယောက် ၁၀၀ စစ်ရင် ၈ ယောက် positive ဖြစ်တယ် ဒါဆိုရင် ၈ % တွေ့တာပေါ့နော်။ လူအယောက် ၁ သိန်းမှာ ၈ ယောက် ပဲတွေ့တယ်ဆိုရင် ဒါပိုပြီးတော့ ကောင်းတာပေါ့။ ရာခိုင်နှုန်း အရမ်းကျသွားပါတယ်။ လူနေမှု ၊ စားသောက်မှုနဲ့ စရိုက်နဲ့ စားသောက်တဲ့ပုံစံနဲ့ပေါ့နော် ဆက်ဆံမှုရှိတယ်ဆိုတာက ဘယ် ဆေးပညာ clinical data နဲ့မှ မပြထားပါဘူး။ သိပ္ပံနည်းကျ ပြောရရင်တော့ ဒါမျိုးကတော့ ကောက်ချက်ချဖို့ အလွန်စောပါသေးတယ်လို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။”
မတ်လ (၁၆)ရက်နေ့က နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် မိန့်ခွန်းမှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရသူတဦးမှ မရှိသေးဘူးလို့ အတိအလင်းပြောသွားခဲ့သလို၊ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု ကာကွယ်တိုက်ဖျက်ရေးအတွက် နိုင်ငံသူနိုင်ငံသားတွေအနေနဲ့ အစိုးရကို ရန်ပုံငွေထည့်ဝင်လှူဒါန်းကူညီကြဖို့ တိုက်တွန်းသွားပါတယ်။
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ မိန့်ခွန်းကိုကြည့်မယ်ဆိုရင် ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ ဖြစ်တဲ့ COVID-19 အန္တရာယ် အလွန်ကြီးမားတဲ့အတိုင်းအတာကို အနည်းငယ်ပဲ သဘောပေါက်ပုံရပြီး အဆိုးဆုံးအခြေအနေကို အသင့်ပြင်နိုင်တဲ့ အခြေအနေမရှိသေးဘူးဆိုတာ တွေ့ရတယ်လို့ နယူးရောက်အခြေစိုက် HRW လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ကြီးရဲ့ အာရှရေးရာ လက်ထောက်ညွန်ကြားရေးမှူး Phil Robertson ကဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“COVID-19 ရောဂါဆိုးရွားပြင်းထန်မှုအပေါ် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ နားလည်မှု အခုချိန်ထိ အနည်းအကျဉ်းပဲ ရှိနေသေးတာ တွေ့ရပါတယ်။ တကယ်လို့ သူကောင်းကောင်းနားလည်တယ်ဆိုရင် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရမှု မြန်မာနိုင်ငံမှာ မရှိသေးတာ မြန်မာရဲ့နေထိုင်၊ စားသောက်မှု ဓလေ့စရိုက်ကြောင့် ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ မြန်မာအစိုးရ ပြောခွင့်ရပုဂ္ဂိုလ် ရဲ့အခြေအမြစ်မဲ့ပြောဆိုမှုကို လူသိရှင်ကြား အရေးယူရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပြဿနာရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတခုအဖြစ် မြန်မာအစိုးရက အသိအမှတ်ပြုဖို့ ငြင်းဆန်မှုမျိုး ကြားရတာဟာ SPDC စစ်အစိုးရခေတ်ကို ပြန်ပြီး သတိရစေပါတယ်။ ရောဂါကူးစက်မှုမရှိဘူးဆိုတာ တကယ်တမ်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူအများအပြားကို စမ်းသပ် စစ်ဆေးနိုင်မှု မလုပ်နိုင်တဲ့အတွက်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ အခုလိုမျိုး ရောဂါကူးစက်မှုမရှိဘူးလို့ ပြောတာဟာ အကောင်းဆုံးကို မျှော်လင့်ဖို့အတွက် ကောင်းတယ်ဆိုပေမဲ့ တာဝန်သိတဲ့ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်ဆိုရင်တော့ အဆိုဆုံးအခြေအနေအလားအလာအတွက် အသင့်ပြင်ထားဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။”
ဒါအပြင် အင်္ဂါနေ့က HRW ရဲ့ သတင်းထုတ်ပြန်ချက်မှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုမရှိတဲ့ အကြောင်းအရင်းနဲ့ ပတ်သက်လို့ သမ္မတရုံးပြောခွင့်ရ ဦးဇော်ဌေးရဲ့ ပြောဆိုချက်ဟာ တာဝန်မဲ့တဲ့ ပြောဆိုချက်ဖြစ်ပြီး ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု အပေါ် အထင်အမြင်လွဲှမှားစေတဲ့အပြင် တကယ်အခြေအနေကို မျက်ကွယ်ပြုရာရောက်တယ်လို့ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။ ရောဂါနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အန္တာရာယ်အပေါ်မှာ မြန်မာပြည်သူတွေ အမြင်မှားစေတဲ့ ပြောဆိုချက်ဖြစ်တယ်လို့လည်း HRW က ဝေဖန် ထောက်ပြထားပါတယ်။
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် စတင်ကူးစက်ပြန့်ပွားခဲ့တဲ့ မြန်မာအိမ်နီးချင်း အရှေ့ဘက် တရုတ်နိုင်ငံမှာ လူပေါင်း ၈၀၀၀၀ ကျော် ကူးစက်ခဲ့ပြီး၊ အနောက်ဘက် အိမ်နီးချင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ ၁၁၄ ဦး၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှာ ငါးဦး၊ ထိုင်းမှာ ၁၁၄ဦး ကူးစက်ခံရပြီးဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ်လို့ နယ်စပ်ချင်းထိစပ်နေတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ တော့ အခုချိန်ထိ ရောဂါကူးစက်ခံရသူ တဦးမှ မရှိသေးဘူးလို့ အစိုးရက ကြေညာထားပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
မြန်မာ့လူနေမှုစနစ်ကြောင့် Covid-19 မဖြစ်နိုင်ဟု အစိုးရပြောဆိုချက် ပညာရှင်တွေဝေဖန်
...................
မွနျမာ့လူနမှေုစနဈကွောင့ျ Covid-19 မဖွဈနိုငျဟု အစိုးရပွောဆိုခကြျ ပညာရှငျတှဝေဖေနျ
(Unicode)
ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ ဖွဈနတေဲ့ COVID-19 မွနျမာနိုငျငံမှာ ကူးစကျမှုမရှိသေးတာဟာမွနျမာလူမြိုးတှရေဲ့ နထေိုငျ၊ စားသောကျလှုပျရှားမှု ပုံစံတှကွေောငျ့ဖွဈ တယျ ဆိုတဲ့ မွနျမာအစိုးရပွောခှင့ျရပုဂ်ဂိုလျ ပွောဆိုခကြျဟာ ကနြျးမာရေးရှုဒေါင့ျအရ မှနျကနျခွငျးမရှိကွောငျး ကနြျးမာရေးပညာရှငျတှကေ ထောကျပွကွပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ အဲဒီလို ပွောဆိုမှုဟာ ရောဂါအန်တရာယျကွီးမားမှုနဲ့ပတျသကျလို့မွနျမာပွညျသူတှကေို အခကြျအလကျအမှားတှပေေးလိုကျတာဖွဈတယျလို့ HRW လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ကလညျး ဝဖေနျလိုကျပါတယျ။
အခုခြိနျထိ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျခံရမှုမရှိသေး တာဘာကွောင့ျလဲဆိုတဲ့ တုန့ျပွနျခကြျအမွငျတှကေို မအငျကွငျးနိုငျက ဆကျလကျတငျပွမှာပါ။
ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါဖွဈလာတဲ့ COVID-19 ကူးစကျမှုနဲ့ ပတျသကျရငျ နိုငျငံအတောျမြားမြားက သူတို့မှာ ကူူးစကျသူမရှိဘူးဆိုတာ ငွငျးဆနျဖို့ တုန့ျနှေးလာခြိနျမှာ အခုခြိနျထိ မွနျမာနိုငျငံမှာ ကူးစကျခံရသူမရှိသေးဘူးလို့ နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ ဦးဆောငျတဲ့ အစိုးရက ပွောဆိုနတောပါ။ အထူးသဖွင့ျ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှု မရှိတာဟာ မွနျမာလူမြိုးတှရေဲ့ နထေိုငျ၊စားသောကျမှုကွောင့ျဖွဈတယျ၊ သမ်မတရုံးပွောခှင့ျရ ဦးဇောျဌေးက ပွီးခဲ့တဲ့ မတျလ (၁၃)ရကျနေ့က သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ အခုလိုပွောသှားပါတယျ။
“ ကနြောျတို့ မွနျမာလူမြိုးတှရေဲ့ နထေိုငျသှားလာ လှုပျရှားမှု ၊ စားသောကျမှု ဒီပုံစံတှကေလညျး ဒီရောဂါနဲ့ ပတျသကျလို့ ကောငျးကြိုးဖွဈစတောလညျး တှေ့ရတယျ ။ နောကျတခကြျကတော့ ကနြေျာတို့အခု မွနျမာနိုငျငံ ပွညျသူအမြားစု အမြားစု အသုံးပွုနတောကတော့ cash society ပေါ့နောျ ကနြောျတို့ ငှစေက်ကူတှသေုံးတယျ။ ဒီတိုးတကျ ဖှံ့ဖွိုးပွီးနိုငျငံတှမှောတော့ မြားသောအားဖွင့ျတော့ ဘယျသှားသှား Shopping mall တှမှော၊ စားသောကျဆိုငျတှမှော ဖွဈစေ ၊ အဝတျအထညျဆိုငျတှမှော ဖွဈစေ ကတျနဲ့ ဝယျနတောတှရှေိတယျ။ အဲဒီတော့ credit card နဲ့ ငှပေေးခြတေဲ့အခါမှာလညျး ငှရှေငျးကောငျတာက တနေ့ကို လူ ရာနဲ့ ခြီပွီးတော့ ဆကျဆံနရေတဲ့အခွအေနမှော ဒါမြိုးတှကေနတေဆင့ျ အရာဝတ်ထုတှကေနေ ကူးစကျတဲ့ အလားအလာတှကေလညျး ကနြောျတို့ နိုငျငံမှာ နညျးပါတယျ။ဒါတှကေလညျး ကနြောျတို့ရဲ့ မူလသဘာဝပေါ့နောျ ရခေံမွခေံကလညျး ရောဂါကူးစကျနိုငျမှုအလားအလာနညျးတာကို ကနြောျတို့တှေ့ရပါတယျ။”
ခရဈဒဈကဒျကို လူအမြားစုက မသုံးလို့၊ မွနျမာတှရေဲ့ သှားလာနထေိုငျ၊ စားသောကျပုံကွောင့ျ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှု မွနျမာနိုငျငံမှာ မဖွဈဘူးဆိုတဲ့ ပွောဆိုခကြျဟာ ဆေးပညာရှငျ ရှုထောင့ျကကွည့ျရငျ လုံးဝလှဲှမှားနကွေောငျး နယူးရောကျမွို့က မွနျမာကူးစ ကျရောဂါအထူးကု ဒေါကျတာဇယြောသကျက ဗှီအိုအကေို အခုလိုပွောပါတယျ။
“ မွနျမာနိုငျငံ လူနမှေုစရိုကျနဲ့ မကူးနိုငျဘူးဆိုတာကတော့ ဥပမာ အားဖွင့ျ အီတလီကို ကွည့ျပါပေါ့နောျ။ မွနျမာလူမြိုးတှနေဲ့ အီတလီလူမြိုးတှနေဲ့ နတော စားတာတှကေ တောျတောျလေး တူညီတဲ့ အပိုငျးရှိပါတယျ။ ထမငျးစားတာတှပေါပဲ သူတို့ကတော့ ဂြုံစားတာပေါ့နောျ တောျတောျလေး တူတဲ့အပိုငျးတှေ ရှိပါတယျ။ နောကျပွီးတော့ လူတဦးနဲ့ တဦး Credit card သုံးတယျဆိုတာကတော့ ယိုးဒယားမှာ လကျရှိ ဖွဈတဲ့ case တှကေိုပဲ ကွည့ျကွည့ျပါ။ နောကျဆုံး ယိုးဒယားမှာ တှေ့တဲ့ case တှသေညျ immigration officer တှမှော သှားတှေ့ပါတယျ။ immigration officer တှဆေိုတာက လူတှကေို သှားထိနတောမဟုတျဘူး passport ကိုပဲ ထိတာပေါ့နောျ သဘောတရားကတော့ စာရှကျကိုပဲ ထိတာပေါ့နောျ။ စာရှကျ ဆိုတာက ကနြောျတို့ နေ့စဉျသုံးနတေဲ့ ပိုကျဆံနဲ့ အတူတူပါပဲ။ ဆိုတော့ ရောဂါမရှိတဲ့ လူတှေ ၊ ရောဂါလက်ခဏာမပွသေးတဲ့လူတှကေ ဒီရောဂါကို ရထားပွီးသှားပွီ သူတို့က ကိုယျထဲမှာ ရောဂါကို ယူထားပွီးတဲ့လူတှေ ဖွဈနတေဲ့လူတှကေ သူတို့ကနတေဆင့ျ နောကျထပျလူတှကေို ကူးနိုငျပါတယျ။ အဲဒီ ဗိုငျးရပျဈသညျ သခြောတာကတော့ လထေဲမှာ ၃ နာရီ နနေိုငျပါတယျ။ စက်ကူတို့ သဈသားတို့ အိမျမှာ ရှိတဲ့ ထမငျးစားပှဲ မကြျနှာပွငျတှအေပေါျမှာ ၃ ရကျလောကျအထိကို နနေိုငျတယျလို့ ရေးထားပါတယျ။ မွနျမာလူမြိုးတှေ ပိုကျဆံသုံးတာ မြားတဲ့အတှကျကွောင့ျ Credit card သုံးတာနညျးတဲ့အတှကျကွောင့ျ မကူးဘူးဆိုတဲ့အခကြျကတော့ မဖွဈနိုငျဘူးပေါ့နောျ ယဘေုယြ အားဖွင့ျ ကွည့ျရငျတော့ ဆကျစပျမှု လုံး၀ လုပျလို့ မရတဲ့ အရာတခုပါ။”
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျခံရသူမရှိသေးဘူးဆိုတဲ့နေ ရာမှာ မေးခှနျး တှအေမြားအပွားရှိနကွေောငျး ဒေါကျတာဇယြောသကျက ဆိုပါတယျ။
“မရှိသေးဘူးဆိုတာ မေးခှနျးပေါငျးမြားစှာရှိပါတယျ။ လူဘယျနှဈယောကျကို စဈတာလဲ၊ သံသယဖွဈတဲ့ လူနာပဲ စဈတာလား ၊ ဒါမှ မဟုတျရငျလညျး ကနြောျတို့ community ကိုပဲ စဈတာလား။ ကနြောျတို့ New York မှာ example တခု ရထားပွီးပါပွီ။ US မှာ ဒီလောကျ case တှမြေားလာတာလဲဆိုတော့ ပထမဦးဆုံး ဖွဈနတေဲ့အခြိနျမှာ ရှိတဲ့လူကိုပဲ symptomsရှိတဲ့ လူကိုပဲ စဈတာပါ။ အဲဒီထဲမှာ လူအယောကျ ၁၀၀ စဈရငျ ၈ ယောကျ positive ဖွဈတယျ ဒါဆိုရငျ ၈ % တှေ့တာပေါ့နောျ။ လူအယောကျ ၁ သိနျးမှာ ၈ ယောကျ ပဲတှေ့တယျဆိုရငျ ဒါပိုပွီးတော့ ကောငျးတာပေါ့။ ရာခိုငျနှုနျး အရမျးကသြှားပါတယျ။ လူနမှေု ၊ စားသောကျမှုနဲ့ စရိုကျနဲ့ စားသောကျတဲ့ပုံစံနဲ့ပေါ့နောျ ဆကျဆံမှုရှိတယျဆိုတာက ဘယျ ဆေးပညာ clinical data နဲ့မှ မပွထားပါဘူး။ သိပ်ပံနညျးကြ ပွောရရငျတော့ ဒါမြိုးကတော့ ကောကျခကြျခဖြို့ အလှနျစောပါသေးတယျလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။”
မတျလ (၁၆)ရကျနေ့က နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံပုဂ်ဂိုလျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ မိန့ျခှနျးမှာလညျး မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျခံရသူတဦးမှ မရှိသေးဘူးလို့ အတိအလငျးပွောသှားခဲ့သလို၊ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှု ကာကှယျတိုကျဖကြျရေးအတှကျ နိုငျငံသူနိုငျငံသားတှအေနနေဲ့ အစိုးရကို ရနျပုံငှထေည့ျဝငျလှူဒါနျးကူညီကွဖို့ တိုကျတှနျးသှားပါတယျ။
ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျရဲ့ မိန့ျခှနျးကိုကွည့ျမယျဆိုရငျ ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ ဖွဈတဲ့ COVID-19 အန်တရာယျ အလှနျကွီးမားတဲ့အတိုငျးအတာကို အနညျးငယျပဲ သဘောပေါကျပုံရပွီး အဆိုးဆုံးအခွအေနကေို အသင့ျပွငျနိုငျတဲ့ အခွအေနမေရှိသေးဘူးဆိုတာ တှေ့ရတယျလို့ နယူးရောကျအခွစေိုကျ HRW လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ကွီးရဲ့ အာရှရေးရာ လကျထောကျညှနျကွားရေးမှူး Phil Robertson ကဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“COVID-19 ရောဂါဆိုးရှားပွငျးထနျမှုအပေါျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျရဲ့ နားလညျမှု အခုခြိနျထိ အနညျးအကဉြျးပဲ ရှိနသေေးတာ တှေ့ရပါတယျ။ တကယျလို့ သူကောငျးကောငျးနားလညျတယျဆိုရငျ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျခံရမှု မွနျမာနိုငျငံမှာ မရှိသေးတာ မွနျမာရဲ့နထေိုငျ၊ စားသောကျမှု ဓလေ့စရိုကျကွောင့ျ ဖွဈတယျဆိုတဲ့ မွနျမာအစိုးရ ပွောခှင့ျရပုဂ်ဂိုလျ ရဲ့အခွအေမွဈမဲ့ပွောဆိုမှုကို လူသိရှငျကွား အရေးယူရမှာဖွဈပါတယျ။ ဒီလို ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာ ပွူနာရဲ့ အစိတျအပိုငျးတခုအဖွဈ မွနျမာအစိုးရက အသိအမှတျပွုဖို့ ငွငျးဆနျမှုမြိုး ကွားရတာဟာ SPDC စဈအစိုးရခတျေကို ပွနျပွီး သတိရစပေါတယျ။ ရောဂါကူးစကျမှုမရှိဘူးဆိုတာ တကယျတမျး မွနျမာနိုငျငံမှာ လူအမြားအပွားကို စမျးသပျ စဈဆေးနိုငျမှု မလုပျနိုငျတဲ့အတှကျပဲဖွဈပါတယျ။ အခုလိုမြိုး ရောဂါကူးစကျမှုမရှိဘူးလို့ ပွောတာဟာ အကောငျးဆုံးကို မြှောျလင့ျဖို့အတှကျ ကောငျးတယျဆိုပမေဲ့ တာဝနျသိတဲ့ နိုငျငံခေါငျးဆောငျဆိုရငျတော့ အဆိုဆုံးအခွအေနအေလားအလာအတှကျ အသင့ျပွငျထားဖို့ လိုအပျပါတယျ။”
ဒါအပွငျ အငျ်ဂါနေ့က HRW ရဲ့ သတငျးထုတျပွနျခကြျမှာလညျး မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှုမရှိတဲ့ အကွောငျးအရငျးနဲ့ ပတျသကျလို့ သမ်မတရုံးပွောခှင့ျရ ဦးဇောျဌေးရဲ့ ပွောဆိုခကြျဟာ တာဝနျမဲ့တဲ့ ပွောဆိုခကြျဖွဈပွီး ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှု အပေါျ အထငျအမွငျလှဲှမှားစတေဲ့အပွငျ တကယျအခွအေနကေို မကြျကှယျပွုရာရောကျတယျလို့ ဖေါျပွထားပါတယျ။ ရောဂါနဲ့ ပတျသကျတဲ့ အန်တာရာယျအပေါျမှာ မွနျမာပွညျသူတှေ အမွငျမှားစတေဲ့ ပွောဆိုခကြျဖွဈတယျလို့လညျး HRW က ဝဖေနျ ထောကျပွထားပါတယျ။
ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ စတငျကူးစကျပွန့ျပှားခဲ့တဲ့ မွနျမာအိမျနီးခငြျး အရှေ့ဘကျ တရုတျနိုငျငံမှာ လူပေါငျး ၈၀၀၀၀ ကြောျ ကူးစကျခဲ့ပွီး၊ အနောကျဘကျ အိမျနီးခငြျး အိန်ဒိယနိုငျငံမှာ ၁၁၄ ဦး၊ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှမှာ ငါးဦး၊ ထိုငျးမှာ ၁၁၄ဦး ကူးစကျခံရပွီးဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေယျလို့ နယျစပျခငြျးထိစပျနတေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ တော့ အခုခြိနျထိ ရောဂါကူးစကျခံရသူ တဦးမှ မရှိသေးဘူးလို့ အစိုးရက ကွညောထားပါတယျ။