စစ်အာဏာသိမ်း မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ စီးပွားရေး အလားအလာ

(Zawgyi/ Unicode)

အာဏာသိမ်းထားတဲ့ မြန်မာ့ စစ်တပ် အာဏာစွန့်ရေး အတွက် စီးပွားရေး အရ ဖိအားပေး ဆောင်ရွက်မှုကလည်း အရေးကြီးတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ မြန်မာဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ်က ပြောပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းပြီး တလတာ အတွင်း နိုင်ငံတွင်း မတည်ငြိမ်မှုကြောင့် ပြည်တွင်း ပြည်ပ စီးပွားဆက်ဆံမှု၊ ငွေကြေး စီးဆင်းမှုတွေမှာပါ သက်ရောက် ထိခိုက်မှု ရှိနေတာပါ။ ဒီသီတင်းပတ် စီးပွားရေး အစီအစဉ်မှာ မသိင်္ဂ ီထိုက် တင်ပြထားပါတယ်။

မြန်မာ့ တပ်မတော် ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ်၊ လက်ရှိ အာဏာရယူထားတဲ့ စစ်တပ်က ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ နိုင်ငံတော် စီမံအုပ်ချုပ်ရေး ကောင်စီရဲ့ ဥက္ကဌ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က အာဏာယူပြီး ၃ ရက်မြောက်နေ့မှာဘဲ နေပြည်တော်က သမ္မတ အိမ်တော်မှာ ထိပ်တန်း စီးပွားရေး လုပ်ငန်းရှင်ကြီးများနဲ့ တွေ့ဆုံခဲ့တာပါ။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ COVID 19 ဖြစ်ပွားမှုကြောင့် နိုင်ငံတဝန်း အသွားအလာ ကန့်သတ်ပိတ်ပင်မှုတွေကို ဖယ်ရှားပေးမယ့်အကြောင်း၊ စစ်တပ်က ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ နိုင်ငံတော် စီမံအုပ်ချုပ်ရေး ကောင်စီ လက်ထက်မှာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေ ပုံမှန် ပြန်လည် လည်ပတ်ပြီး နိုင်ငံ စီးပွားရေး ဦးမော့လာစေဖို့ မျှော်လင့်တဲ့ အကြောင်း ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်က ပြောခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် စစ်တပ်က ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး ကောင်စီက အာဏာယူပြီး သီတင်း တပတ်အကြာမှာ လမ်းပေါ်ထွက် ဆန့်ကျင် ဆန္ဒပြပွဲတွေကြောင့် မြန်မာ့ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေကတော့ ပြန်မစနိုင်သေးသလို နိုင်ငံတကာရဲ့ ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆိုမှုတွေလည်း ထွက်ပေါ်လာပါတယ်။

မြန်မာ စစ်တပ် အာဏာစွန့်ပြီး ဒီမိုကရေစီ လမ်းကြောင်းပေါ် ပြန်ပြီး လျှောက်လှမ်းရေး အတွက် စီးပွားရေး အရ တွန်းအားပေး ဆောင်ရွက်မှုကလည်း အရေးကြီးတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ် Tom Andrews က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။

“ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးများ အနေနဲ့ အားလုံးနဲ့ အဆင်ပြေပြေ ရှိလိုပြီး စီးပွားရေးကိုလည်း ပုံမှန် လည်ပတ်ဖို့ ဆန္ဒရှိတယ်ဆိုတာကို ပြသထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်တဲ့။ သူတို့ အနေနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေးနဲ့ စီးပွားရေး အပေါ်မှာ သိပ်ကို စိုးရိမ်နေပါတယ်လို့ ပြောခဲ့တာပါ။ ”

မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေ အများအပြား ရှိနေပြီး သြဇာလည်း ကြီးတဲ့ တရုတ်လို နိုင်ငံမျိုးက အထူး အရေးပါတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်နိုင်တယ်လို့လည်း သူက ထောက်ပြပါတယ်။ မြန်မာ စစ်တပ် အာဏာရယူမှုကို တုံ့ပြန်တဲ့ နေရာမှာ နိုင်ငံတကာရဲ့ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေက အရေးကြီးတယ်လို့လည်း သူက ထောက်ပြပါတယ်။

“ ပြစ်ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့မှုကလည်း အရေးကြီးပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေး၊ ဒီမိုကရေစီ လမ်းကြောင်းပေါ် ပြန်ရောက်ရေးတို့ အတွက် ကြိုးပမ်းတဲ့ နေရာမှာ ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့မှုဟာလည်း အသုံးပြု ဆောင်ရွက်ရမယ့် နည်းလမ်းတခု ဖြစ်ပါတယ်လို့ သူက ပြောခဲ့တာပါ။ ”

ဒါပေမယ့် မြန်မာ လုပ်သားတွေကို မထိခိုက်စေဘဲ စစ်အာဏာရှင်များကိုဘဲ သီသန့် ပစ်မှတ်ထား ဒဏ်ခတ်ဖို့ကတော့ အရေးကြီးတယ်လို့ ယူဆကြောင်းလည်း သူက ပြောပါတယ်။ လက်ရှိ အချိန်ထိတော့ အမေရိကန်က ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုမှာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဘဏ္ဍာငွေ ဒေါ်လာ သန်း ၁,၀၀၀ ကို ထိန်းချုပ်ထားသလို ဥရောပ သမဂ္ဂဘက်က မြန်မာ အစိုးရ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လုပ်ငန်းစဉ်တွေ အတွက် တိုက်ရိုက် ငွေကြေး ထောက်ပံ့မှုကိုလည်း ဆိုင်းငံ့လိုက်ပါတယ်။

ပြည်တွင်းမှာလည်း စစ်တပ်နဲ့ ပတ်သက် ဆက်နွယ်မှု ရှိတယ်လို့ ယူဆမှုနဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတွေ ဝယ်ယူ မသုံးစွဲရေး လှုပ်ရှားမှုတွေ လူမှုကွန်ယက်တွေမှာ တွေ့လာရပါတယ်။ ဒီလှုပ်ရှားမှုတွေမှာ ပစ်မှတ်ထားခံရတဲ့ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေ ဘက်ကလည်း ဆန္ဒပြသူတွေနဲ့ တသဘောတည်း ရပ်တည်ကြောင်း၊ သူတို့ရဲ့ လုပ်ငန်းတွေဟာ လှုံ့ဆော်စည်းရုံးသူတွေ တဖက်သတ် စွပ်စွဲနေသလို မဟုတ်ကြောင်း ပြန်လည် ရှင်းလင်း ကြေညာနေကြတာကိုလည်း လူမှုကွန်ယက်တွေမှာ တွေ့မြင်လာကြ ရပါတယ်။

စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာ စီးပွားရေး လုပ်ငန်း အတော်များများ ပိတ်သိမ်းထားရသလို စီးပွားရေး ပုံမှန် အတိုင်း ပြန်လည်ပတ်နိုင်ရေးကလည်း မရေမရာ ဖြစ်နေတာပါ။ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် သတင်း သုံးပတ် အကြာမှာ ကုမ္ပဏီ ဝန်ထမ်းတွေလည်း အလုပ်ဆင်းရေး လှုပ်ရှားမှုမှာ ပါဝင်နေကြတာနဲ့ အတူဘဲ ဦးနေဦးလည်း သူ့ကုမ္ပဏီကို ပိတ်ခဲ့ရပါတယ်။

“ လက်ရှိ အခြေအနေကြောင့် ရေတိုမှာရော ရေရှည် အတွက်ပါ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေ အပေါ်မှာ ထိခိုက်ပါတယ်။ ရေတို အနေနဲ့ကတော့ အဝယ်ကျသွားပါတယ်။ ငွေကြေး လည်ပတ်မှု ကျသွားပြီး ငွေကြေး အလွှဲအပြောင်းမှာလည်း အကန့်အသတ်တွေ ရှိလာပါတယ်။ ကုန်ကြမ်း သယ်ယူပို့ဆောင်မှုကလည်း အခက်အခဲ တွေ့နေပါတယ်။ ”

ဦးနေဦးက ငရုတ်သီးခြောက်နဲ့ ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်တွေကို ဂျပန်ကို အဓိကထား တင်ပို့နေတာပါ။ အခု မတည်မငြိမ် အခြေအနေမှာ အရောင်း ထက်ဝက်ကျော် ကျသွားတယ်လို့လည်း သူက ပြောပါတယ်။ နောက် ဂျပန်ကို ငရုတ်သီးခြောက် တင်ပို့ဖို့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ ကန်ထရိုက်စာချုပ်နဲ့ စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းတွေရှိနေပေမယ့် မူလ အတိုင်း တင်ပို့ခွင့် ရမလား၊ မြန်မာဘဏ်တွေနဲ့ ငွေကြေး အလွှဲအပြောင်း ဆက်ပြီး လုပ်လို့ ရမလားဆိုတာလည်း မသေချာဘူးလို့ သူက ပြောပါတယ်။ နောက် တခု ကြုံတွေ့လာရတဲ့ အခက်အခဲက ဝန်ထမ်းတွေကို လစာဆက်ပြီး ပေးနိုင်ရေး ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီလ အတွက်တော့ ဝန်ထမ်းတွေကို လစာ အပြည့်ပေးပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း လက်ရှိ အခြေအနေ အရ နောက် ၂ လ သုံးလ လောက်ဆိုရင်တော့ လစာ အပြည့် ပေးနိုင်ပါ့မလားမသေချာဘူးလို့ ဦးနေဦးက ပြောခဲ့တာပါ။ လောလောဆယ်မှာတော့ သူ့ဝန်ထမ်းတွေလည်း အလုပ်မဆင်းရေး CDM မှာ ပူးပေါင်းနေကြပြီး သူလည်း ထောက်ခံတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ နိုင်ငံတဝန်းမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှု ဆန့်ကျင် ဆန္ဒပြပွဲတွေကြောင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနဲ့ ဘဏ်လုပ်ငန်းတွေလည်း မလည်ပတ်နိုင်ကြပါဘူး။ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေလည်း ပိတ်သိမ်းထားရပြီး ရှေ့ရေးက မရေမရာ ဖြစ်နေပါတယ်။

စစ်အာဏာသိမ်း မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ စီးပွားရေး အလားအလာ

(Unicode)

စဈအာဏာသိမျး မွနျမာနိုငျငံရဲ့ စီးပှားရေး အလားအလာ

အာဏာသိမျးထားတဲ့ မွနျမာ့ စဈတပျ အာဏာစှန့ျရေး အတှကျ စီးပှားရေး အရ ဖိအားပေး ဆောငျရှကျမှုကလညျး အရေးကွီးတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ မွနျမာဆိုငျရာ လူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျက ပွောပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးပွီး တလတာ အတှငျး နိုငျငံတှငျး မတညျငွိမျမှုကွောင့ျ ပွညျတှငျး ပွညျပ စီးပှားဆကျဆံမှု၊ ငှကွေေး စီးဆငျးမှုတှမှောပါ သကျရောကျ ထိခိုကျမှု ရှိနတောပါ။ ဒီသီတငျးပတျ စီးပှားရေး အစီအစဉျမှာ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ တငျပွထားပါတယျ။

မွနျမာ့ တပျမတောျ ကာကှယျရေး ဦးစီးခြုပျ၊ လကျရှိ အာဏာရယူထားတဲ့ စဈတပျက ဖှဲ့စညျးထားတဲ့ နိုငျငံတောျ စီမံအုပျခြုပျရေး ကောငျစီရဲ့ ဥက်ကဌ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျက အာဏာယူပွီး ၃ ရကျမွောကျနေ့မှာဘဲ နပွေညျတောျက သမ်မတ အိမျတောျမှာ ထိပျတနျး စီးပှားရေး လုပျငနျးရှငျကွီးမြားနဲ့ တှေ့ဆုံခဲ့တာပါ။

မွနျမာနိုငျငံမှာ COVID 19 ဖွဈပှားမှုကွောင့ျ နိုငျငံတဝနျး အသှားအလာ ကန့ျသတျပိတျပငျမှုတှကေို ဖယျရှားပေးမယ့ျအကွောငျး၊ စဈတပျက ဖှဲ့စညျးထားတဲ့ နိုငျငံတောျ စီမံအုပျခြုပျရေး ကောငျစီ လကျထကျမှာ စီးပှားရေး လုပျငနျးတှေ ပုံမှနျ ပွနျလညျ လညျပတျပွီး နိုငျငံ စီးပှားရေး ဦးမော့လာစဖေို့ မြှောျလင့ျတဲ့ အကွောငျး ဗိုလျခြုပျမှူးကွီး မငျးအောငျလှိုငျက ပွောခဲ့ပါတယျ။

ဒါပမေယ့ျ စဈတပျက ဖှဲ့စညျးထားတဲ့ အုပျခြုပျရေး ကောငျစီက အာဏာယူပွီး သီတငျး တပတျအကွာမှာ လမျးပေါျထှကျ ဆန့ျကငြျ ဆန်ဒပွပှဲတှကွေောင့ျ မွနျမာ့ စီးပှားရေး လုပျငနျးတှကေတော့ ပွနျမစနိုငျသေးသလို နိုငျငံတကာရဲ့ ဒဏျခတျ ပိတျဆိုမှုတှလေညျး ထှကျပေါျလာပါတယျ။

မွနျမာ စဈတပျ အာဏာစှန့ျပွီး ဒီမိုကရစေီ လမျးကွောငျးပေါျ ပွနျပွီး လြှောကျလှမျးရေး အတှကျ စီးပှားရေး အရ တှနျးအားပေး ဆောငျရှကျမှုကလညျး အရေးကွီးတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ ဆိုငျရာ လူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျ Tom Andrews က ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။

“ ဗိုလျခြုပျကွီးမြား အနနေဲ့ အားလုံးနဲ့ အဆငျပွပွေေ ရှိလိုပွီး စီးပှားရေးကိုလညျး ပုံမှနျ လညျပတျဖို့ ဆန်ဒရှိတယျဆိုတာကို ပွသထားပွီး ဖွဈပါတယျတဲ့။ သူတို့ အနနေဲ့ ဖှံ့ဖွိုးရေးနဲ့ စီးပှားရေး အပေါျမှာ သိပျကို စိုးရိမျနပေါတယျလို့ ပွောခဲ့တာပါ။ ”

မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာ စီးပှားရေး လုပျငနျးတှေ အမြားအပွား ရှိနပွေီး သွဇာလညျး ကွီးတဲ့ တရုတျလို နိုငျငံမြိုးက အထူး အရေးပါတဲ့ အခနျးကဏ်ဍကနေ ပါဝငျနိုငျတယျလို့လညျး သူက ထောကျပွပါတယျ။ မွနျမာ စဈတပျ အာဏာရယူမှုကို တုံ့ပွနျတဲ့ နရောမှာ နိုငျငံတကာရဲ့ ဒဏျခတျပိတျဆို့မှုတှကေ အရေးကွီးတယျလို့လညျး သူက ထောကျပွပါတယျ။

“ ပွဈဒဏျခတျ ပိတျဆို့မှုကလညျး အရေးကွီးပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေး၊ ဒီမိုကရစေီ လမျးကွောငျးပေါျ ပွနျရောကျရေးတို့ အတှကျ ကွိုးပမျးတဲ့ နရောမှာ ဒဏျခတျ ပိတျဆို့မှုဟာလညျး အသုံးပွု ဆောငျရှကျရမယ့ျ နညျးလမျးတခု ဖွဈပါတယျလို့ သူက ပွောခဲ့တာပါ။ ”

ဒါပမေယ့ျ မွနျမာ လုပျသားတှကေို မထိခိုကျစဘေဲ စဈအာဏာရှငျမြားကိုဘဲ သီသန့ျ ပဈမှတျထား ဒဏျခတျဖို့ကတော့ အရေးကွီးတယျလို့ ယူဆကွောငျးလညျး သူက ပွောပါတယျ။ လကျရှိ အခြိနျထိတော့ အမရေိကနျက ဒဏျခတျပိတျဆို့မှုမှာ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ဘဏ်ဍာငှေ ဒေါျလာ သနျး ၁,၀၀၀ ကို ထိနျးခြုပျထားသလို ဥရောပ သမဂ်ဂဘကျက မွနျမာ အစိုးရ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေး လုပျငနျးစဉျတှေ အတှကျ တိုကျရိုကျ ငှကွေေး ထောကျပံ့မှုကိုလညျး ဆိုငျးငံ့လိုကျပါတယျ။

ပွညျတှငျးမှာလညျး စဈတပျနဲ့ ပတျသကျ ဆကျနှယျမှု ရှိတယျလို့ ယူဆမှုနဲ့ ကုနျပစ်စညျးတှေ ဝယျယူ မသုံးစှဲရေး လှုပျရှားမှုတှေ လူမှုကှနျယကျတှမှော တှေ့လာရပါတယျ။ ဒီလှုပျရှားမှုတှမှော ပဈမှတျထားခံရတဲ့ စီးပှားရေး လုပျငနျးတှေ ဘကျကလညျး ဆန်ဒပွသူတှနေဲ့ တသဘောတညျး ရပျတညျကွောငျး၊ သူတို့ရဲ့ လုပျငနျးတှဟော လှုံ့ဆောျစညျးရုံးသူတှေ တဖကျသတျ စှပျစှဲနသေလို မဟုတျကွောငျး ပွနျလညျ ရှငျးလငျး ကွညောနကွေတာကိုလညျး လူမှုကှနျယကျတှမှော တှေ့မွငျလာကွ ရပါတယျ။

စဈတပျက အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျးမှာ စီးပှားရေး လုပျငနျး အတောျမြားမြား ပိတျသိမျးထားရသလို စီးပှားရေး ပုံမှနျ အတိုငျး ပွနျလညျပတျနိုငျရေးကလညျး မရမေရာ ဖွဈနတောပါ။ အာဏာသိမျးပွီးနောကျ သတငျး သုံးပတျ အကွာမှာ ကုမ်ပဏီ ဝနျထမျးတှလေညျး အလုပျဆငျးရေး လှုပျရှားမှုမှာ ပါဝငျနကွေတာနဲ့ အတူဘဲ ဦးနေဦးလညျး သူ့ကုမ်ပဏီကို ပိတျခဲ့ရပါတယျ။

“ လကျရှိ အခွအေနကွေောင့ျ ရတေိုမှာရော ရရှေညျ အတှကျပါ စီးပှားရေး လုပျငနျးတှေ အပေါျမှာ ထိခိုကျပါတယျ။ ရတေို အနနေဲ့ကတော့ အဝယျကသြှားပါတယျ။ ငှကွေေး လညျပတျမှု ကသြှားပွီး ငှကွေေး အလှှဲအပွောငျးမှာလညျး အကန့ျအသတျတှေ ရှိလာပါတယျ။ ကုနျကွမျး သယျယူပို့ဆောငျမှုကလညျး အခကျအခဲ တှေ့နပေါတယျ။ ”

ဦးနေဦးက ငရုတျသီးခွောကျနဲ့ ဟငျးခတျ အမှှေးအကွိုငျတှကေို ဂပြနျကို အဓိကထား တငျပို့နတောပါ။ အခု မတညျမငွိမျ အခွအေနမှော အရောငျး ထကျဝကျကြောျ ကသြှားတယျလို့လညျး သူက ပွောပါတယျ။ နောကျ ဂပြနျကို ငရုတျသီးခွောကျ တငျပို့ဖို့ မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာ ကနျထရိုကျစာခြုပျနဲ့ စိုကျပြိုးရေး လုပျငနျးတှရှေိနပေမေယ့ျ မူလ အတိုငျး တငျပို့ခှင့ျ ရမလား၊ မွနျမာဘဏျတှနေဲ့ ငှကွေေး အလှှဲအပွောငျး ဆကျပွီး လုပျလို့ ရမလားဆိုတာလညျး မသခြောဘူးလို့ သူက ပွောပါတယျ။ နောကျ တခု ကွုံတှေ့လာရတဲ့ အခကျအခဲက ဝနျထမျးတှကေို လစာဆကျပွီး ပေးနိုငျရေး ဖွဈပါတယျ။

ဒီလ အတှကျတော့ ဝနျထမျးတှကေို လစာ အပွည့ျပေးပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး လကျရှိ အခွအေနေ အရ နောကျ ၂ လ သုံးလ လောကျဆိုရငျတော့ လစာ အပွည့ျ ပေးနိုငျပါ့မလားမသခြောဘူးလို့ ဦးနေဦးက ပွောခဲ့တာပါ။ လောလောဆယျမှာတော့ သူ့ဝနျထမျးတှလေညျး အလုပျမဆငျးရေး CDM မှာ ပူးပေါငျးနကွေပွီး သူလညျး ထောကျခံတယျလို့ ပွောပါတယျ။ နိုငျငံတဝနျးမှာ စဈအာဏာသိမျးမှု ဆန့ျကငြျ ဆန်ဒပွပှဲတှကွေောင့ျ သယျယူပို့ဆောငျရေးနဲ့ ဘဏျလုပျငနျးတှလေညျး မလညျပတျနိုငျကွပါဘူး။ စီးပှားရေး လုပျငနျးတှလေညျး ပိတျသိမျးထားရပွီး ရှေ့ရေးက မရမေရာ ဖွဈနပေါတယျ။