(Zawgyi/Unicode)
အာဏာသိမ်းတာကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတွေ ဆက်လက် ပေါ်ပေါက်နေချိန်မှာပဲ မြန်မာနိုင်ငံကနေ တရုတ်နိုင်ငံကို သွယ်တန်းထားတဲ့ ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ ပိုင်လိုင်းတွေ လုံခြုံရေး တိုးမြှင့်ဖို့ပြီးခဲ့တဲလကုန်ပိုင်းမှာပဲ မြန်မာစစ်အာဏာပိုင်တွေကို ပြောဆိုလိုက်ကြောင်း ပြင်ပကို ပေါက်ကြားခဲ့တဲ့ အစည်းအဝေးမှတ်တမ်းတခုမှာ တွေ့ရပါတယ်။ ဗွီအိုအေက ရရှိထားတဲ့ မှတ်တမ်းအရ တရုတ်နဲ့ မြန်မာကြား ကောင်းမွန်နေတယ်လို့ ယူဆထားကြတဲ့ ဆက်ဆံရေးမှာ မပြေလည်မှုတွေ ရှိနေတာကိုလည်း ပြသနေပါတယ်။
တရုတ်နဲ့ မြန်မာအာဏာပိုင်တွေရဲ့ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၃ က တွေ့ဆုံခဲ့တဲ့ အစည်းအဝေး မှတ်တမ်းမှာတော့ ပိုက်လိုင်းတလျှောက် လုံခြုံရေး တိုးမြှင့်ဖို့အပြင် တရုတ်နိုင်ငံအကြောင်း သတင်းဖော်ပြရာမှာ အပြုသဘော ရေးသားဖို့လည်း တောင်းဆိုထားတာပါ။
မရှေးမနှောင်းမှာပဲ မြန်မာစစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေဟာ နိုင်ငံခြားသား အကျိုးဆောင်တတယောက်ကို ငှားရမ်းပြီး တရုတ်နိုင်ငံနဲ့ ခပ်ကင်းကင်း ရှိနေတယ်ဆိုတာ လူသိရှင်ကြား ပြသဖို့လည်း ကြိုးပမ်းခဲ့ပါတယ်။
“ရက်စက်ပြီး လူမုန်းများတဲ့ စစ်အုပ်စုထံက တရုတ်နိုင်ငံက အာမခံချက်ရဖို့ ကြိုးပမ်းတာဟာ ဒီအချိန်မှာ အဆိုးဆုံးပဲ" လို့လည်း ရန်ကုန်အခြေစိုက် သပ္မဒီပ Institute က ဒေါက်တာ ခင်ဇော်ဝင်းက VOA ကို ပြောပါတယ်။ “ လူတွေက စစ်အာဏာရှင်စနစ် တကျော့ပြန် လာတယ်လို့ လူတွေက မြင်ကြတာမို့ အာဏာသိမ်းတာကသာ အဓိက ပြဿနာ။” လို့လည်း သူက ဆက်ပြောပါတယ်။
နိုဝင်ဘာလ ၈ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲမှာ မဲမသမာမှုရှိတယ်လို့စစ်တပ်က စွပ်စွဲပြီးနောက် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်မှာ အာဏာသိမ်းလိုက်ရာက ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြမှုတွေ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါတယ်။ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်တဲ့ မဲပေးသူတွေက မြန်မာ့ခေါင်းဆောင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ရဲ့ ဒီမိုကရေစီလိုလားတဲ့ ပါတီကို ထောက်ခံထားတာပြီး ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ကတော့ မဲမသမာမှု စွပ်စွဲချက်တွေကို ဇန်နဝါရီ ၂၈ က ပယ်ချခဲ့ပါတယ်။
နေ့စဉ်ဆန္ဒပြပွဲတွေကတော့ ဖေဖော်ဝါရီလ ၆ ရက်နေ့မှာ စတင်ခဲ့ပြီး စစ်တပ်ရဲ့ လူသေဆုံးစေတဲ့ ဖြိုခွင်းမှုတွေကြောင့် နိုင်ငံတကာ ရှုံ့ချမှုပိတ်ဆို့မှုတွေဖြစ်ပေါ်လာနေပါတယ်။ ဦးသိန်းစိန် ဦးဆောင်တဲ့ အရပ်သားတပိုင်း အစိုးရပေါ်ပေါက်လာခဲ့တဲ့ ၂၀၁၁ ခုနှစ် မတိုင်ခင်အထိ နှစ်ပါင်း ၅၀ ကြာ ကြုံခဲ့ရတဲ့ ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်မှုတွေရဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုတွေနဲ့လည်း ရင်ဆိုင်နေရတာပါ။
၂၀၁၁ မတ်လမှာ ဦးသိန်းစိန် အစိုးရတက်လာပြီး လပိုင်းအတွင်းမှာပဲ တချိန်က စစ်တပ်ကိုဆန့်ကျင်ခဲ့ကြတဲ့ ကမ္ဘာတဝန်းက အစိုးရတွေဟာ ပိတ်ဆို့မှုတွေကို လျှော့ချလိုက်ပြီး၊ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေကို လမ်းဖွင့်ပေးခဲ့ရာက၊ အင်တာနက် အသုံးပြုခွင့်နဲ့ လူလတ်တန်းစားတွေကို တိုးပွားစေခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီနောက် ၂၀၁၅ မှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဦးဆောင်တဲ့ အမျိူးသား ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD) အပြတ်အသပ်အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီး စစ်တပ်နဲ့ အာဏာခွဲဝေအုပ်ချုပ်နေရပေမဲ့ ဒီမိုကရေစီရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေ လုပ်ဖို့လည်း ကတိပြုခဲ့တာပါ။
SEE ALSO: မြန်မာပြည်သူတွေနဲ့ တရုတ်နိုင်ငံကြား အထင်လွဲမှားအောင် စစ်ကောင်စီက ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိလုပ်ဆောင်နေ (CRPH နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကိုယ်စားလှယ်)
တခုတည်းသော အသံ
တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ (BRI) ခါးပတ်လမ်းစီမံကိန်းမှာ အရေးပါတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက နိုင်ငံရေး ပြဿနာတွေကိုတော့ ဖေဖော်ဝါရီလဆန်းကတည်းက ပြည်တွင်းရေးအဖြစ်နဲ့သာ တရုတ်နိုင်ငံက ထပ်တလဲလဲ ပြောခဲ့သလို၊ နိင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Wang Yi ကိုယ်တိုင်လည်း မကြာသေးခင်က နှစ်ပတ်လည် လွှတ်တော်ညီလာခံကျင်းပရာ ဘေဂျင်းမြို့တော်မှာ သတင်းထောက်တွေကို ပြောခဲ့ပါတယ်။
ဒါပေမဲ့လည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ အာဏာသိမ်းစစ်တပ်ရဲ့ လုပ်ရပ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ မတ်လ ပထမပတ်ထဲ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ ဥက္ကဌက အဖွဲ့ဝင် ၁၅ နိုင်ငံရဲ့ ထောက်ခံချက်နဲ့ ကြေညာချက် ထုတ်ပြန်ရာမှာတော့ တရုတ်နိုင်ငံလည်း ပါဝင်လာပါတယ်။ ကြေညာချက်မှာတော့ ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြသူတွေကို အကြမ်းဖက်ဖြိုခွင်းတာကို အပြင်းအထန် ရှုံ ့ချထားပြီး စစ်တပ်အနေနဲ့အစွမ်းကုန် ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်း ဆောင်ရွက်ဖို့လည်း တောင်းဆိုထားပါတယ်။ လုံခြုံရေးကောင်စီ ဥက္ကဌရဲ့ ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်ဟာ ဆုံးဖြတ်ချက်ထက် တဆင့်နိမ့်ပေမယ့် ကုလသမဂ္ဂရဲ့ အာဏာအရှိဆုံး အဖွဲ့မှာ တရားဝင် မှတ်တမ်းတခု ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ တရုတ်သံအမတ် Zhang Jun ကတော့ လုံခြုံရေးကောင်စီအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေ တသံထဲထွက်လာဟာ အရေးကြီးသလို၊ အခုအချိန်ဟာ တင်းမာမှုတွေ လျှော့ချပြီး သံတမန်ရေးအရ ဆွေးနွေး ညှိနှိုင်းရမယ့် အချိန်အဖြစ်တယ်လို့လည်း ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
ထုတ်ပြန်ချက်ထဲမှာ ပြီးခဲ့တဲ့ ဖေဖော်ဝါရီတရက်ကတည်းက ထိန်းသိမ်းထားခဲ့တဲ့ သမ္မတဦးဝင်းမြင့်နဲ့နိုင်ငံတော် အတိုင်ပင်ခံ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်တို့အပါအဝင် အစိုးရခေါင်းဆောင်တွေကို ချက်ခြင်းလွှတ်ပေးဖို့ကိုလည်း တောင်းဆိုထားပါတယ်။
နွေထွေးမှု နိုင်းယှဉ်ချက်
ဝါရှင်တန် အခြေစိုက် Stimson Center သုတေသနဌာနရဲ့ အရှေ့အာရှဆိုင်ရာပူးတွဲ ညွှန်ကြားရေးမှုး နဲ့တရုတ်ပြည်ဆိုင်ရာ ညွှန်ကြားရေးမှုး Yun Sun က VOA ကို အီးမေးကတဆင့် ပြောဆိုရာမှာတော့ လုံခြုံရေးကောင်စီ ဥက္ကဌရဲ့ ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်မှာ အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းမှုကို ပြစ်တင်ရှုတ်ချထားပေမယ့် မြန်မာစစ်တပ်ကိုတော့ ရှုတ်ချတာ မတွေ့ရတာကို သတိထားမိကြောင်း ပြောပါတယ်။
ဒါပေမဲ့လည်း သိသာထင်ရှားတဲ့ ထူးခြားမှုတွေ ရှိနေတာကိုလည်း သူက ထောက်ပြခဲ့တာပါ။
"မြန်မာနိုင်ငံက အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်တွေနဲ့ မတည်မငြိမ် အခြေအနေတွေအပေါ် တရုတ်နိုင်ငံက စိတ်ပျက်မှုတွေ သိသိသာသာ တိုးလာနေပါတယ်။ ဒါတွေအားလုံးဟာ တရုတ်နိုင်ငံ အကျိုးစီးပွား အတွက်ရော၊ နိုင်ငံတကာမှာ ဂုဏ်သိက္ခာအရရော ဘက်ပေါင်းစုံက မကောင်းပါဘူး။ ဒါပေမဲ့လည်း တရုတ်နိုင်ငံ အနေနဲ့ မစွက်ဖက်ရေးမူဝါဒကို စွန့်လွှတ်ဖို့၊ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ် အရေးယူမှုတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာရဲ့ ကြားဝင်မှုတွေကို အခုအထိတော့ လက်ခံမယ့် သဘောထားမျိုး မရှိသေးပါဘူး။"
မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ တရုတ်နိုင်ငံတို့ရဲ့ ဆက်ဆံရေးဟာ အနောက်နိုင်ငံတွေနဲ့ ဆက်ဆံရေးနဲ့ ယှဉ်ကြည့်တဲ့ အခါမျိုးမှာသာ ရင်းနှီးတယ်လို့ ဆိုနိုင်ကြောင်းလည်း သုတေသီ Yun Sun ကပြောပါတယ်။
"မြန်မာနိုင်ငံမှာ တရုတ်က NLD နဲ့ ရင်းနှီးတဲ့ ဆက်ဆံရေး ရှိခဲ့တယ်လို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံက စီမံကိန်းတွေကို ဆိုင်းငံ့ပြီး၊ တရုတ်ဆန့်ကျင်ရေး သဘောထားတွေကို ဆွပေးခဲ့တာက အရပ်သားတပိုင်း ဦးသိန်းစိန် အစိုးရပါ။ NLD အစိုးရကသာ တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ သိက္ခာကို အဖတ်ဆည်ဖို့နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ သြဇာရှိအောင် ကူညီပေးခဲ့တာပါ။"
ပြင်ပကို ပေါက်ကြားခဲ့တဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၃ ရက်နေ့ အစည်းအဝေးမှတ်တမ်းမှာတော့ အိမ်နီးချင်း မြန်မာအပေါ် တရုတ်ရဲ့ သြဇာအရှိန်အဝါကို တွေ့နေရဆဲပါ။
VOA မြန်မာဌာနက ရရှိခဲ့တဲ့ အစည်းအဝေးမှတ်တမ်းတွေအရ တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနလက်အောက်ခံ ပြင်ပလုံခြုံရေးဌာနရဲ့ ညွှန်ကြားရေးမှုးချုပ် Bai Tian က (BRI) မှာ အရေးပါတဲ့အစိတ်အပိုင်းတခုဖြစ်တဲ့ တရုတ်-မြန်မာ ရေနံနဲ့ဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်းစီမံကိန်းရဲ့ လုံခြုံရေးကို အသေအချာဆောင်ရွက်ဖို့မြန်မာစစ်အုပ်စုကို ပြောဆိုထားပါတယ်။
ပိုက်လိုင်းတွေ အန္တရာယ်ကြုံရင် စီမံကိန်းမှာ တရုတ်ရဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကိုလည်း ထိခိုက်နိုင်ကြောင်း အစည်းဝေးမှတ်တမ်းထဲမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
မြန်မာမီဒီယာတွေအနေနဲ့လည်း တရုတ်နိုင်ငံအကြောင်း အပြုသဘောဆောင်ပြီး ရေးသားကြဖို့ကိုလည်း Bai က တောင်းဆိုထားကြောင်း အစည်းဝေးမှတ်တမ်းထဲ ပါရှိပါတယ်။
တရုတ်သံရုံးရှေ့ ဆန္ဒပြမြင်ကွင်း။ ဖေဖေါ်ဝါရီ ၁၁၊ ၂၀၂၁။ (ဓာတ်ပုံ-စည်သူနိုင်)
အွန်လိုင်း တုန့်ပြန်မှုများ
မြန်မာ-တရုတ် ပိုက်လိုင်းစီမံကိန်းအတွက် ဆွေးနွေးမှုတွေ စတင်ခဲ့တဲ့ ၂၀၀၄ ကတည်းက ဒီစီမံကိန်းဟာ အငြင်းပွားစရာတခုဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေ၊ ဒေသခံတွေအပေါ် လုံလုံလောက်လောက် လျော်ကြေးမပေးမှုတွေက တရုတ်မုန်းတီးရေး စိတ်ခံစားချက်တွေကို မီးထိုးပေးသလို ဖြစ်နေခဲ့ရတာပါ။
မြန်မာအင်တာနက်သုံးသူတွေကြားမှာတော့ ပိုက်လိုင်းတွေကို ဖောက်ခွဲဖို့၊ ခါးပတ်လမ်းစီမံကိန်းကို ဖျက်ဆီးဖို့နဲ့ တရုတ် ထုတ်ကုန်တွေကို သပိတ်မှောက်ဖို့ ခြိမ်းခြောက်မှုတွေလည်း ရှိနေပါတယ်။
မြန်မာပြည်က လက်ရှိဖြစ်ပျက်နေတာနဲ့ပက်သက်ပြီး ပြည်တွင်းရေးလို့တရုတ်နိုင်ငံက ဆက်ပြီးမှတ်ယူမယ်ဆိုရင် မြန်မာပြည်ကို ဖြတ်သန်းသွယ်တန်းထားတဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်းတွေကို ဖောက်ခွဲဖျက်ဆီးပစ်တာဟာလည်း ပြည်တွင်းရေးပဲလို့မှတ်ယူရမှာဖြစ်ကြောင်း အွန်လိုင်းပို့စ်တခုမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
“အဆွေတရုတ်၊ ကျွန်ပ်တို့အနေနဲ့သဘာဝဓာတ်ငွေ့ဆက်ပြီးမပေးချင်တော့လို့ ပိုက်လိုင်းကို ဖောက်ခွဲလိုက်ပါပြီ။ ဒါက ပြည်တွင်းရေးမို့စိတ်မရှိပါနဲ့” ဆိုပြီး နောက်တဦးကလည်း သူ့ရဲ့အွန်လိုင်းပို့စ်မှာ ပြောထားပါတယ်။
ဗိုလ်ချုပ်တွေရဲ့ အကျိုးဆောင်
လမ်းပေါ်ထွက် ဆန္ဒပြသူတွေနဲ့အွန်လိုင်းပေါ်က ဒေါသတရားတွေနဲ့ရင်ဆိုင်ရာမှာ မြန်မာဗိုလ်ချုပ်တွေဟာ တရုတ်နဲ့ခပ်ကင်းကင်းဖြစ်အောင်ပြသဖို့နဲ့အမေရိကန်နဲ့ဆက်ဆံရေးတိုးတက်အောင် အစ္စရေး-ကနေဒါ အကျိုးဆောင် တယောက်ကိုလည်း ငှားရမ်းထားပါတယ်။
အာဏာသိမ်း စစ်တပ်က ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ခန့်ထားတဲ့ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး မြထွန်ဦးက အစ္စရေးစစ်ထောက်လှမ်ရေးဟောင်း Ari Ben-Menashe ဆိုသူကို အကျိုးဆောင်အဖြစ် ငှားရမ်းထားကြောင်း သတင်းတွေ ထွက်လာတာပါ။ သူဟာ ယခင် ဇင်ဘာဘွေ အာဏာရှင် ရောဘတ် မူဂါဘီ နဲ့ ဆူဒန် စစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေအတွက် အကျိုးဆောင် လုပ်ပေးခဲ့သူတဦးလည်းဖြစ်ပါတယ်။ လက်ရှိအခြေအနေမှန်တွေကိုရှင်းပြရာမှာ အထောက်အကူပေးဖို့ အတွက် Ben-Menashe နဲ့ သူ့ရဲ့ ကနေဒါ အခြေစိုက် Dickens & Madson ကုမ္မဏီကို မြန်မာနိုင်ငံက အခြေအနေမှန်ကို ရှင်းပြရာမှာ ကူညီနိုင်ရင် ဒေါ်လာ ၂ သန်းပေးဖို့ ကမ်းလှမ်းထားတယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက Politico ဝက်ဘ်ဆိုဒ်ရဲ့ ဖော်ပြချက်အရ Ben-Menashe အနေနဲ့ အမေရိကန် အရာရှိတွေကို စည်းရုံးဖို့ရှိနေသလို ဆော်ဒီအာရေဗျ၊ ယူအေအီး၊ အစ္စရေး၊ ရုရှ၊ ကုလသမဂ္ဂ၊ အာဖရိကသမဂ္ဂနဲ့အခြားသော နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးနဲ့ဥပဒေပြုရေး တာဝန်ရှိသူတွေကို စည်းရုံးဖို့ရှိနေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ရိုက်တာသတင်းဌာနနဲ့မတ်လ ၆ ရက် မေးမြန်းခန်းမှာတော့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဟာ တရုတ်နဲ့နီးစပ်လွန်းတယ်လို့ စစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေက သဘောထားကြောင်း Ben-Menashe က ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
“တရုတ်နဲ့နီးစပ်ဖို့ကြိုးစားတာကို မကြိုက်တာမို့ အနောက်နဲ့အမေရိကန်တို့နဲ့ နီးစပ်အောင် ကြိုးပမ်းမှုတွေ တကယ်ရှိပါတယ်။ သူတို့ဟာ တရုတ် ရဲ့ ရုပ်သေးမဖြစ်ချင်ကြပါဘူး။ နိုင်ငံရေးကလည်း လုံးဝထွက်ချင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် နိုင်ငံရေး လုပ်ငန်းစဉ် တခုအဖြစ်နဲ့ပါဝင်နေရတာဖြစ်ပါတယ်။”
Stimson သုတေသနဌာနက Yun Sun ကတော့ အရင်ကလည်း ဒီလိုပြောဖူးတဲ့ အစဉ်အလာရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
"မြန်မာဟာ တရုတ်ရဲ့ ခါးပိုက်ဆောင်မဖြစ်ချင်ဘူးဆိုပြီး ၂၀၁၁ ခုနှစ်တုန်းကလည်း အလားတူ ပြောခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လက်ရှိ အာဏာသိမ်းယူမှုနဲ့အကြမ်းဖက်ဖြိုခွဲမှုတွေရဲ့ အတိုင်းအတာအရ ဒီလိုစောဒကမျိုးနဲ့ သိမ်းသွင်းဖို့ လွယ်မယ်မထင်ပါဘူး။"
သပ္မဒီပ Institute ရဲ့ ဒေါက်တာခင်ဇော်ဝင်းကတော့ အကျိုးဆောင်တွေရဲ့ သိမ်းသွင်းမှုတွေကို နားမယောင်ဖို့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေကို သတိပေးထားပါတယ်။ ဗိုလ်ချုပ်တွေဟာ ညှိနှိုင်းတာမျိူး လုံးဝမရှိခဲ့ပဲ Ben-Menashe ရဲ့ မှတ်ချက်ကလည်း အနောက်အုပ်စုက ဖိအားပေးတာကို ရှောင်လွှဲဖို့လှည့်ကွက်တခုမျှသာဖြစ်တယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။
ကမ္ဘာ့ရေးရာ အကြံပေးအဖွဲ့တခုဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံတကာလေ့လာရေးကောင်စီရဲ့ အရှေ့တောင်အာရှဌာနရဲ့ အကြီးတန်းသုတေသီ Joshua Kurlantzick က VOA ကို ပြောတာကတော့ စစ်အုပ်စုဟာ အမေရိကန် အပါအဝင် အနောက်အုပ်စုနဲ့ ဆက်ဆံရေး တိုးတက်ချင်တယ် ဆိုရင်တောင်မှ လက်တွေ့အခြေအနေမှာ မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့မြင်ပါတယ်။
“ ဆက်ဆံရေးတိုးတက်ချင်တယ် ဆိုရင်တောင်မှ အာဏာသိမ်းတာ၊ သတင်းသမားတွေကို ဖိနှိပ်တာ၊ ဆေးရုံတွေကို သိမ်းပိုက်နေရာယူထားပြီး၊ အပြစ်မဲ့တဲ့ လူတွေကို သတ်နေတာတွေက ဆက်ဆံရေးကို လုံးဝထိခိုက်အောင် လုပ်ရာရောက်နေပါတယ်။”
အာဏာသိမ်းလိုက်ပြီးနောက် မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်တွေအပေါ် အမေရိကန်က ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်မှုတွေ ချမှတ်နေတာလည်းဖြစ်ပါတယ်။ မတ်လထဲမှာပဲ မြန်မာစစ်တပ် အကြီးအကဲ ဗိုလ်ချုပ်မှုးကြီးမင်းအောင်လှိုင်ရဲ့ သားဖြစ်သူ အောင်ပြည့်စုံနဲ့သမီးဖြစ်သူ ခင်သီရိသက်မွန် တို့နဲ့ သူတို့ပိုင်ဆိုင်တာ၊ ဒါမှမဟုတ် အုပ်ချုပ်နေတဲ့ ကုမ္မဏီ ၆ ခု ကိုလည်း အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေးဌာနက စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့ ဒဏ်ခတ်မှု စာရင်းမှာ ထည့်သွင်းလိုက်ပါတယ်။
“မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ အကြမ်းဖက်ဖြေရှင်းမှုတွေကို တုံ့ပြန်တဲ့အနေနဲ့ အာဏာသိမ်းယူမှုအပေါ် တာဝန်ခံစေဖို့အတွက် စစ်အုပ်စုနဲ့ပတ်သက်ဆက်နွယ်ပြီး ငွေရေးကြေးရေးအရ အကျိုးအမြတ် ခံစားနေရတဲ့ သူတွေကို ပစ်မှတ်ထားပြီး အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက နောက်ထပ် အရေးယူဆောင်ရွက်လိုက်တာပါ။" လို့လည်း နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken က ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ဆန့်ကျင်ပြီး အကြမ်းဖက်ဖြေရှင်းနေချိန်မှာ အာဏာသိမ်းမှုကို ဦးဆောင်သူတွေ နဲ့သူတို့ရဲ့ အရွယ်ရောက်ပြီးဖြစ်တဲ့ မိသားစုဝင်တွေအနေနဲ့ အာဏာသိမ်းအုပ်စုဆီကနေ ဆက်ပြီး အကျိုးခံစားခွင့်တွေ မရသင့်ဘူးလို့လည်း ပြောပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီမိုကရေစီနည်းနဲ့ရွေးချယ်ထားတဲ့အစိုးရကို ဖယ်ရှားပြီး အာဏာသိမ်းမှုမှာ အဓိက အခန်းကဏ္ဍက ပါဝင်ခဲ့တဲ့ လူပုဂ္ဂိုလ် ၁၀ ဦးနဲ့ အဖွဲ့အစည်း ၃ ခုကိုလည်း ဖေဖော်ဝါရီ ၁၁ ကပဲ အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေးဌာနက ဒဏ်ခတ်အရေးယူခဲ့ပါတယ်။
တရုတ်အကျိူးစီးပွားနဲ့ အကြမ်းဖက်ဖြိုခွဲမှု
စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်း မတ်လ ၁၄ ရက်နေ့ဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လုံခြုံရေးတွေလက်ချက်နဲ့ အသေအပျောက် အများဆုံး ရက်တရက် ဖြစ်ခဲ့ပြီး ဖြိုခွဲမှုအတိုင်းအတာဟာလည်း တရုတ်အကျိူးစီးပွားတွေနဲ့ ဆက်စပ်တာမျိူးတွေရှိလာပါတယ်။
လှိုင်သာယာမြို့နယ် စက်မှုဇုန်မှာရှိတဲ့ တရုတ်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားတဲ့ တရုတ်ပိုင် လုပ်ငန်းတချို့ ဖျက်စီးခံခဲ့ရပြီးနောက် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက အကြမ်းဖက်ဖြိုခွဲရာမှာ မတ်လ ၁၄ တရက်တည်းမှာတင် လှိုင်သာယာသပိတ်မှာ သေဆုံးသူ ၅၀ ထက်မနည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။
တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဌာနပြောခွင့်ရ ကျောင်လီကျန်ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံထဲက တရုတ်အကျိုးစီးပွားတွေအတွက် စိုးရိမ်တယ်လို့ နောက်တနေ့မှာပဲ ဘေဂျင်းမြို့တော်က သတင်းစာရှင်းပွဲမှာ ပြောခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာရှိတဲ့ တရုတ်လူမျိုးတွေ လုံခြုံရေးကို အကာအကွယ်ပေးဖို့နဲ့ အလားတူအဖြစ်မျိုး နောင်ထပ်မဖြစ်အောင် အစွမ်းကုန်ရှောင်ရှားဖို့ တရုတ်နိုင်ငံက မျှော်လင့်တယ်လို့ ဆိုထားပါတယ်။
နောက်ဆုံးရရှိတဲ့ သတင်းတွေအရ အကြမ်းဖက်ဖြိုခွဲမှုအပြီး ရန်ကုန်ရှိ မြို့နယ် ၆ ခုဖြစ်တဲ့ လှိုင်သာယာ၊ ရွှေပြည်သာ၊ တောင်ဒဂုံ၊ မြောက်ဒဂုံ၊ ဒဂုံဆိပ်ကမ်းနဲ့ မြောက်ဥက္ကလာပမြို့နယ် ၆ ခုမှာ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအမိန့် ထုတ်ပြန်ထားလိုက်ပြီး သိန်းနဲ့ချီတဲ့ အလုပ်သမားတွေဟာ စက်မှုဇုန်တွေကနေ နေရပ်ဇာတိဆီကို ပြန်နေကြပြီဖြစ်ပါတယ်။
......................................................
(Unicode)
ယိုယှငျးလာနတေဲ့ တရုတျ-မွနျမာ ဆကျဆံရေး
အာဏာသိမျးတာကို ဆနျ့ကငြျတဲ့ ဆန်ဒပွပှဲတှေ ဆကျလကျ ပေါျပေါကျနခြေိနျမှာပဲ မွနျမာနိုငျငံကနေ တရုတျနိုငျငံကို သှယျတနျးထားတဲ့ ရနေံနဲ့ သဘာဝဓာတျငှေ့ ပိုငျလိုငျးတှေ လုံခွုံရေး တိုးမွှင့ျဖို့ပွီးခဲ့တဲလကုနျပိုငျးမှာပဲ မွနျမာစဈအာဏာပိုငျတှကေို ပွောဆိုလိုကျကွောငျး ပွငျပကို ပေါကျကွားခဲ့တဲ့ အစညျးအဝေးမှတျတမျးတခုမှာ တှေ့ရပါတယျ။ ဗှီအိုအကေ ရရှိထားတဲ့ မှတျတမျးအရ တရုတျနဲ့ မွနျမာကွား ကောငျးမှနျနတေယျလို့ ယူဆထားကွတဲ့ ဆကျဆံရေးမှာ မပွလေညျမှုတှေ ရှိနတောကိုလညျး ပွသနပေါတယျ။
တရုတျနဲ့ မွနျမာအာဏာပိုငျတှရေဲ့ ဖဖေောျဝါရီ ၂၃ က တှေ့ဆုံခဲ့တဲ့ အစညျးအဝေး မှတျတမျးမှာတော့ ပိုကျလိုငျးတလြှောကျ လုံခွုံရေး တိုးမွှင့ျဖို့အပွငျ တရုတျနိုငျငံအကွောငျး သတငျးဖောျပွရာမှာ အပွုသဘော ရေးသားဖို့လညျး တောငျးဆိုထားတာပါ။
မရှေးမနှောငျးမှာပဲ မွနျမာစဈဗိုလျခြုပျတှဟော နိုငျငံခွားသား အကြိုးဆောငျတတယောကျကို ငှားရမျးပွီး တရုတျနိုငျငံနဲ့ ခပျကငျးကငျး ရှိနတေယျဆိုတာ လူသိရှငျကွား ပွသဖို့လညျး ကွိုးပမျးခဲ့ပါတယျ။
“ရကျစကျပွီး လူမုနျးမြားတဲ့ စဈအုပျစုထံက တရုတျနိုငျငံက အာမခံခကြျရဖို့ ကွိုးပမျးတာဟာ ဒီအခြိနျမှာ အဆိုးဆုံးပဲ" လို့လညျး ရနျကုနျအခွစေိုကျ သပ်မဒီပ Institute က ဒေါကျတာ ခငျဇောျဝငျးက VOA ကို ပွောပါတယျ။ “ လူတှကေ စဈအာဏာရှငျစနဈ တကြော့ပွနျ လာတယျလို့ လူတှကေ မွငျကွတာမို့ အာဏာသိမျးတာကသာ အဓိက ပွူနာ။” လို့လညျး သူက ဆကျပွောပါတယျ။
နိုဝငျဘာလ ၈ အထှထှေရှေေးကောကျပှဲမှာ မဲမသမာမှုရှိတယျလို့စဈတပျက စှပျစှဲပွီးနောကျ ဖဖေောျဝါရီ ၁ ရကျမှာ အာဏာသိမျးလိုကျရာက ကန့ျကှကျဆန်ဒပွမှုတှေ ပေါျပေါကျလာခဲ့ပါတယျ။ ၈၀ ရာခိုငျနှုနျးကြောျတဲ့ မဲပေးသူတှကေ မွနျမာ့ခေါငျးဆောငျ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျရဲ့ ဒီမိုကရစေီလိုလားတဲ့ ပါတီကို ထောကျခံထားတာပွီး ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျကတော့ မဲမသမာမှု စှပျစှဲခကြျတှကေို ဇနျနဝါရီ ၂၈ က ပယျခခြဲ့ပါတယျ။
နေ့စဉျဆန်ဒပွပှဲတှကေတော့ ဖဖေောျဝါရီလ ၆ ရကျနေ့မှာ စတငျခဲ့ပွီး စဈတပျရဲ့ လူသဆေုံးစတေဲ့ ဖွိုခှငျးမှုတှကွေောင့ျ နိုငျငံတကာ ရှုံ့ခမြှုပိတျဆို့မှုတှဖွေဈပေါျလာနပေါတယျ။ ဦးသိနျးစိနျ ဦးဆောငျတဲ့ အရပျသားတပိုငျး အစိုးရပေါျပေါကျလာခဲ့တဲ့ ၂၀၁၁ ခုနှဈ မတိုငျခငျအထိ နှဈပါငျး ၅၀ ကွာ ကွုံခဲ့ရတဲ့ ပိတျဆို့ဒဏျခတျမှုတှရေဲ့ ခွိမျးခွောကျမှုတှနေဲ့လညျး ရငျဆိုငျနရေတာပါ။
၂၀၁၁ မတျလမှာ ဦးသိနျးစိနျ အစိုးရတကျလာပွီး လပိုငျးအတှငျးမှာပဲ တခြိနျက စဈတပျကိုဆနျ့ကငြျခဲ့ကွတဲ့ ကမ်ဘာတဝနျးက အစိုးရတှဟော ပိတျဆို့မှုတှကေို လြှော့ခလြိုကျပွီး၊ နိုငျငံခွားရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုတှကေို လမျးဖှင့ျပေးခဲ့ရာက၊ အငျတာနကျ အသုံးပွုခှင့ျနဲ့ လူလတျတနျးစားတှကေို တိုးပှားစခေဲ့ပါတယျ။ အဲဒီနောကျ ၂၀၁၅ မှာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျဦးဆောငျတဲ့ အမြိူးသား ဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျ (NLD) အပွတျအသပျအနိုငျရရှိခဲ့ပွီး စဈတပျနဲ့ အာဏာခှဲဝအေုပျခြုပျနရေပမေဲ့ ဒီမိုကရစေီရေး ပွုပွငျပွောငျးလဲမှုတှေ လုပျဖို့လညျး ကတိပွုခဲ့တာပါ။
တခုတညျးသော အသံ
တရုတျနိုငျငံရဲ့ (BRI) ခါးပတျလမျးစီမံကိနျးမှာ အရေးပါတဲ့ မွနျမာနိုငျငံက နိုငျငံရေး ပွူနာတှကေိုတော့ ဖဖေောျဝါရီလဆနျးကတညျးက ပွညျတှငျးရေးအဖွဈနဲ့သာ တရုတျနိုငျငံက ထပျတလဲလဲ ပွောခဲ့သလို၊ နိငျငံခွားရေးဝနျကွီး Wang Yi ကိုယျတိုငျလညျး မကွာသေးခငျက နှဈပတျလညျ လှှတျတောျညီလာခံကငြျးပရာ ဘဂေငြျးမွို့တောျမှာ သတငျးထောကျတှကေို ပွောခဲ့ပါတယျ။
ဒါပမေဲ့လညျး မွနျမာနိုငျငံမှာ အာဏာသိမျးစဈတပျရဲ့ လုပျရပျနဲ့ ပတျသကျလို့ မတျလ ပထမပတျထဲ ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေးကောငျစီ ဥက်ကဌက အဖှဲ့ဝငျ ၁၅ နိုငျငံရဲ့ ထောကျခံခကြျနဲ့ ကွညောခကြျ ထုတျပွနျရာမှာတော့ တရုတျနိုငျငံလညျး ပါဝငျလာပါတယျ။ ကွညောခကြျမှာတော့ ငွိမျးခမြျးစှာ ဆန်ဒပွသူတှကေို အကွမျးဖကျဖွိုခှငျးတာကို အပွငျးအထနျ ရှုံ့ခထြားပွီး စဈတပျအနနေဲ့အစှမျးကုနျ ထိနျးထိနျးသိမျးသိမျး ဆောငျရှကျဖို့လညျး တောငျးဆိုထားပါတယျ။ လုံခွုံရေးကောငျစီ ဥက်ကဌရဲ့ ထုတျပွနျကွညောခကြျဟာ ဆုံးဖွတျခကြျထကျ တဆင့ျနိမ့ျပမေယ့ျ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ အာဏာအရှိဆုံး အဖှဲ့မှာ တရားဝငျ မှတျတမျးတခု ဖွဈခဲ့ပါတယျ။
ကုလသမဂ်ဂဆိုငျရာ တရုတျသံအမတျ Zhang Jun ကတော့ လုံခွုံရေးကောငျစီအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှေ တသံထဲထှကျလာဟာ အရေးကွီးသလို၊ အခုအခြိနျဟာ တငျးမာမှုတှေ လြှော့ခပြွီး သံတမနျရေးအရ ဆှေးနှေး ညှိနှိုငျးရမယ့ျ အခြိနျအဖွဈတယျလို့လညျး ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
ထုတျပွနျခကြျထဲမှာ ပွီးခဲ့တဲ့ ဖဖေောျဝါရီတရကျကတညျးက ထိနျးသိမျးထားခဲ့တဲ့ သမ်မတဦးဝငျးမွင့ျနဲ့နိုငျငံတောျ အတိုငျပငျခံ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျတို့အပါအဝငျ အစိုးရခေါငျးဆောငျတှကေို ခကြျခွငျးလှှတျပေးဖို့ကိုလညျး တောငျးဆိုထားပါတယျ။
နှထှေေးမှု နိုငျးယှဉျခကြျ
ဝါရှငျတနျ အခွစေိုကျ Stimson Center သုတသေနဌာနရဲ့ အရှေ့အာရှဆိုငျရာပူးတှဲ ညှှနျကွားရေးမှုး နဲ့တရုတျပွညျဆိုငျရာ ညှှနျကွားရေးမှုး Yun Sun က VOA ကို အီးမေးကတဆင့ျ ပွောဆိုရာမှာတော့ လုံခွုံရေးကောငျစီ ဥက်ကဌရဲ့ ထုတျပွနျကွညောခကြျမှာ အကွမျးဖကျနှိမျနငျးမှုကို ပွဈတငျရှုတျခထြားပမေယ့ျ မွနျမာစဈတပျကိုတော့ ရှုတျခတြာ မတှေ့ရတာကို သတိထားမိကွောငျး ပွောပါတယျ။
ဒါပမေဲ့လညျး သိသာထငျရှားတဲ့ ထူးခွားမှုတှေ ရှိနတောကိုလညျး သူက ထောကျပွခဲ့တာပါ။
"မွနျမာနိုငျငံက အကွမျးဖကျလုပျရပျတှနေဲ့ မတညျမငွိမျ အခွအေနတှေအေပေါျ တရုတျနိုငျငံက စိတျပကြျမှုတှေ သိသိသာသာ တိုးလာနပေါတယျ။ ဒါတှအေားလုံးဟာ တရုတျနိုငျငံ အကြိုးစီးပှား အတှကျရော၊ နိုငျငံတကာမှာ ဂုဏျသိက်ခာအရရော ဘကျပေါငျးစုံက မကောငျးပါဘူး။ ဒါပမေဲ့လညျး တရုတျနိုငျငံ အနနေဲ့ မစှကျဖကျရေးမူဝါဒကို စှန့ျလှှတျဖို့၊ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ပိတျဆို့ဒဏျခတျ အရေးယူမှုတှနေဲ့ နိုငျငံတကာရဲ့ ကွားဝငျမှုတှကေို အခုအထိတော့ လကျခံမယ့ျ သဘောထားမြိုး မရှိသေးပါဘူး။"
မွနျမာစဈတပျနဲ့ တရုတျနိုငျငံတို့ရဲ့ ဆကျဆံရေးဟာ အနောကျနိုငျငံတှနေဲ့ ဆကျဆံရေးနဲ့ ယှဉျကွည့ျတဲ့ အခါမြိုးမှာသာ ရငျးနှီးတယျလို့ ဆိုနိုငျကွောငျးလညျး သုတသေီ Yun Sun ကပွောပါတယျ။
"မွနျမာနိုငျငံမှာ တရုတျက NLD နဲ့ ရငျးနှီးတဲ့ ဆကျဆံရေး ရှိခဲ့တယျလို့ ပွောနိုငျပါတယျ။ တရုတျနိုငျငံက စီမံကိနျးတှကေို ဆိုငျးငံ့ပွီး၊ တရုတျဆန့ျကငြျရေး သဘောထားတှကေို ဆှပေးခဲ့တာက အရပျသားတပိုငျး ဦးသိနျးစိနျ အစိုးရပါ။ NLD အစိုးရကသာ တရုတျနိုငျငံရဲ့ သိက်ခာကို အဖတျဆညျဖို့နဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ သွဇာရှိအောငျ ကူညီပေးခဲ့တာပါ။"
ပွငျပကို ပေါကျကွားခဲ့တဲ့ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၃ ရကျနေ့ အစညျးအဝေးမှတျတမျးမှာတော့ အိမျနီးခငြျး မွနျမာအပေါျ တရုတျရဲ့ သွဇာအရှိနျအဝါကို တှေ့နရေဆဲပါ။
VOA မွနျမာဌာနက ရရှိခဲ့တဲ့ အစညျးအဝေးမှတျတမျးတှအေရ တရုတျနိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာနလကျအောကျခံ ပွငျပလုံခွုံရေးဌာနရဲ့ ညှှနျကွားရေးမှုးခြုပျ Bai Tian က (BRI) မှာ အရေးပါတဲ့အစိတျအပိုငျးတခုဖွဈတဲ့ တရုတျ-မွနျမာ ရနေံနဲ့ဓာတျငှေ့ပိုကျလိုငျးစီမံကိနျးရဲ့ လုံခွုံရေးကို အသအေခြာဆောငျရှကျဖို့မွနျမာစဈအုပျစုကို ပွောဆိုထားပါတယျ။
ပိုကျလိုငျးတှေ အန်တရာယျကွုံရငျ စီမံကိနျးမှာ တရုတျရဲ့ ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုကိုလညျး ထိခိုကျနိုငျကွောငျး အစညျးဝေးမှတျတမျးထဲမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
မွနျမာမီဒီယာတှအေနနေဲ့လညျး တရုတျနိုငျငံအကွောငျး အပွုသဘောဆောငျပွီး ရေးသားကွဖို့ကိုလညျး Bai က တောငျးဆိုထားကွောငျး အစညျးဝေးမှတျတမျးထဲ ပါရှိပါတယျ။
အှနျလိုငျး တုနျ့ပွနျမှုမြား
မွနျမာ-တရုတျ ပိုကျလိုငျးစီမံကိနျးအတှကျ ဆှေးနှေးမှုတှေ စတငျခဲ့တဲ့ ၂၀၀၄ ကတညျးက ဒီစီမံကိနျးဟာ အငွငျးပှားစရာတခုဖွဈခဲ့ပွီး၊ သဘာဝပတျဝနျးကငြျဆိုငျရာ စိုးရိမျပူပနျမှုတှေ၊ ဒသေခံတှအေပေါျ လုံလုံလောကျလောကျ လြောျကွေးမပေးမှုတှကေ တရုတျမုနျးတီးရေး စိတျခံစားခကြျတှကေို မီးထိုးပေးသလို ဖွဈနခေဲ့ရတာပါ။
မွနျမာအငျတာနကျသုံးသူတှကွေားမှာတော့ ပိုကျလိုငျးတှကေို ဖောကျခှဲဖို့၊ ခါးပတျလမျးစီမံကိနျးကို ဖကြျဆီးဖို့နဲ့ တရုတျ ထုတျကုနျတှကေို သပိတျမှောကျဖို့ ခွိမျးခွောကျမှုတှလေညျး ရှိနပေါတယျ။
မွနျမာပွညျက လကျရှိဖွဈပကြျနတောနဲ့ပကျသကျပွီး ပွညျတှငျးရေးလို့တရုတျနိုငျငံက ဆကျပွီးမှတျယူမယျဆိုရငျ မွနျမာပွညျကို ဖွတျသနျးသှယျတနျးထားတဲ့ သဘာဝဓာတျငှေ့ပိုကျလိုငျးတှကေို ဖောကျခှဲဖကြျဆီးပဈတာဟာလညျး ပွညျတှငျးရေးပဲလို့မှတျယူရမှာဖွဈကွောငျး အှနျလိုငျးပို့ဈတခုမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
“အဆှတေရုတျ၊ ကြှနျပျတို့အနနေဲ့သဘာဝဓာတျငှေ့ဆကျပွီးမပေးခငြျတော့လို့ ပိုကျလိုငျးကို ဖောကျခှဲလိုကျပါပွီ။ ဒါက ပွညျတှငျးရေးမို့စိတျမရှိပါနဲ့” ဆိုပွီး နောကျတဦးကလညျး သူ့ရဲ့အှနျလိုငျးပို့ဈမှာ ပွောထားပါတယျ။
ဗိုလျခြုပျတှရေဲ့ အကြိုးဆောငျ
လမျးပေါျထှကျ ဆန်ဒပွသူတှနေဲ့အှနျလိုငျးပေါျက ဒေါသတရားတှနေဲ့ရငျဆိုငျရာမှာ မွနျမာဗိုလျခြုပျတှဟော တရုတျနဲ့ခပျကငျးကငျးဖွဈအောငျပွသဖို့နဲ့အမရေိကနျနဲ့ဆကျဆံရေးတိုးတကျအောငျ အစ်စရေး-ကနဒေါ အကြိုးဆောငျ တယောကျကိုလညျး ငှားရမျးထားပါတယျ။
အာဏာသိမျး စဈတပျက ကာကှယျရေးဝနျကွီးအဖွဈ ခန့ျထားတဲ့ ဗိုလျခြုပျကွီး မွထှနျဦးက အစ်စရေးစဈထောကျလှမျရေးဟောငျး Ari Ben-Menashe ဆိုသူကို အကြိုးဆောငျအဖွဈ ငှားရမျးထားကွောငျး သတငျးတှေ ထှကျလာတာပါ။ သူဟာ ယခငျ ဇငျဘာဘှေ အာဏာရှငျ ရောဘတျ မူဂါဘီ နဲ့ ဆူဒနျ စဈဗိုလျခြုပျတှအေတှကျ အကြိုးဆောငျ လုပျပေးခဲ့သူတဦးလညျးဖွဈပါတယျ။ လကျရှိအခွအေနမှေနျတှကေိုရှငျးပွရာမှာ အထောကျအကူပေးဖို့ အတှကျ Ben-Menashe နဲ့ သူ့ရဲ့ ကနဒေါ အခွစေိုကျ Dickens & Madson ကုမ်မဏီကို မွနျမာနိုငျငံက အခွအေနမှေနျကို ရှငျးပွရာမှာ ကူညီနိုငျရငျ ဒေါျလာ ၂ သနျးပေးဖို့ ကမျးလှမျးထားတယျလို့လညျး ဆိုပါတယျ။
အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုက Politico ဝကျဘျဆိုဒျရဲ့ ဖောျပွခကြျအရ Ben-Menashe အနနေဲ့ အမရေိကနျ အရာရှိတှကေို စညျးရုံးဖို့ရှိနသေလို ဆောျဒီအာရဗြေ၊ ယူအအေီး၊ အစ်စရေး၊ ရုရှ၊ ကုလသမဂ်ဂ၊ အာဖရိကသမဂ်ဂနဲ့အခွားသော နိုငျငံတကာ အဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ အုပျခြုပျရေးနဲ့ဥပဒပွေုရေး တာဝနျရှိသူတှကေို စညျးရုံးဖို့ရှိနတေယျလို့ ဆိုပါတယျ။
ရိုကျတာသတငျးဌာနနဲ့မတျလ ၆ ရကျ မေးမွနျးခနျးမှာတော့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျဟာ တရုတျနဲ့နီးစပျလှနျးတယျလို့ စဈဗိုလျခြုပျတှကေ သဘောထားကွောငျး Ben-Menashe က ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
“တရုတျနဲ့နီးစပျဖို့ကွိုးစားတာကို မကွိုကျတာမို့ အနောကျနဲ့အမရေိကနျတို့နဲ့ နီးစပျအောငျ ကွိုးပမျးမှုတှေ တကယျရှိပါတယျ။ သူတို့ဟာ တရုတျ ရဲ့ ရုပျသေးမဖွဈခငြျကွပါဘူး။ နိုငျငံရေးကလညျး လုံးဝထှကျခငြျပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ နိုငျငံရေး လုပျငနျးစဉျ တခုအဖွဈနဲ့ပါဝငျနရေတာဖွဈပါတယျ။”
Stimson သုတသေနဌာနက Yun Sun ကတော့ အရငျကလညျး ဒီလိုပွောဖူးတဲ့ အစဉျအလာရှိတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
"မွနျမာဟာ တရုတျရဲ့ ခါးပိုကျဆောငျမဖွဈခငြျဘူးဆိုပွီး ၂၀၁၁ ခုနှဈတုနျးကလညျး အလားတူ ပွောခဲ့ဖူးပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ လကျရှိ အာဏာသိမျးယူမှုနဲ့အကွမျးဖကျဖွိုခှဲမှုတှရေဲ့ အတိုငျးအတာအရ ဒီလိုစောဒကမြိုးနဲ့ သိမျးသှငျးဖို့ လှယျမယျမထငျပါဘူး။"
သပ်မဒီပ Institute ရဲ့ ဒေါကျတာခငျဇောျဝငျးကတော့ အကြိုးဆောငျတှရေဲ့ သိမျးသှငျးမှုတှကေို နားမယောငျဖို့ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှကေို သတိပေးထားပါတယျ။ ဗိုလျခြုပျတှဟော ညှိနှိုငျးတာမြိူး လုံးဝမရှိခဲ့ပဲ Ben-Menashe ရဲ့ မှတျခကြျကလညျး အနောကျအုပျစုက ဖိအားပေးတာကို ရှောငျလှှဲဖို့လှည့ျကှကျတခုမြှသာဖွဈတယျလို့လညျး ဆိုပါတယျ။
ကမ်ဘာ့ရေးရာ အကွံပေးအဖှဲ့တခုဖွဈတဲ့ နိုငျငံတကာလေ့လာရေးကောငျစီရဲ့ အရှေ့တောငျအာရှဌာနရဲ့ အကွီးတနျးသုတသေီ Joshua Kurlantzick က VOA ကို ပွောတာကတော့ စဈအုပျစုဟာ အမရေိကနျ အပါအဝငျ အနောကျအုပျစုနဲ့ ဆကျဆံရေး တိုးတကျခငြျတယျ ဆိုရငျတောငျမှ လကျတှေ့အခွအေနမှော မဖွဈနိုငျဘူးလို့မွငျပါတယျ။
“ ဆကျဆံရေးတိုးတကျခငြျတယျ ဆိုရငျတောငျမှ အာဏာသိမျးတာ၊ သတငျးသမားတှကေို ဖိနှိပျတာ၊ ဆေးရုံတှကေို သိမျးပိုကျနရောယူထားပွီး၊ အပွဈမဲ့တဲ့ လူတှကေို သတျနတောတှကေ ဆကျဆံရေးကို လုံးဝထိခိုကျအောငျ လုပျရာရောကျနပေါတယျ။”
အာဏာသိမျးလိုကျပွီးနောကျ မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျတှအေပေါျ အမရေိကနျက ပိတျဆို့ဒဏျခတျမှုတှေ ခမြှတျနတောလညျးဖွဈပါတယျ။ မတျလထဲမှာပဲ မွနျမာစဈတပျ အကွီးအကဲ ဗိုလျခြုပျမှုးကွီးမငျးအောငျလှိုငျရဲ့ သားဖွဈသူ အောငျပွည့ျစုံနဲ့သမီးဖွဈသူ ခငျသီရိသကျမှနျ တို့နဲ့ သူတို့ပိုငျဆိုငျတာ၊ ဒါမှမဟုတျ အုပျခြုပျနတေဲ့ ကုမ်မဏီ ၆ ခု ကိုလညျး အမရေိကနျ ဘဏ်ဍာရေးဌာနက စီးပှားရေး ပိတျဆို့ ဒဏျခတျမှု စာရငျးမှာ ထည့ျသှငျးလိုကျပါတယျ။
“မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျတှရေဲ့ အကွမျးဖကျဖွရှေငျးမှုတှကေို တုံ့ပွနျတဲ့အနနေဲ့ အာဏာသိမျးယူမှုအပေါျ တာဝနျခံစဖေို့အတှကျ စဈအုပျစုနဲ့ပတျသကျဆကျနှယျပွီး ငှရေေးကွေးရေးအရ အကြိုးအမွတျ ခံစားနရေတဲ့ သူတှကေို ပဈမှတျထားပွီး အမရေိကနျပွညျထောငျစုက နောကျထပျ အရေးယူဆောငျရှကျလိုကျတာပါ။" လို့လညျး နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီး Antony Blinken က ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။ ဒီမိုကရစေီစနဈကို ဆန့ျကငြျပွီး အကွမျးဖကျဖွရှေငျးနခြေိနျမှာ အာဏာသိမျးမှုကို ဦးဆောငျသူတှေ နဲ့သူတို့ရဲ့ အရှယျရောကျပွီးဖွဈတဲ့ မိသားစုဝငျတှအေနနေဲ့ အာဏာသိမျးအုပျစုဆီကနေ ဆကျပွီး အကြိုးခံစားခှင့ျတှေ မရသင့ျဘူးလို့လညျး ပွောပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ ဒီမိုကရစေီနညျးနဲ့ရှေးခယြျထားတဲ့အစိုးရကို ဖယျရှားပွီး အာဏာသိမျးမှုမှာ အဓိက အခနျးကဏ်ဍက ပါဝငျခဲ့တဲ့ လူပုဂ်ဂိုလျ ၁၀ ဦးနဲ့ အဖှဲ့အစညျး ၃ ခုကိုလညျး ဖဖေောျဝါရီ ၁၁ ကပဲ အမရေိကနျ ဘဏ်ဍာရေးဌာနက ဒဏျခတျအရေးယူခဲ့ပါတယျ။
တရုတျအကြိူးစီးပှားနဲ့ အကွမျးဖကျဖွိုခှဲမှု
စဈတပျက အာဏာသိမျးခဲ့ပွီးနောကျပိုငျး မတျလ ၁၄ ရကျနေ့ဟာ မွနျမာနိုငျငံမှာ လုံခွုံရေးတှလေကျခကြျနဲ့ အသအေပြောကျ အမြားဆုံး ရကျတရကျ ဖွဈခဲ့ပွီး ဖွိုခှဲမှုအတိုငျးအတာဟာလညျး တရုတျအကြိူးစီးပှားတှနေဲ့ ဆကျစပျတာမြိူးတှရှေိလာပါတယျ။
လှိုငျသာယာမွို့နယျ စကျမှုဇုနျမှာရှိတဲ့ တရုတျရငျးနှီးမွှုပျနှံထားတဲ့ တရုတျပိုငျ လုပျငနျးတခြို့ ဖကြျစီးခံခဲ့ရပွီးနောကျ လုံခွုံရေးတပျဖှဲ့တှကေ အကွမျးဖကျဖွိုခှဲရာမှာ မတျလ ၁၄ တရကျတညျးမှာတငျ လှိုငျသာယာသပိတျမှာ သဆေုံးသူ ၅၀ ထကျမနညျး ရှိခဲ့ပါတယျ။
တရုတျနိုငျငံခွားရေးဌာနပွောခှင့ျရ ကြောငျလီကနြျကတော့ မွနျမာနိုငျငံထဲက တရုတျအကြိုးစီးပှားတှအေတှကျ စိုးရိမျတယျလို့ နောကျတနေ့မှာပဲ ဘဂေငြျးမွို့တောျက သတငျးစာရှငျးပှဲမှာ ပွောခဲ့ပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံထဲမှာရှိတဲ့ တရုတျလူမြိုးတှေ လုံခွုံရေးကို အကာအကှယျပေးဖို့နဲ့ အလားတူအဖွဈမြိုး နောငျထပျမဖွဈအောငျ အစှမျးကုနျရှောငျရှားဖို့ တရုတျနိုငျငံက မြှောျလင့ျတယျလို့ ဆိုထားပါတယျ။
နောကျဆုံးရရှိတဲ့ သတငျးတှအေရ အကွမျးဖကျဖွိုခှဲမှုအပွီး ရနျကုနျရှိ မွို့နယျ ၆ ခုဖွဈတဲ့ လှိုငျသာယာ၊ ရှှပွေညျသာ၊ တောငျဒဂုံ၊ မွောကျဒဂုံ၊ ဒဂုံဆိပျကမျးနဲ့ မွောကျဥက်ကလာပမွို့နယျ ၆ ခုမှာ စဈအုပျခြုပျရေးအမိန့ျ ထုတျပွနျထားလိုကျပွီး သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ အလုပျသမားတှဟော စကျမှုဇုနျတှကေနေ နရေပျဇာတိဆီကို ပွနျနကွေပွီဖွဈပါတယျ။