[Unicode]
ပွနျလှတျလာတဲ့ အမြိုးသမီးသတငျးသမားတှေ ကွုံရတဲ့ အခကျအခဲ (အမြိုးသမီးကဏ်ဍ)
အကဉြျးထောငျက ပွနျလှတျလာပမေဲ့ အခြိနျမရှေး ပွနျအဖမျးခံရနိုငျတဲ့ စိုးရိမျမှုတှနေဲ့ အလုပျ လုပျဖို့အတှကျ အခကျအခဲတှေ အမြားအပွား ရှိနတေယျလို့ အကဉြျးထောငျကနေ ပွနျလညျ လှတျမွောကျလာတဲ့ အမြိုးသမီး သတငျးထောကျတခြို့က ပွောပါတယျ။ သတငျးသမားတှေ သတငျးအလုပျ လုပျလို့ ဖမျးဆီးခံရတာဟာ စဈတပျအာဏာသိမျးမှု နောကျပိုငျးမှာ သိသိသာသာ ပိုဆိုးလာတယျလို့လညျး ထောကျပွကွပါတယျ။ သိပျမကွာခငျ လပိုငျးတှအေတှငျး လှတျငွိမျးသကျသာခှင့ျနဲ့ ပွနျလှတျလာတဲ့ အမြိုးသမီး သတငျးသမားတခြို့ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးပွီး ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မခငျဖွူထှေးက တငျပွထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျအာဏာ သိမျးမှုနောကျပိုငျး ဖမျးဆီးခံရတဲ့ သတငျးသမား ၁၄၀ ကြောျရှိပွီး ပွနျလှတျလာသူတခြို့ ရှိပမေဲ့ အကဉြျးထောငျတှငျး ဆကျလကျ ထိနျးသိမျးခံနရေသူတှေ၊ အမှု ရငျဆိုငျနရေသူတှလေညျး ရှိနပေါသေးတယျ။ ဒီအထဲမှာ အမြိုးသမီး သတငျးထောကျတှလေညျး ပါ ပါတယျ။ ဒီနှဈ နှဈဆနျးပိုငျးက လှတျငွိမျး သကျသာခှင့ျနဲ့ ပွနျလှတျလာတဲ့ MPA သတငျးဌာန အလှတျသတငျးထောကျ မသူဇာကတော့ ပွနျလှတျလာပမေဲ့ သတငျးထောကျအလုပျ ပွနျလုပျဖို့ မလှယျကူသလို၊ လုံခွုံရေးအတှကျ အခြိနျပွည့ျ စိုးရိမျနရေတယျလို့ ပွောပွပါတယျ။
“ကမြ အခု ပွနျလှတျလာပွီ။ ကမြ ဘာမှမလုပျဘူး။ အိမျမှာပဲ ကမြ မိသားစုလေးနဲ့ နရေငျတောငျ မလုံခွုံဘူးဆိုတဲ့ အမွငျမြိုးတှေ ရှိနသေေးတယျရှင့ျ။ ငါ လှတျလှတျလပျလပျ နထေိုငျခှင့ျရပွီလား။ နလေို့ရပွီလားဆိုတဲ့ အမွငျမြိုးတောငျ ကမြကိုယျကမြ မမေးရဲလောကျအောငျ ဖွဈနတေယျ။ ငါ ဘာမှမလုပျဘဲနဲ့တောငျ ငါ့ကို အခြိနျမရှေး ခေါျပွီးတော့ ထပျပွီးတော့ စဈဆေးမှာလား။ ထပျခေါျသှားဦးမှာလား ဆိုတာမြိုး။ ပွနျလှတျလာတဲ့သူတောငျ ကမြ လုံခွုံမှုအတှကျ စိုးရိမျနရေသေးတယျ ဆိုတော့ တခွားသူတှေ ဆိုရငျလညျး ကမြတို့ သတငျးထောကျတှကေ သူတို့ပွောထားသလို သူတို့ရဲ့ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံလို့ ပွောထားတဲ့ အထဲမှာကို ပွညျသူတှကေလညျး လှတျလပျစှာ သတငျး သိပိုငျခှင့ျ ရှိသလို၊ သတငျးမီဒီယာသမားတှကေလညျး ပွညျသူတှေ သိပိုငျခှင့ျရှိတဲ့ သတငျးကို လှတျလပျစှာ တငျပွပိုငျခှင့ျ ရှိတယျဆိုပွီးတော့ ကမြတို့တှေ သိထားတယျ။ နောကျပွီးတော့ မီဒီယာဥပဒအေရ ဆိုရငျလညျး ပွညျသူတှေ သိခှင့ျရှိတဲ့သတငျးတှကေို ဘကျညီအောငျ ရေးသားပိုငျခှင့ျ၊ ဖောျပွပိုငျခှင့ျ ရှိတယျလို့ ဖောျပွထားပမေဲ့လညျး အခုလကျရှိ ကမြတို့ သတငျးသမားတှရေဲ့ အန်တရာယျကတော့ မွငျတဲ့အတိုငျးပဲ၊ နိုငျငံတကာက စောင့ျကွည့ျနတေဲ့အတိုငျးပဲ ပွညျတှငျးမှာ ဖမျးဆီးခံနရေတာတှေ။ အခွအေနကေ ဆိုးဆိုးရှားရှား ဖွဈနတောကတော့ တောျတောျ စိတျမကောငျးစရာပါ။”
ပွနျလှတျလာပွီးနောကျပိုငျး လုံခွုံရေးအတှကျ စိုးရိမျနရေတာ ကတော့ မသူဇာတယောကျတညျး မဟုတျပါဘူး။ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၂ နိုဝငျဘာလက လှတျငွိမျးသကျသာခှင့ျနဲ့ ပွနျလှတျလာတဲ့ သံလှငျသှေးခငြျး သတငျးဌာန အယျဒီတာ မမွဝနျးရံ ဆိုရငျလညျး ပွနျလှတျလာပမေဲ့ သတငျးသမားအလုပျ ပွနျလုပျလို့ မရအောငျ ကန့ျသတျ စောင့ျကွည့ျမှုတှေ ကွုံနရေတုနျးပဲလို့ ပွောပါတယျ။
“ဘယျလောကျအထိ စိုးရိမျရလဲ ဆိုရငျ ခုထိလညျး စိုးရိမျစရာပဲပေါ့နောျ။ အဈမတို့ဆိုရငျ အပွဈဆိုပွီး ပွဈဒဏျခလြိုကျတယျ။ အဈမတို့လိုပဲ လှတျလာတဲ့ သူတှလေညျး ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုထိလညျး သူတို့က စောင့ျကွည့ျနဆေဲ၊ ကန့ျသတျနဆေဲပဲ။ သတငျးတှေ လုပျလို့မရဘူး။ ဇှတျလုပျလို့ရှိရငျလဲ သိတဲ့အတိုငျးပဲ အဈမတို့က ဖွဈနတေဲ့အတိုငျး မွပွေငျသတငျးကို တငျရမှာဖွဈတဲ့အတှကျ သူတို့က ပွနျဖမျးမှာပဲ။ သူတို့ရဲ့ ပေါျလစီနဲ့မကိုကျတာ၊ သူတို့နဲ့ဆန့ျကငြျတယျလို့ မွငျတဲ့သတငျးဆိုရငျ ဘယျလောကျပဲမှနျမှနျ အဈမတို့ကို အခြိနျမရှေး ပွနျဖမျးနိုငျတယျ။ ဒါကွောင့ျမိုလို့ SAC တကျလာပွီး အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျးမှာတော့ သတငျးသမားတှအေတှကျ အခွအေနကေတော့ လကျရှိမှာ မကောငျးပါဘူး။ အဈမဆိုရငျ လှတျငွိမျးနဲ့ ပွနျလှတျတယျပေါ့နောျ။ ရှေ့ကလှတျတယျဆိုရငျ သူတို့ရဲ့ ပွဈဒဏျစေ့လို့ လှတျတာရှိတယျ။ မိနျးခလေးတှထေဲကဆိုရငျ ရှမျးပွညျဘကျက ကမ်ဘောဇတိုငျးက နှဈယောကျလှတျတယျ။ ဘယျသူပဲဖွဈဖွဈ သူတို့ကတော့ အကုနျလုံးကို စောင့ျကွည့ျမယျ။ ရဲစခနျးမှာ လကျမှတျထိုးရတာကိုး။ ထောငျကနေ ထှကျပွီးတော့ ထောငျမှာလညျး တခါ စကားပွောရတယျ။ ပွီးရငျ ရဲစခနျးကို ခေါျသှားတယျ။ ရဲစခနျးမှာလညျး ပွောရတဲ့အခြိနျမှာ စောင့ျကွည့ျမယျဆိုတဲ့ စကားပဲ။ ပွနျအဖမျးခံရမယျဆိုရငျ ပွဈဒဏျကို ကနြျခဲ့တဲ့ပွဈဒဏျတှေ ပွနျပွီးတော့ ထပျပွီးတော့ ပူးပေါငျးကခြံရမယျဆိုပွီး သတိပေးတယျ။ စောင့ျကွည့ျမယျဆိုတာ သတိပေးတယျ။”
သတငျးသမားတယောကျ အနနေဲ့ ကိုယ့ျရဲ့ သတငျးထောကျ အလုပျကိုလုပျရငျး ဖမျးဆီးခံရသလို၊ ကိုယျ မကြူးလှနျတဲ့ ပုဒျမတှနေဲ့ စှဲဆို ထောငျခြ ခံခဲ့ရတာလို့လညျး ပွနျလှတျလာတဲ့ သတငျးသမားတှကေ ပွောပွကွပါတယျ။ လကျရှိ အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ ဒီလို ဖမျးဆီး ထောငျခခြံရတဲ့ အမြိုးသမီး သတငျးသမားတခြို့ ရှိနသေေးတာမို့ သူတို့ကိုလညျး ပွနျလညျ လှတျမွောကျစခေငြျတယျလို့ မသူဇာက ပွောပါတယျ။
“အမြိုးသမီး သတငျးထောကျတှေ အထဲမှာ ကနြျနပေါသေးတယျ။ ကမြ အငျးစိနျထောငျထဲ ရောကျသှားတဲ့အခြိနျမှာ ထောငျထဲမှာ တှေ့ခဲ့ရတာက အရငျ ဘီဘီစီ မီဒီယာအကျရှငျမှာ လုပျခဲ့ဖူးတဲ့ မထကျထကျခိုငျ၊ ပွီးတော့ သငျ်ကနျးကြှနျးပို့ဈမှာလုပျတဲ့ မထကျထကျအောငျ ကိုတှေ့ရတယျ။ ပွီးတော့ မဘေယျ။ သူက မဇ်ဇြိမ ကလို့ ပွောတယျ။ မမဘေယျကိုလညျး တှေ့ရတယျ။ နောကျ တခွား အှနျလိုငျးမှာလုပျတဲ့ အမြိုးသမီး နညျးနညျး အရှယျခပျကွီးကွီး အဒေါျတယောကျကိုလညျး တှေ့ခဲ့ရတယျ။ နောကျပွီးတော့ MRTV4 ကလား မသိဘူး။ တယောကျကိုလညျး ကွုံခဲ့ရတယျ။ နောကျပွီေးတာ့ ဆေးရုံမှာ ပနျးပငျကွီးလမျးမှာဖွဈသှားတဲ့ ကားနဲ့တိုကျမိပွီး ဆေးရုံရောကျနတေဲ့ ညီမလေး မှူးရတနာထကျထကျထှနျး လား။ အဲ့ဒီညီမလေးကိုလညျး တှေ့ခဲ့ရတယျရှင့ျ။ အခု အဖမျးခံထားရတဲ့ အမြိုးသမီးတှေ၊ ကမြနဲ့ဆုံခဲ့ရတဲ့ အမြိုးသမီး သတငျးထောကျတှတေိုငျးက သတငျးရေးသားမှုကို လုပျဆောငျနခေဲ့တဲ့ သတငျးထောကျတှပေါ။ သူတို့ဟာ တခွားဟာတှနေဲ့ ခြိတျဆကျပွီး လုပျခဲ့တာမြိုးတှေ မဟုတျဘူး။ သူတို့ဟာ သတငျးကိုပဲ အဓိကထား လုပျရငျးနဲ့ အဖမျးခံရပွီး အဲ့ဒါနဲ့မဆိုငျသော ပုဒျမတှနေဲ့ ခြိတျဆကျပွီး အမှုဖှင့ျခံရတယျဆိုတာ ကမြ သိရတယျ။ ကမြ ကိုယျတိုငျလညျး သတငျးရေးရငျးပဲ ကမြကို သူတို့ခေါျသှားတယျ။ သတငျးထောကျမှနျး သိတဲ့အခြိနျမှာ ကမြကို ၅၀၅ တပျပွီးတော့ အမှု ရငျဆိုငျခိုငျးတယျ။ ကမြလညျး သတငျးရေးနရေငျးနဲ့ ပါသှားတဲ့သတငျးထောကျထဲမှာ ပါ ပါတယျ။”
စဈအုပျခြုပျမှုအောကျမှာ သတငျးသမားတှေ လှတျလှတျလပျလပျ သတငျးတငျပွခှင့ျ မရတာ၊ ဖိနှိပျခံရတာတှေ ပိုဆိုးလာတယျဆိုတာကို ပွညျတှငျးပွညျပ သတငျးမီဒီယာ လှတျလပျခှင့ျ လှုပျရှားတောငျးဆိုတဲ့ အဖှဲ့တှကေ ထောကျပွ ပွောဆိုထားကွပါတယျ။ ဒီအခွအေနကေ တိုငျးပွညျအတှကျပဲ ဆုံးရှုံးနဈနာစတော ဖွဈတယျလို့ သံလှငျသှေးခငြျး သတငျးဌာနက မမွဝနျးရံ က ပွောပါတယျ။
“နဈနာတာပေါ့။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ local မှာရှိတဲ့သတငျးသမားတှကေို အခုလိုမြိုး ဝရမျးတှထေုတျတယျ။ ဖမျးတယျ။ သတငျးလုပျခှင့ျ မပေးတဲ့အတှကျကွောင့ျမိုလို့ ပွောရလို့ရှိရငျ အမွဲတမျး ပရောျဖကျရှငျနယျ အနနေဲ့လုပျတဲ့လူတှကေ သတငျးမီဒီယာ ဥပဒတှေကေိုလညျး သိပွီးသား။ ကငြ့ျဝတျတှကေိုလညျး သိပွီးသား။ အခုကာလမှာ တကယ့ျ သတငျးသမားတှေ၊ အတှေ့အကွုံရှိတဲ့ သတငျးသမားတှေ အလုပျ မလုပျရတော့ဘူး။ တခြို့ ဆိုရငျလဲ ကွောကျလို့ ရပျနရေတယျ။ တခြို့ဆိုရငျလညျး ရှောငျနရေ၊ ပုနျးနရေတယျ။ တခြို့တှေ ဆိုရငျလညျး ထောငျထဲမှာ ရှိနတေယျ။ မလုပျရတော့တဲ့အတှကျ ဘာတှဖွေဈလာလဲဆိုတော့ ဆိုရှယျမီဒီယာကို လှယျလှယျကူကူ သုံးပွီးတော့ ပို့ဈတငျတဲ့ဟာက သတငျးဆိုတာမြိုး ဖွဈလာတယျ။ အဲ့ဒီတော့ မွပွေငျကသတငျး မှနျလား မမှနျဘူးလား ဘယျသူမှ confirm အတညျမပွု နိုငျတော့ဘူး။ confirm မလုပျနိုငျတဲ့အတှကျ ပိုပွီးတော့ ပဋိပက်ခကို ပိုပွီး ဖွဈစတေယျ။ သတငျးမှားတှကေနေ လူတှကေို စိုးရိမျကွောင့ျကွမှုတှေ ပိုဖွဈစတေယျ။ နှဈဘကျစလုံးပေါ့။ လကျရှိ SAC ကိုရော၊ ဒီဘကျက NUG ၊ CRPH ရော၊ နောကျ တောထဲက ERO တှရေော၊ အကုနျလုံး PDF တှရေော ကွားထဲမှာ conflict တှဖွေဈတယျ။ ဘယျသတငျးက အမှနျလဲ။ နောကျတခါ ပွငျပမှာ ထှကျပွီး လုပျနရေတဲ့ သတငျးဌာနတှလေညျး ရှိတယျ။ အဲ့ဒီသတငျးဌာနတှေ အတှကျလညျး အခကျအခဲကွီးလို့ မွငျပါတယျ။ ဘာလို့လဲ ဆိုတော့ information အမှနျရဖို့ ဆိုတာ အငျမတနျ ခကျခဲတယျ။ ဘယျသူ့ဆီက သှားယူမလဲ။ အဲ့ဒီတော့ local journalist တှေ၊ local CJ တှကေို ပဈမှတျထားပွီး ဖမျးတာက တိုငျးပွညျမှာ အရမျးနဈနာတယျ။ အဖွမှေနျ မပေါျနိုငျဘူး။ ပွီးတော့ သတငျးမှားတှေ fake news တှေ၊ false news တှနေဲ့ ပိုပွီးတော့ တိုငျးပွညျကို နဈနာအောငျ လုပျနိုငျတဲ့ အခွအေနကွေီး ဖွဈနတေယျ။ ဆိုးရှားတဲ့ အခွအေနကေို ပိုပွီးတော့ တှနျးပို့သလို ဖွဈတယျလို့ မွငျပါတယျ။”
သတငျးသမားတှေ အနနေဲ့ သတငျးသမားကငြ့ျဝတျနဲ့အညီ သတငျး ရေးသား ဖောျပွတာကိုပဲ ပိတျပငျကန့ျသတျ ခံရပွီဆိုရငျတော့ ဒါဟာ သတငျးလှတျလှပျခှင့ျ ဆိတျသုဉျးတာပဲလို့ မသူဇာကလညျး ပွောပါတယျ။
“သတငျးသမား မီဒီယာတှရေဲ့ ကငြ့ျဝတျမှာကို ဖောျပွထားပွီးသားပါ။ ဘကျညီမြှသော အသံတှေ ရယူတယျဆိုရငျ ဒါဟာ မီဒီယာကငြ့ျဝတျနဲ့ အညီ သတငျးဖောျပွတာပဲ။ ပွီးတော့ သတငျးက တဘကျက မတရားအသငျးမှ၊ တရားအသငျးမှ မဟုတျပါဘူး။ မွပွေငျမှာ ဖွဈနတေဲ့ အခွအေနကေို နှဈဘကျရှိလား။ သုံးဘကျရှိလား။ သုံးဘကျအမွငျလား။ observation ပေါ့။ လူတှေ သုံးသပျမွငျနိုငျတဲ့ အမွငျမြိုး ရှိသလို တဘကျမှာ ခံရတဲ့သူ၊ တဘကျမှာ ပွောတဲ့သူ အမွငျတှရှေိတယျဆိုတော့ အဘကျကျကို ညီအောငျလုပျရငျ ဒါဟာ သတငျးမီဒီယာ ကငြ့ျဝတျနဲ့အညီ ဖောျပွတဲ့သတငျးပါ။ အဲ့ဒါကိုမှ တဘကျက မတရားအသငျးနဲ့ ဆကျသှယျတယျဆိုပွီး အကွောငျးအရာ ပွောပွီးတော့မှ တဘကျက သူတို့တှေ အကွမျးဖကျအဖှဲ့ ဆိုပွီး သတျမှတျထားတဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ဆကျသှယျတာနဲ့ သတငျးသမားက တရားမဝငျ ဖွဈသှားတယျ။ ဒီဟာကို သတငျးရယူတာကိုက မဟုတျဘူး ဆိုရငျတော့ ဒါဟာ ပုံစံမကပြါဘူး။ အခုလကျရှိ သူတို့ပွောနတေဲ့ အုပျခြုပျရေး ကောငျစီဘကျကရော ဘယျလောကျအတိုငျးအတာအထိ မီဒီယာကဏ်ဍအပေါျကို လှတျလပျခှင့ျ ပေးခငြျသလဲ။ ဘာဖွဈလို့လဲ ဆိုရငျ သူ့အပေါျမှာ မူတညျနတောကိုး။ သူတို့ပွောတဲ့ ဥပဒနေဲ့ ညှိနပွေီဆိုရငျ ခကြျခငြျး လာဆှဲ လိုကျတာမြိုး။ စကားလေးတခှနျး စကားလုံးလေး တခုလောကျကွောင့ျလညျး ခကြျခငြျး ဖမျးလိုကျတာမြိုးကတော့ ဒါ လှတျလပျမှု လုံးဝ မရှိဘူးလို့ ပွောလို့ရတယျလေ။ သတငျးသမားတှေ ဆိုတာက မွပွေငျမှာဖွဈနတေဲ့ အခွအေနရှေိမယျ။ ဒီအုပျခြုပျရေးကောငျစီက ပွောတဲ့အသံရှိမယျ။ တဘကျကဖွဈနတေဲ့ အသံရှိမယျ။ ဒါတှကေို ခွုံငုံပွီးတော့ ပွောပွပွီးတော့မှ သတငျးကဖွဈမှာလေ။ ဒီအုပျခြုပျရေးကောငျစီက ပွောတဲ့သတငျးခညြျးပဲ ရယူတာဆိုရငျလညျး ဒါက မီဒီယာ ကငြ့ျဝတျနဲ့မညီပါဘူး။ တဘကျကဖွဈနတေဲ့ မွပွေငျသတငျးခညြျးပဲ ရယူတယျဆိုရငျလညျး မီဒီယာကငြ့ျဝတျနဲ့ မညီပါဘူး။ အဲ့ဒီတော့ လှတျလပျခှင့ျကို အရငျမသှားပါနဲ့ဦး။ မီဒီယာ ကငြ့ျဝတျနဲ့အညီ သတငျးဖောျပွခှင့ျ ရအောငျ တဘကျဘကျက ကူညီ ဆောငျရှကျပွီးတော့၊ ဒါဟာ သတငျးသမားအနနေဲ့ ဖောျပွတာပါလား ဆိုတဲ့ အမွငျမြိုးနဲ့တငျ သတငျးတှကေ ပွောရရငျ လှတျလပျသော သတငျးဖောျပွခှင့ျ လမျးကွောငျးပေါျကို ပွနျတကျနိုငျတဲ့ အခွအေနပေါ။ အဲ့ဒီလိုမှမဟုတျဘူး ဆိုရငျတော့ ဒါက ဘယျလိုမှ မီဒီယာလှတျလပျခှင့ျ မရှိဘူး ဆိုတဲ့ အနအေထား ကတော့ လုံးဝ ဖွဈနေဦးမှာပါ။”
မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျ အာဏာသိမျးမှုနောကျပိုငျး သတငျးလှတျလပျခှင့ျ အခွအေနေ သိသိသာသာ ဆုတျယုတျသှားတယျ ဆိုတာကို နိုငျငံတကာ သတငျးမီဒီယာ လှတျလပျခှင့ျ အဖှဲ့ကွီးတှကေ အခကြျအလကျတှနေဲ့ ထောကျပွထားပါတယျ။ အာဏာသိမျးမှုနောကျပိုငျး အဖမျးခံရတဲ့ သတငျးထောကျ ၁၄၀ ကြောျရှိတာမှာ ၅၀ ကြောျလာကျ ဆကျလကျ ဖမျးဆီး ထိနျးသိမျး ခံနရေဆဲဖွဈပွီး သတျဖွတျခံရတဲ့ သတငျးသမား ၃ ဦး ရှိတယျလို့ နိုငျငံတကာ သတငျးသမားမြားအဖှဲ့ခြုပျ IFJ က ပွောပါတယျ။ သတငျးသမားမြား ကာကှယျစောင့ျရှောကျရေး အဖှဲ့ CPJ ကလညျး အလားတူ ထောကျပွထားပွီး မွနျမာနိုငျငံမှာ သတငျးသမားတှကေို အကွမျးဖကျမှုစှဲခကြျတှနေဲ့ မဟုတျမမှနျ စှပျစှဲပွီး အရေးယူ ထောငျခနြတောတှေ ရပျဖို့ တောငျးဆိုပါတယျ။ CPJ အဖှဲ့ရဲ့ လေ့လာစဈတမျးအရ မွနျမာနိုငျငံဟာ သတငျးသမားတှကေို တရားစှဲဆို ထောငျခမြှု ကမ်ဘာ့ အဆိုးဆုံးနိုငျငံ စာရငျးမှာ တရုတျနိုငျငံပွီးရငျ ဒုတိယနရောမှာ ရှိနတေယျဆိုတာ တငျပွရငျး ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲ ရပျနားခှင့ျပွုပါ။ ကမြ ခငျဖွူထှေးပါရှငျ။
==========================================
[Zawgyi]
ပြန်လွတ်လာတဲ့ အမျိုးသမီးသတင်းသမားတွေ ကြုံရတဲ့ အခက်အခဲ (အမျိုးသမီးကဏ္ဍ)
အကျဉ်းထောင်က ပြန်လွတ်လာပေမဲ့ အချိန်မရွေး ပြန်အဖမ်းခံရနိုင်တဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေနဲ့ အလုပ် လုပ်ဖို့အတွက် အခက်အခဲတွေ အများအပြား ရှိနေတယ်လို့ အကျဉ်းထောင်ကနေ ပြန်လည် လွတ်မြောက်လာတဲ့ အမျိုးသမီး သတင်းထောက်တချို့က ပြောပါတယ်။ သတင်းသမားတွေ သတင်းအလုပ် လုပ်လို့ ဖမ်းဆီးခံရတာဟာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှု နောက်ပိုင်းမှာ သိသိသာသာ ပိုဆိုးလာတယ်လို့လည်း ထောက်ပြကြပါတယ်။ သိပ်မကြာခင် လပိုင်းတွေအတွင်း လွတ်ငြိမ်းသက်သာခွင့်နဲ့ ပြန်လွတ်လာတဲ့ အမျိုးသမီး သတင်းသမားတချို့ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းပြီး ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက တင်ပြထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်အာဏာ သိမ်းမှုနောက်ပိုင်း ဖမ်းဆီးခံရတဲ့ သတင်းသမား ၁၄၀ ကျော်ရှိပြီး ပြန်လွတ်လာသူတချို့ ရှိပေမဲ့ အကျဉ်းထောင်တွင်း ဆက်လက် ထိန်းသိမ်းခံနေရသူတွေ၊ အမှု ရင်ဆိုင်နေရသူတွေလည်း ရှိနေပါသေးတယ်။ ဒီအထဲမှာ အမျိုးသမီး သတင်းထောက်တွေလည်း ပါ ပါတယ်။ ဒီနှစ် နှစ်ဆန်းပိုင်းက လွတ်ငြိမ်း သက်သာခွင့်နဲ့ ပြန်လွတ်လာတဲ့ MPA သတင်းဌာန အလွတ်သတင်းထောက် မသူဇာကတော့ ပြန်လွတ်လာပေမဲ့ သတင်းထောက်အလုပ် ပြန်လုပ်ဖို့ မလွယ်ကူသလို၊ လုံခြုံရေးအတွက် အချိန်ပြည့် စိုးရိမ်နေရတယ်လို့ ပြောပြပါတယ်။
“ကျမ အခု ပြန်လွတ်လာပြီ။ ကျမ ဘာမှမလုပ်ဘူး။ အိမ်မှာပဲ ကျမ မိသားစုလေးနဲ့ နေရင်တောင် မလုံခြုံဘူးဆိုတဲ့ အမြင်မျိုးတွေ ရှိနေသေးတယ်ရှင့်။ ငါ လွတ်လွတ်လပ်လပ် နေထိုင်ခွင့်ရပြီလား။ နေလို့ရပြီလားဆိုတဲ့ အမြင်မျိုးတောင် ကျမကိုယ်ကျမ မမေးရဲလောက်အောင် ဖြစ်နေတယ်။ ငါ ဘာမှမလုပ်ဘဲနဲ့တောင် ငါ့ကို အချိန်မရွေး ခေါ်ပြီးတော့ ထပ်ပြီးတော့ စစ်ဆေးမှာလား။ ထပ်ခေါ်သွားဦးမှာလား ဆိုတာမျိုး။ ပြန်လွတ်လာတဲ့သူတောင် ကျမ လုံခြုံမှုအတွက် စိုးရိမ်နေရသေးတယ် ဆိုတော့ တခြားသူတွေ ဆိုရင်လည်း ကျမတို့ သတင်းထောက်တွေက သူတို့ပြောထားသလို သူတို့ရဲ့ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံလို့ ပြောထားတဲ့ အထဲမှာကို ပြည်သူတွေကလည်း လွတ်လပ်စွာ သတင်း သိပိုင်ခွင့် ရှိသလို၊ သတင်းမီဒီယာသမားတွေကလည်း ပြည်သူတွေ သိပိုင်ခွင့်ရှိတဲ့ သတင်းကို လွတ်လပ်စွာ တင်ပြပိုင်ခွင့် ရှိတယ်ဆိုပြီးတော့ ကျမတို့တွေ သိထားတယ်။ နောက်ပြီးတော့ မီဒီယာဥပဒေအရ ဆိုရင်လည်း ပြည်သူတွေ သိခွင့်ရှိတဲ့သတင်းတွေကို ဘက်ညီအောင် ရေးသားပိုင်ခွင့်၊ ဖော်ပြပိုင်ခွင့် ရှိတယ်လို့ ဖော်ပြထားပေမဲ့လည်း အခုလက်ရှိ ကျမတို့ သတင်းသမားတွေရဲ့ အန္တရာယ်ကတော့ မြင်တဲ့အတိုင်းပဲ၊ နိုင်ငံတကာက စောင့်ကြည့်နေတဲ့အတိုင်းပဲ ပြည်တွင်းမှာ ဖမ်းဆီးခံနေရတာတွေ။ အခြေအနေက ဆိုးဆိုးရွားရွား ဖြစ်နေတာကတော့ တော်တော် စိတ်မကောင်းစရာပါ။”
ပြန်လွတ်လာပြီးနောက်ပိုင်း လုံခြုံရေးအတွက် စိုးရိမ်နေရတာ ကတော့ မသူဇာတယောက်တည်း မဟုတ်ပါဘူး။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၂ နိုဝင်ဘာလက လွတ်ငြိမ်းသက်သာခွင့်နဲ့ ပြန်လွတ်လာတဲ့ သံလွင်သွေးချင်း သတင်းဌာန အယ်ဒီတာ မမြဝန်းရံ ဆိုရင်လည်း ပြန်လွတ်လာပေမဲ့ သတင်းသမားအလုပ် ပြန်လုပ်လို့ မရအောင် ကန့်သတ် စောင့်ကြည့်မှုတွေ ကြုံနေရတုန်းပဲလို့ ပြောပါတယ်။
“ဘယ်လောက်အထိ စိုးရိမ်ရလဲ ဆိုရင် ခုထိလည်း စိုးရိမ်စရာပဲပေါ့နော်။ အစ်မတို့ဆိုရင် အပြစ်ဆိုပြီး ပြစ်ဒဏ်ချလိုက်တယ်။ အစ်မတို့လိုပဲ လွတ်လာတဲ့ သူတွေလည်း ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုထိလည်း သူတို့က စောင့်ကြည့်နေဆဲ၊ ကန့်သတ်နေဆဲပဲ။ သတင်းတွေ လုပ်လို့မရဘူး။ ဇွတ်လုပ်လို့ရှိရင်လဲ သိတဲ့အတိုင်းပဲ အစ်မတို့က ဖြစ်နေတဲ့အတိုင်း မြေပြင်သတင်းကို တင်ရမှာဖြစ်တဲ့အတွက် သူတို့က ပြန်ဖမ်းမှာပဲ။ သူတို့ရဲ့ ပေါ်လစီနဲ့မကိုက်တာ၊ သူတို့နဲ့ဆန့်ကျင်တယ်လို့ မြင်တဲ့သတင်းဆိုရင် ဘယ်လောက်ပဲမှန်မှန် အစ်မတို့ကို အချိန်မရွေး ပြန်ဖမ်းနိုင်တယ်။ ဒါကြောင့်မိုလို့ SAC တက်လာပြီး အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာတော့ သတင်းသမားတွေအတွက် အခြေအနေကတော့ လက်ရှိမှာ မကောင်းပါဘူး။ အစ်မဆိုရင် လွတ်ငြိမ်းနဲ့ ပြန်လွတ်တယ်ပေါ့နော်။ ရှေ့ကလွတ်တယ်ဆိုရင် သူတို့ရဲ့ ပြစ်ဒဏ်စေ့လို့ လွတ်တာရှိတယ်။ မိန်းခလေးတွေထဲကဆိုရင် ရှမ်းပြည်ဘက်က ကမ္ဘောဇတိုင်းက နှစ်ယောက်လွတ်တယ်။ ဘယ်သူပဲဖြစ်ဖြစ် သူတို့ကတော့ အကုန်လုံးကို စောင့်ကြည့်မယ်။ ရဲစခန်းမှာ လက်မှတ်ထိုးရတာကိုး။ ထောင်ကနေ ထွက်ပြီးတော့ ထောင်မှာလည်း တခါ စကားပြောရတယ်။ ပြီးရင် ရဲစခန်းကို ခေါ်သွားတယ်။ ရဲစခန်းမှာလည်း ပြောရတဲ့အချိန်မှာ စောင့်ကြည့်မယ်ဆိုတဲ့ စကားပဲ။ ပြန်အဖမ်းခံရမယ်ဆိုရင် ပြစ်ဒဏ်ကို ကျန်ခဲ့တဲ့ပြစ်ဒဏ်တွေ ပြန်ပြီးတော့ ထပ်ပြီးတော့ ပူးပေါင်းကျခံရမယ်ဆိုပြီး သတိပေးတယ်။ စောင့်ကြည့်မယ်ဆိုတာ သတိပေးတယ်။”
သတင်းသမားတယောက် အနေနဲ့ ကိုယ့်ရဲ့ သတင်းထောက် အလုပ်ကိုလုပ်ရင်း ဖမ်းဆီးခံရသလို၊ ကိုယ် မကျူးလွန်တဲ့ ပုဒ်မတွေနဲ့ စွဲဆို ထောင်ချ ခံခဲ့ရတာလို့လည်း ပြန်လွတ်လာတဲ့ သတင်းသမားတွေက ပြောပြကြပါတယ်။ လက်ရှိ အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ ဒီလို ဖမ်းဆီး ထောင်ချခံရတဲ့ အမျိုးသမီး သတင်းသမားတချို့ ရှိနေသေးတာမို့ သူတို့ကိုလည်း ပြန်လည် လွတ်မြောက်စေချင်တယ်လို့ မသူဇာက ပြောပါတယ်။
“အမျိုးသမီး သတင်းထောက်တွေ အထဲမှာ ကျန်နေပါသေးတယ်။ ကျမ အင်းစိန်ထောင်ထဲ ရောက်သွားတဲ့အချိန်မှာ ထောင်ထဲမှာ တွေ့ခဲ့ရတာက အရင် ဘီဘီစီ မီဒီယာအက်ရှင်မှာ လုပ်ခဲ့ဖူးတဲ့ မထက်ထက်ခိုင်၊ ပြီးတော့ သင်္ကန်းကျွန်းပို့စ်မှာလုပ်တဲ့ မထက်ထက်အောင် ကိုတွေ့ရတယ်။ ပြီးတော့ မေဘယ်။ သူက မဇ္ဇျိမ ကလို့ ပြောတယ်။ မမေဘယ်ကိုလည်း တွေ့ရတယ်။ နောက် တခြား အွန်လိုင်းမှာလုပ်တဲ့ အမျိုးသမီး နည်းနည်း အရွယ်ခပ်ကြီးကြီး အဒေါ်တယောက်ကိုလည်း တွေ့ခဲ့ရတယ်။ နောက်ပြီးတော့ MRTV4 ကလား မသိဘူး။ တယောက်ကိုလည်း ကြုံခဲ့ရတယ်။ နောက်ပြီေးတာ့ ဆေးရုံမှာ ပန်းပင်ကြီးလမ်းမှာဖြစ်သွားတဲ့ ကားနဲ့တိုက်မိပြီး ဆေးရုံရောက်နေတဲ့ ညီမလေး မှူးရတနာထက်ထက်ထွန်း လား။ အဲ့ဒီညီမလေးကိုလည်း တွေ့ခဲ့ရတယ်ရှင့်။ အခု အဖမ်းခံထားရတဲ့ အမျိုးသမီးတွေ၊ ကျမနဲ့ဆုံခဲ့ရတဲ့ အမျိုးသမီး သတင်းထောက်တွေတိုင်းက သတင်းရေးသားမှုကို လုပ်ဆောင်နေခဲ့တဲ့ သတင်းထောက်တွေပါ။ သူတို့ဟာ တခြားဟာတွေနဲ့ ချိတ်ဆက်ပြီး လုပ်ခဲ့တာမျိုးတွေ မဟုတ်ဘူး။ သူတို့ဟာ သတင်းကိုပဲ အဓိကထား လုပ်ရင်းနဲ့ အဖမ်းခံရပြီး အဲ့ဒါနဲ့မဆိုင်သော ပုဒ်မတွေနဲ့ ချိတ်ဆက်ပြီး အမှုဖွင့်ခံရတယ်ဆိုတာ ကျမ သိရတယ်။ ကျမ ကိုယ်တိုင်လည်း သတင်းရေးရင်းပဲ ကျမကို သူတို့ခေါ်သွားတယ်။ သတင်းထောက်မှန်း သိတဲ့အချိန်မှာ ကျမကို ၅၀၅ တပ်ပြီးတော့ အမှု ရင်ဆိုင်ခိုင်းတယ်။ ကျမလည်း သတင်းရေးနေရင်းနဲ့ ပါသွားတဲ့သတင်းထောက်ထဲမှာ ပါ ပါတယ်။”
စစ်အုပ်ချုပ်မှုအောက်မှာ သတင်းသမားတွေ လွတ်လွတ်လပ်လပ် သတင်းတင်ပြခွင့် မရတာ၊ ဖိနှိပ်ခံရတာတွေ ပိုဆိုးလာတယ်ဆိုတာကို ပြည်တွင်းပြည်ပ သတင်းမီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့် လှုပ်ရှားတောင်းဆိုတဲ့ အဖွဲ့တွေက ထောက်ပြ ပြောဆိုထားကြပါတယ်။ ဒီအခြေအနေက တိုင်းပြည်အတွက်ပဲ ဆုံးရှုံးနစ်နာစေတာ ဖြစ်တယ်လို့ သံလွင်သွေးချင်း သတင်းဌာနက မမြဝန်းရံ က ပြောပါတယ်။
“နစ်နာတာပေါ့။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ local မှာရှိတဲ့သတင်းသမားတွေကို အခုလိုမျိုး ဝရမ်းတွေထုတ်တယ်။ ဖမ်းတယ်။ သတင်းလုပ်ခွင့် မပေးတဲ့အတွက်ကြောင့်မိုလို့ ပြောရလို့ရှိရင် အမြဲတမ်း ပရော်ဖက်ရှင်နယ် အနေနဲ့လုပ်တဲ့လူတွေက သတင်းမီဒီယာ ဥပဒေတွေကိုလည်း သိပြီးသား။ ကျင့်ဝတ်တွေကိုလည်း သိပြီးသား။ အခုကာလမှာ တကယ့် သတင်းသမားတွေ၊ အတွေ့အကြုံရှိတဲ့ သတင်းသမားတွေ အလုပ် မလုပ်ရတော့ဘူး။ တချို့ ဆိုရင်လဲ ကြောက်လို့ ရပ်နေရတယ်။ တချို့ဆိုရင်လည်း ရှောင်နေရ၊ ပုန်းနေရတယ်။ တချို့တွေ ဆိုရင်လည်း ထောင်ထဲမှာ ရှိနေတယ်။ မလုပ်ရတော့တဲ့အတွက် ဘာတွေဖြစ်လာလဲဆိုတော့ ဆိုရှယ်မီဒီယာကို လွယ်လွယ်ကူကူ သုံးပြီးတော့ ပို့စ်တင်တဲ့ဟာက သတင်းဆိုတာမျိုး ဖြစ်လာတယ်။ အဲ့ဒီတော့ မြေပြင်ကသတင်း မှန်လား မမှန်ဘူးလား ဘယ်သူမှ confirm အတည်မပြု နိုင်တော့ဘူး။ confirm မလုပ်နိုင်တဲ့အတွက် ပိုပြီးတော့ ပဋိပက္ခကို ပိုပြီး ဖြစ်စေတယ်။ သတင်းမှားတွေကနေ လူတွေကို စိုးရိမ်ကြောင့်ကြမှုတွေ ပိုဖြစ်စေတယ်။ နှစ်ဘက်စလုံးပေါ့။ လက်ရှိ SAC ကိုရော၊ ဒီဘက်က NUG ၊ CRPH ရော၊ နောက် တောထဲက ERO တွေရော၊ အကုန်လုံး PDF တွေရော ကြားထဲမှာ conflict တွေဖြစ်တယ်။ ဘယ်သတင်းက အမှန်လဲ။ နောက်တခါ ပြင်ပမှာ ထွက်ပြီး လုပ်နေရတဲ့ သတင်းဌာနတွေလည်း ရှိတယ်။ အဲ့ဒီသတင်းဌာနတွေ အတွက်လည်း အခက်အခဲကြီးလို့ မြင်ပါတယ်။ ဘာလို့လဲ ဆိုတော့ information အမှန်ရဖို့ ဆိုတာ အင်မတန် ခက်ခဲတယ်။ ဘယ်သူ့ဆီက သွားယူမလဲ။ အဲ့ဒီတော့ local journalist တွေ၊ local CJ တွေကို ပစ်မှတ်ထားပြီး ဖမ်းတာက တိုင်းပြည်မှာ အရမ်းနစ်နာတယ်။ အဖြေမှန် မပေါ်နိုင်ဘူး။ ပြီးတော့ သတင်းမှားတွေ fake news တွေ၊ false news တွေနဲ့ ပိုပြီးတော့ တိုင်းပြည်ကို နစ်နာအောင် လုပ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေကြီး ဖြစ်နေတယ်။ ဆိုးရွားတဲ့ အခြေအနေကို ပိုပြီးတော့ တွန်းပို့သလို ဖြစ်တယ်လို့ မြင်ပါတယ်။”
သတင်းသမားတွေ အနေနဲ့ သတင်းသမားကျင့်ဝတ်နဲ့အညီ သတင်း ရေးသား ဖော်ပြတာကိုပဲ ပိတ်ပင်ကန့်သတ် ခံရပြီဆိုရင်တော့ ဒါဟာ သတင်းလွတ်လွပ်ခွင့် ဆိတ်သုဉ်းတာပဲလို့ မသူဇာကလည်း ပြောပါတယ်။
“သတင်းသမား မီဒီယာတွေရဲ့ ကျင့်ဝတ်မှာကို ဖော်ပြထားပြီးသားပါ။ ဘက်ညီမျှသော အသံတွေ ရယူတယ်ဆိုရင် ဒါဟာ မီဒီယာကျင့်ဝတ်နဲ့ အညီ သတင်းဖော်ပြတာပဲ။ ပြီးတော့ သတင်းက တဘက်က မတရားအသင်းမှ၊ တရားအသင်းမှ မဟုတ်ပါဘူး။ မြေပြင်မှာ ဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေကို နှစ်ဘက်ရှိလား။ သုံးဘက်ရှိလား။ သုံးဘက်အမြင်လား။ observation ပေါ့။ လူတွေ သုံးသပ်မြင်နိုင်တဲ့ အမြင်မျိုး ရှိသလို တဘက်မှာ ခံရတဲ့သူ၊ တဘက်မှာ ပြောတဲ့သူ အမြင်တွေရှိတယ်ဆိုတော့ အဘက်က်ကို ညီအောင်လုပ်ရင် ဒါဟာ သတင်းမီဒီယာ ကျင့်ဝတ်နဲ့အညီ ဖော်ပြတဲ့သတင်းပါ။ အဲ့ဒါကိုမှ တဘက်က မတရားအသင်းနဲ့ ဆက်သွယ်တယ်ဆိုပြီး အကြောင်းအရာ ပြောပြီးတော့မှ တဘက်က သူတို့တွေ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ ဆိုပြီး သတ်မှတ်ထားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ဆက်သွယ်တာနဲ့ သတင်းသမားက တရားမဝင် ဖြစ်သွားတယ်။ ဒီဟာကို သတင်းရယူတာကိုက မဟုတ်ဘူး ဆိုရင်တော့ ဒါဟာ ပုံစံမကျပါဘူး။ အခုလက်ရှိ သူတို့ပြောနေတဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး ကောင်စီဘက်ကရော ဘယ်လောက်အတိုင်းအတာအထိ မီဒီယာကဏ္ဍအပေါ်ကို လွတ်လပ်ခွင့် ပေးချင်သလဲ။ ဘာဖြစ်လို့လဲ ဆိုရင် သူ့အပေါ်မှာ မူတည်နေတာကိုး။ သူတို့ပြောတဲ့ ဥပဒေနဲ့ ညှိနေပြီဆိုရင် ချက်ချင်း လာဆွဲ လိုက်တာမျိုး။ စကားလေးတခွန်း စကားလုံးလေး တခုလောက်ကြောင့်လည်း ချက်ချင်း ဖမ်းလိုက်တာမျိုးကတော့ ဒါ လွတ်လပ်မှု လုံးဝ မရှိဘူးလို့ ပြောလို့ရတယ်လေ။ သတင်းသမားတွေ ဆိုတာက မြေပြင်မှာဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေရှိမယ်။ ဒီအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီက ပြောတဲ့အသံရှိမယ်။ တဘက်ကဖြစ်နေတဲ့ အသံရှိမယ်။ ဒါတွေကို ခြုံငုံပြီးတော့ ပြောပြပြီးတော့မှ သတင်းကဖြစ်မှာလေ။ ဒီအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီက ပြောတဲ့သတင်းချည်းပဲ ရယူတာဆိုရင်လည်း ဒါက မီဒီယာ ကျင့်ဝတ်နဲ့မညီပါဘူး။ တဘက်ကဖြစ်နေတဲ့ မြေပြင်သတင်းချည်းပဲ ရယူတယ်ဆိုရင်လည်း မီဒီယာကျင့်ဝတ်နဲ့ မညီပါဘူး။ အဲ့ဒီတော့ လွတ်လပ်ခွင့်ကို အရင်မသွားပါနဲ့ဦး။ မီဒီယာ ကျင့်ဝတ်နဲ့အညီ သတင်းဖော်ပြခွင့် ရအောင် တဘက်ဘက်က ကူညီ ဆောင်ရွက်ပြီးတော့၊ ဒါဟာ သတင်းသမားအနေနဲ့ ဖော်ပြတာပါလား ဆိုတဲ့ အမြင်မျိုးနဲ့တင် သတင်းတွေက ပြောရရင် လွတ်လပ်သော သတင်းဖော်ပြခွင့် လမ်းကြောင်းပေါ်ကို ပြန်တက်နိုင်တဲ့ အခြေအနေပါ။ အဲ့ဒီလိုမှမဟုတ်ဘူး ဆိုရင်တော့ ဒါက ဘယ်လိုမှ မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့် မရှိဘူး ဆိုတဲ့ အနေအထား ကတော့ လုံးဝ ဖြစ်နေဦးမှာပါ။”
မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ် အာဏာသိမ်းမှုနောက်ပိုင်း သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အခြေအနေ သိသိသာသာ ဆုတ်ယုတ်သွားတယ် ဆိုတာကို နိုင်ငံတကာ သတင်းမီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့် အဖွဲ့ကြီးတွေက အချက်အလက်တွေနဲ့ ထောက်ပြထားပါတယ်။ အာဏာသိမ်းမှုနောက်ပိုင်း အဖမ်းခံရတဲ့ သတင်းထောက် ၁၄၀ ကျော်ရှိတာမှာ ၅၀ ကျော်လာက် ဆက်လက် ဖမ်းဆီး ထိန်းသိမ်း ခံနေရဆဲဖြစ်ပြီး သတ်ဖြတ်ခံရတဲ့ သတင်းသမား ၃ ဦး ရှိတယ်လို့ နိုင်ငံတကာ သတင်းသမားများအဖွဲ့ချုပ် IFJ က ပြောပါတယ်။ သတင်းသမားများ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး အဖွဲ့ CPJ ကလည်း အလားတူ ထောက်ပြထားပြီး မြန်မာနိုင်ငံမှာ သတင်းသမားတွေကို အကြမ်းဖက်မှုစွဲချက်တွေနဲ့ မဟုတ်မမှန် စွပ်စွဲပြီး အရေးယူ ထောင်ချနေတာတွေ ရပ်ဖို့ တောင်းဆိုပါတယ်။ CPJ အဖွဲ့ရဲ့ လေ့လာစစ်တမ်းအရ မြန်မာနိုင်ငံဟာ သတင်းသမားတွေကို တရားစွဲဆို ထောင်ချမှု ကမ္ဘာ့ အဆိုးဆုံးနိုင်ငံ စာရင်းမှာ တရုတ်နိုင်ငံပြီးရင် ဒုတိယနေရာမှာ ရှိနေတယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်း ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားခွင့်ပြုပါ။ ကျမ ခင်ဖြူထွေးပါရှင်။