[[Zawgyi/Unicode]]
တရုတ်ကို တန်ပြန်တုံ့ပြန်နိုင်ဖို့နဲ့ စစ်လက်နက်ပစ္စည်းအတွက် ရုရှားအပေါ်မှီခိုနေရတဲ့ အိန္ဒိယရဲ့အခြေအနေကိုလျှော့ချနိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး နည်းပညာနဲ့ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ ခြေလှမ်းသစ်တွေကို အမေရိကန်နဲ့အိန္ဒိယက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ စတင်နေပါပြီ။
တရုတ်ကလွှမ်းမိုးထားတဲ့ ဆီမီးကွန်ဒက်တာလို့ခေါ်တဲ့ တပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်း ထုတ်လုပ်မှုအပါအဝင် 5G ကြိုးမဲ့ဆက်သွယ်မှု အင်တာနက်ကွန်ရက်၊ ဉာဏ်ရည်တုနည်းပညာနဲ့ ကွမ်တမ် တွက်ချက်မှုနည်းပညာနယ်ပယ်တွေမှာ နှစ်နိုင်ငံရဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုက ပိုမိုအားကောင်းလာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
“တရုတ်နဲ့အမေရိကန်ဆက်ဆံရေးမှာ နည်းပညာက အဆုံးအဖြတ်ဖြစ်လာတဲ့ အချိန်မှာ အခုလို အမေရိကန်နဲ့အိန္ဒိယ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဖြစ်လာတာပါ။ ဒါဟာ ကမ္ဘာ့အင်အားပါဝါ ချိန်ခွင်လျှာကို နည်းပညာဆိုင်ရာ ပထဝီနိုင်ငံရေးက ထိန်းညှိသွားပါမယ်။” လို့ နယူးဒေလီအခြေစိုက် စောင့်ကြည့်လေ့လာရေး သုတေသန ဖောင်ဒေးရှင်းအဖွဲ့ရဲ့ လေ့လာမှုများနဲ့ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဆိုင်ရာ ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ ဟာ့ရှ်ပန့် (Harsh Pant) က ပြောပါတယ်။
“အိန္ဒိယဟာ အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသမှာ အရေးပါတဲ့ အဓိကနိုင်ငံ တနိုင်ငံအဖြစ် ပေါ်ထွန်းလာတာကို အမေရိကန်က လောင်းကြေး ကြီးကြီးထပ် ပံ့ပိုးပူးပေါင်းပေးလိုက်တာပါ။”
ပြီးခဲ့တဲ့မေလက တိုကျိုမြို့မှာကျင်းပခဲ့တဲ့ အမေရိကန်၊ ဂျပန်၊ သြစတြေးလျနဲ့ အိန္ဒိယပါတဲ့ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ လေးပွင့်ဆိုင်ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲ (Quad) အစည်းအဝေးမှာ အမေရိကန်သမ္မတဂျိုးဘိုင်ဒန်နဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နရိန္ဒြာမိုဒီတို့ရဲ့ကြေညာချက်အတိုင်း အရေးပါပြီး အသစ်ထွက်ပေါ်လာမယ့် နည်းပညာတွေ အတွက် နှစ်နိုင်ငံ အဆင့်မြင့်အရာရှိကြီးတွေဟာ ဒီလအစောပိုင်းက ဝါရှင်တန်ဒီစီမြို့တော်မှာ တွေ့ဆုံခဲ့ကြပါတယ်။
နည်းပညာဆိုင်ရာ မိတ်ဖက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဟာ အမေရိကန်နဲ့အိန္ဒိယရဲ့ ဆက်ဆံရေးမှာ “ကြီးမားတဲ့ နောက်ထပ် မှတ်တိုင်တခုဖြစ်တယ်” လို့ အမေရိကန်နိုင်ငံရဲ့ အမျိုးသားလုံခြုံရေးဆိုင်ရာအကြံပေး ဂျိတ်ဆူလီဗန် (Jake Sullivan) က သတင်းထောက်တွေကို ပြောပါတယ်။
ဆီမီးကွန်ဒက်တာ တပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းလို အရေးပါတဲ့အစိတ်အပိုင်းတွေ ထုတ်လုပ်မှုမှာ တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် မှီခိုနေရတာကို စိုးရိမ်လာတဲ့အတွက် ဝါရှင်တန်ဟာ အဆင့်မြင့် ဆီမီးကွန်ဒက်တာနည်းပညာတွေ ဘေဂျင်းကို ရောင်းချနေတယရပ်တန့်ပြီး မိတ်ဆွေနိုင်ငံတွေမှာ ပြောင်းရွှေ့ထုတ်လုပ်ဖို့လည်း ဆန္ဒရှိနေပါတယ်။
လွန်ခဲ့တဲ့သုံးနှစ်က ဟိမဝန္တာနယ်စပ်မှာ လူသေဆုံးတဲ့အထိဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ တိုက်ပွဲကြောင့် ဘေကျင်းနဲ့ ဆက်ဆံရေးကျဆင်းခဲ့တဲ့အိန္ဒိယကလည်း ခေတ်မီလျှပ်စစ်ပစ္စည်းတိုင်းမှာ မရှိမဖြစ်အစိတ်အပိုင်းဖြစ်တဲ့ ဆီမီကွန်ဒက်တာထုတ်လုပ်မှုလို အရေးပါတဲ့ကဏ္ဍတွေကို ပြည်တွင်းထုတ်လုပ်မှုမှာ မြှင့်တင်ထုတ်လုပ်ချင်နေတာပါ။
“ဒီအစပျိုးမှုတွေမှာ ပထဝီနိုင်ငံရေးက အဓိကကျပါတယ်။” လို့ ဝီလ်ဆင် (Wilson) စင်တာက တောင်အာရှအင်စတီကျုရဲ့ အမှုဆောင်အရာရှိ မိုက်ကယ်ခါဂိုမန် (Michael Kugelman) က ပြောပါတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်တွေ အတွင်းမှာ အမေရိကန်နဲ့အိန္ဒိယ နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး ဘယ်လောက် ခရီးပေါက်ခဲ့သလဲဆိုတာ ဒီသဘောတူညီမှုမှာ ထင်ဟပ်နေတယ်လို့လည်း သူကဆိုပါတယ်။
“အမေရိကန်အနေနဲ့ သူ့ရဲ့ အနီးကပ်ဆုံး မဟာဗျူဟာမြောက် မိတ်ဖက်တွေနဲ့သာ လုပ်ဆောင်လေ့ရှိတဲ့ နည်းပညာမျှဝေမှုနဲ့ သတင်းအချက်အလက် ဖလှယ်မှုတွေ အကြောင်း အိန္ဒိယနဲ့ ဆွေးနွေးနိုင်တဲ့အဆင့်အထိရောက်အောင် ဒီနှစ်ပိုင်းတွေအတွင်း နှစ်နိုင်ငံကြားမှာ လုံလောက်တဲ့ယုံကြည်မှုတွေကိုလည်း တည်ဆောက်ခဲ့ပြီးပြီ။”
ကာကွယ်ရေးနည်းပညာတွေနဲ့ လက်နက်ထုတ်လုပ်ရေးကို အိန္ဒိယမှာ နှစ်နိုင်ငံ ပူးတွဲ လုပ်ဆောင်ဖို့အတွက်လည်း ဒီသဘောတူညီချက်က ရည်ရွယ်ထားပါတယ်။ နယူးဒေလီအနေနဲ့လည်း လက်နက်တွေကို ပြည်ပကဝယ်ယူတင်သွင်းတာထက် နိုင်ငံခြားက ကာကွယ်ရေးပစ္စည်းထုတ်လုပ်သူတွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံထဲမှာပဲ ထုတ်လုပ်ချင်နေတာပါ။ ဒါပေမယ့် အမေရိကန်အစိုးရရဲ့ ကာကွယ်ရေးပစ္စည်း လွှဲပြောင်းခြင်းဆိုင်ရာ ကန့်သတ်ချက်တွေကြောင့် အမေရိကန်ကုမ္ပဏီတွေဘက်က ဒီကိစ္စ အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ဖို့က နှောင့်နှေးနေပါတယ်။
ကနဦးမှာတော့ ဂျက်လေယာဉ်အင်ဂျင်တွေ၊ အမြောက်နည်းပညာစနစ်တွေနဲ့ ခြေလျင်တပ်သုံး သံချပ်ကာယာဉ်တွေထုတ်လုပ်မှုကို အဓိကထားဦးတည်ဖို့ ရှိပါတယ်။ အိန္ဒိယ လေယာဉ်ပျံတွေအတွက် အိန္ဒိယမှာ ဂျက်အင်ဂျင်ပူးတွဲထုတ်လုပ်ဖို့ အမေရိကန်ကုမ္ပဏီ General Electric က အဆိုပြုထားတာကို သုံးသပ်ဖို့ရှိတယ်လို့ ဝါရှင်တန်မှာ ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက်နေ့က တွေ့ဆုံမှုမှာ အမေရိကန် တာဝန်ရှိသူတွေက ပြောပါတယ်။
အမေရိကန်နဲ့အိန္ဒိယ နှစ်နိုင်ငံအနေနဲ့ ခေတ်မီနည်းပညာတွေမှာ ပိုပြီး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လာလေ အိန္ဒိယရဲ့ နည်းဗျူဟာတွက်ချက်မှုတွေမှာ ရုရှားရဲ့အရေးပါမှုက ပိုနည်းလာဖွယ်ရှိတယ်လို့ ဟာ့ရှ်ပန့်က သုံးသပ်ပါတယ်။
နယူးဒေလီအစိုးရအနေနဲ့ ဒေသတွင်းက အင်အားကြီးတရုတ်အပေါ် စိုးရိမ်မှု တိုးလာတာကလည်း ဝါရှင်တန်နဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို တွန်းအားဖြစ်စေပါတယ်။ အိန္ဒိယနဲ့တရုတ် နှစ်ဖက်တပ်တွေဟာ ပိုင်ဆိုင်မှုအငြင်းပွားနေတဲ့ ဟိမဝန္တာနယ်စပ်မှာ ဆောင်းရာသီ ၃ ကြိမ်တိုင်အောင် ထိပ်တိုက်အနေအထားနဲ့ ရင်ဆိုင်နေကြတာပါ။
ဒါပေမယ့် ရုရှားရဲ့ ယူကရိန်းကျူးကျော်စစ်အတွက် ဝါရှင်တန်က ရုရှားအပေါ် ပိတ်ဆို့ အရေးယူတာမှာတော့ အိန္ဒိယက ပါဝင်တာမရှိသလို ရုရှားကိုလည်း ပြတ်ပြတ်သားသား ပြစ်တင်ရှုတ်ချတာမျိုးလည်း မရှိပါဘူး။ ဒါဟာ အမေရိကန်နဲ့ ကွဲထွက်နေတဲ့ သဘောထားဖြစ်လို့ အိန္ဒိယအပေါ် မေးခွန်းထုတ်စရာ ရှိပါတယ်။
အိန္ဒိယဟာ မဟာဗျူဟာအရ အမှီအခိုကင်းရေးမူဝါဒကို ကာလရှည်ကြာ ကိုင်ဆွဲခဲ့တာအပြင် စစ်လက်နက်ပစ္စည်းအတွက် ရုရှားအပေါ် အလွန်အကျွံ မှီခိုနေရတာကြောင့်လည်း အခုလို ယူကရိန်းအရေးမှာ အိန္ဒိယဟာ အမေရိကန်နဲ့ သဘောကွဲလွဲတာလို့ အိန္ဒိယက လေ့လာသူတွေကတော့ သုံးသပ်ကြပါတယ်။
အခု နှစ်ပိုင်းတွေထဲမှာ အိန္ဒိယဟာ နိုင်ငံအတော်များများဆီကနေ စစ်လက်နက် ဝယ်ယူဖြည့်တင်းလာပေမယ့် ဝယ်ယူတဲ့ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာပစ္စည်းတွေရဲ့ သုံးပုံ နှစ်ပုံကျော်ဟာ ရုရှားဆီကပဲဖြစ်နေပါတယ်။ ဒါဟာ တရုတ်နဲ့ အသင့်အနေအထား ထိပ်တိုက်တွေ့နေတဲ့ အခြေအနေမှာ အရေးကြီးပါတယ်။
“ဝါရှင်တန်ရဲ့ လက်ရှိ မူဝါဒကတော့ ရေရှည်ကို မျော်မှန်းပါတယ်၊ ရေရှည်မှာ အိန္ဒိယကို နားချနိုင်ဖို့ ကြိုးစားနေပါတယ်။ မော်စကိုအစိုးရအနေနဲ့ ငွေကြေးလိုအပ်ချက်ရှိနေသလို အိန္ဒိယကို စစ်ပစ္စည်းတွေပံ့ပိုးမှု ပ်တန့်အောင် ရုရှားကို ပိတ်ဆို့တားမြစ်လာနိုင်ခြေရှိတာတွေကို အမေရိကန်ဘက်က ထောက်ပြမှာပါ။” လို့ မိုက်ကယ်ခါဂိုမန်က သုံးသပ်ပါတယ်။
“အရင်က နှစ်ပေါင်းများစွာ ရုရှားဆီကိုပဲမှီခိုနေရတဲ့ စစ်လက်နက်အသုံးအဆောင်ပစ္စည်း အမျိုးအစားတွေကို အမေရိကန်ကပေးလာမယ့် အနေအထားမျိုး ဝါရှင်တန် အစိုးရက ဖန်တီးလာမှာပါ။”
ဒါပေမယ့် ကာကွယ်ရေးနဲ့နည်းပညာဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်တွေကို လက်တွေ့ မြေပြင်မှာ အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ကတော့ အမေရိကန်နဲ့ အိန္ဒိယ နှစ်နိုင်ငံစလုံးက ပုဂ္ဂလိကကုမ္ပဏီတွေရဲ့ မိတ်ဖက်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်မှုအပေါ်မူတည်နေပါတယ်။ အိန္ဒိယမှာ အဆင့်မြင့်နည်းပညာ ကျွမ်းကျင်မှုရှိတဲ့ လုပ်သားအင်အားရှိပါတယ်။ တဘက်မှာလည်း အိန္ဒိယပြည်တွင်းမှာ ကုန်ပစ္စည်း ထုတ်လုပ်ဖို့ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းအရ အဟန့်အတားတွေ အများအပြား ရှိနေတာကို အမေရိကန်ကုမ္ပဏီတွေက အရင်ကတည်းက ထောက်ပြနေကြပါတယ်။ တဖန် နည်းပညာကူးပြောင်းပံ့ပိုးမှုမှာ အမေရိကန်ဘက်က တင်းကျပ်တဲ့ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေ ရှိနေလို့ နှစ်ဘက် ပူးပေါင်းထုတ်လုပ်ဖို့က အဟန့်အတား ဖြစ်နေတာလို့ အိန္ဒိယဘက်က ပြန်ထောက်ပြတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။
ဒါပေမယ့် အခု သဘောတူညီချက်အသစ်က နှစ်နိုင်ငံကြားမှာ နှစ်များစွာ ရှိနေတဲ့ ယုံကြည်မှုပြဿနာကို ကျော်လွှားနိုင်တဲ့လက္ခဏာအဖြစ် ရှုမြင်ရပါတယ်။
“ယူကရိန်းအရေး အိန္ဒိယရဲ့ရပ်တည်ချက်နဲ့ အခြား ပြဿနာတွေရှိနေပေမယ့် နှစ်နိုင်ငံကြားက မဟာဗျူဟာမြောက် အမြင် သဘောထားတွေကတော့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်နဲ့ကို နီးကပ်လာပြီလို့ ပြောလို့ရပါတယ်၊ နှစ်နိုင်ငံစလုံးက အင်ဒို-ပစိဖိတ်အရေး ဗဟိုပြုချဉ်းကပ်ရင် တဘက်တည်းမှာ ရပ်တည်မှုက တိုးလာနေပါတယ်” လို့ ဟာ့ရှ်ပန့်က ပြောပါတယ်။
=============
[Unicode]]
တရုတျကိုရငျဆိုငျမယ့ျ အမရေိကနျ-အိန်ဒိယ စဈရေးပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု
တရုတျကို တနျပွနျတုံ့ပွနျနိုငျဖို့နဲ့ စဈလကျနကျပစ်စညျးအတှကျ ရုရှားအပေါျမှီခိုနရေတဲ့ အိန်ဒိယရဲ့အခွအေနကေိုလြှော့ခနြိုငျဖို့ ရညျရှယျပွီး နညျးပညာနဲ့ကာကှယျရေးဆိုငျရာ ခွလှေမျးသဈတှကေို အမရေိကနျနဲ့အိန်ဒိယက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ စတငျနပေါပွီ။
တရုတျကလှှမျးမိုးထားတဲ့ ဆီမီးကှနျဒကျတာလို့ခေါျတဲ့ တပိုငျးလြှပျကူးပစ်စညျး ထုတျလုပျမှုအပါအဝငျ 5G ကွိုးမဲ့ဆကျသှယျမှု အငျတာနကျကှနျရကျ၊ ဉာဏျရညျတုနညျးပညာနဲ့ ကှမျတမျ တှကျခကြျမှုနညျးပညာနယျပယျတှမှော နှဈနိုငျငံရဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုက ပိုမိုအားကောငျးလာမှာ ဖွဈပါတယျ။
“တရုတျနဲ့အမရေိကနျဆကျဆံရေးမှာ နညျးပညာက အဆုံးအဖွတျဖွဈလာတဲ့ အခြိနျမှာ အခုလို အမရေိကနျနဲ့အိန်ဒိယ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုဖွဈလာတာပါ။ ဒါဟာ ကမ်ဘာ့အငျအားပါဝါ ခြိနျခှငျလြှာကို နညျးပညာဆိုငျရာ ပထဝီနိုငျငံရေးက ထိနျးညှိသှားပါမယျ။” လို့ နယူးဒလေီအခွစေိုကျ စောင့ျကွည့ျလေ့လာရေး သုတသေန ဖောငျဒေးရှငျးအဖှဲ့ရဲ့ လေ့လာမှုမြားနဲ့ နိုငျငံခွားရေးမူဝါဒဆိုငျရာ ဒုတိယဥက်ကဋ်ဌ ဟာ့ရျှပန့ျ (Harsh Pant) က ပွောပါတယျ။
“အိန်ဒိယဟာ အငျဒို-ပစိဖိတျဒသေမှာ အရေးပါတဲ့ အဓိကနိုငျငံ တနိုငျငံအဖွဈ ပေါျထှနျးလာတာကို အမရေိကနျက လောငျးကွေး ကွီးကွီးထပျ ပံ့ပိုးပူးပေါငျးပေးလိုကျတာပါ။”
ပွီးခဲ့တဲ့မလေက တိုကြိုမွို့မှာကငြျးပခဲ့တဲ့ အမရေိကနျ၊ ဂပြနျ၊ သွစတွေးလနြဲ့ အိန်ဒိယပါတဲ့ လုံခွုံရေးဆိုငျရာ လေးပှင့ျဆိုငျထိပျသီးဆှေးနှေးပှဲ (Quad) အစညျးအဝေးမှာ အမရေိကနျသမ်မတဂြိုးဘိုငျဒနျနဲ့ အိန်ဒိယနိုငျငံဝနျကွီးခြုပျ နရိန်ဒွာမိုဒီတို့ရဲ့ကွညောခကြျအတိုငျး အရေးပါပွီး အသဈထှကျပေါျလာမယ့ျ နညျးပညာတှေ အတှကျ နှဈနိုငျငံ အဆင့ျမွင့ျအရာရှိကွီးတှဟော ဒီလအစောပိုငျးက ဝါရှငျတနျဒီစီမွို့တောျမှာ တှေ့ဆုံခဲ့ကွပါတယျ။
နညျးပညာဆိုငျရာ မိတျဖကျ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုဟာ အမရေိကနျနဲ့အိန်ဒိယရဲ့ ဆကျဆံရေးမှာ “ကွီးမားတဲ့ နောကျထပျ မှတျတိုငျတခုဖွဈတယျ” လို့ အမရေိကနျနိုငျငံရဲ့ အမြိုးသားလုံခွုံရေးဆိုငျရာအကွံပေး ဂြိတျဆူလီဗနျ (Jake Sullivan) က သတငျးထောကျတှကေို ပွောပါတယျ။
ဆီမီးကှနျဒကျတာ တပိုငျးလြှပျကူးပစ်စညျးလို အရေးပါတဲ့အစိတျအပိုငျးတှေ ထုတျလုပျမှုမှာ တရုတျနိုငျငံအပေါျ မှီခိုနရေတာကို စိုးရိမျလာတဲ့အတှကျ ဝါရှငျတနျဟာ အဆင့ျမွင့ျ ဆီမီးကှနျဒကျတာနညျးပညာတှေ ဘဂေငြျးကို ရောငျးခနြတေယရပျတန့ျပွီး မိတျဆှနေိုငျငံတှမှော ပွောငျးရှှေ့ထုတျလုပျဖို့လညျး ဆန်ဒရှိနပေါတယျ။
လှနျခဲ့တဲ့သုံးနှဈက ဟိမဝန်တာနယျစပျမှာ လူသဆေုံးတဲ့အထိဖွဈပှားခဲ့တဲ့ တိုကျပှဲကွောင့ျ ဘကေငြျးနဲ့ ဆကျဆံရေးကဆြငျးခဲ့တဲ့အိန်ဒိယကလညျး ခတျေမီလြှပျစဈပစ်စညျးတိုငျးမှာ မရှိမဖွဈအစိတျအပိုငျးဖွဈတဲ့ ဆီမီကှနျဒကျတာထုတျလုပျမှုလို အရေးပါတဲ့ကဏ်ဍတှကေို ပွညျတှငျးထုတျလုပျမှုမှာ မွှင့ျတငျထုတျလုပျခငြျနတောပါ။
“ဒီအစပြိုးမှုတှမှော ပထဝီနိုငျငံရေးက အဓိကကပြါတယျ။” လို့ ဝီလျဆငျ (Wilson) စငျတာက တောငျအာရှအငျစတီကြုရဲ့ အမှုဆောငျအရာရှိ မိုကျကယျခါဂိုမနျ (Michael Kugelman) က ပွောပါတယျ။ လှနျခဲ့တဲ့ ဆယျစုနှဈတှေ အတှငျးမှာ အမရေိကနျနဲ့အိန်ဒိယ နှဈနိုငျငံဆကျဆံရေး ဘယျလောကျ ခရီးပေါကျခဲ့သလဲဆိုတာ ဒီသဘောတူညီမှုမှာ ထငျဟပျနတေယျလို့လညျး သူကဆိုပါတယျ။
“အမရေိကနျအနနေဲ့ သူ့ရဲ့ အနီးကပျဆုံး မဟာဗြူဟာမွောကျ မိတျဖကျတှနေဲ့သာ လုပျဆောငျလေ့ရှိတဲ့ နညျးပညာမြှဝမှေုနဲ့ သတငျးအခကြျအလကျ ဖလှယျမှုတှေ အကွောငျး အိန်ဒိယနဲ့ ဆှေးနှေးနိုငျတဲ့အဆင့ျအထိရောကျအောငျ ဒီနှဈပိုငျးတှအေတှငျး နှဈနိုငျငံကွားမှာ လုံလောကျတဲ့ယုံကွညျမှုတှကေိုလညျး တညျဆောကျခဲ့ပွီးပွီ။”
ကာကှယျရေးနညျးပညာတှနေဲ့ လကျနကျထုတျလုပျရေးကို အိန်ဒိယမှာ နှဈနိုငျငံ ပူးတှဲ လုပျဆောငျဖို့အတှကျလညျး ဒီသဘောတူညီခကြျက ရညျရှယျထားပါတယျ။ နယူးဒလေီအနနေဲ့လညျး လကျနကျတှကေို ပွညျပကဝယျယူတငျသှငျးတာထကျ နိုငျငံခွားက ကာကှယျရေးပစ်စညျးထုတျလုပျသူတှနေဲ့ ပူးပေါငျးပွီး အိန်ဒိယနိုငျငံထဲမှာပဲ ထုတျလုပျခငြျနတောပါ။ ဒါပမေယ့ျ အမရေိကနျအစိုးရရဲ့ ကာကှယျရေးပစ်စညျး လှှဲပွောငျးခွငျးဆိုငျရာ ကန့ျသတျခကြျတှကွေောင့ျ အမရေိကနျကုမ်ပဏီတှဘေကျက ဒီကိစ်စ အကောငျအထညျဖောျနိုငျဖို့က နှောင့ျနှေးနပေါတယျ။
ကနဦးမှာတော့ ဂကြျလယောဉျအငျဂငြျတှေ၊ အမွောကျနညျးပညာစနဈတှနေဲ့ ခွလေငြျတပျသုံး သံခပြျကာယာဉျတှထေုတျလုပျမှုကို အဓိကထားဦးတညျဖို့ ရှိပါတယျ။ အိန်ဒိယ လယောဉျပြံတှအေတှကျ အိန်ဒိယမှာ ဂကြျအငျဂငြျပူးတှဲထုတျလုပျဖို့ အမရေိကနျကုမ်ပဏီ General Electric က အဆိုပွုထားတာကို သုံးသပျဖို့ရှိတယျလို့ ဝါရှငျတနျမှာ ဖဖေောျဝါရီ ၁ ရကျနေ့က တှေ့ဆုံမှုမှာ အမရေိကနျ တာဝနျရှိသူတှကေ ပွောပါတယျ။
အမရေိကနျနဲ့အိန်ဒိယ နှဈနိုငျငံအနနေဲ့ ခတျေမီနညျးပညာတှမှော ပိုပွီး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျလာလေ အိန်ဒိယရဲ့ နညျးဗြူဟာတှကျခကြျမှုတှမှော ရုရှားရဲ့အရေးပါမှုက ပိုနညျးလာဖှယျရှိတယျလို့ ဟာ့ရျှပန့ျက သုံးသပျပါတယျ။
နယူးဒလေီအစိုးရအနနေဲ့ ဒသေတှငျးက အငျအားကွီးတရုတျအပေါျ စိုးရိမျမှု တိုးလာတာကလညျး ဝါရှငျတနျနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုကို တှနျးအားဖွဈစပေါတယျ။ အိန်ဒိယနဲ့တရုတျ နှဈဖကျတပျတှဟော ပိုငျဆိုငျမှုအငွငျးပှားနတေဲ့ ဟိမဝန်တာနယျစပျမှာ ဆောငျးရာသီ ၃ ကွိမျတိုငျအောငျ ထိပျတိုကျအနအေထားနဲ့ ရငျဆိုငျနကွေတာပါ။
ဒါပမေယ့ျ ရုရှားရဲ့ ယူကရိနျးကြူးကြောျစဈအတှကျ ဝါရှငျတနျက ရုရှားအပေါျ ပိတျဆို့ အရေးယူတာမှာတော့ အိန်ဒိယက ပါဝငျတာမရှိသလို ရုရှားကိုလညျး ပွတျပွတျသားသား ပွဈတငျရှုတျခတြာမြိုးလညျး မရှိပါဘူး။ ဒါဟာ အမရေိကနျနဲ့ ကှဲထှကျနတေဲ့ သဘောထားဖွဈလို့ အိန်ဒိယအပေါျ မေးခှနျးထုတျစရာ ရှိပါတယျ။
အိန်ဒိယဟာ မဟာဗြူဟာအရ အမှီအခိုကငျးရေးမူဝါဒကို ကာလရှညျကွာ ကိုငျဆှဲခဲ့တာအပွငျ စဈလကျနကျပစ်စညျးအတှကျ ရုရှားအပေါျ အလှနျအကြှံ မှီခိုနရေတာကွောင့ျလညျး အခုလို ယူကရိနျးအရေးမှာ အိန်ဒိယဟာ အမရေိကနျနဲ့ သဘောကှဲလှဲတာလို့ အိန်ဒိယက လေ့လာသူတှကေတော့ သုံးသပျကွပါတယျ။
အခု နှဈပိုငျးတှထေဲမှာ အိန်ဒိယဟာ နိုငျငံအတောျမြားမြားဆီကနေ စဈလကျနကျ ဝယျယူဖွည့ျတငျးလာပမေယ့ျ ဝယျယူတဲ့ စဈဘကျဆိုငျရာပစ်စညျးတှရေဲ့ သုံးပုံ နှဈပုံကြောျဟာ ရုရှားဆီကပဲဖွဈနပေါတယျ။ ဒါဟာ တရုတျနဲ့ အသင့ျအနအေထား ထိပျတိုကျတှေ့နတေဲ့ အခွအေနမှော အရေးကွီးပါတယျ။
“ဝါရှငျတနျရဲ့ လကျရှိ မူဝါဒကတော့ ရရှေညျကို မြောျမှနျးပါတယျ၊ ရရှေညျမှာ အိန်ဒိယကို နားခနြိုငျဖို့ ကွိုးစားနပေါတယျ။ မောျစကိုအစိုးရအနနေဲ့ ငှကွေေးလိုအပျခကြျရှိနသေလို အိန်ဒိယကို စဈပစ်စညျးတှပေံ့ပိုးမှု ပျတန့ျအောငျ ရုရှားကို ပိတျဆို့တားမွဈလာနိုငျခွရှေိတာတှကေို အမရေိကနျဘကျက ထောကျပွမှာပါ။” လို့ မိုကျကယျခါဂိုမနျက သုံးသပျပါတယျ။
“အရငျက နှဈပေါငျးမြားစှာ ရုရှားဆီကိုပဲမှီခိုနရေတဲ့ စဈလကျနကျအသုံးအဆောငျပစ်စညျး အမြိုးအစားတှကေို အမရေိကနျကပေးလာမယ့ျ အနအေထားမြိုး ဝါရှငျတနျ အစိုးရက ဖနျတီးလာမှာပါ။”
ဒါပမေယ့ျ ကာကှယျရေးနဲ့နညျးပညာဆိုငျရာ သဘောတူညီခကြျတှကေို လကျတှေ့ မွပွေငျမှာ အကောငျအထညျဖောျဖို့ကတော့ အမရေိကနျနဲ့ အိန်ဒိယ နှဈနိုငျငံစလုံးက ပုဂ်ဂလိကကုမ်ပဏီတှရေဲ့ မိတျဖကျပူးပေါငျးဆောငျရှကျနိုငျမှုအပေါျမူတညျနပေါတယျ။ အိန်ဒိယမှာ အဆင့ျမွင့ျနညျးပညာ ကြှမျးကငြျမှုရှိတဲ့ လုပျသားအငျအားရှိပါတယျ။ တဘကျမှာလညျး အိန်ဒိယပွညျတှငျးမှာ ကုနျပစ်စညျး ထုတျလုပျဖို့ လုပျထုံးလုပျနညျးအရ အဟန့ျအတားတှေ အမြားအပွား ရှိနတောကို အမရေိကနျကုမ်ပဏီတှကေ အရငျကတညျးက ထောကျပွနကွေပါတယျ။ တဖနျ နညျးပညာကူးပွောငျးပံ့ပိုးမှုမှာ အမရေိကနျဘကျက တငျးကပြျတဲ့ လုပျထုံးလုပျနညျးတှေ ရှိနလေို့ နှဈဘကျ ပူးပေါငျးထုတျလုပျဖို့က အဟန့ျအတား ဖွဈနတောလို့ အိန်ဒိယဘကျက ပွနျထောကျပွတာတှလေညျး ရှိပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျ အခု သဘောတူညီခကြျအသဈက နှဈနိုငျငံကွားမှာ နှဈမြားစှာ ရှိနတေဲ့ ယုံကွညျမှုပွူနာကို ကြောျလှှားနိုငျတဲ့လက်ခဏာအဖွဈ ရှုမွငျရပါတယျ။
“ယူကရိနျးအရေး အိန်ဒိယရဲ့ရပျတညျခကြျနဲ့ အခွား ပွူနာတှရှေိနပေမေယ့ျ နှဈနိုငျငံကွားက မဟာဗြူဟာမွောကျ အမွငျ သဘောထားတှကေတော့ ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျနဲ့ကို နီးကပျလာပွီလို့ ပွောလို့ရပါတယျ၊ နှဈနိုငျငံစလုံးက အငျဒို-ပစိဖိတျအရေး ဗဟိုပွုခဉြျးကပျရငျ တဘကျတညျးမှာ ရပျတညျမှုက တိုးလာနပေါတယျ” လို့ ဟာ့ရျှပန့ျက ပွောပါတယျ။
