[[Zawgyi/Unicode]]
အနောက်ဥရောပနိုင်ငံတွေဟာ စစ်မက်ဖြစ်ပွားနေတဲ့ဒေသတွေကို လက်နက်ပေးပို့တာ အပေါ် ဆန့်ကျင်တဲ့မူဝါဒကို မနှစ် ၂၀၂၂ ခုနှစ် ထိ ကာလရှည်ကြာကိုင်ဆွဲခဲ့ကြပါတယ်။ ယူကရိန်းကို ရုရှားကကျူးကျော်ခဲ့ပြီးနောက်မှာတော့ ဒါဟာ တမုဟုတ်ချင်း ပြောင်းလဲခဲ့ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ဂျာမနီ၊ ဆွီဒင်နဲ့ နော်ဝေးအပါအဝင် ဥရောပနိုင်ငံတွေဟာ သူတို့ရဲ့ ရပ်တည်ချက်တွေ ပြောင်းလဲလာပါတယ်။ ရုရှားရဲ့ယူကရိန်းကျူးကျော်စစ်က ဥရောပရဲ့ အနာဂတ်ကို အဆုံးအဖြတ်ပေးမယ့် စစ်ပွဲတပွဲအဖြစ်ရှုမြင်ပြီး ဒီနိုင်ငံတွေဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ ယူကရိန်းကို လက်နက်တွေထောက်ပံ့လာခဲ့ကြပါတယ်။
ဒါပေမယ့် စစ်ပွဲကာလတနှစ်နီးပါး ကြာလာချိန်မှာတော့ ဥရောပတိုင်းပြည်တွေဟာ ယူကရိန်းနဲ့ သူတို့နိုင်ငံတွေအတွက် ခဲယမ်းမီးကျောက်တွေထုတ်လုပ်နိုင်ဖို့ အခက်အခဲ ဖြစ်လာတာနဲ့အတူ ယူကရိန်းအတွက် တခြား လက်နက်ရင်းမြစ်တွေ ရှာဖွေလာရပါတယ်။
တချို့ကတော့ အရှေ့မြောက်အာရှနိုင်ငံတွေဆီ ခြေဦးလှည့်လာပါတယ်။ တောင်ကိုရီးယား နိုင်ငံ မြို့တော်ဆိုးလ်နဲ့ ဂျပန်နိုင်ငံ မြို့တော်တိုကျိုတို့မှာ ခရီးတထောက်နားခဲ့တဲ့ မြောက်အတ္တလန်တိတ် သဘောတူစာချုပ် စစ်ရေးမဟာမိတ် နေတိုး (NATO) အဖွဲ့ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် ယန်း စတောလ် တွန်းဘာ့ဂ် (Jens Stoltenberg) ရဲ့ အခု သီတင်းပတ်အတွင်းခရီးစဉ်မှာ ဥရောပတိုင်းပြည်တွေရဲ့နမူနာကို ဥပမာပြုပြီး ယူကရိန်းအပေါ် စစ်ရေးအရ အကူအညီပေးဖို့ တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။
“ကြမ်းကြုတ်ရက်စက်လှတဲ့ ယူကရိန်းကျူးကျော်စစ်ပွဲလည်း ဖြစ်လာရော၊ ဒီ ဥရောပနိုင်ငံတွေက သူတို့ရဲ့မူဝါဒကို ပြောင်းခဲ့တယ်” လို့ စတောလ် တွန်းဘာ့ဂ် (Stoltenberg) က သူ့ရဲ့ ဆိုးလ်မြို့တော်က မိန့်ခွန်းတခုမှာ ထည့်သွင်းပြောခဲ့ပါတယ်။ “အာဏာကို တဦးတယောက်တည်းကဆုပ်ကိုင်ထားတဲ့ အကြွင်းမဲ့အာဏာရှင်စနစ်ကို မလိုချင်ဘူးဆိုရင် သူတို့မှာ လက်နက်ရှိဖို့ လိုပါတယ်၊ ဒါက ပကတိ အခြေအနေပါပဲ။”
တောင်ကိုရီးယားနဲ့ ဂျပန်နှစ်နိုင်ငံစလုံးကတော့ သူတို့ရဲ့ ယူကရိန်းအရေးရပ်တည်ချက် မူဝါဒတွေကို ပြောင်းလဲမယ့်အရိပ်အယောင် မရှိသေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် စစ်ပွဲက လက်ရှိ အနေအထေားအတိုင်း ဆက်ဖြစ်ပြီး ကြာရှည်နေမယ်ဆိုရင်တော့ ယူကရိန်းကို လက်နက်ထောက်ပံ့ပေးဖို့ ဒီနိုင်ငံနှစ်ခုလုံးစလုံးအပေါ် အနောက်အုပ်စုက ဖိအားပေးလာဖွယ်ရှိတယ်လို့ စတောလ် တွန်းဘာ့ဂ် (Stoltenberg) ရဲ့ မှတ်ချက်စကားတွေက ညွှန်းဆိုနေပါတယ်။
တောင်ကိုရီးယားရဲ့ သွယ်ဝိုက်တဲ့ ချဉ်းကပ်မှု
လက်ရှိအချိန်အထိတော့ တောင်ကိုရီးယားဟာ ယူကရိန်းအတွက် စစ်ရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး တိုက်ရိုက်မဟုတ်တဲ့ပံ့ပိုးမှုတွေ ပြုလုပ်နေပါတယ်။ ယူကရိန်းအပေါ် စစ်လက်နက်ပစ္စည်း တွေ တိုက်ရိုက်လှူဒါန်းပေးပို့မှုမလုပ်ပေမယ့် ယူကရိန်းကို လက်နက်ထောက်ပံ့နေတဲ့ တိုင်းပြည်တွေကို တောင်ကိုရီးယားထုတ် စစ်လက်နက်တွေရောင်းချတာကိုတော့ ခွင့်ပြုပေးထားပါတယ်။
ယူကရိန်းကို လက်နက်အဓိကထောက်ပံ့နေတဲ့ ပိုလန်နိုင်ငံကို တင့်ကား၊ ဟောက်ဝစ်ဇာ အမြောက်နဲ့ ခဲယမ်းမီးကျောက်တွေအပါအဝင် ဒေါ်လာ ၅.၈ ဘီလီယံ တန်ဖိုးရှိ ကိုရီးယား နိုင်ငံထုတ် စစ်လက်နက်ပစ္စည်းတွေ ရောင်းချဖို့ကို မနှစ် ၂၀၂၂ ခုနှစ်က သဘောတူညီခဲ့ပါတယ်။ တောင်ကိုရီးယားကုမ္ပဏီတွေအနေနဲ့ အက်စတိုးနီးယားနဲ့ နော်ဝေးနိုင်ငံတွေနဲ့လည်း အသေးစား သဘောတူလက်မှတ် ထိုးထားတာတွေရှိသလို အမေရိကန်နဲ့ ကနေဒါနိုင်ငံတွေနဲ့လည်း အလားတူ ပြောဆိုဆွေးနွေးထားတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။
“အဲဒီနိုင်ငံတွေက ယူကရိန်းကိုပေးပို့တဲ့ လက်နက်ဟောင်းတွေနေရာမှာ အစားထိုးဖို့ ဒီ သဘောတူညီမှုတွေကို အသုံးပြုပါတယ်။ ဒီလက်နက်တွေက ယူကရိန်းကိုပို့နေတဲ့ လမ်းခုလပ်မှာ ရှိနေပြီ ဒါမှမဟုတ် လက်နက်တွေ ယူကရိန်းကို ရောက်နေပြီဆိုတဲ့ ယုံကြည်ရတဲ့ သတင်းပေးပို့ချက်တွေ ရှိပါတယ်။” လို့ လန်ဒန်ဘုရင့်ကောလိပ် တက္ကသိုလ်က ကိုရီးယား အရေးကျွမ်းကျင်သူ ရာမွန် ပချေကို ပါဒို (Ramon Pacheco Pardo) က ပြောပါတယ်။
တောင်ကိုရီးယား အာဏာပိုင်တွေကတော့ ယူကရိန်းကို တိုက်ရိုက် လက်နက်ထောက်ပံပေးနိုင်မယ့်မူဝါဒမျိုး တစုံတရာ ကြေညာတာတော့ မရှိသေးပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ သူတို့ရဲ့ပြောဆိုချက် လေသံတွေကတော့ ပျော့ပြောင်း လာနေတာကို တွေ့ရပါတယ်။
တောင်ကိုရီးယားအစိုးရအနေနဲ့ ယူကရိန်းကို လက်နက်တင်ပို့ မယ့်စဉ်းစားချက် ရှိနေလားဆိုတဲ့မေးခွန်းကို ပြီးခဲ့တဲ့အင်္ဂါနေ့က တောင်ကိုရီးယားကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး လီဂျုံဆပ် (Lee Jong-sup) ပြန်လည် ဖြေကြားရာမှာတော့ ဒီ ယူကရိန်းအကျပ်အတည်း ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ရာ “နိုင်ငံတကာရဲ့အားထုတ်မှုလိုအပ်နေကြောင်း သူနဲ့ နေတိုးခေါင်းဆောင် နှစ်ဦးစလုံးက သဘောတူ ခံယူထားကြတယ်။” လို့ ဆိုပါတယ်။
တောင်ကိုရီးယား သမ္မတ ယွန်းဆော့ယောလ် (Yoon Suk Yeol) ကတော့ “ယူကရိန်း ပြည်သူတွေကို အကူအညီပေးဖို့ နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းနဲ့ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မယ့် အခန်းကဏ္ဍ တခု ဖြစ်လာနိုင်ခြေရှိတယ်။” လို့ စတောလ် တွန်းဘာ့ဂ် (Stoltenberg) နဲ့ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲမှာ ထည့်သွင်းပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တောင်ကိုရီးယားသမ္မတရုံးရဲ့ သတင်းထုတ်ပြန်ချက်မှာတော့ ဘယ်လိုပုံစံမျိုးပါဝင်ဖို့ ရှိလာနိုင်တယ်ဆိုတာကို အသေးစိတ် မဖော်ပြထားပါဘူး။
နိုင်ငံတကာသတင်းတချို့မှာတော့ အခုလို ပြောဆိုမှုက တောင်ကိုရီးယားအစိုးရအနေနဲ့ သူတို့ရဲ့ စိတ်သဘောထားပြောင်းလဲလာနိုင်ဖို့ တံခါးဖွင့်ထားကြောင်း အချက်ပြတဲ့ပြောဆိုမှုအဖြစ် ပြောဆိုရေးသားနေကြပါတယ်။
ဒါပေမယ့် မြောက်ကိုရီးယားအပေါ် ရုရှားရဲ့ သြဇာသက်ရောက်မှုအပြင် တောင်ကိုရီးယားနဲ့ ရုရှားကြားက စီးပွားရေးအရ ဆက်နွယ်နေမှုတွေကိုထောက်ပြပြီး တောင်ကိုရီးယား အနေနဲ့ သိပ်မကြာခင်ကာလအတွင်း ယူကရိန်းအရေး ကြီးမားတဲ့သဘောထား ပြောင်းလဲတာမျိုးမရှိနိုင်ဘူးလို့ ဆိုးလ်အခြေစိုက် နေတိုးမဟာမိတ်အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတခုက သံတမန် တဦးက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ကျနော် (ထင်မြင်ချက်) မှားဖို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။” လို့ မီဒီယာကို ဖြေကြားခွင့်မရှိတဲ့ အမည်မဖော်လိုသူ အဆိုပါ သံတမန်က ဆိုပါတယ်။
တောင်ကိုရီးယားအနေနဲ့ ယူကရိန်းအပေါ် အခုလို တိုက်ရိုက်မဟုတ်တဲ့နည်းလမ်းတွေနဲ့ ထောက်ပံ့နေတာကိုတောင် ရုရှားဘက်ကတော့ ကြည်ကြည်ဖြူဖြူ မရှိပါဘူး။ မနှစ် ၂၀၂၂ ခုနှစ် မတ်လတုန်းက ရုရှားအစိုးရက တောင်ကိုရီးယားကို “မိတ်ဆွေမဆန်တဲ့” နိုင်ငံတွေ စာရင်းမှာ ထည့်သွင်းခဲ့ပါတယ်။ တောင်ကိုရီးယားအနေနဲ့ ယူကရိန်းကို လက်နက်ထောက်ပံ့ရင် ဒါဟာ “နှစ်နိုင်ငံကြားက ဆက်ဆံရေးကို ပျက်စီးစေမယ်” လို့ ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမီယာ ပူတင်က ပြီးခဲ့တဲ့ အောက်တိုဘာလတုန်းကလည်း သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
ဂျပန်ရဲ့ လက်နက်ကန့်သတ်မှုများ
အရှေ့မြောက် အာရှနိုင်ငံတွေထဲကတနိုင်ငံဖြစ်တဲ့ ဂျပန်အနေနဲ့ဆိုရင်လည်း ယူကရိန်းကို လက်နက်ထောက်ပံ့ဖို့က ပိုလို့ ဖြစ်နိုင်ခြေနည်းပါတယ်။
ဂျပန်ဟာ သူ့ရဲ့စစ်မက်ကိုရှောင်ရှားပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးလိုလားတဲ့ကန့်သတ်မှုတွေကို တဖြည်းဖြည်းနဲ့ ဖြေလျော့လာနေပေမယ့် နိုင်ငံခြားကို စစ်လက်နက်တင်ပို့မှုအပေါ် ဥပဒေအရ ကန့်သတ်ထားရာမှာတော့ တောင်ကိုရီးယားထက် ပိုလို့ တင်းကျပ်ပြီး ပြုလွယ်ပြင်လွယ် မရှိပါဘူး။
ဒီလို အတားအဆီးအခက်အခဲတွေ ရှိနေပေမယ့်လည်း တဘက်မှာလည်း ဂျပန်ဟာ ယူကရိန်းရဲ့ သစ္စာစောင့်သိတဲ့ ထောက်ခံအားပေးသူတော့ ဖြစ်လျက် ရှိပါတယ်။ ယူကရိန်း ကျူးကျော်စစ် ဖြစ်ဖြစ်ချင်းမှာပဲ ရုရှားအပေါ် အရေးယူပိတ်ဆို့မှုတွေကို အနောက်အုပ်စုနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး လုပ်ဆာင်ခဲ့ပါတယ်။ ယူကရိန်းနဲ့ သူ့အနီးအနားက အိမ်နီးချင်းတိုင်းပြည်တွေ ကိုလည်း လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ အကူအညီအနေနဲ့ ဒေါ်လာ ၁ ဘီလီယံကျော်ဖိုး ပေးပို့ ကူညီခဲ့ပါတယ်။ လူသတ်လက်နက်မဟုတ်တဲ့ စစ်ရေးအသုံးအဆောင်ပစ္စည်းတွေကိုတောင် ယူကရိန်းကို ဂျပန်ကကူညီခဲ့ပါတယ်။ ပြည်ပတိုင်းပြည်တခုကို ဒီလို စစ်ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကူညီဖို့က ဂျပန်အတွက် သိပ်မကြာခင်အချိန်ကအထိ ထည့်သွင်းစဉ်းစားလို့တောင်မရတဲ့ မဖြစ်နိုင်တဲ့အနေအထားပါ။
“ယူကရိန်းစစ်သားတွေဟာ ရှေ့တန်းစစ်မြေပြင်မှာ ဂျပန်လုပ် ၈၈ နံပါတ်အမျိုးအစား စစ်ဦးထုပ်ကို ဆောင်း၊ ဂျပန်ထုတ် ဒရုန်းယာဉ်ပျံငယ်တွေကိုအသုံးပြုပြီး ဂျပန်ရဲ့အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတနိုင်ငံက စစ်သားတွေကို တိုက်ခိုက်သတ်ဖြတ်နေတဲ့အနေအထားတခုကိုတောင် ရောက်နေပါပြီ” လို့ ဂျပန်နိုင်ငံ ကန်ဒ တက္ကသိုလ်မှာ နိုင်ငံတကာ လေ့လာမှုဆိုင်ရာ ပညာရပ်တွေကို ပို့ချပေးနေသူ ဂျဖရီ ဂျေ ဟောလ် (Jeffrey J. Hall) က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
ဒါပေမယ့် တဘက်မှာလည်း ဂျပန်ဝန်ကြီးချုပ် ဖူမီအို ခီရှိဒ (Fumio Kishida) အနေနဲ့ တခြား ဦးစားပေး ဆောင်ရွက်ရမှာတွေလည်း ရှိနေနိုင်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် လာမယ့် ငါးနှစ်တာကာလအတွင်းမှာ ကာကွယ်ရေးအသုံးစရိတ် နှစ်ဆမြှင့်တင်မယ့်အစီအစဉ်အတွက် လူထုမကြိုက်တဲ့ အခွန်တရှိန်ထိုးတိုးမြှင့်မယ့်နည်းလမ်းမဟုတ်ဘဲ အခြားနည်းလမ်းတခုခုကို သူ့အနေနဲ့ မဖြစ်မနေ ရှာဖွေရမယ့်အနေအထားက သိသာထင်ရှားပါတယ်။
“ဒါက ခီရှိဒ (Kishida) အတွက် နိုင်ငံရေးအရ အကဲဆတ်တဲ့အခြေအနေပါ၊ ဒီအနေအထားမှာ သူ့အပေါ်ထောက်ခံမှုတွေကျဆင်းစေနိုင်တဲ့ နောက်ထပ် မူဝါဒပြောင်းလဲမှုမျိုး အသစ်ထပ်မံမိတ်ဆက်ဖို့ သူ လိုလားမှာမဟုတ်ဘူး။” လို့ ဟောလ် (Hall) က ဖြည့်စွက် ပြောဆိုပါတယ်။
တကယ်လို့ တချိန်ချိန်မှာ ဂျပန်အနေနဲ့ ယူကရိန်းကို လက်နက်တင်ပို့ခဲ့မယ်ဆိုရင်တောင် ကာကွယ်ရေးပစ္စည်းတွေ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပြည်ပကို တင်ပို့နေတဲ့ တောင်ကိုရီးယား လောက် သက်ရောက်မှုက မရှိနိုင်ပါဘူး။
ဆက်တိုက် ဖိအားပေးဖို့ လိုအပ်နေလား
ယူကရိန်းမှာ ရုရှားကျူးကျော်စစ်ပွဲ ဆက်ဖြစ်နေသရွေ့၊ အနောက်အုပ်စုနိုင်ငံတွေမှာ လက်နက်ခဲယမ်းမီးကျောက်လိုအပ်ချက် ဆက်ရှိနေသရွေ့တော့ တောင်ကိုရီးယားနဲ့ ဂျပန်ဟာ ယူကရိန်းကို လက်နက်ထောက်ပံ့ပေးဖို့ ဆက်လက်ဖိအားပေးခံရမယ့် အခြေအနေ ဖြစ်နေပါတယ်။
ဒါဟာ အထူးသဖြင့် ဒီ နိုင်ငံနှစ်ခုစလုံးမှာ လောလောဆယ် ရှေးရိုးစွဲ ကွန်ဆားဗေးတစ် အစိုးရတွေ အာဏာရရှိနေပြီး သူတို့ဟာ အနောက်အုပ်စုနဲ့ ထပ်လောင်း မဟာမိတ်ပြုဖို့ လိုလားသလို နေတိုးစစ်မဟာမိတ်အဖွဲ့နဲ့လည်း ဆက်ဆံရေးပို ခိုင်မြဲလိုတဲ့မူဝါဒတွေ ရှိနေပါတယ်။
နေတိုး အကြီးအကဲ တွန်းဘာ့ဂ် (Stoltenberg) က လည်း သူ့ရဲ့ အခု သီတင်းပတ်ခရီးစဉ် အတွင်းမှာ ဂျပန်နဲ့တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတွေနဲ့ ပိုမိုနီးကပ်တဲ့ ဆက်ဆံရေးတိုးမြှင့်ဖို့ ကတိပြုခဲ့ပါတယ်။ သူ့အနေနဲ့ မူဝါဒရေးရာအကြံပေး လမ်းညွှန်တာမျိုး တိတိကျကျလုပ်ဖို့ ခက်ခဲကြောင်း ပြောဆိုပေမယ့် ဥရောပနဲ့ အာရှရဲ့လုံခြုံရေးဟာ ဆက်နွယ်နေကြောင်း သတိပေး ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
“အကူအညီပေးမှုတွေလိုအပ်နေသရွေ့ ယူကရိန်းအပေါ် ကူညီဖို့လိုတယ်။” လို့ သူကဆိုပါတယ်။ “သမ္မတပူတင်သာအနိုင်ရသွားခဲ့ရင်တော့ သူတို့လိုချင်တာတွေကို အင်အားသုံး အရယူနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သတင်းစကားကို သူရော၊ တခြား အာဏာရှင်ခေါင်းဆောင်တွေပါ ရရှိသွားမယ်။” လို့ နေတိုးခေါင်းဆောင် တွန်းဘာ့ဂ် က ပြောပါတယ်။
============
[[Unicode]]
ယူကရိနျးအတှကျ လကျနကျထောကျပံ့ပေးရေး NATO ရဲ့ အရှေ့မြှောျဝါဒ
အနောကျဥရောပနိုငျငံတှဟော စဈမကျဖွဈပှားနတေဲ့ဒသေတှကေို လကျနကျပေးပို့တာ အပေါျ ဆန့ျကငြျတဲ့မူဝါဒကို မနှဈ ၂၀၂၂ ခုနှဈ ထိ ကာလရှညျကွာကိုငျဆှဲခဲ့ကွပါတယျ။ ယူကရိနျးကို ရုရှားကကြူးကြောျခဲ့ပွီးနောကျမှာတော့ ဒါဟာ တမုဟုတျခငြျး ပွောငျးလဲခဲ့ပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ဂြာမနီ၊ ဆှီဒငျနဲ့ နောျဝေးအပါအဝငျ ဥရောပနိုငျငံတှဟော သူတို့ရဲ့ ရပျတညျခကြျတှေ ပွောငျးလဲလာပါတယျ။ ရုရှားရဲ့ယူကရိနျးကြူးကြောျစဈက ဥရောပရဲ့ အနာဂတျကို အဆုံးအဖွတျပေးမယ့ျ စဈပှဲတပှဲအဖွဈရှုမွငျပွီး ဒီနိုငျငံတှဟော တဖွညျးဖွညျးနဲ့ ယူကရိနျးကို လကျနကျတှထေောကျပံ့လာခဲ့ကွပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျ စဈပှဲကာလတနှဈနီးပါး ကွာလာခြိနျမှာတော့ ဥရောပတိုငျးပွညျတှဟော ယူကရိနျးနဲ့ သူတို့နိုငျငံတှအေတှကျ ခဲယမျးမီးကြောကျတှထေုတျလုပျနိုငျဖို့ အခကျအခဲ ဖွဈလာတာနဲ့အတူ ယူကရိနျးအတှကျ တခွား လကျနကျရငျးမွဈတှေ ရှာဖှလောရပါတယျ။
တခြို့ကတော့ အရှေ့မွောကျအာရှနိုငျငံတှဆေီ ခွေဦးလှည့ျလာပါတယျ။ တောငျကိုရီးယား နိုငျငံ မွို့တောျဆိုးလျနဲ့ ဂပြနျနိုငျငံ မွို့တောျတိုကြိုတို့မှာ ခရီးတထောကျနားခဲ့တဲ့ မွောကျအတ်တလနျတိတျ သဘောတူစာခြုပျ စဈရေးမဟာမိတျ နတေိုး (NATO) အဖှဲ့ အထှထှေအေတှငျးရေးမှူးခြုပျ ယနျး စတောလျ တှနျးဘာ့ဂျ (Jens Stoltenberg) ရဲ့ အခု သီတငျးပတျအတှငျးခရီးစဉျမှာ ဥရောပတိုငျးပွညျတှရေဲ့နမူနာကို ဥပမာပွုပွီး ယူကရိနျးအပေါျ စဈရေးအရ အကူအညီပေးဖို့ တောငျးဆိုခဲ့ပါတယျ။
“ကွမျးကွုတျရကျစကျလှတဲ့ ယူကရိနျးကြူးကြောျစဈပှဲလညျး ဖွဈလာရော၊ ဒီ ဥရောပနိုငျငံတှကေ သူတို့ရဲ့မူဝါဒကို ပွောငျးခဲ့တယျ” လို့ စတောလျ တှနျးဘာ့ဂျ (Stoltenberg) က သူ့ရဲ့ ဆိုးလျမွို့တောျက မိန့ျခှနျးတခုမှာ ထည့ျသှငျးပွောခဲ့ပါတယျ။ “အာဏာကို တဦးတယောကျတညျးကဆုပျကိုငျထားတဲ့ အကွှငျးမဲ့အာဏာရှငျစနဈကို မလိုခငြျဘူးဆိုရငျ သူတို့မှာ လကျနကျရှိဖို့ လိုပါတယျ၊ ဒါက ပကတိ အခွအေနပေါပဲ။”
တောငျကိုရီးယားနဲ့ ဂပြနျနှဈနိုငျငံစလုံးကတော့ သူတို့ရဲ့ ယူကရိနျးအရေးရပျတညျခကြျ မူဝါဒတှကေို ပွောငျးလဲမယ့ျအရိပျအယောငျ မရှိသေးပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ စဈပှဲက လကျရှိ အနအေထေားအတိုငျး ဆကျဖွဈပွီး ကွာရှညျနမေယျဆိုရငျတော့ ယူကရိနျးကို လကျနကျထောကျပံ့ပေးဖို့ ဒီနိုငျငံနှဈခုလုံးစလုံးအပေါျ အနောကျအုပျစုက ဖိအားပေးလာဖှယျရှိတယျလို့ စတောလျ တှနျးဘာ့ဂျ (Stoltenberg) ရဲ့ မှတျခကြျစကားတှကေ ညှှနျးဆိုနပေါတယျ။
တောငျကိုရီးယားရဲ့ သှယျဝိုကျတဲ့ ခဉြျးကပျမှု
လကျရှိအခြိနျအထိတော့ တောငျကိုရီးယားဟာ ယူကရိနျးအတှကျ စဈရေးနဲ့ပတျသကျပွီး တိုကျရိုကျမဟုတျတဲ့ပံ့ပိုးမှုတှေ ပွုလုပျနပေါတယျ။ ယူကရိနျးအပေါျ စဈလကျနကျပစ်စညျး တှေ တိုကျရိုကျလှူဒါနျးပေးပို့မှုမလုပျပမေယ့ျ ယူကရိနျးကို လကျနကျထောကျပံ့နတေဲ့ တိုငျးပွညျတှကေို တောငျကိုရီးယားထုတျ စဈလကျနကျတှရေောငျးခတြာကိုတော့ ခှင့ျပွုပေးထားပါတယျ။
ယူကရိနျးကို လကျနကျအဓိကထောကျပံ့နတေဲ့ ပိုလနျနိုငျငံကို တင့ျကား၊ ဟောကျဝဈဇာ အမွောကျနဲ့ ခဲယမျးမီးကြောကျတှအေပါအဝငျ ဒေါျလာ ၅.၈ ဘီလီယံ တနျဖိုးရှိ ကိုရီးယား နိုငျငံထုတျ စဈလကျနကျပစ်စညျးတှေ ရောငျးခဖြို့ကို မနှဈ ၂၀၂၂ ခုနှဈက သဘောတူညီခဲ့ပါတယျ။ တောငျကိုရီးယားကုမ်ပဏီတှအေနနေဲ့ အကျစတိုးနီးယားနဲ့ နောျဝေးနိုငျငံတှနေဲ့လညျး အသေးစား သဘောတူလကျမှတျ ထိုးထားတာတှရှေိသလို အမရေိကနျနဲ့ ကနဒေါနိုငျငံတှနေဲ့လညျး အလားတူ ပွောဆိုဆှေးနှေးထားတာတှလေညျး ရှိပါတယျ။
“အဲဒီနိုငျငံတှကေ ယူကရိနျးကိုပေးပို့တဲ့ လကျနကျဟောငျးတှနေရောမှာ အစားထိုးဖို့ ဒီ သဘောတူညီမှုတှကေို အသုံးပွုပါတယျ။ ဒီလကျနကျတှကေ ယူကရိနျးကိုပို့နတေဲ့ လမျးခုလပျမှာ ရှိနပွေီ ဒါမှမဟုတျ လကျနကျတှေ ယူကရိနျးကို ရောကျနပွေီဆိုတဲ့ ယုံကွညျရတဲ့ သတငျးပေးပို့ခကြျတှေ ရှိပါတယျ။” လို့ လနျဒနျဘုရင့ျကောလိပျ တက်ကသိုလျက ကိုရီးယား အရေးကြှမျးကငြျသူ ရာမှနျ ပခြကေို ပါဒို (Ramon Pacheco Pardo) က ပွောပါတယျ။
တောငျကိုရီးယား အာဏာပိုငျတှကေတော့ ယူကရိနျးကို တိုကျရိုကျ လကျနကျထောကျပံပေးနိုငျမယ့ျမူဝါဒမြိုး တစုံတရာ ကွညောတာတော့ မရှိသေးပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ ဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျတဲ့ သူတို့ရဲ့ပွောဆိုခကြျ လသေံတှကေတော့ ပြော့ပွောငျး လာနတောကို တှေ့ရပါတယျ။
တောငျကိုရီးယားအစိုးရအနနေဲ့ ယူကရိနျးကို လကျနကျတငျပို့ မယ့ျစဉျးစားခကြျ ရှိနလေားဆိုတဲ့မေးခှနျးကို ပွီးခဲ့တဲ့အငျ်ဂါနေ့က တောငျကိုရီးယားကာကှယျရေးဝနျကွီး လီဂြုံဆပျ (Lee Jong-sup) ပွနျလညျ ဖွကွေားရာမှာတော့ ဒီ ယူကရိနျးအကပြျအတညျး ဖွရှေငျးနိုငျဖို့ရာ “နိုငျငံတကာရဲ့အားထုတျမှုလိုအပျနကွေောငျး သူနဲ့ နတေိုးခေါငျးဆောငျ နှဈဦးစလုံးက သဘောတူ ခံယူထားကွတယျ။” လို့ ဆိုပါတယျ။
တောငျကိုရီးယား သမ်မတ ယှနျးဆော့ယောလျ (Yoon Suk Yeol) ကတော့ “ယူကရိနျး ပွညျသူတှကေို အကူအညီပေးဖို့ နိုငျငံတကာ အသိုငျးအဝနျးနဲ့ ပူးပေါငျး ဆောငျရှကျမယ့ျ အခနျးကဏ်ဍ တခု ဖွဈလာနိုငျခွရှေိတယျ။” လို့ စတောလျ တှနျးဘာ့ဂျ (Stoltenberg) နဲ့ တှေ့ဆုံဆှေးနှေးပှဲမှာ ထည့ျသှငျးပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ တောငျကိုရီးယားသမ်မတရုံးရဲ့ သတငျးထုတျပွနျခကြျမှာတော့ ဘယျလိုပုံစံမြိုးပါဝငျဖို့ ရှိလာနိုငျတယျဆိုတာကို အသေးစိတျ မဖောျပွထားပါဘူး။
နိုငျငံတကာသတငျးတခြို့မှာတော့ အခုလို ပွောဆိုမှုက တောငျကိုရီးယားအစိုးရအနနေဲ့ သူတို့ရဲ့ စိတျသဘောထားပွောငျးလဲလာနိုငျဖို့ တံခါးဖှင့ျထားကွောငျး အခကြျပွတဲ့ပွောဆိုမှုအဖွဈ ပွောဆိုရေးသားနကွေပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျ မွောကျကိုရီးယားအပေါျ ရုရှားရဲ့ သွဇာသကျရောကျမှုအပွငျ တောငျကိုရီးယားနဲ့ ရုရှားကွားက စီးပှားရေးအရ ဆကျနှယျနမှေုတှကေိုထောကျပွပွီး တောငျကိုရီးယား အနနေဲ့ သိပျမကွာခငျကာလအတှငျး ယူကရိနျးအရေး ကွီးမားတဲ့သဘောထား ပွောငျးလဲတာမြိုးမရှိနိုငျဘူးလို့ ဆိုးလျအခွစေိုကျ နတေိုးမဟာမိတျအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတခုက သံတမနျ တဦးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ကနြောျ (ထငျမွငျခကြျ) မှားဖို့ မြှောျလင့ျပါတယျ။” လို့ မီဒီယာကို ဖွကွေားခှင့ျမရှိတဲ့ အမညျမဖောျလိုသူ အဆိုပါ သံတမနျက ဆိုပါတယျ။
တောငျကိုရီးယားအနနေဲ့ ယူကရိနျးအပေါျ အခုလို တိုကျရိုကျမဟုတျတဲ့နညျးလမျးတှနေဲ့ ထောကျပံ့နတောကိုတောငျ ရုရှားဘကျကတော့ ကွညျကွညျဖွူဖွူ မရှိပါဘူး။ မနှဈ ၂၀၂၂ ခုနှဈ မတျလတုနျးက ရုရှားအစိုးရက တောငျကိုရီးယားကို “မိတျဆှမေဆနျတဲ့” နိုငျငံတှေ စာရငျးမှာ ထည့ျသှငျးခဲ့ပါတယျ။ တောငျကိုရီးယားအနနေဲ့ ယူကရိနျးကို လကျနကျထောကျပံ့ရငျ ဒါဟာ “နှဈနိုငျငံကွားက ဆကျဆံရေးကို ပကြျစီးစမေယျ” လို့ ရုရှားသမ်မတ ဗလာဒီမီယာ ပူတငျက ပွီးခဲ့တဲ့ အောကျတိုဘာလတုနျးကလညျး သတိပေးခဲ့ပါတယျ။
ဂပြနျရဲ့ လကျနကျကန့ျသတျမှုမြား
အရှေ့မွောကျ အာရှနိုငျငံတှထေဲကတနိုငျငံဖွဈတဲ့ ဂပြနျအနနေဲ့ဆိုရငျလညျး ယူကရိနျးကို လကျနကျထောကျပံ့ဖို့က ပိုလို့ ဖွဈနိုငျခွနေညျးပါတယျ။
ဂပြနျဟာ သူ့ရဲ့စဈမကျကိုရှောငျရှားပွီး ငွိမျးခမြျးရေးလိုလားတဲ့ကန့ျသတျမှုတှကေို တဖွညျးဖွညျးနဲ့ ဖွလြေော့လာနပေမေယ့ျ နိုငျငံခွားကို စဈလကျနကျတငျပို့မှုအပေါျ ဥပဒအေရ ကန့ျသတျထားရာမှာတော့ တောငျကိုရီးယားထကျ ပိုလို့ တငျးကပြျပွီး ပွုလှယျပွငျလှယျ မရှိပါဘူး။
ဒီလို အတားအဆီးအခကျအခဲတှေ ရှိနပေမေယ့ျလညျး တဘကျမှာလညျး ဂပြနျဟာ ယူကရိနျးရဲ့ သစ်စာစောင့ျသိတဲ့ ထောကျခံအားပေးသူတော့ ဖွဈလကြျ ရှိပါတယျ။ ယူကရိနျး ကြူးကြောျစဈ ဖွဈဖွဈခငြျးမှာပဲ ရုရှားအပေါျ အရေးယူပိတျဆို့မှုတှကေို အနောကျအုပျစုနဲ့ ပူးပေါငျးပွီး လုပျဆာငျခဲ့ပါတယျ။ ယူကရိနျးနဲ့ သူ့အနီးအနားက အိမျနီးခငြျးတိုငျးပွညျတှေ ကိုလညျး လူသားခငြျးစာနာမှုဆိုငျရာ အကူအညီအနနေဲ့ ဒေါျလာ ၁ ဘီလီယံကြောျဖိုး ပေးပို့ ကူညီခဲ့ပါတယျ။ လူသတျလကျနကျမဟုတျတဲ့ စဈရေးအသုံးအဆောငျပစ်စညျးတှကေိုတောငျ ယူကရိနျးကို ဂပြနျကကူညီခဲ့ပါတယျ။ ပွညျပတိုငျးပွညျတခုကို ဒီလို စဈရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး ကူညီဖို့က ဂပြနျအတှကျ သိပျမကွာခငျအခြိနျကအထိ ထည့ျသှငျးစဉျးစားလို့တောငျမရတဲ့ မဖွဈနိုငျတဲ့အနအေထားပါ။
“ယူကရိနျးစဈသားတှဟော ရှေ့တနျးစဈမွပွေငျမှာ ဂပြနျလုပျ ၈၈ နံပါတျအမြိုးအစား စဈဦးထုပျကို ဆောငျး၊ ဂပြနျထုတျ ဒရုနျးယာဉျပြံငယျတှကေိုအသုံးပွုပွီး ဂပြနျရဲ့အိမျနီးခငြျး နိုငျငံတနိုငျငံက စဈသားတှကေို တိုကျခိုကျသတျဖွတျနတေဲ့အနအေထားတခုကိုတောငျ ရောကျနပေါပွီ” လို့ ဂပြနျနိုငျငံ ကနျဒ တက်ကသိုလျမှာ နိုငျငံတကာ လေ့လာမှုဆိုငျရာ ပညာရပျတှကေို ပို့ခပြေးနသေူ ဂဖြရီ ဂြေ ဟောလျ (Jeffrey J. Hall) က ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျ တဘကျမှာလညျး ဂပြနျဝနျကွီးခြုပျ ဖူမီအို ခီရှိဒ (Fumio Kishida) အနနေဲ့ တခွား ဦးစားပေး ဆောငျရှကျရမှာတှလေညျး ရှိနနေိုငျပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ လာမယ့ျ ငါးနှဈတာကာလအတှငျးမှာ ကာကှယျရေးအသုံးစရိတျ နှဈဆမွှင့ျတငျမယ့ျအစီအစဉျအတှကျ လူထုမကွိုကျတဲ့ အခှနျတရှိနျထိုးတိုးမွှင့ျမယ့ျနညျးလမျးမဟုတျဘဲ အခွားနညျးလမျးတခုခုကို သူ့အနနေဲ့ မဖွဈမနေ ရှာဖှရေမယ့ျအနအေထားက သိသာထငျရှားပါတယျ။
“ဒါက ခီရှိဒ (Kishida) အတှကျ နိုငျငံရေးအရ အကဲဆတျတဲ့အခွအေနပေါ၊ ဒီအနအေထားမှာ သူ့အပေါျထောကျခံမှုတှကေဆြငျးစနေိုငျတဲ့ နောကျထပျ မူဝါဒပွောငျးလဲမှုမြိုး အသဈထပျမံမိတျဆကျဖို့ သူ လိုလားမှာမဟုတျဘူး။” လို့ ဟောလျ (Hall) က ဖွည့ျစှကျ ပွောဆိုပါတယျ။
တကယျလို့ တခြိနျခြိနျမှာ ဂပြနျအနနေဲ့ ယူကရိနျးကို လကျနကျတငျပို့ခဲ့မယျဆိုရငျတောငျ ကာကှယျရေးပစ်စညျးတှေ ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ ပွညျပကို တငျပို့နတေဲ့ တောငျကိုရီးယား လောကျ သကျရောကျမှုက မရှိနိုငျပါဘူး။
ဆကျတိုကျ ဖိအားပေးဖို့ လိုအပျနလေား
ယူကရိနျးမှာ ရုရှားကြူးကြောျစဈပှဲ ဆကျဖွဈနသေရှေ့၊ အနောကျအုပျစုနိုငျငံတှမှော လကျနကျခဲယမျးမီးကြောကျလိုအပျခကြျ ဆကျရှိနသေရှေ့တော့ တောငျကိုရီးယားနဲ့ ဂပြနျဟာ ယူကရိနျးကို လကျနကျထောကျပံ့ပေးဖို့ ဆကျလကျဖိအားပေးခံရမယ့ျ အခွအေနေ ဖွဈနပေါတယျ။
ဒါဟာ အထူးသဖွင့ျ ဒီ နိုငျငံနှဈခုစလုံးမှာ လောလောဆယျ ရှေးရိုးစှဲ ကှနျဆားဗေးတဈ အစိုးရတှေ အာဏာရရှိနပွေီး သူတို့ဟာ အနောကျအုပျစုနဲ့ ထပျလောငျး မဟာမိတျပွုဖို့ လိုလားသလို နတေိုးစဈမဟာမိတျအဖှဲ့နဲ့လညျး ဆကျဆံရေးပို ခိုငျမွဲလိုတဲ့မူဝါဒတှေ ရှိနပေါတယျ။
နတေိုး အကွီးအကဲ တှနျးဘာ့ဂျ (Stoltenberg) က လညျး သူ့ရဲ့ အခု သီတငျးပတျခရီးစဉျ အတှငျးမှာ ဂပြနျနဲ့တောငျကိုရီးယားနိုငျငံတှနေဲ့ ပိုမိုနီးကပျတဲ့ ဆကျဆံရေးတိုးမွှင့ျဖို့ ကတိပွုခဲ့ပါတယျ။ သူ့အနနေဲ့ မူဝါဒရေးရာအကွံပေး လမျးညှှနျတာမြိုး တိတိကကြလြုပျဖို့ ခကျခဲကွောငျး ပွောဆိုပမေယ့ျ ဥရောပနဲ့ အာရှရဲ့လုံခွုံရေးဟာ ဆကျနှယျနကွေောငျး သတိပေး ပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
“အကူအညီပေးမှုတှလေိုအပျနသေရှေ့ ယူကရိနျးအပေါျ ကူညီဖို့လိုတယျ။” လို့ သူကဆိုပါတယျ။ “သမ်မတပူတငျသာအနိုငျရသှားခဲ့ရငျတော့ သူတို့လိုခငြျတာတှကေို အငျအားသုံး အရယူနိုငျတယျဆိုတဲ့ သတငျးစကားကို သူရော၊ တခွား အာဏာရှငျခေါငျးဆောငျတှပေါ ရရှိသှားမယျ။” လို့ နတေိုးခေါငျးဆောငျ တှနျးဘာ့ဂျ က ပွောပါတယျ။
