လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ဟန့်တားဖို့ပျက်ကွက်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီး အာဖရိကတိုက် Gambia နိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် စွဲဆိုတဲ့ကိစ္စကို ICJ က ဘယ်လိုဆုံးဖြတ်လာနိုင်ပါသလဲ၊ အဆိုးဆုံးနဲ့ အကောင်းဆုံး ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခြေအနေတွေက ဘာတွေလဲ။ ICJ ရဲ့ယခင်အ ဆုံးအဖြတ်တွေကိုကော သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံတွေက ဘယ်လိုတုံ့ပြန်ခဲ့ကြသလဲ ဆိုတာတွေကို နိုင်ငံတကာတက္ကသိုလ်တွေမှာ ဥပဒေပါမောက္ခအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူ ပညာရှင်ဒေါက်တာမြင့်ဇံ က ရှင်းပြထားပါတယ်။ ဦးကျော်ဇံသာရဲ့ မြန်မာ့အရေးသုံးသပ်ချက်ကဏ္ဍမှာ ဒေါက်တာမြင့်ဇံက အခုလို စပြောခဲ့တာပါ။
ဖြေ ။ ။ Worst-Case Scenario လို့ တယောက်က ပြောတယ်။ ဆရာကြီးဆီက စကားနှိုက်မယူပါစေနဲ့။ အခုတော့ စကားနှိုက်တယ်လို့ ဦးကျော်ဇံသာကို မစွပ်စွဲလိုပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ပြောရရင် ဖြစ်မယ်လို့ ပြောတာမဟုတ်ဘူးနော်။ ဂမ်ဘီယာ ပြောတဲ့ဟာကို တရားသူကြီး အများစုနဲ့ Provisional Measures ထုတ်ပေးပြီ ဆိုပါစို့။ ထုတ်ပေးရင် မြန်မာက လက်ခံမလား၊ လက်မခံဘူးလားဆိုတာက တစ်ချက်ပါ။ အဲဒါကတော့ မြန်မာအစိုးရပေါ် မူတည်ပါတယ်။ နောက်တစ်ခုက အဲဒီလို လက်ခံပြီး လုပ်တယ်ဆိုပါတော့၊ ဒါမှမဟုတ် တရားသူကြီးအများစုက အမှုကို ဆက်လက်ဖို့ မြန်မာနိုင်ငံကို Genocide အရ တာဝန်ရှိ၊မရှိ။ မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရ - ဒါကို ကျနော်ထည့်ပြောပါမယ် - မြန်မာနိုင်ငံသားတိုင်းကို စွဲတယ်ဆိုတာ မဟုတ်ပါဘူး။ တရားခံဆိုတဲ့ စကားလုံးကလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ အများသုံးသုံးရင် မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရကို တရားပြိုင်အစိုးရအနေနဲ့ သုံးတယ်လို့ပြောမှ မှန်ပါမယ်။ ပိုပြီးတိကျပါမယ်။ တရားခံ မဟုတ်ပါဘူး။ ရာဇဝတ်တရားရုံး မဟုတ်ပါဘူး။ အခုနပြောတာကို ပြန်ကောက်ရမယ်ဆိုရင် Provisional Measures ကို ထုတ်ပေးတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရက (၄) လအတွင်း အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပြန်ပြီးတော့ ICJ ကို သတင်းပို့ဖို့ ဂမ်ဘီယာရဲ့ (၄၇) မျက်နှာ လျှောက်လွှဲချက်မှာ တင်ပြထားပါတယ်။ အဲဒါကို သတင်းပို့မယ်၊ မပို့ဘူးဆိုတာတော့ ကျနော်အနေနဲ့ အနာဂတ်ကိုတော့ မမှန်းနိုင်ဘူး။
သို့သော် အတိတ်ကို ပြန်ပြောရရင် ဘယ်လောက်ကြာမလဲလို့ ကျနော့်ကို မေးကြတယ်။ မေးတော့ - သာမန်အားဖြင့် ရိုးရိုးအမှုတွေကို ကျနော်ကြည့်တော့ (၂) နှစ်၊ (၃) နှစ်၊ (၁) နှစ်ခွဲ - အမေရိကန်သံရုံးက ဓါးစားခံတွေဖြစ်တဲ့ အမှုက အားလုံးပေါင်း (၇) လအတွင်း အဓိကအမိန့်ချပါတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒါကတော့ အီရန်နိုင်ငံ Iran Tehran မြို့တော်မှာ အမေရိကန်သံရုံး ဝန်ထမ်းတွေကို အီရန်ဘက်က ဓါးစားခံ ဖမ်းဆီးထားတဲ့ ကိစ္စလား။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ပါတယ်။ (၇) လအတွင်း အပြီးသတ် အမိန့်ချပါတယ်။ အခု တချို့အမှုတွေက (၂) နှစ်ကြာတာ ရှိပါတယ်။ ဒီ Genocide Case နဲ့ ပတ်သက်ပြီး Bosnia–Herzegovina ဆိုပြီး ယခင် ၁၉၉၀ မတိုင်ခင်က Yugoslavia ရဲ့ ပြည်နယ်တစိတ်တဒေသဖြစ်တဲ့၊ နောက် နိုင်ငံသစ်ဖြစ်လာတဲ့ Bosnia–Herzegovina က Yugoslavia ကို စွဲတယ်။ ၂၀ မတ်လ ၁၉၉၃ က တရားစွဲတာ အပြီးသတ်ချမှတ်ချက်က နောင် (၁၃) နှစ်နဲ့ (၁၁) လကြာ ၂၇ နှစ်၊ ဖေဖေါ်ဝါရီလ ၂၀၀၇ ကျမှ ထုတ်တယ်။ အဲဒီတော့ Yugoslavia ဥပမာနဲ့ပဲ ပြောပါရစေ။ အဆိုးဆုံးက ဘာလဲဆိုရင် Bosina တင်တဲ့ (၅) ချက်မှာ (၄) ချက်ကို ICJ က ပယ်ချတယ်။
နံပတ်တစ်က Yugoslavia၊ နောက်ကျတော့ Serbia ဖြစ်သွားတယ်။ Genocide ကို မကျူးလွန်ခဲ့ဘူး။ တရားသူကြီးက ကနဦး (၃) ဦးလား၊ (၄) ဦးလား မသိဘူး။
နောက်တခါ Serbia ဟာ Genocide ဖြစ်အောင် လှုံဆော်ခြင်းလည်း မရှိခဲ့ဘူး။ (၃) Serbia ဟာ Genocide ကို ကျူးလွန်ဖို့ တခြားသူများနဲ့ တခြားနိုင်ငံများနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းလည်း မရှိခဲ့ဘူး။ (၄) Serbia ဟာ အထူးသဖြင့် တရားစွဲပြီးမှဖြစ်တဲ့ ၁၉၉၅ ဇူလိုင်လကဖြစ်တဲ့ Srebrenica ဒေသမှာ ဖြစ်တဲ့ Genocide အမှုကို မဖြစ်ပွားအောင် ကာကွယ်ဖို့ တာဝန်ရှိတဲ့ အဲဒီတာဝန်ကိုတော့ သူမထမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့ဘူးလို့ ပြောတယ်။ အဲဒီတော့ အဲဒီအပြင် လျော်ကြေးပေးဖို့ မလိုဘူး။ အများစုက ဆုံးဖြတ်တာ။ Genocide နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကာကွယ်ရန် Serbia ဟာ ပျက်ကွက်ခဲ့တယ်ဆိုတာကပဲ တရားရုံးရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ဖြစ်တယ်။ လျော်ကြေးပေးစရာ မလိုဘူးလို့ ပြောတယ်။ အဲဒါက (၁၃) နှစ်နဲ့ (၁၁) လမှာ Serbia နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အဆိုးဆုံးအခြေအနေပါ။
မြန်မာမှာလဲ ဘယ်လောက်ကြာမလဲ မသိဘူး။ ဒီထက် ကြာမလား၊ မကြာဘူးလား ကျနော်မပြောလိုဘူး။ ဒီလိုများ ဖြစ်မလာတော့ မထင်ဘူး။ ဒါပေမဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ Genocide အမှုကတော့ (၁၃) နှစ်နဲ့ (၁၁) ကြာပြီးတော့ Bosnia ဟာ သူတောင်းတဲ့ (၅) ချက်ထဲက (၁) ချက်ပဲ ရပါတယ်။
မေး ။ ။ အဆိုးဆုံး ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခြေအနေ - Bosnia–Herzegovina Balkan ပြဿနာနဲ့ နမူနာပေးပြီးတော့ (၁၃) နှစ်အထိ ကြာတယ်။ နောက်ဆုံးကြတော့ အချက် (၅) ချက်မှာ (၁) ချက်ပဲ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီအထိဖြစ်တာလဲ လျော်ကြေးပေးစရာ မလိုဘဲနဲ့ ပြီးပြတ်သွားတယ်ဆိုတဲ့သဘော ပြောပါတယ်။ အဲဒီတော့ အဲဒီအဆင့်အထိ မရောက်ဘဲနဲ့ အကောင်းဆုံး ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခြေအနေကော ရှိလား။
ဖြေ ။ ။ အကောင်းဆုံး ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခြေအနေကတော့ တရားသူကြီး (၁၇) ဦးမှာ (၉) ဦးက ဂမ်ဘီယာရဲ့ လျှောက်လွှဲချက်က မခိုင်လုံတဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ ပယ်တယ်ဆိုပါတော့၊ အဲဒီလိုဆိုရင်တော့ အဲဒီမှာတင် ကိစ္စပြတ်သွားမယ်လို့ ထင်တယ်။ ဒါကို ဂမ်ဘီယာကလည်း ထပ်ပြီးအယူခံပိုင်ခွင့် မရှိဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒါက အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တရားရုံးက အယူခံတရားရုံးလည်း မဟုတ်ဘူး။ နောက်ပြီးတော့ ရာဇဝတ်ရုံးလည်း မဟုတ်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဥပဒေအရ နိုင်ငံချင်း ဖြစ်တဲ့ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းတဲ့ပြဿနာ။ အဲဒါကတော့ အကောင်းဆုံးကတော့ အဲဒါပါပဲ။
မေး ။ ။ နောက် အဲဒီလိုဖြစ်မလာဘဲနဲ့ Provisional Measures ထုတ်ပေးခဲ့မယ်ဆိုရင်ကော အချိန်ဘယ်လောက်အကြာမှာ ဖြစ်လာလိမ့်မယ်လို့ ထင်ပါသလဲ။ ယူဆပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ ဘယ်လောက်ကြာမလဲဆိုတာတော့ Provisional Measures ကို ထုတ်ပေးဖို့ ဆိုတာက အခုန ကျနော်ပြောတဲ့ Yugoslavia Case မှာ ၂၀ မတ် ၁၉၉၃ က လျှောက်တာ ပထမ Provisional Measures ကို ၈ ဧပြီ ၁၉၉၃ မှာ ထုတ်ပေးပြီးတော့ ဒုတိယ Provisional Measures ကို လတ်တလော ဆောင်ရွက်မှု အင်္ဂလိပ်လိုပြောမိတယ်။ ၂၀ စက်တင်ဘာ ၁၉၉၃ ဆိုလိုတာက (၆) လအတွင်း နှစ်ခု ထုတ်ပေးတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီလို Measures ထုတ်ပေးလို့ Serbia ဘက် လိုက်လျောခဲ့ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ အခုနက တမင်တကာ အချိန်မရှိဘူးလို့ ချန်ခဲ့တယ်။ အဲဒီ Provisional Measures တွေကို Yugoslavia နောက် ဖြစ်လာတဲ့ Serbia က မလိုက်နာခဲ့ဘူး။ အခုန အကောင်းဆုံးအခြေအနေကိုတော့ ပြောပြီးပါပြီ။ ပယ်တယ်ဆိုရင်တော့ အကောင်းဆုံး အခြေအနေပေါ့။ ဂမ်ဘီယာရဲ့ လျှောက်လွှဲချက်က တရားသူကြီး အနည်းဆုံး (၉) ဦးက ပယ်တယ်ဆိုရင်တော့ ဒီမှာတင် ကိစ္စက ပြတ်သွားမယ်လို့ ထင်ပါကြောင်း ပြောလိုပါတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ အခုနပြောသလို ICJ ရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်ကို မလိုက်နာဘူး၊ ပယ်တယ်ဆိုရင် ဒီဟာကို အတင်းအကျပ် လိုက်နာအောင် ဘယ်လို Enforce လုပ်နိုင်ပါလဲ။ ICJ အနေနဲ့။
ဖြေ ။ ။ ICJ ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို လိုက်နာဖို့ဆိုတာက တာဝန်ရှိတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ ပဌိငြင် … စာချုပ် လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ ICJ ရဲ့ ကျနော် အင်္ဂလိပ်လို ဖတ်မပြတော့ဘူး၊ တော်ကြာနေ အချိန်ကုန်မှာဆိုလို့။ မြန်မာလို ပြန်ထားတာက ICJ ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ ပတ်သက်သော သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံက လက်မခံခဲ့ရင် လုံခြုံရေးကောင်စီသို့ တင်ပြနိုင်မည်။ လုံခြုံရေးကောင်စီက လိုအပ်သည်ဟု ယူဆလျှင် အကြံပြုချက်များ ICJ ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များကို မည်သို့အကောင်အထည်ဖော်နိုင်မည်ကို ဆုံးဖြတ်နိုင်သည်။ ဒါပဲ။ အဲဒီတော့ အင်အားအသုံးပြုမယ်ဆိုပြီး ဘယ်မှာမှ မရေးထားဘူး။
နောက်ပြီးတော့ နှစ်ခု ပြောမယ်။ ပထမအမှုက Nicaragua နိုင်ငံ၊ တောင်အမေရိက၊ အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံက တော်လှန်ရေးအစိုးရ၊ တကယ့်တော်လှန်ရေးအစိုးရ၊ အရေခြုံတော်လှန်ရေး၊ မြန်မာနိုင်ငံက တော်လှန်ရေးအစိုးရ မဟုတ်ဘူး။ တကယ့်ကို နှစ် (၄၀) ကျော်ကြာ လက်ယာအာဏာရှင်စနစ်ကို ဖြုတ်ချပြီး တော်လှန်ရေးအစိုးရ တက်လာတယ်။ အဲဒါကို အမေရိကန်က တန်ပြန်သူပုန်တွေကို အားပေးပြီးတော့ Nicaragua ကမ်းခြေနဲ့ ဆိပ်ကမ်းတွေမှာ ရေမြုပ်ဗုံးတွေ လာချတာ၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဥပဒေကို ဖောက်ဖျက်ပါတယ်ဆိုပြီး စွဲဆိုတာ၊ (၂) နှစ်ကြာတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီကိစ္စက Nicaragua နိုင်ငံကမ်းခြေမှာ အမေရိကန်ဘက်က သွားပြီးတော့ ဗုံးတွေသွားထောင်တဲ့ ကိစ္စကို ပြောနေတာ ဖြစ်ပါတယ်နော်။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ပါတယ်။ မနိုင်မှန်သိတော့ အမေရိကန်က အဲဒီစီရင်ပိုင်ခွင့် (၃) မျိုး ရှိတယ်။ ပထမစီရင်ပိုင်ခွင့်နဲ့ သူဘာသာသူ နုတ်ထွက်လိုက်တယ်။ မြန်မာက ကြိုတင်လက်ခံထားခြင်း မရှိဘူး။ အမေရိကန်က ကြိုတင်လက်ခံထားခြင်း ရှိတယ်။ ဒီအမှုတွေမှာ တခြားတဘက်က လက်ခံရင် ကျနော်တို့ကလည်း ICJ ရဲ့ စီရင်ပိုင်ခွင့်ကို လက်ခံပါတယ်လို့။ အဲဒါကို လျော်ကြေးပေးရမယ်လို့ ဆုံးဖြတ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ လျော်ကြေးပမာဏကို ICJ က နောက်မှသတ်မှတ်မယ်လို့ ပြောတယ်။ အဲဒါကို သတ်မှတ်ဖို့ Nicaragua က လုံခြုံရေးကောင်စီကို တိုင်တယ်။ လုံခြုံရေးကောင်စီက အမေရိကန်က ကြီးငါးကြီး ဗီတိုအာဏာရှိတော့ ဗီတိုအာဏာနဲ့ ပယ်ချတယ်။ အဲဒါက နံပတ်တစ်ပါ။
နံပတ်နှစ်က အခြားအမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပြောပါမယ်။ အမေရိကန်ကိုယ်တိုင်က တရားလိုလုပ်ပြီးတော့ တရားစွဲတယ်။ အီရန်မှာ သံတမန်တွေကို ဓါးစားခံတွေအဖြစ်နဲ့ အီရန်အစိုးရ ဖမ်းထားတယ်။ ချက်ချင်းလွှတ်ပေးဖို့ တရားသူကြီး (၁၅) ဦးစလုံးက ဗမာပြည်မှာတော့ အဲဒီလောက်တော့ ဖြစ်မှာမဟုတ်ဘူး။ ဂမ်ဘီယာစွဲတဲ့အမှုမှာ။ တရားသူကြီး (၁၅) ဦးစလုံးက ကန့်ကွက်မဲမရှိ၊ ကြားနေမဲမရှိ၊ ချက်ချင်းလွှတ်ပေးဖို့ ဆုံးဖြတ်တယ်။ အီရန်က မလိုက်နာဘူး။ ဘာမှမတတ်နိုင်ဘူး။ နောက်တခါ နောက် (၆) လအကြာမှာ အီရန်က အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာဥပဒေ ဖောက်ဖျက်တယ်ဆိုပြီး (၁၂) မဲ (၃) မဲနဲ့ ဆုံးဖြတ်တယ်။ ချက်ချင်းလွှတ်ပေးဖို့ အမိန့်ပေးခဲ့တယ်။ ဘယ်မှာလွှတ်လို့လဲ။ နောက်ထပ် (၇) လနေမှ သူတို့အချင်းချင်း အမေရိကန်အစိုးရက အီရန်တွေရဲ့လူတွေကို လွှတ်ပေးလို့ လွှတ်ဖို့လုပ်တယ်။
သို့သော် Genocide Convention – Diplomatic Relation Convention ကို နှစ်နိုင်ငံစလုံး အမေရိကန်နဲ့ အီရန်။ မြန်မာပြည်ကိစ္စမှာ မြန်မာနဲ့ ဂမ်ဘီယာတို့ ထိုးထားတယ်။ အဲဒါဆို သဘောထားကွဲလွဲမှရှိရင် တနိုင်ငံက တခြားတနိုင်ငံကို လျှောက်ထားနိုင်တယ်လို့ ရေးထားတယ်။ အဲဒီ စီရင်ပိုင်ခွင့်ကတော့ ထွက်လို့မရဘူး။ ကုလသမဂ္ဂမှ ထွက်မှပဲ အဲဒီစီရင်ပိုင်ခွင့်ကို ငြင်းလို့ရမှာ။ အဲဒီတော့ ဘယ်လောက်ကြာမလဲဆိုတာ - မလိုက်နာခဲ့တာရှိတယ်။ နောက်ဆုံးတချက် ကျနော်ပြောမယ် - ၁၉၄၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ (၁၉) ရက်နေ့က Albania ကို ပေါင် ရှစ်သိန်းခြောက်သောင်းလား မသိဘူး၊ လျော်ကြေးပေးရမှာ - ဗြိတိန်နိုင်ငံ ရေပိုင်နက် ရေလက်ကြားထဲမှာ စစ်သင်္ဘောတွေ ဖြတ်သွားလို့ဆိုပြီးတော့ အဲဒါကို တရားသူကြီး (၁၂) ဦး၊ (၁၃) ဦးက အမိန့်ချတာ၊ Albania က မပေးဘူး။ ဘာမှလဲ လုပ်လို့မရဘူး။ မပေးတော့ လုံခြုံရေးကောင်စီကို ဗြိတိန်က တိုင်တယ်လို့ ကျနော် မကြားမိပါဘူး။ လုံခြုံရေးကောင်စီကလည်း Albania ကို အရေးယူတယ်လို့လဲ မကြားမိဘူး။
သို့သော် ၁၉၉၇ ခုနှစ်မှာ Albania က ကွန်မြူနစ်အစိုးရဟောင်း ပြုတ်သွားပြီးတော့ နောက်အစိုးရတက်တော့ Albania က ဗြိတိန်ကို ပြန်ပေးမယ်ဆိုတဲ့ သတင်းကိုတော့ ကျနော် ဖတ်လိုက်ရတယ်။ ဘယ်လောက်ပြန်ပေးတယ်၊ အတိုးကော၊ အရင်းကော၊ အတိုးအရင်းပေါင်း ဘယ်လောက်ပေးတယ်ဆိုတာတော့ ကျနော် မသိပါဘူး။ အဲဒီတော့ ဒီ (၃) ခု - တခြားနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ မလိုက်နာခဲ့တဲ့ (၃) ခုကိုပဲ ဥပမာပေးပါရစေ။ ဖြေပါရစေ။
==Unicode==
လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု ဟန့ျတားဖို့ပကြျကှကျခဲ့တယျဆိုတဲ့ ကိစ်စနဲ့ပတျသကျပွီး အာဖရိကတိုကျ Gambia နိုငျငံက မွနျမာနိုငျငံအပေါျ စှဲဆိုတဲ့ကိစ်စကို ICJ က ဘယျလိုဆုံးဖွတျလာနိုငျပါသလဲ၊ အဆိုးဆုံးနဲ့ အကောငျးဆုံး ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခွအေနတှေကေ ဘာတှလေဲ။ ICJ ရဲ့ယခငျအ ဆုံးအဖွတျတှကေိုကော သကျဆိုငျရာနိုငျငံတှကေ ဘယျလိုတုံ့ပွနျခဲ့ကွသလဲ ဆိုတာတှကေို နိုငျငံတကာတက်ကသိုလျတှမှော ဥပဒပေါမောက်ခအဖွဈ တာဝနျထမျးဆောငျခဲ့သူ ပညာရှငျဒေါကျတာမွင့ျဇံ က ရှငျးပွထားပါတယျ။ ဦးကြောျဇံသာရဲ့ မွနျမာ့အရေးသုံးသပျခကြျ ကဏ်ဍမှာ ဒေါကျတာမွင့ျဇံက အခုလို စပွောခဲ့တာပါ။
ဖွေ ။ ။ Worst-Case Scenario လို့ တယောကျက ပွောတယျ။ ဆရာကွီးဆီက စကားနှိုကျမယူပါစနေဲ့။ အခုတော့ စကားနှိုကျတယျလို့ ဦးကြောျဇံသာကို မစှပျစှဲလိုပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ ပွောရရငျ ဖွဈမယျလို့ ပွောတာမဟုတျဘူးနောျ။ ဂမျဘီယာ ပွောတဲ့ဟာကို တရားသူကွီး အမြားစုနဲ့ Provisional Measures ထုတျပေးပွီ ဆိုပါစို့။ ထုတျပေးရငျ မွနျမာက လကျခံမလား၊ လကျမခံဘူးလားဆိုတာက တဈခကြျပါ။ အဲဒါကတော့ မွနျမာအစိုးရပေါျ မူတညျပါတယျ။ နောကျတဈခုက အဲဒီလို လကျခံပွီး လုပျတယျဆိုပါတော့၊ ဒါမှမဟုတျ တရားသူကွီးအမြားစုက အမှုကို ဆကျလကျဖို့ မွနျမာနိုငျငံကို Genocide အရ တာဝနျရှိ၊မရှိ။ မွနျမာနိုငျငံအစိုးရ - ဒါကို ကနြောျထည့ျပွောပါမယျ - မွနျမာနိုငျငံသားတိုငျးကို စှဲတယျဆိုတာ မဟုတျပါဘူး။ တရားခံဆိုတဲ့ စကားလုံးကလညျး မဟုတျပါဘူး။ အမြားသုံးသုံးရငျ မွနျမာနိုငျငံအစိုးရကို တရားပွိုငျအစိုးရအနနေဲ့ သုံးတယျလို့ပွောမှ မှနျပါမယျ။ ပိုပွီးတိကပြါမယျ။ တရားခံ မဟုတျပါဘူး။ ရာဇဝတျတရားရုံး မဟုတျပါဘူး။ အခုနပွောတာကို ပွနျကောကျရမယျဆိုရငျ Provisional Measures ကို ထုတျပေးတယျ။ မွနျမာနိုငျငံအစိုးရက (၄) လအတှငျး အဲဒါနဲ့ ပတျသကျပွီး ပွနျပွီးတော့ ICJ ကို သတငျးပို့ဖို့ ဂမျဘီယာရဲ့ (၄၇) မကြျနှာ လြှောကျလှှဲခကြျမှာ တငျပွထားပါတယျ။ အဲဒါကို သတငျးပို့မယျ၊ မပို့ဘူးဆိုတာတော့ ကနြောျအနနေဲ့ အနာဂတျကိုတော့ မမှနျးနိုငျဘူး။
သို့သောျ အတိတျကို ပွနျပွောရရငျ ဘယျလောကျကွာမလဲလို့ ကနြော့ျကို မေးကွတယျ။ မေးတော့ - သာမနျအားဖွင့ျ ရိုးရိုးအမှုတှကေို ကနြောျကွည့ျတော့ (၂) နှဈ၊ (၃) နှဈ၊ (၁) နှဈခှဲ - အမရေိကနျသံရုံးက ဓါးစားခံတှဖွေဈတဲ့ အမှုက အားလုံးပေါငျး (၇) လအတှငျး အဓိကအမိန့ျခပြါတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒါကတော့ အီရနျနိုငျငံ Iran Tehran မွို့တောျမှာ အမရေိကနျသံရုံး ဝနျထမျးတှကေို အီရနျဘကျက ဓါးစားခံ ဖမျးဆီးထားတဲ့ ကိစ်စလား။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျပါတယျ။ (၇) လအတှငျး အပွီးသတျ အမိန့ျခပြါတယျ။ အခု တခြို့အမှုတှကေ (၂) နှဈကွာတာ ရှိပါတယျ။ ဒီ Genocide Case နဲ့ ပတျသကျပွီး Bosnia–Herzegovina ဆိုပွီး ယခငျ ၁၉၉၀ မတိုငျခငျက Yugoslavia ရဲ့ ပွညျနယျတစိတျတဒသေဖွဈတဲ့၊ နောကျ နိုငျငံသဈဖွဈလာတဲ့ Bosnia–Herzegovina က Yugoslavia ကို စှဲတယျ။ ၂၀ မတျလ ၁၉၉၃ က တရားစှဲတာ အပွီးသတျခမြှတျခကြျက နောငျ (၁၃) နှဈနဲ့ (၁၁) လကွာ ၂၇ နှဈ၊ ဖဖေေါျဝါရီလ ၂၀၀၇ ကမြှ ထုတျတယျ။ အဲဒီတော့ Yugoslavia ဥပမာနဲ့ပဲ ပွောပါရစေ။ အဆိုးဆုံးက ဘာလဲဆိုရငျ Bosina တငျတဲ့ (၅) ခကြျမှာ (၄) ခကြျကို ICJ က ပယျခတြယျ။
နံပတျတဈက Yugoslavia၊ နောကျကတြော့ Serbia ဖွဈသှားတယျ။ Genocide ကို မကြူးလှနျခဲ့ဘူး။ တရားသူကွီးက ကနဦး (၃) ဦးလား၊ (၄) ဦးလား မသိဘူး။
နောကျတခါ Serbia ဟာ Genocide ဖွဈအောငျ လှုံဆောျခွငျးလညျး မရှိခဲ့ဘူး။ (၃) Serbia ဟာ Genocide ကို ကြူးလှနျဖို့ တခွားသူမြားနဲ့ တခွားနိုငျငံမြားနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျခွငျးလညျး မရှိခဲ့ဘူး။ (၄) Serbia ဟာ အထူးသဖွင့ျ တရားစှဲပွီးမှဖွဈတဲ့ ၁၉၉၅ ဇူလိုငျလကဖွဈတဲ့ Srebrenica ဒသေမှာ ဖွဈတဲ့ Genocide အမှုကို မဖွဈပှားအောငျ ကာကှယျဖို့ တာဝနျရှိတဲ့ အဲဒီတာဝနျကိုတော့ သူမထမျးဆောငျနိုငျခဲ့ဘူးလို့ ပွောတယျ။ အဲဒီတော့ အဲဒီအပွငျ လြောျကွေးပေးဖို့ မလိုဘူး။ အမြားစုက ဆုံးဖွတျတာ။ Genocide နဲ့ ပတျသကျပွီး ကာကှယျရနျ Serbia ဟာ ပကြျကှကျခဲ့တယျဆိုတာကပဲ တရားရုံးရဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျဖွဈတယျ။ လြောျကွေးပေးစရာ မလိုဘူးလို့ ပွောတယျ။ အဲဒါက (၁၃) နှဈနဲ့ (၁၁) လမှာ Serbia နဲ့ ပတျသကျတဲ့ အဆိုးဆုံးအခွအေနပေါ။
မွနျမာမှာလဲ ဘယျလောကျကွာမလဲ မသိဘူး။ ဒီထကျ ကွာမလား၊ မကွာဘူးလား ကနြောျမပွောလိုဘူး။ ဒီလိုမြား ဖွဈမလာတော့ မထငျဘူး။ ဒါပမေဲ့ ပွီးခဲ့တဲ့ Genocide အမှုကတော့ (၁၃) နှဈနဲ့ (၁၁) ကွာပွီးတော့ Bosnia ဟာ သူတောငျးတဲ့ (၅) ခကြျထဲက (၁) ခကြျပဲ ရပါတယျ။
မေး ။ ။ အဆိုးဆုံး ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခွအေနေ - Bosnia–Herzegovina Balkan ပွူနာနဲ့ နမူနာပေးပွီးတော့ (၁၃) နှဈအထိ ကွာတယျ။ နောကျဆုံးကွတော့ အခကြျ (၅) ခကြျမှာ (၁) ခကြျပဲ ဖွဈတယျ။ အဲဒီအထိဖွဈတာလဲ လြောျကွေးပေးစရာ မလိုဘဲနဲ့ ပွီးပွတျသှားတယျဆိုတဲ့သဘော ပွောပါတယျ။ အဲဒီတော့ အဲဒီအဆင့ျအထိ မရောကျဘဲနဲ့ အကောငျးဆုံး ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခွအေနကေော ရှိလား။
ဖွေ ။ ။ အကောငျးဆုံး ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခွအေနကေတော့ တရားသူကွီး (၁၇) ဦးမှာ (၉) ဦးက ဂမျဘီယာရဲ့ လြှောကျလှှဲခကြျက မခိုငျလုံတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ ပယျတယျဆိုပါတော့၊ အဲဒီလိုဆိုရငျတော့ အဲဒီမှာတငျ ကိစ်စပွတျသှားမယျလို့ ထငျတယျ။ ဒါကို ဂမျဘီယာကလညျး ထပျပွီးအယူခံပိုငျခှင့ျ မရှိဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဒါက အပွညျပွညျဆိုငျရာ တရားရုံးက အယူခံတရားရုံးလညျး မဟုတျဘူး။ နောကျပွီးတော့ ရာဇဝတျရုံးလညျး မဟုတျတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ အပွညျပွညျဆိုငျရာ ဥပဒအေရ နိုငျငံခငြျး ဖွဈတဲ့ပွူနာတှကေို ဖွရှေငျးတဲ့ပွူနာ။ အဲဒါကတော့ အကောငျးဆုံးကတော့ အဲဒါပါပဲ။
မေး ။ ။ နောကျ အဲဒီလိုဖွဈမလာဘဲနဲ့ Provisional Measures ထုတျပေးခဲ့မယျဆိုရငျကော အခြိနျဘယျလောကျအကွာမှာ ဖွဈလာလိမ့ျမယျလို့ ထငျပါသလဲ။ ယူဆပါလဲ။
ဖွေ ။ ။ ဘယျလောကျကွာမလဲဆိုတာတော့ Provisional Measures ကို ထုတျပေးဖို့ ဆိုတာက အခုန ကနြောျပွောတဲ့ Yugoslavia Case မှာ ၂၀ မတျ ၁၉၉၃ က လြှောကျတာ ပထမ Provisional Measures ကို ၈ ဧပွီ ၁၉၉၃ မှာ ထုတျပေးပွီးတော့ ဒုတိယ Provisional Measures ကို လတျတလော ဆောငျရှကျမှု အငျ်ဂလိပျလိုပွောမိတယျ။ ၂၀ စကျတငျဘာ ၁၉၉၃ ဆိုလိုတာက (၆) လအတှငျး နှဈခု ထုတျပေးတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီလို Measures ထုတျပေးလို့ Serbia ဘကျ လိုကျလြောခဲ့ပါသလား။
ဖွေ ။ ။ အခုနက တမငျတကာ အခြိနျမရှိဘူးလို့ ခနြျခဲ့တယျ။ အဲဒီ Provisional Measures တှကေို Yugoslavia နောကျ ဖွဈလာတဲ့ Serbia က မလိုကျနာခဲ့ဘူး။ အခုန အကောငျးဆုံးအခွအေနကေိုတော့ ပွောပွီးပါပွီ။ ပယျတယျဆိုရငျတော့ အကောငျးဆုံး အခွအေနပေေါ့။ ဂမျဘီယာရဲ့ လြှောကျလှှဲခကြျက တရားသူကွီး အနညျးဆုံး (၉) ဦးက ပယျတယျဆိုရငျတော့ ဒီမှာတငျ ကိစ်စက ပွတျသှားမယျလို့ ထငျပါကွောငျး ပွောလိုပါတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ အခုနပွောသလို ICJ ရဲ့ ထုတျပွနျခကြျကို မလိုကျနာဘူး၊ ပယျတယျဆိုရငျ ဒီဟာကို အတငျးအကပြျ လိုကျနာအောငျ ဘယျလို Enforce လုပျနိုငျပါလဲ။ ICJ အနနေဲ့။
ဖွေ ။ ။ ICJ ရဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျကို လိုကျနာဖို့ဆိုတာက တာဝနျရှိတယျ။ ကုလသမဂ်ဂ ပဌိငွငျ … စာခြုပျ လုံခွုံရေးကောငျစီမှာ ICJ ရဲ့ ကနြောျ အငျ်ဂလိပျလို ဖတျမပွတော့ဘူး၊ တောျကွာနေ အခြိနျကုနျမှာဆိုလို့။ မွနျမာလို ပွနျထားတာက ICJ ရဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျနဲ့ ပတျသကျသော သကျဆိုငျရာနိုငျငံက လကျမခံခဲ့ရငျ လုံခွုံရေးကောငျစီသို့ တငျပွနိုငျမညျ။ လုံခွုံရေးကောငျစီက လိုအပျသညျဟု ယူဆလြှငျ အကွံပွုခကြျမြား ICJ ၏ ဆုံးဖွတျခကြျမြားကို မညျသို့အကောငျအထညျဖောျနိုငျမညျကို ဆုံးဖွတျနိုငျသညျ။ ဒါပဲ။ အဲဒီတော့ အငျအားအသုံးပွုမယျဆိုပွီး ဘယျမှာမှ မရေးထားဘူး။
နောကျပွီးတော့ နှဈခု ပွောမယျ။ ပထမအမှုက Nicaragua နိုငျငံ၊ တောငျအမရေိက၊ အလယျပိုငျးနိုငျငံက တောျလှနျရေးအစိုးရ၊ တကယ့ျတောျလှနျရေးအစိုးရ၊ အရခွေုံတောျလှနျရေး၊ မွနျမာနိုငျငံက တောျလှနျရေးအစိုးရ မဟုတျဘူး။ တကယ့ျကို နှဈ (၄၀) ကြောျကွာ လကျယာအာဏာရှငျစနဈကို ဖွုတျခပြွီး တောျလှနျရေးအစိုးရ တကျလာတယျ။ အဲဒါကို အမရေိကနျက တနျပွနျသူပုနျတှကေို အားပေးပွီးတော့ Nicaragua ကမျးခွနေဲ့ ဆိပျကမျးတှမှော ရမွေုပျဗုံးတှေ လာခတြာ၊ အပွညျပွညျဆိုငျရာ ဥပဒကေို ဖောကျဖကြျပါတယျဆိုပွီး စှဲဆိုတာ၊ (၂) နှဈကွာတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီကိစ်စက Nicaragua နိုငျငံကမျးခွမှော အမရေိကနျဘကျက သှားပွီးတော့ ဗုံးတှသှေားထောငျတဲ့ ကိစ်စကို ပွောနတော ဖွဈပါတယျနောျ။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျပါတယျ။ မနိုငျမှနျသိတော့ အမရေိကနျက အဲဒီစီရငျပိုငျခှင့ျ (၃) မြိုး ရှိတယျ။ ပထမစီရငျပိုငျခှင့ျနဲ့ သူဘာသာသူ နုတျထှကျလိုကျတယျ။ မွနျမာက ကွိုတငျလကျခံထားခွငျး မရှိဘူး။ အမရေိကနျက ကွိုတငျလကျခံထားခွငျး ရှိတယျ။ ဒီအမှုတှမှော တခွားတဘကျက လကျခံရငျ ကနြောျတို့ကလညျး ICJ ရဲ့ စီရငျပိုငျခှင့ျကို လကျခံပါတယျလို့။ အဲဒါကို လြောျကွေးပေးရမယျလို့ ဆုံးဖွတျတယျ။ ဒါပမေဲ့ လြောျကွေးပမာဏကို ICJ က နောကျမှသတျမှတျမယျလို့ ပွောတယျ။ အဲဒါကို သတျမှတျဖို့ Nicaragua က လုံခွုံရေးကောငျစီကို တိုငျတယျ။ လုံခွုံရေးကောငျစီက အမရေိကနျက ကွီးငါးကွီး ဗီတိုအာဏာရှိတော့ ဗီတိုအာဏာနဲ့ ပယျခတြယျ။ အဲဒါက နံပတျတဈပါ။
နံပတျနှဈက အခွားအမှုနဲ့ ပတျသကျပွီး ပွောပါမယျ။ အမရေိကနျကိုယျတိုငျက တရားလိုလုပျပွီးတော့ တရားစှဲတယျ။ အီရနျမှာ သံတမနျတှကေို ဓါးစားခံတှအေဖွဈနဲ့ အီရနျအစိုးရ ဖမျးထားတယျ။ ခကြျခငြျးလှှတျပေးဖို့ တရားသူကွီး (၁၅) ဦးစလုံးက ဗမာပွညျမှာတော့ အဲဒီလောကျတော့ ဖွဈမှာမဟုတျဘူး။ ဂမျဘီယာစှဲတဲ့အမှုမှာ။ တရားသူကွီး (၁၅) ဦးစလုံးက ကန့ျကှကျမဲမရှိ၊ ကွားနမေဲမရှိ၊ ခကြျခငြျးလှှတျပေးဖို့ ဆုံးဖွတျတယျ။ အီရနျက မလိုကျနာဘူး။ ဘာမှမတတျနိုငျဘူး။ နောကျတခါ နောကျ (၆) လအကွာမှာ အီရနျက အပွညျပွညျဆိုငျရာဥပဒေ ဖောကျဖကြျတယျဆိုပွီး (၁၂) မဲ (၃) မဲနဲ့ ဆုံးဖွတျတယျ။ ခကြျခငြျးလှှတျပေးဖို့ အမိန့ျပေးခဲ့တယျ။ ဘယျမှာလှှတျလို့လဲ။ နောကျထပျ (၇) လနမှေ သူတို့အခငြျးခငြျး အမရေိကနျအစိုးရက အီရနျတှရေဲ့လူတှကေို လှှတျပေးလို့ လှှတျဖို့လုပျတယျ။
သို့သောျ Genocide Convention – Diplomatic Relation Convention ကို နှဈနိုငျငံစလုံး အမရေိကနျနဲ့ အီရနျ။ မွနျမာပွညျကိစ်စမှာ မွနျမာနဲ့ ဂမျဘီယာတို့ ထိုးထားတယျ။ အဲဒါဆို သဘောထားကှဲလှဲမှရှိရငျ တနိုငျငံက တခွားတနိုငျငံကို လြှောကျထားနိုငျတယျလို့ ရေးထားတယျ။ အဲဒီ စီရငျပိုငျခှင့ျကတော့ ထှကျလို့မရဘူး။ ကုလသမဂ်ဂမှ ထှကျမှပဲ အဲဒီစီရငျပိုငျခှင့ျကို ငွငျးလို့ရမှာ။ အဲဒီတော့ ဘယျလောကျကွာမလဲဆိုတာ - မလိုကျနာခဲ့တာရှိတယျ။ နောကျဆုံးတခကြျ ကနြောျပွောမယျ - ၁၉၄၉ ခုနှဈ ဒီဇငျဘာလ (၁၉) ရကျနေ့က Albania ကို ပေါငျ ရှဈသိနျးခွောကျသောငျးလား မသိဘူး၊ လြောျကွေးပေးရမှာ - ဗွိတိနျနိုငျငံ ရပေိုငျနကျ ရလေကျကွားထဲမှာ စဈသငျ်ဘောတှေ ဖွတျသှားလို့ဆိုပွီးတော့ အဲဒါကို တရားသူကွီး (၁၂) ဦး၊ (၁၃) ဦးက အမိန့ျခတြာ၊ Albania က မပေးဘူး။ ဘာမှလဲ လုပျလို့မရဘူး။ မပေးတော့ လုံခွုံရေးကောငျစီကို ဗွိတိနျက တိုငျတယျလို့ ကနြောျ မကွားမိပါဘူး။ လုံခွုံရေးကောငျစီကလညျး Albania ကို အရေးယူတယျလို့လဲ မကွားမိဘူး။
သို့သောျ ၁၉၉၇ ခုနှဈမှာ Albania က ကှနျမွူနဈအစိုးရဟောငျး ပွုတျသှားပွီးတော့ နောကျအစိုးရတကျတော့ Albania က ဗွိတိနျကို ပွနျပေးမယျဆိုတဲ့ သတငျးကိုတော့ ကနြောျ ဖတျလိုကျရတယျ။ ဘယျလောကျပွနျပေးတယျ၊ အတိုးကော၊ အရငျးကော၊ အတိုးအရငျးပေါငျး ဘယျလောကျပေးတယျဆိုတာတော့ ကနြောျ မသိပါဘူး။ အဲဒီတော့ ဒီ (၃) ခု - တခွားနိုငျငံမှာ ဖွဈခဲ့တဲ့ မလိုကျနာခဲ့တဲ့ (၃) ခုကိုပဲ ဥပမာပေးပါရစေ။ ဖွပေါရစေ။
