မြန်မာနိုင်ငံမှာ လာမယ့်ရွေးကောက်ပွဲအတွက် မဲဆန္ဒရှင်စာရင်းတချို့မှားယွင်းနေတယ် လို့သိရပါတယ်။ တခြားစာရင်းတွေကောမှန်ကန်ပါရဲ့လား၊ အထူးသဖြင့် အစိုးရအုပ်ချုပ်ရေး မူဝါဒတွေ ချမှတ်ရာတဲ့အခါ ခိုင်လုံတိကျတဲ့ စာရင်း ဇယားအခြေအနေတွေအပေါ် အခြေခံပြီး ချမှတ်နိုင်ပါရဲ့လား၊ မြန်မာနိုင်ငံ အုပ်ချုပ်ရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု ဆိုင်ရာ အကြံပေးအဖွဲ့ဝင် ဒေါက်တာတင်မောင်သန်းနဲ့ ဦးကျော်ဇံသာ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ဆရာဦးတင်မောင်သန်း .. မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခုလောလောဆယ် ဒီမိုကရေစီနဲ့ အတူဆုံးဆိုလို့ ရွေးကောက်ပွဲလို့ ပြောရပါလိမ့်မယ်။ ဒါတောင်မှ (၇၅) ရာခိုင်နှုန်းလောက်ပဲ မဲပေးခွင့်ရတာ။ ဆိုတော့ ဒီရွေးကောက်ပွဲမှာတောင်မှ မဲစာရင်းမှန်မှန်ကန်ကန် မရှိဘူးဆိုရင်၊ မဲစာရင်းမှာမှ မပါတဲ့လူတွေရဲ့ ဒီမိုကရေစီရဲ့ အခြေခံ မဲပေးခွင့် ဆုံးရှုံးနိုင်တဲ့ အခြေအနေ ရှိနေတာပေါ့။
ဖြေ ။ ။ မဲစာရင်းကတော့ အရေးကြီးတာပေါ့။ ဆရာ အခုနပြောခဲ့သလိုပဲ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအရ စစ်တပ်က (၂၅) ရာခိုင်နှုန်း ရယူထားတဲ့အတွက်ကြောင့် ရွေးချယ်တဲ့နေရာမှာ လူထုဆန္ဒအပြည့်အစုံ ကိုယ်စားမပြုနိုင်တဲံအပြင် လူထုကို ကိုယ်စားမပြုတဲ့၊ အများစုကို ကိုယ်စားမပြုတဲ့ အစိုးရလည်း တတ်ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ မဲစာရင်းအရေးကြီးတယ်။ မဲပေးတာ အရေးကြီးပါတယ်။
မေး ။ ။ အာဏာပိုင်တွေကတော့ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်ကတော့ ဒီကိစ္စကို အလေးအနက်ထားပြီးတော့ ပြောရမယ်လို့ ပြောတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ကျနော် ပထမဦးဆုံး သိချင်တာက မဲဆန္ဒရှင်တွေကရော သူတို့ရဲ့ မဲတပြားက ဘယ်လောက်အရေးကြီးသလဲဆိုတာကို တန်းဖိုးထားတတ်ကြပါရဲ့လား။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူအများစုက ..
ဖြေ ။ ။ ယေဘုယျအားဖြင့်တော့ မဲပေးရတဲ့အချိန် ရောက်တဲ့အချိန်မှာပဲ လူတွေက မဲပေးတာကို အလေးအနက်ထားပြီး ဂရုတစိုက် ရှိတတ်ကြပါတယ်။ တခြားနေရာတွေမှာလဲ မဲလာပေးတဲ့ အရေအတွက်ကို ကြည့်လို့ရှိရင် များသောအားဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံထက် နိုင်ငံအများစုက နိမ့်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဗမာပြည်သူလူထုက အခြားကမ္ဘာပေါ်မှာရှိတဲ့ အခြားပြည်သူတွေနဲ့ ယှဉ်လိုက်လို့ရှိရင် မဲပေးဖို့ အသိစိတ်ဓါတ် နိမ့်တယ်လို့တော့ ပြောလို့မရဘူးလို့ ထင်တယ်။ ဒီအချိန်မှာ နည်းနည်းအလှမ်းကွာဝေးနေသေးလို့ သွေးနည်းနည်းအေးနေသေးတဲ့ သဘောပဲ ရှိလိမ့်မယ်ထင်တယ်။
မေး ။ ။ ဒီဘက်နိုင်ငံတွေမှာကတော့ ဒီမိုကရေစီနဲ့ နေသားကြနေပြီ၊ မဲပေးလဲပဲ ဒီမိုကရေစီပဲ၊ သိပ်ထူးတာလဲ မဟုတ်ဘူးဆိုတော့ တချို့ကတော့ စိတ်မဝင်စားဘဲ နေလဲပဲ တိုင်းပြည်အတွက် ဘာမှမထူးခြားလာဘူးလို့ တွက်ကြမယ်။ အခု Donald Trump အတွက်နဲ့ ပတ်သက်လာရင်တော့ သူတို့ပိုပြီး အလေးအနက်ထားပြီး စဉ်းစားကြမယ် ထင်ပါတယ်။ ဆိုတော့ မြန်မာပြည်သူတွေကို ကျနော် စဉ်းစားမိတာက သိပ်တက်ကြွတယ်ဆိုတာ အာဏာရှင်လက်အောက်မှာ နေခဲ့ရတုန်းကတော့ ဒီမိုကရေစီကို ရမှဖြစ်မယ်ဆိုတဲ့ စိတ်ဓါတ်။ လူတိုင်းက ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုတွေ ခံစားနေရတော့ ဒီစိတ်ဓါတ်ကို ပြင်းပြခဲ့တယ်။ အခု ဒီမိုကရေစီအစိုးရလက်ထက်ကို ရောက်လာတဲ့အခါမှာ ငါတို့ မဲပေးခဲ့သလောက်လဲ သိပ်လဲ၊ ထင်သလောက် သိသိသာသာကြီး ပြောင်းလဲမလာဘူး။ အခုတခါ မဲပေးတဲ့အခါမှာလဲ သိပ်ထူးမှာ မဟုတ်ဘူးဆိုပြီးတော့ ခပ်ပေါ့ပေါ့ပဲ သဘောထားကြသလား။ အဲဒါကို ကျနော် စူးစမ်းမိတာပါ။
ဖြေ ။ ။ မဲပေးတဲ့ အချိန်ကာလရောက်ရင်တော့ လှုပ်လှုပ်ရှားရှား တက်တက်ကြွကြွ ရှိတတ်တယ်လို့ ကျနော်ကတော့ ပြီးခဲ့တဲ့ အတွေ့အကြုံအရတော့ အဲဒီလိုပဲ ထင်ပါတယ်။ သုံးလေးလလောက် ဝေးနေသေးတဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာတော့ နည်းနည်းလေး သာမန်လူတိုင်းလူတိုင်းအတွက် နည်းနည်းစောနေသေးတယ်လို့ ကျနော်ထင်တယ်။
မေး ။ ။ ဆရာကတော့ ပိုပြီးသိမယ်။ အုပ်ချုပ်ရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ စာရင်းဇယားမှန်ကန်မှု။ မဲစာရင်းတောင်မှ မှားယွင်းနေတယ်ဆိုရင်တောင် အုပ်ချုပ်ရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ စာရင်းဇယားတွေကလည်း သိပ်အရေးကြီးမယ် ထင်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် စီမံကိန်းတွေ ချမှတ်တဲ့ကိစ္စမှာ။ ဆိုတော့ ပထမဦးဆုံး လွှမ်းခြုံပြောဖို့က မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားတွေဟာ စီမံကိန်းမူဝါဒတွေ ချမှတ်တဲ့နေရာမှာ မှန်ကန်တိကျတဲ့ စာရင်းအင်းတွေကို အခြေပြုပြီး ချမှတ်နိုင်တယ်လို့ သုံးသပ်မိပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ပထမ စာရင်းကိုအခြေပြုရမယ်လို့ စဉ်းစားတာမျိုးတောင် အားနည်းနေသေးသလားလို့ ကျနော်ကတော့ အဲဒီလိုထင်တယ်။ ဒါက သဘာဝလည်းကျတယ်လို့ ထင်တယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ စစ်အစိုးရခေတ်ကြီးတလျှောက်လုံးမှာ အောက်ခြေစာရင်းဇယားတွေကို ကိုင်ရတဲ့ ဝန်ထမ်းတွေနဲ့ စကားပြောကြည့်တဲ့အခါမှာ အချက်အလက်နဲ့ ပတ်သက်လို့ရှိရင် နှစ်မျိုးရှိတယ်လို့ ပြောတယ်။ တစ်ခုကတော့ Ground Data မြေပြင်အချက်အလက်။ နောက်တစ်ခုကတော့ GDP Data ဆိုပြီး သူတို့က ဒီလိုခွဲပြောပါတယ်။ GDP Data ကတော့ စစ်အစိုးရက သူလိုချင်တဲ့ GDP ဖြစ်အောင်လို့ အောက်ကအချက်အလက်တွေကို ပြင်ပေးရတာပါ။ ဒါကြောင့်မို့ တကယ်တရားဝင် မှတ်တမ်းတင်ရပြီဆိုတဲ့အခါတိုင်းမှာ အဲဒီ GDP Data ဖြစ်အောင်လို့ လုပ်ထားတဲ့ လူလုပ်တဲ့ အချက်အလက်တွေကိုပဲ မှတ်တမ်းတင်ရပါတယ်။ မြေပြင်အချက်အလက်တွေကို မှတ်တမ်းမတင်ရပါဘူး။ ဒါကတော့ နွားကောင်ရေ၊ တိရစ္ဆာန်ကောင်ရေ မှတ်တမ်းတင်တဲ့ မွေးမြူးရေးဌာနတွေကစပြီး ဌာနတိုင်းက အဲဒီသဘော လုပ်ကြရပါတယ်။ လုပ်ကြတဲ့အခါမှာလဲ ဒီအချက်အလက်တွေကို အားပြုအားထားပြီး မူဝါဒတွေ ချမှတ်တယ်ဆိုတဲ့ အလေ့အထကလဲ မရှိပါဘူး။ အပေါ်က လိုတဲ့အချိန်မှ အချက်အလက်ကို ကောက်ပြီးတောင်းတဲ့သဘောမျိုးပါ။
နောက်ပြီးတော့ အချက်အလက်တွေကို သေသေချာချာ စုဆောင်းထိန်းသိမ်းမှန်ကန်အောင် ထားသိုးရမယ့်စနစ်၊ အဲဒီအတွက် အထောက်အကူပြုတဲ့ လုပ်ငန်းပတ်ဝန်းကျင်။ ဥပမာဆိုပါတော့ အခုမဲစာရင်းမှာ ရပ်ကွက်ကျေးရွာမှူးတွေ၊ စာရေးတွေကို မှီခိုအားထားရတယ်ဆိုရင် အဲဒီစာရေးမှာ သွားစရာလာစရာ ဘာစရိတ်မှ အစိုးရက ထောက်ပံ့ထားတာ မရှိပါဘူး။ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ပွဲအတွက် ကုန်ကျတဲ့ ဘတ်ဂျက်ကြီးတခုလုံးက တကယ်မြေပြင်မှာ စာရင်းကောက်ရတဲ့ အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေးမှူးဌာနကို တပြားတချပ်မှပေးဖို့ မပါပါဘူး။ စဉ်းစားတဲ့အခါမှာလဲ စာရင်းဇယားတွေကို ဘယ်လိုကောက်ယူမလဲ။ ရွေးကောက်ပွဲမှာကော ဘယ်လိုထိန်းသိမ်းမလဲ။ ဘယ်လိုစနစ်နဲ့ သွားမလဲဆိုတဲ့ စဉ်းစားပုံအထိကော ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်မှာ ရှိခဲ့ရဲ့လား။
မေး ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံဟာ ရွေးကောက်ပွဲ စလုပ်မယ်ဆိုတော့ Australia အကူအညီပေးမယ်။ မဲရုံတွေ ဘာတွေ ရွေးကောက်ပွဲအဆင်ပြေဖို့ဆိုပြီး ကူညီပေးမယ်ဆိုပြီးတော့ ပြောခဲ့တာ ကြားသိခဲ့ရပါတယ်။ ပေးလဲပေးခဲ့တယ် ထင်ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ နိုင်ငံတကာကျွမ်းကျင်သူတွေက ဒီကိစ္စကို ထည့်ပြီးတော့ အကူအညီမပေးခဲ့ဘူးလား။ အဲဒါကိုလဲ အကျဉ်းရုံပြောပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်နဲ့ သိပ်ပြီးတော့ အထိအတွေ့နည်းတဲ့အတွက်ကြောင့် သိပ်ပြီးတော့ မသိဘူး။ ဒါပေမဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲမှာတော့ ဒီစာရင်းသွင်းတဲ့အခါမှာ ကွန်ပြူတာ Software အထိ သွင်းတဲ့အတွက်အထိ အကူအညီပေးခဲ့တာတွေ ရှိပါတယ်။ Software အပိုင်းပေါ့။ စာရင်းကောက်ယူတဲ့အထိတော့ နိုင်ငံတကာက အကူအညီပေးတာမျိုး၊ ရှိခဲ့တယ်လို့ ကျနော်ကတော့ မကြားမိဘူး။ ရှိကောင်းရှိခဲ့မယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တော့ မသိဘူး၊ မကြားမိဘူး။ အဲဒီတော့ ဘတ်ဂျက်ပိုင်းအရ၊ မူဝါဒပိုင်းအရ ကျနော်တို့ရဲ့ အုပ်ချုပ်လုပ်ကိုင်ပုံက တော်တော်ကြီးကို နောက်ကျနေသလားလို့ ဒါလေးပဲ စဉ်းစားဖို့ ကောင်းမယ်လို့ ကျနော်ထင်တယ်။ အဲဒီတော့ မဲစာရင်းလေးတစ်ခုနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲတစ်ခုကိုပဲ မကြည့်ဘဲနဲ့ စာရင်းဇယားတွေနဲ့ မူဝါဒ ချမှတ်ဆောင်ရွက်ပုံ။ အဲဒီမူဝါဒ ချမှတ်တဲ့အခါမှာ မူဝါဒ ချမှတ်တာက နိုင်ငံရေးရာ ပုဂ္ဂိုလ်တွေက ချမှတ်တယ်။ နိုင်ငံရေးရာ ပုဂ္ဂိုလ်တွေကလဲ မူဝါဒကို စဉ်းစားတဲ့အခါမှာ အချက်အလက် အခင်းအကျင်းတွေကိုချပြီး စဉ်းစားတဲ့ အလေ့အထ။ အဲဒီလို အချက်အလက် အခင်းအကျင်းတွေကို ဗျူရိုကရေစီက ပြင်ဆင်ပေးရတဲ့ အလေ့အထ။ နောက် ဗျူရိုကရေစီကိုယ်တိုင်ကကော အဲဒီစနစ်တွေ ရှိရဲ့လား။ ဒါတွေက ပြန်လည်တည်ဆောက်ရမယ့် ကိစ္စတွေလို့ ကျနော်ထင်တယ်။
မေး ။ ။ ကျနော် တစ်ခုထပ်မေးအုံးမယ်။ ကျနော်တို့ဆီမှာ ဆိုရှယ်လစ်စီးပွားရေး ဘာညာလုပ်ခဲ့တယ်။ အဲဒီခေတ်တုန်းက တကယ်တမ်း ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေမှာကြည့်ရင် ဆိုရှယ်လစ်စီးပွားရေးဆိုတာ Plan Economy Market က ဘယ်လောက်လိုတယ်၊ ဘယ်လောက်ထုတ်မယ်ဆိုတာကို တွက်ချက်ခဲ့တာဆိုတော့ Capitalist Economy လို ဈေးကွက်နဲ့ ဝယ်လိုအားနဲ့ သူ့ဘာသာ ညှိသွားတဲ့သဘော မဟုတ်ဘဲနဲ့ အစိုးရက စီမံကိန်းတွေချပြီး လုပ်ရတယ်ဆိုပါတယ်။ On paper ကျနော် ဖတ်ဖူးတာပေါ့။ ဆိုတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီလိုမျိုး လုံးဝမလုပ်ခဲ့လေသလား။
ဖြေ ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လုပ်ခဲ့တာကတော့ လူထုကြုံတွေ့နေရတဲ့ ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းစီမံခန့်ခွဲနေတာ မဟုတ်ဘဲနဲ့ အထက်လူကြီးကို ဝန်ထမ်းက စီမံခန့်ခွဲရတဲ့ စနစ် ဖြစ်နေတယ်။ အခုလဲ အဲဒီနေရာမှာ ရွေးကောက်တင်မြှောက်လိုက်တဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေ တက်လာတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီခေါင်းဆောင်တွေ ဘယ်လိုကြိုက်သလဲ။ သူ့အထာကဘာလဲ။ သူကိုစီမံခန့်ခွဲဖို့ အဓိကဝန်ထမ်းဘဝဆိုတာက ဦးတည်ရပါတယ်။ မဟုတ်လို့ရှိရင် ဝန်ထမ်းတွေပြောစကားကို ကိုးကားပြီး ပြောရမယ်ဆိုရင် ငြိုငြင်ခံရမှာကို ဝန်ထမ်းတွေက ကြောက်ပါတယ်။ ငြိုငြင်ရင် ဘာဖြစ်နိုင်သလဲလို့ မေးတဲ့အခါမှာ နေ့တဓုဝလုပ်ငန်း အဆင်မပြေတာကစပြီး၊ အပြောင်းအရွှေ့တွေ၊ ရာထူးရပ်ဆိုင်းခံရတာတွေအထိ အများကြီးဖြစ်နိုင်ပါတယ်ဆိုပြီး ပြန်ဖြေကြပါတယ်။ အဲဒီစနစ်ကြီးကို ပြောင်းဖို့လိုတယ်။ ဒါကလဲ သဘာဝကျတယ်။ ပထမဦးဆုံး ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရတဲ့ အစိုးရက ဒါတွေကို ပြောင်းလဲဖို့ဆိုတာထက် လက်ရှိရှိနေတဲ့ စနစ်နဲ့ အသားကျအောင်၊ လက်ရှိ ဘယ်လိုစနစ်တွေ ဖြစ်တယ်ဆိုတာကိုသိအောင် အားထုတ်နေရတဲ့ အချိန်ဖြစ်တဲ့အတွက် ဒါကို နားလည်နိုင်ပါတယ်။ ဒါက အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်မှ မဟုတ်ဘူး။ အခု အာဏာမရသေးတဲ့ တခြားပါတီတွေ တက်လာရင်လဲ နောက် (၅) နှစ်မှာ ဒီလိုပဲ နားလည်အောင် ကြိုးစားရအုံးမယ်။
မေး ။ ။ ကျနော် ကြားဖြတ်မေးမယ်။ အဲဒီတော့ တပ်မတော်တပိုင်း၊ စစ်တပိုင်းအစိုးရ ထွက်သွားတဲ့အခါမှာ ဌာနဆိုင်ရာတွေမှာ အတွင်းဝန် Permanent Post တွေ တပ်မတော်က အရာရှိဟောင်းတွေကို ခန့်ထားခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စလည်း အများကြီးကြားရပါတယ်။ ဒီကိစ္စက ဘယ်လောက်အရေးကြီးနေသလဲ။ ဒီလိုတိကျမှန်ကန်တဲ့ စာရင်းဇယားနဲ့ စောစောက ဆရာပြောသလို အထက်အကြိုက် လုပ်ပေးရတယ်။ Upward Management ကို အလေးအနက် ထားနေရတဲ့ အဖြစ်မျိုးပဲ ဆက်လက်ရှိနေတာဟာ ဒီအတွင်းဝန်တွေ ခန့်ထားရတဲ့ ကိစ္စတွေနဲ့ ပတ်သက်မနေဘူးလား။
ဖြေ ။ ။ တပ်မတော်အငြိမ်းစားအရာရှိကြီးတွေ တန်းဖိုးရှိတယ်။ တန်းဖိုးမရှိဘူးဆိုတာ မဟုတ်ဘူး။ ဘာကြောင့်လဲ ဘာကိုလုပ်မယ်ဆိုတဲ့ အထူးတာဝန်အထိ ပီပီပြင်ပြင် ကျနော်တို့က ပြောနိုင်ပြနိုင်တယ်ဆိုရင် သူတို့သည်ဖြစ်အောင် အကောင်အထည်ဖော်နိုင်သည့် အရည်အသွေး ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အထူးတာဝန်ဆိုတာ ဘယ်လိုအဖြေမျိုးလဲ။ ပြည်သူကြုံနေရတာကို ဖြေရှင်းဖို့ ဘယ်လိုနည်းလမ်းတွေ ရှိသလဲဆိုတာကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်တဲ့ နေရာမှာတော့ လေ့ကျင့်ပေးတာ သူတို့မှာလည်း မရှိဘူူး။ အရပ်ဘက်ပညာရေးမှာလည်း အင်မတန်အားနည်းတယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ မျှော်လင့်ပါသလား။ ဘယ်လောက်လောက်ကြာမယ် ထင်ပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အခုလောလောဆယ်မှာ အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအောက်မှာ မူဝါဒယူနစ်ဆိုတာ ရှိတယ်။ မူဝါဒဆိုတာက အချက်အလက်တွေပေါ်မှာ အခြေပြုပြီးတော့ ချရတာ ဖြစ်တယ်။ အကုန်လုံးက မိမိသက်ဆိုင်ရာ အချက်အလက်တွေကို မူဝါဒအထောက်အကူပြုအောင် သေသေချာချာ စုဆောင်းတဲ့စနစ်ကြီးကို ဖော်ဆောင်နိုင်မယ်ဆိုရင်တော့ ဖြစ်နိုင်လိမ့်မယ်လို့ ထင်တယ်။
မေး ။ ။ လာမယ့် (၅) နှစ်မှာလား။
ဖြေ ။ ။ အခုကတည်းက စလုပ်လို့ရှိရင် ဒီသက်တမ်းမှာ စလုပ်တယ်လို့ အဓိပ္ပါယ်ရတာပေါ့။
===Unicode===
မွနျမာနိုငျငံမှာ လာမယ့ျရှေးကောကျပှဲအတှကျ မဲဆန်ဒရှငျစာရငျးတခြို့မှားယှငျးနတေယျ လို့သိရပါတယျ။ တခွားစာရငျးတှကေောမှနျကနျပါရဲ့လား၊ အထူးသဖွင့ျ အစိုးရအုပျခြုပျရေး မူဝါဒတှေ ခမြှတျရာတဲ့အခါ ခိုငျလုံတိကတြဲ့ စာရငျး ဇယားအခွအေနတှေအေပေါျ အခွခေံပွီး ခမြှတျနိုငျပါရဲ့လား၊ မွနျမာနိုငျငံ အုပျခြုပျရေးပွုပွငျပွောငျးလဲမှု ဆိုငျရာ အကွံပေးအဖှဲ့ဝငျ ဒေါကျတာတငျမောငျသနျးနဲ့ ဦးကြောျဇံသာ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ဆရာဦးတငျမောငျသနျး .. မွနျမာနိုငျငံမှာ အခုလောလောဆယျ ဒီမိုကရစေီနဲ့ အတူဆုံးဆိုလို့ ရှေးကောကျပှဲလို့ ပွောရပါလိမ့ျမယျ။ ဒါတောငျမှ (၇၅) ရာခိုငျနှုနျးလောကျပဲ မဲပေးခှင့ျရတာ။ ဆိုတော့ ဒီရှေးကောကျပှဲမှာတောငျမှ မဲစာရငျးမှနျမှနျကနျကနျ မရှိဘူးဆိုရငျ၊ မဲစာရငျးမှာမှ မပါတဲ့လူတှရေဲ့ ဒီမိုကရစေီရဲ့ အခွခေံ မဲပေးခှင့ျ ဆုံးရှုံးနိုငျတဲ့ အခွအေနေ ရှိနတောပေါ့။
ဖွေ ။ ။ မဲစာရငျးကတော့ အရေးကွီးတာပေါ့။ ဆရာ အခုနပွောခဲ့သလိုပဲ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအရ စဈတပျက (၂၅) ရာခိုငျနှုနျး ရယူထားတဲ့အတှကျကွောင့ျ ရှေးခယြျတဲ့နရောမှာ လူထုဆန်ဒအပွည့ျအစုံ ကိုယျစားမပွုနိုငျတဲံအပွငျ လူထုကို ကိုယျစားမပွုတဲ့၊ အမြားစုကို ကိုယျစားမပွုတဲ့ အစိုးရလညျး တတျဖွဈနိုငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ မဲစာရငျးအရေးကွီးတယျ။ မဲပေးတာ အရေးကွီးပါတယျ။
မေး ။ ။ အာဏာပိုငျတှကေတော့ အထူးသဖွင့ျ နိုငျငံတောျအတိုငျပငျခံ ပုဂ်ဂိုလျကတော့ ဒီကိစ်စကို အလေးအနကျထားပွီးတော့ ပွောရမယျလို့ ပွောတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ကနြောျ ပထမဦးဆုံး သိခငြျတာက မဲဆန်ဒရှငျတှကေရော သူတို့ရဲ့ မဲတပွားက ဘယျလောကျအရေးကွီးသလဲဆိုတာကို တနျးဖိုးထားတတျကွပါရဲ့လား။ မွနျမာနိုငျငံမှာ လူအမြားစုက ..
ဖွေ ။ ။ ယဘေုယအြားဖွင့ျတော့ မဲပေးရတဲ့အခြိနျ ရောကျတဲ့အခြိနျမှာပဲ လူတှကေ မဲပေးတာကို အလေးအနကျထားပွီး ဂရုတစိုကျ ရှိတတျကွပါတယျ။ တခွားနရောတှမှောလဲ မဲလာပေးတဲ့ အရအေတှကျကို ကွည့ျလို့ရှိရငျ မြားသောအားဖွင့ျ မွနျမာနိုငျငံထကျ နိုငျငံအမြားစုက နိမ့ျနတောကို တှေ့ရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဗမာပွညျသူလူထုက အခွားကမ်ဘာပေါျမှာရှိတဲ့ အခွားပွညျသူတှနေဲ့ ယှဉျလိုကျလို့ရှိရငျ မဲပေးဖို့ အသိစိတျဓါတျ နိမ့ျတယျလို့တော့ ပွောလို့မရဘူးလို့ ထငျတယျ။ ဒီအခြိနျမှာ နညျးနညျးအလှမျးကှာဝေးနသေေးလို့ သှေးနညျးနညျးအေးနသေေးတဲ့ သဘောပဲ ရှိလိမ့ျမယျထငျတယျ။
မေး ။ ။ ဒီဘကျနိုငျငံတှမှောကတော့ ဒီမိုကရစေီနဲ့ နသေားကွနပွေီ၊ မဲပေးလဲပဲ ဒီမိုကရစေီပဲ၊ သိပျထူးတာလဲ မဟုတျဘူးဆိုတော့ တခြို့ကတော့ စိတျမဝငျစားဘဲ နလေဲပဲ တိုငျးပွညျအတှကျ ဘာမှမထူးခွားလာဘူးလို့ တှကျကွမယျ။ အခု Donald Trump အတှကျနဲ့ ပတျသကျလာရငျတော့ သူတို့ပိုပွီး အလေးအနကျထားပွီး စဉျးစားကွမယျ ထငျပါတယျ။ ဆိုတော့ မွနျမာပွညျသူတှကေို ကနြောျ စဉျးစားမိတာက သိပျတကျကွှတယျဆိုတာ အာဏာရှငျလကျအောကျမှာ နခေဲ့ရတုနျးကတော့ ဒီမိုကရစေီကို ရမှဖွဈမယျဆိုတဲ့ စိတျဓါတျ။ လူတိုငျးက ဖိနှိပျခြုပျခယြျမှုတှေ ခံစားနရေတော့ ဒီစိတျဓါတျကို ပွငျးပွခဲ့တယျ။ အခု ဒီမိုကရစေီအစိုးရလကျထကျကို ရောကျလာတဲ့အခါမှာ ငါတို့ မဲပေးခဲ့သလောကျလဲ သိပျလဲ၊ ထငျသလောကျ သိသိသာသာကွီး ပွောငျးလဲမလာဘူး။ အခုတခါ မဲပေးတဲ့အခါမှာလဲ သိပျထူးမှာ မဟုတျဘူးဆိုပွီးတော့ ခပျပေါ့ပေါ့ပဲ သဘောထားကွသလား။ အဲဒါကို ကနြောျ စူးစမျးမိတာပါ။
ဖွေ ။ ။ မဲပေးတဲ့ အခြိနျကာလရောကျရငျတော့ လှုပျလှုပျရှားရှား တကျတကျကွှကွှ ရှိတတျတယျလို့ ကနြောျကတော့ ပွီးခဲ့တဲ့ အတှေ့အကွုံအရတော့ အဲဒီလိုပဲ ထငျပါတယျ။ သုံးလေးလလောကျ ဝေးနသေေးတဲ့ အခွအေနမြေိုးမှာတော့ နညျးနညျးလေး သာမနျလူတိုငျးလူတိုငျးအတှကျ နညျးနညျးစောနသေေးတယျလို့ ကနြောျထငျတယျ။
မေး ။ ။ ဆရာကတော့ ပိုပွီးသိမယျ။ အုပျခြုပျရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ စာရငျးဇယားမှနျကနျမှု။ မဲစာရငျးတောငျမှ မှားယှငျးနတေယျဆိုရငျတောငျ အုပျခြုပျရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ စာရငျးဇယားတှကေလညျး သိပျအရေးကွီးမယျ ထငျပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ စီမံကိနျးတှေ ခမြှတျတဲ့ကိစ်စမှာ။ ဆိုတော့ ပထမဦးဆုံး လှှမျးခွုံပွောဖို့က မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အုပျခြုပျရေးယန်တရားတှဟော စီမံကိနျးမူဝါဒတှေ ခမြှတျတဲ့နရောမှာ မှနျကနျတိကတြဲ့ စာရငျးအငျးတှကေို အခွပွေုပွီး ခမြှတျနိုငျတယျလို့ သုံးသပျမိပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ပထမ စာရငျးကိုအခွပွေုရမယျလို့ စဉျးစားတာမြိုးတောငျ အားနညျးနသေေးသလားလို့ ကနြောျကတော့ အဲဒီလိုထငျတယျ။ ဒါက သဘာဝလညျးကတြယျလို့ ထငျတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ စဈအစိုးရခတျေကွီးတလြှောကျလုံးမှာ အောကျခွစောရငျးဇယားတှကေို ကိုငျရတဲ့ ဝနျထမျးတှနေဲ့ စကားပွောကွည့ျတဲ့အခါမှာ အခကြျအလကျနဲ့ ပတျသကျလို့ရှိရငျ နှဈမြိုးရှိတယျလို့ ပွောတယျ။ တဈခုကတော့ Ground Data မွပွေငျအခကြျအလကျ။ နောကျတဈခုကတော့ GDP Data ဆိုပွီး သူတို့က ဒီလိုခှဲပွောပါတယျ။ GDP Data ကတော့ စဈအစိုးရက သူလိုခငြျတဲ့ GDP ဖွဈအောငျလို့ အောကျကအခကြျအလကျတှကေို ပွငျပေးရတာပါ။ ဒါကွောင့ျမို့ တကယျတရားဝငျ မှတျတမျးတငျရပွီဆိုတဲ့အခါတိုငျးမှာ အဲဒီ GDP Data ဖွဈအောငျလို့ လုပျထားတဲ့ လူလုပျတဲ့ အခကြျအလကျတှကေိုပဲ မှတျတမျးတငျရပါတယျ။ မွပွေငျအခကြျအလကျတှကေို မှတျတမျးမတငျရပါဘူး။ ဒါကတော့ နှားကောငျရေ၊ တိရစ်ဆာနျကောငျရေ မှတျတမျးတငျတဲ့ မှေးမွူးရေးဌာနတှကေစပွီး ဌာနတိုငျးက အဲဒီသဘော လုပျကွရပါတယျ။ လုပျကွတဲ့အခါမှာလဲ ဒီအခကြျအလကျတှကေို အားပွုအားထားပွီး မူဝါဒတှေ ခမြှတျတယျဆိုတဲ့ အလေ့အထကလဲ မရှိပါဘူး။ အပေါျက လိုတဲ့အခြိနျမှ အခကြျအလကျကို ကောကျပွီးတောငျးတဲ့သဘောမြိုးပါ။
နောကျပွီးတော့ အခကြျအလကျတှကေို သသေခြောခြာ စုဆောငျးထိနျးသိမျးမှနျကနျအောငျ ထားသိုးရမယ့ျစနဈ၊ အဲဒီအတှကျ အထောကျအကူပွုတဲ့ လုပျငနျးပတျဝနျးကငြျ။ ဥပမာဆိုပါတော့ အခုမဲစာရငျးမှာ ရပျကှကျကြေးရှာမှူးတှေ၊ စာရေးတှကေို မှီခိုအားထားရတယျဆိုရငျ အဲဒီစာရေးမှာ သှားစရာလာစရာ ဘာစရိတျမှ အစိုးရက ထောကျပံ့ထားတာ မရှိပါဘူး။ ရှေးကောကျတငျမွှောကျပှဲအတှကျ ကုနျကတြဲ့ ဘတျဂကြျကွီးတခုလုံးက တကယျမွပွေငျမှာ စာရငျးကောကျရတဲ့ အထှထှေအေုပျခြုပျရေးမှူးဌာနကို တပွားတခပြျမှပေးဖို့ မပါပါဘူး။ စဉျးစားတဲ့အခါမှာလဲ စာရငျးဇယားတှကေို ဘယျလိုကောကျယူမလဲ။ ရှေးကောကျပှဲမှာကော ဘယျလိုထိနျးသိမျးမလဲ။ ဘယျလိုစနဈနဲ့ သှားမလဲဆိုတဲ့ စဉျးစားပုံအထိကော ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျမှာ ရှိခဲ့ရဲ့လား။
မေး ။ ။ မွနျမာနိုငျငံဟာ ရှေးကောကျပှဲ စလုပျမယျဆိုတော့ Australia အကူအညီပေးမယျ။ မဲရုံတှေ ဘာတှေ ရှေးကောကျပှဲအဆငျပွဖေို့ဆိုပွီး ကူညီပေးမယျဆိုပွီးတော့ ပွောခဲ့တာ ကွားသိခဲ့ရပါတယျ။ ပေးလဲပေးခဲ့တယျ ထငျပါတယျ။ အဲဒီအခြိနျမှာ နိုငျငံတကာကြှမျးကငြျသူတှကေ ဒီကိစ်စကို ထည့ျပွီးတော့ အကူအညီမပေးခဲ့ဘူးလား။ အဲဒါကိုလဲ အကဉြျးရုံပွောပေးပါ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျနဲ့ သိပျပွီးတော့ အထိအတှေ့နညျးတဲ့အတှကျကွောင့ျ သိပျပွီးတော့ မသိဘူး။ ဒါပမေဲ့ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅ ရှေးကောကျပှဲမှာတော့ ဒီစာရငျးသှငျးတဲ့အခါမှာ ကှနျပွူတာ Software အထိ သှငျးတဲ့အတှကျအထိ အကူအညီပေးခဲ့တာတှေ ရှိပါတယျ။ Software အပိုငျးပေါ့။ စာရငျးကောကျယူတဲ့အထိတော့ နိုငျငံတကာက အကူအညီပေးတာမြိုး၊ ရှိခဲ့တယျလို့ ကနြောျကတော့ မကွားမိဘူး။ ရှိကောငျးရှိခဲ့မယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတော့ မသိဘူး၊ မကွားမိဘူး။ အဲဒီတော့ ဘတျဂကြျပိုငျးအရ၊ မူဝါဒပိုငျးအရ ကနြောျတို့ရဲ့ အုပျခြုပျလုပျကိုငျပုံက တောျတောျကွီးကို နောကျကနြသေလားလို့ ဒါလေးပဲ စဉျးစားဖို့ ကောငျးမယျလို့ ကနြောျထငျတယျ။ အဲဒီတော့ မဲစာရငျးလေးတဈခုနဲ့ ရှေးကောကျပှဲတဈခုကိုပဲ မကွည့ျဘဲနဲ့ စာရငျးဇယားတှနေဲ့ မူဝါဒ ခမြှတျဆောငျရှကျပုံ။ အဲဒီမူဝါဒ ခမြှတျတဲ့အခါမှာ မူဝါဒ ခမြှတျတာက နိုငျငံရေးရာ ပုဂ်ဂိုလျတှကေ ခမြှတျတယျ။ နိုငျငံရေးရာ ပုဂ်ဂိုလျတှကေလဲ မူဝါဒကို စဉျးစားတဲ့အခါမှာ အခကြျအလကျ အခငျးအကငြျးတှကေိုခပြွီး စဉျးစားတဲ့ အလေ့အထ။ အဲဒီလို အခကြျအလကျ အခငျးအကငြျးတှကေို ဗြူရိုကရစေီက ပွငျဆငျပေးရတဲ့ အလေ့အထ။ နောကျ ဗြူရိုကရစေီကိုယျတိုငျကကော အဲဒီစနဈတှေ ရှိရဲ့လား။ ဒါတှကေ ပွနျလညျတညျဆောကျရမယ့ျ ကိစ်စတှလေို့ ကနြောျထငျတယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျ တဈခုထပျမေးအုံးမယျ။ ကနြောျတို့ဆီမှာ ဆိုရှယျလဈစီးပှားရေး ဘာညာလုပျခဲ့တယျ။ အဲဒီခတျေတုနျးက တကယျတမျး ကမ်ဘာ့နိုငျငံတှမှောကွည့ျရငျ ဆိုရှယျလဈစီးပှားရေးဆိုတာ Plan Economy Market က ဘယျလောကျလိုတယျ၊ ဘယျလောကျထုတျမယျဆိုတာကို တှကျခကြျခဲ့တာဆိုတော့ Capitalist Economy လို ဈေးကှကျနဲ့ ဝယျလိုအားနဲ့ သူ့ဘာသာ ညှိသှားတဲ့သဘော မဟုတျဘဲနဲ့ အစိုးရက စီမံကိနျးတှခေပြွီး လုပျရတယျဆိုပါတယျ။ On paper ကနြောျ ဖတျဖူးတာပေါ့။ ဆိုတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဒီလိုမြိုး လုံးဝမလုပျခဲ့လသေလား။
ဖွေ ။ ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ လုပျခဲ့တာကတော့ လူထုကွုံတှေ့နရေတဲ့ ပွူနာတှကေို ဖွရှေငျးစီမံခန့ျခှဲနတော မဟုတျဘဲနဲ့ အထကျလူကွီးကို ဝနျထမျးက စီမံခန့ျခှဲရတဲ့ စနဈ ဖွဈနတေယျ။ အခုလဲ အဲဒီနရောမှာ ရှေးကောကျတငျမွှောကျလိုကျတဲ့ ခေါငျးဆောငျတှေ တကျလာတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီခေါငျးဆောငျတှေ ဘယျလိုကွိုကျသလဲ။ သူ့အထာကဘာလဲ။ သူကိုစီမံခန့ျခှဲဖို့ အဓိကဝနျထမျးဘဝဆိုတာက ဦးတညျရပါတယျ။ မဟုတျလို့ရှိရငျ ဝနျထမျးတှပွေောစကားကို ကိုးကားပွီး ပွောရမယျဆိုရငျ ငွိုငွငျခံရမှာကို ဝနျထမျးတှကေ ကွောကျပါတယျ။ ငွိုငွငျရငျ ဘာဖွဈနိုငျသလဲလို့ မေးတဲ့အခါမှာ နေ့တဓုဝလုပျငနျး အဆငျမပွတောကစပွီး၊ အပွောငျးအရှှေ့တှေ၊ ရာထူးရပျဆိုငျးခံရတာတှအေထိ အမြားကွီးဖွဈနိုငျပါတယျဆိုပွီး ပွနျဖွကွေပါတယျ။ အဲဒီစနဈကွီးကို ပွောငျးဖို့လိုတယျ။ ဒါကလဲ သဘာဝကတြယျ။ ပထမဦးဆုံး ရှေးကောကျတငျမွှောကျခံရတဲ့ အစိုးရက ဒါတှကေို ပွောငျးလဲဖို့ဆိုတာထကျ လကျရှိရှိနတေဲ့ စနဈနဲ့ အသားကအြောငျ၊ လကျရှိ ဘယျလိုစနဈတှေ ဖွဈတယျဆိုတာကိုသိအောငျ အားထုတျနရေတဲ့ အခြိနျဖွဈတဲ့အတှကျ ဒါကို နားလညျနိုငျပါတယျ။ ဒါက အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျမှ မဟုတျဘူး။ အခု အာဏာမရသေးတဲ့ တခွားပါတီတှေ တကျလာရငျလဲ နောကျ (၅) နှဈမှာ ဒီလိုပဲ နားလညျအောငျ ကွိုးစားရအုံးမယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျ ကွားဖွတျမေးမယျ။ အဲဒီတော့ တပျမတောျတပိုငျး၊ စဈတပိုငျးအစိုးရ ထှကျသှားတဲ့အခါမှာ ဌာနဆိုငျရာတှမှော အတှငျးဝနျ Permanent Post တှေ တပျမတောျက အရာရှိဟောငျးတှကေို ခန့ျထားခဲ့တယျဆိုတဲ့ ကိစ်စလညျး အမြားကွီးကွားရပါတယျ။ ဒီကိစ်စက ဘယျလောကျအရေးကွီးနသေလဲ။ ဒီလိုတိကမြှနျကနျတဲ့ စာရငျးဇယားနဲ့ စောစောက ဆရာပွောသလို အထကျအကွိုကျ လုပျပေးရတယျ။ Upward Management ကို အလေးအနကျ ထားနရေတဲ့ အဖွဈမြိုးပဲ ဆကျလကျရှိနတောဟာ ဒီအတှငျးဝနျတှေ ခန့ျထားရတဲ့ ကိစ်စတှနေဲ့ ပတျသကျမနဘေူးလား။
ဖွေ ။ ။ တပျမတောျအငွိမျးစားအရာရှိကွီးတှေ တနျးဖိုးရှိတယျ။ တနျးဖိုးမရှိဘူးဆိုတာ မဟုတျဘူး။ ဘာကွောင့ျလဲ ဘာကိုလုပျမယျဆိုတဲ့ အထူးတာဝနျအထိ ပီပီပွငျပွငျ ကနြောျတို့က ပွောနိုငျပွနိုငျတယျဆိုရငျ သူတို့သညျဖွဈအောငျ အကောငျအထညျဖောျနိုငျသည့ျ အရညျအသှေး ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အထူးတာဝနျဆိုတာ ဘယျလိုအဖွမြေိုးလဲ။ ပွညျသူကွုံနရေတာကို ဖွရှေငျးဖို့ ဘယျလိုနညျးလမျးတှေ ရှိသလဲဆိုတာကို ရှာဖှဖေောျထုတျတဲ့ နရောမှာတော့ လေ့ကငြ့ျပေးတာ သူတို့မှာလညျး မရှိဘူူး။ အရပျဘကျပညာရေးမှာလညျး အငျမတနျအားနညျးတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ မြှောျလင့ျပါသလား။ ဘယျလောကျလောကျကွာမယျ ထငျပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အခုလောလောဆယျမှာ အထှထှေအေုပျခြုပျရေး ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးအောကျမှာ မူဝါဒယူနဈဆိုတာ ရှိတယျ။ မူဝါဒဆိုတာက အခကြျအလကျတှပေေါျမှာ အခွပွေုပွီးတော့ ခရြတာ ဖွဈတယျ။ အကုနျလုံးက မိမိသကျဆိုငျရာ အခကြျအလကျတှကေို မူဝါဒအထောကျအကူပွုအောငျ သသေခြောခြာ စုဆောငျးတဲ့စနဈကွီးကို ဖောျဆောငျနိုငျမယျဆိုရငျတော့ ဖွဈနိုငျလိမ့ျမယျလို့ ထငျတယျ။
မေး ။ ။ လာမယ့ျ (၅) နှဈမှာလား။
ဖွေ ။ ။ အခုကတညျးက စလုပျလို့ရှိရငျ ဒီသကျတမျးမှာ စလုပျတယျလို့ အဓိပ်ပါယျရတာပေါ့။
