အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်ဆိုင်မှုဆိုတာ နိုင်ငံသူနိုင်ငံသားများကို ကာကွယ်ရမယ့်တာဝန်ကို ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီတာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ဖို့ ဒေသခံအစိုးရက ပျက်ကွက်တဲ့အခါမှာ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ဖို့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝန်းမှာ တာဝန်ရှိတယ်ဆိုတာဟာ R2P – Responsibility to Protect ရဲ့ အခြေခံသဘောတရား ဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့သမိုင်းမှာ နိုင်ငံခြားစွက်ဖက်မှုတွေ ရှိခဲ့ပေမယ့် ဒီဝေါဟာရ ပေါ်ပေါက်လာတာ အနှစ် (၂၀) ကျော်ပဲ ရှိပါသေးတယ်။ မြန်မာစစ်တပ်က ဆန္ဒပြတဲ့ အရပ်သားတွေကို ပစ်ခတ်နှိမ်နင်းတော့မှ မြန်မာပြည်သူပြည်သားတွေက နိုင်ငံခြားက ကူညီဖို့ တောင်းဆိုလာကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
(၂၀) ရာစုအတွင်း စွက်ဖက်မှုတွေကိုကြည့်ပြီး (၂၁) ရာစုမှာ စွက်ဖက်ရေး မူဝါဒရှိဖို့လိုကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူး ကိုဖီအာနန် တင်ပြတာကို ကနေဒါအစိုးရက ကြိုဆိုပြီး ၂၀၀၀ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလမှာ စွက်ဖက်ရေးနဲ့ အချုပ်အခြာအာဏာဆိုင်ရာ နိုင်ငံတကာကော်မရှင်ကို ဖွဲ့စည်းပါတယ်။ တနှစ်ကျော်ကြာတဲ့အခါ ၂၀၀၁ ဒီဇင်ဘာလမှာ (၉၁) မျက်နှာရှိတဲ့ R2P အစီရင်ခံစာ ထုတ်ဝေပါတယ်။ ကော်မရှင်ထဲမှာ ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတဟောင်း Fidel Ramos လည်း ပါဝင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သတ်ဖြတ်ခံနေရတဲ့ ပြည်သူကို ကာကွယ်ဖို့ တာဝန်ရှိတယ်ဆိုတဲ့ မူဝဒါကို ကုလသမဂ္ဂက ၂၀၀၅ မှာ ထောက်ခံအတည်ပြုနိုင်ပါတယ်။
နောက် (၆) နှစ်အကြာမှာ R2P ကို လက်တွေ့ကျင့်သုံးပါတယ်။ အာဏာရှင် ဂါဒါဖီရဲ့ လစ်ဗျားအစိုးရကို လိုအပ်သလို အရေးယူဖို့ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီက ၂၀၁၁ မှာ ဆုံးဖြတ်ပါတယ်။ ဗီတိုအာဏာရှိတဲ့ တရုတ်နဲ့ရုရှားက မကန့်ကွက်လို့ လစ်ဗျားမှာ စွက်ဖက်နိုင်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ လစ်ဗျားကို ရုရှားက အလေးမထားပါဘူး။ စစ်ရေးအရ စွက်ဖက်ခံရရင် တရုတ်စီမံကိန်း (၅၀) ကျော်မှာ အလုပ်လုပ်နေတဲ့ တရုတ်နိုင်ငံသား (၃၅,၈၆၀) အတွက် အန္တရာယ်ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ နိုင်ငံတကာ ချဉ်ဖတ်ဖြစ်နေတဲ့ ဂါဒါဖီကို ကာကွယ်ရင် မိမိပါ ဒုက္ခရောက်နိုင်တာကို တရုတ်က သိပါတယ်။ အာရပ်၊ အာဖရိကနဲ့ မွတ်စလင်အဖွဲ့အစည်းတွေကလည်း ဂါဒါဖီကို ရှုတ်ချပါတယ်။ လစ်ဗျားကို အာရပ်အဖွဲ့က ထုတ်ပစ်လိုက်ချိန်ဖြစ်လို့ အာရပ်အာဖရိကနိုင်ငံတွေရဲ့ သဘောထားကို လုံခြုံရေးကောင်စီ လေးစားရမယ်လို့ တရုတ်ကဆိုပါတယ်။ လစ်ဗျားရောက် တရုတ်နိုင်ငံသားအားလုံးကို တရုတ်ရေတပ်က ကယ်တင်နိုင်ပါတယ်။
စစ်အာဏာသိမ်းတာကို ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြနေကြတဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေကတော့ စစ်ရေးအရ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ပြီး အကူအညီပေးတာကိုသာ လိုလားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီလိုလုပ်ဖို့အတွက် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီဝင် ဗီတီအာဏာရှင် ရုရှားနဲ့ တရုတ်က မကန့်ကွက်ဖို့ လိုပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ စစ်ရေးစွက်ဖက်မှုလုပ်မယ့်အစား၊ သီးသန့်ဒဏ်ခတ်အရေးယူမှု၊ သံတမန်ရေးရာ ကျဉ်ဖယ်မှု၊ ရင်းနှီးမြုပ်နံှတာတွေ ရုတ်သိမ်းမှု၊ လက်နက်ပိတ်ပင်မှုနဲ့ နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်ခုံရုံးမှာ အမှုဖွင့်နိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းသင့်တယ်လို့ New York မြို့ အခြေစိုက် ကမ္ဘာ့ R2P ရုံးချုပ်က ညွှန်ကြားရေးမှူး Simon Adams က ပြောပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ အရေးမယူနိုင်အောင် တရုတ်က အမြဲတမ်းကန့်ကွက်ပါတယ်။
Genocide လို့ခေါ်တဲ့ လူမျိုးအစုလိုက် အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်မှု နေထိုင်ရာဒေသမှ နှင်ထုတ်မှု စစ်ဆင်ရေးအတွင်း ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်မှု စတာတွေကို အရေးယူနိုင်တဲ့ ဥပဒေတွေ ရှိပါတယ်။ Genocide စာချုပ်၊ Geneva စာချုပ်၊ ICC ရောမစာချုပ်စတဲ့ ဥပဒေတွေ ရှိပါတယ်။ ဒီဥပဒေတွေကို အသုံးပြုဖို့ R2P ပေါ်ပေါက်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီဥပဒေတွေမှာ ဖော်ပြတဲ့ ရာဇဝတ်မှုကြီးတွေကို အရေးယူဖို့ ဒေသခံအစိုးရမှာ တာဝန်ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒေသခံအစိုးရက ဒီတာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ဖို့ ပျက်ကွက်ရင် နိုင်ငံခြားအစိုးရတွေနဲ့ ဒေသခံ NGO တွေက ဝိုင်းဝန်းဆောင်ရွက်ဖို့ R2P လို့ခေါ်တဲ့ ကာကွယ်ရမယ့်တာဝန်ကို တီထွင်လိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ စစ်ရေးအရ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်တတ်ရင်သာ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ ထောက်ခံမှုကို ရယူဖို့လိုပါတယ်။ ငြိမ်းချမ်းစွာ စွက်ဖက်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေလည်း ရှိပါတယ်။
ဒါကြောင့် စစ်ကောင်စီ ဝင်ငွေနည်းပါးသွားအောင် စီးပွားရေးဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့အရေးယူတဲ့နည်းကိုသာ R2P မှာ ကျင့်သုံးပါတယ်။ နောက်တော့ စစ်ကောင်စီရဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို ကန့်သတ်တဲ့အနေနဲ့ သံတမန်ရေးရာမှာ ဝိုင်းကြဉ်တန်တွေ လုပ်နိုင်ဖို့ လိုပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂလုံခြံရေးကောင်စီမှာ တရုတ်နဲ့ ရုရှားက အမြဲတမ်းကန့်ကွက်မှာမို့ စစ်ရေးအရ ဝင်ရောက်စွက်နိုင်တဲ့ R2P ဖြစ် ကိစ္စဟာ မြန်မာနဲ့ အလှမ်းဝေးနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ စစ်ကောင်စီကို လက်နက်မရောင်းဖို့နဲ့ ပြည်သူ့ဆန္ဒကိုလေးစားဖို့ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံက ဇွန်လ (၁၈) ရက်နေ့က ဆုံးဖြတ်ထားတာဟ အောင်မြင်မှုတခု ဖြစ်ပါတယ်။
အထွေထွေညီလာခံ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို စင်္ကာပူ၊ မလေးရှား၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်နဲ့ ဗိယက်နမ်တို့က ထောက်ခံပြီး၊ ထိုင်း၊ လာအို၊ ကမ္ဘောဒီယားနဲ့ ဘရူးနိုင်းတို့က ကြားနေတာဟာ အာဆီယံအသင်းရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို အားနည်းစေပါတယ်။ တရုတ်နဲ့ ရုရှားကလည်း ကြားနေတာမို့ စစ်ကောင်စီကို ထောက်ခံသူဟာ မင်းဆိုးမင်းညစ် ကြီးစိုးတဲ့ Belarus နိုင်ငံ တနိုင်ငံသာ ရှိပါတယ်။ စစ်ကောင်စီကို ကုလသမဂ္ဂဝင်နိုင်ငံ အများစုက လက်မခံနိုင်သလို အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်ကလည်း လက်မခံနိုင်ကြောင်း အတိအလင်း ကြေညာသွားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ စစ်အင်အား မရှိတော့မှ စစ်ဝါဒီ ကျဆုံးတာကို ဂျပန်သမိုင်းက သက်သေပြနေတာကိုလည်း သတိထားသင့်ကြောင်း တင်ပြလိုက်ရပါတယ်။
== Unicode ==
အခြုပျအခွာအာဏာပိုငျဆိုငျမှုဆိုတာ နိုငျငံသူနိုငျငံသားမြားကို ကာကှယျရမယ့ျတာဝနျကို ဆိုလိုတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒီတာဝနျကို ထမျးဆောငျဖို့ ဒသေခံအစိုးရက ပကြျကှကျတဲ့အခါမှာ ဝငျရောကျစှကျဖကျဖို့ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝနျးမှာ တာဝနျရှိတယျဆိုတာဟာ R2P – Responsibility to Protect ရဲ့ အခွခေံသဘောတရား ဖွဈပါတယျ။ ကမ်ဘာ့သမိုငျးမှာ နိုငျငံခွားစှကျဖကျမှုတှေ ရှိခဲ့ပမေယ့ျ ဒီဝေါဟာရ ပေါျပေါကျလာတာ အနှဈ (၂၀) ကြောျပဲ ရှိပါသေးတယျ။ မွနျမာစဈတပျက ဆန်ဒပွတဲ့ အရပျသားတှကေို ပဈခတျနှိမျနငျးတော့မှ မွနျမာပွညျသူပွညျသားတှကေ နိုငျငံခွားက ကူညီဖို့ တောငျးဆိုလာကွတာ ဖွဈပါတယျ။
(၂၀) ရာစုအတှငျး စှကျဖကျမှုတှကေိုကွည့ျပွီး (၂၁) ရာစုမှာ စှကျဖကျရေး မူဝါဒရှိဖို့လိုကွောငျး ကုလသမဂ်ဂ အတှငျးရေးမှူး ကိုဖီအာနနျ တငျပွတာကို ကနဒေါအစိုးရက ကွိုဆိုပွီး ၂၀၀၀ ခုနှဈ စကျတငျဘာလမှာ စှကျဖကျရေးနဲ့ အခြုပျအခွာအာဏာဆိုငျရာ နိုငျငံတကာကောျမရှငျကို ဖှဲ့စညျးပါတယျ။ တနှဈကြောျကွာတဲ့အခါ ၂၀၀၁ ဒီဇငျဘာလမှာ (၉၁) မကြျနှာရှိတဲ့ R2P အစီရငျခံစာ ထုတျဝပေါတယျ။ ကောျမရှငျထဲမှာ ဖိလဈပိုငျသမ်မတဟောငျး Fidel Ramos လညျး ပါဝငျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ သတျဖွတျခံနရေတဲ့ ပွညျသူကို ကာကှယျဖို့ တာဝနျရှိတယျဆိုတဲ့ မူဝဒါကို ကုလသမဂ်ဂက ၂၀၀၅ မှာ ထောကျခံအတညျပွုနိုငျပါတယျ။
နောကျ (၆) နှဈအကွာမှာ R2P ကို လကျတှေ့ကငြ့ျသုံးပါတယျ။ အာဏာရှငျ ဂါဒါဖီရဲ့ လဈဗြားအစိုးရကို လိုအပျသလို အရေးယူဖို့ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီက ၂၀၁၁ မှာ ဆုံးဖွတျပါတယျ။ ဗီတိုအာဏာရှိတဲ့ တရုတျနဲ့ရုရှားက မကန့ျကှကျလို့ လဈဗြားမှာ စှကျဖကျနိုငျတာ ဖွဈပါတယျ။ လဈဗြားကို ရုရှားက အလေးမထားပါဘူး။ စဈရေးအရ စှကျဖကျခံရရငျ တရုတျစီမံကိနျး (၅၀) ကြောျမှာ အလုပျလုပျနတေဲ့ တရုတျနိုငျငံသား (၃၅,၈၆၀) အတှကျ အန်တရာယျရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ နိုငျငံတကာ ခဉြျဖတျဖွဈနတေဲ့ ဂါဒါဖီကို ကာကှယျရငျ မိမိပါ ဒုက်ခရောကျနိုငျတာကို တရုတျက သိပါတယျ။ အာရပျ၊ အာဖရိကနဲ့ မှတျစလငျအဖှဲ့အစညျးတှကေလညျး ဂါဒါဖီကို ရှုတျခပြါတယျ။ လဈဗြားကို အာရပျအဖှဲ့က ထုတျပဈလိုကျခြိနျဖွဈလို့ အာရပျအာဖရိကနိုငျငံတှရေဲ့ သဘောထားကို လုံခွုံရေးကောငျစီ လေးစားရမယျလို့ တရုတျကဆိုပါတယျ။ လဈဗြားရောကျ တရုတျနိုငျငံသားအားလုံးကို တရုတျရတေပျက ကယျတငျနိုငျပါတယျ။
စဈအာဏာသိမျးတာကို ကန့ျကှကျဆန်ဒပွနကွေတဲ့ မွနျမာပွညျသူတှကေတော့ စဈရေးအရ ဝငျရောကျစှကျဖကျပွီး အကူအညီပေးတာကိုသာ လိုလားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒီလိုလုပျဖို့အတှကျ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီဝငျ ဗီတီအာဏာရှငျ ရုရှားနဲ့ တရုတျက မကန့ျကှကျဖို့ လိုပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ စဈရေးစှကျဖကျမှုလုပျမယ့ျအစား၊ သီးသန့ျဒဏျခတျအရေးယူမှု၊ သံတမနျရေးရာ ကဉြျဖယျမှု၊ ရငျးနှီးမွုပျနံှတာတှေ ရုတျသိမျးမှု၊ လကျနကျပိတျပငျမှုနဲ့ နိုငျငံတကာရာဇဝတျခုံရုံးမှာ အမှုဖှင့ျနိုငျဖို့ ကွိုးပမျးသင့ျတယျလို့ New York မွို့ အခွစေိုကျ ကမ်ဘာ့ R2P ရုံးခြုပျက ညှှနျကွားရေးမှူး Simon Adams က ပွောပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီမှာ အရေးမယူနိုငျအောငျ တရုတျက အမွဲတမျးကန့ျကှကျပါတယျ။
Genocide လို့ခေါျတဲ့ လူမြိုးအစုလိုကျ အပွုံလိုကျသတျဖွတျမှု နထေိုငျရာဒသေမှ နှငျထုတျမှု စဈဆငျရေးအတှငျး ရာဇဝတျမှု ကြူးလှနျမှု စတာတှကေို အရေးယူနိုငျတဲ့ ဥပဒတှေေ ရှိပါတယျ။ Genocide စာခြုပျ၊ Geneva စာခြုပျ၊ ICC ရောမစာခြုပျစတဲ့ ဥပဒတှေေ ရှိပါတယျ။ ဒီဥပဒတှေကေို အသုံးပွုဖို့ R2P ပေါျပေါကျလာတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒီဥပဒတှေမှော ဖောျပွတဲ့ ရာဇဝတျမှုကွီးတှကေို အရေးယူဖို့ ဒသေခံအစိုးရမှာ တာဝနျရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒသေခံအစိုးရက ဒီတာဝနျကို ထမျးဆောငျဖို့ ပကြျကှကျရငျ နိုငျငံခွားအစိုးရတှနေဲ့ ဒသေခံ NGO တှကေ ဝိုငျးဝနျးဆောငျရှကျဖို့ R2P လို့ခေါျတဲ့ ကာကှယျရမယ့ျတာဝနျကို တီထှငျလိုကျတာ ဖွဈပါတယျ။ စဈရေးအရ ဝငျရောကျစှကျဖကျတတျရငျသာ ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေးကောငျစီရဲ့ ထောကျခံမှုကို ရယူဖို့လိုပါတယျ။ ငွိမျးခမြျးစှာ စှကျဖကျနိုငျတဲ့ နညျးလမျးတှလေညျး ရှိပါတယျ။
ဒါကွောင့ျ စဈကောငျစီ ဝငျငှနေညျးပါးသှားအောငျ စီးပှားရေးဒဏျခတျ ပိတျဆို့အရေးယူတဲ့နညျးကိုသာ R2P မှာ ကငြ့ျသုံးပါတယျ။ နောကျတော့ စဈကောငျစီရဲ့ လှုပျရှားမှုကို ကန့ျသတျတဲ့အနနေဲ့ သံတမနျရေးရာမှာ ဝိုငျးကွဉျတနျတှေ လုပျနိုငျဖို့ လိုပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂလုံခွံရေးကောငျစီမှာ တရုတျနဲ့ ရုရှားက အမွဲတမျးကန့ျကှကျမှာမို့ စဈရေးအရ ဝငျရောကျစှကျနိုငျတဲ့ R2P ဖွဈ ကိစ်စဟာ မွနျမာနဲ့ အလှမျးဝေးနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့ စဈကောငျစီကို လကျနကျမရောငျးဖို့နဲ့ ပွညျသူ့ဆန်ဒကိုလေးစားဖို့ ကုလသမဂ်ဂအထှထှေညေီလာခံက ဇှနျလ (၁၈) ရကျနေ့က ဆုံးဖွတျထားတာဟ အောငျမွငျမှုတခု ဖွဈပါတယျ။
အထှထှေညေီလာခံ ဆုံးဖွတျခကြျကို စငျ်ကာပူ၊ မလေးရှား၊ အငျဒိုနီးရှား၊ ဖိလဈပိုငျနဲ့ ဗိယကျနမျတို့က ထောကျခံပွီး၊ ထိုငျး၊ လာအို၊ ကမ်ဘောဒီယားနဲ့ ဘရူးနိုငျးတို့က ကွားနတောဟာ အာဆီယံအသငျးရဲ့ အခနျးကဏ်ဍကို အားနညျးစပေါတယျ။ တရုတျနဲ့ ရုရှားကလညျး ကွားနတောမို့ စဈကောငျစီကို ထောကျခံသူဟာ မငျးဆိုးမငျးညဈ ကွီးစိုးတဲ့ Belarus နိုငျငံ တနိုငျငံသာ ရှိပါတယျ။ စဈကောငျစီကို ကုလသမဂ်ဂဝငျနိုငျငံ အမြားစုက လကျမခံနိုငျသလို အထှထှေအေတှငျးရေးမှူးခြုပျကလညျး လကျမခံနိုငျကွောငျး အတိအလငျး ကွညောသှားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ စဈအငျအား မရှိတော့မှ စဈဝါဒီ ကဆြုံးတာကို ဂပြနျသမိုငျးက သကျသပွေနတောကိုလညျး သတိထားသင့ျကွောငျး တငျပွလိုကျရပါတယျ။
