အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ သမ္မတ ဒေါ်နယ်လ်ဒ် ထရမ့်ပ်ရဲ့ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုပါတဲ့ ပြောစကားတွေနဲ့အတူ လူမျိုး အသီးသီးအလိုက် နိုင်ငံရေးမှာပါ မတူကွဲပြားတာကနေ အမေရိကန်နိုင်ငံသား ဖြစ်တယ်ဆိုတာက ဘာအဓိပ္ပါယ်လဲဆိုတဲ့အပေါ် ငြင်းခုန် ဆွေးနွေးတာတွေ ပြန်ဖြစ်လာပါတယ်။
ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူအားလုံးဟာ ယဉ်ကျေးမှုမျိုးစုံ စုစည်းရာနိုင်ငံမှာ အပြည့်အဝ ပေါင်းစပ်ဝင်နိုင်မယ်ဆိုတဲ့ အမေရိကန်အိပ်မက်ရဲ့ သတ်မှတ်ယူဆချက်ဟာလည်း ဒီကနေ့ခေတ်မှာတော့ သစ္စာခံမှု၊ တရားဝင်မှုနဲ့ လူမျိုးရေး ဆိုတဲ့မေးခွန်းတွေကြောင့် ရှုပ်ထွေးလာနေပါတယ်။
Brian Padden ရဲ့သတင်းလွှာကို ကိုကျော်ကျော်သိန်းက ပြောပြပါ မယ်။
အမေရိကန်က မွတ်ဆလင်တွေ၊ လက်တင်အမေရိကနွယ်ဖွားတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ သမ္မတထရမ့်ပ်ရဲ့ ပြောစကားတွေ၊ လူဝင်မှုဆိုင်ရာ တင်းကျပ်တဲ့မူဝါဒတွေဟာ နိုင်ငံရေးအမြတ်ထွက်ဖို့ လူမျိုးစုတစုလုံးကို အမေရိကန်မဆန်ဘူးဆိုပြီး ပြစ်တင်ရှုတ်ချ တာဖြစ်တယ်လို့ သမ္မတကိုဝေဖန်သူတွေက ပြောပါတယ်။ ဒီထဲမှာ Brookings အင်စတီကျူက Andre Perry လည်း တဦးအပါအဝင်ပါ။
“အဆုံးတနေ့မှာတော့ အာဏာရဖို့ နည်းလမ်းတခုအဖြစ်၊ လူတချို့ အခွင့်ထူးခံစားရပြီး တခြားလူတွေအတွက် ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးဖြစ်စေဖို့ အကြောင်းရင်းခံတွေအဖြစ် လူမျိုးရေးကို အသုံးချနေကြတာပါ။”
အင်္ဂလိပ်စာတတ်အောင်မသင်တဲ့ အထောက်အထားမဲ့ ရွှေ့ပြောင်းဝင်သူတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ စိုးရိမ်ချက်တွေကို ပြောတာ၊ မင်နီဆိုးတားက ဆိုမာလီနွယ်ဖွား အမေရိကန်နိုင်ငံသားတွေထဲ ဆိုမာလီအခြေစိုက် အစ္စလာမ်လက်နက်ကိုင် al-Shabab အဖွဲ့ထဲ ဝင်သွားသူတွေ ရှိလာပြီးတဲ့နောက် မွတ်ဆလင်-အမေရိကန် အသိုင်းအဝိုင်းက တချို့လူတွေရဲ့ သစ္စာခံမှုအပေါ် မေးခွန်းထုတ်တာတွေဟာ ကျိုးကြောင်းဆီလျော်တယ်လို့ American Enterprise Institute က Michael Barone လို သမ္မတကို ထောက်ခံသူတွေကပြောပါတယ်။
“တရားမဝင်ရွှေ့ပြောင်းသူတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ လူတွေမှာ စိုးရိမ်စိတ်ရှိ တယ်လို့ ကျနော်ယူဆပြီး ဒါက နားလည်လို့ရပါတယ်။ အားလုံးပေါင်းစည်းစေတဲ့ ကျနော်တို့ရဲ့ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှုတွေဟာ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်တရာကလို အလုပ်မဖြစ်တော့တဲ့ အပေါ်မှာလည်း လူတွေမှာ စိုးရိမ်မှုရှိပါတယ်။”
အထောက်အထားမဲ့ မက္ကဆီကန် ရွှေ့ပြောင်းဝင်သူတွေကို ရာဇဝတ်သားတွေ၊ မုဒိမ်းကောင်တွေလို ရည်ညွှန်းပြောဆိုတာ၊ ရဲတွေ ရက်ရက်စက်စက်လုပ်တာကို ကန့်ကွက်တဲ့အနေနဲ့ နိုင်ငံတော်သီချင်း သီဆိုချိန်အတွင်း ဒူးထောက်ကြတဲ့ အာဖရိကန်-အမေရိကန် ဘောလုံးအားကစားသမားတွေကို ပြစ်တင်ရှုတ်ချတာလို သမ္မတရဲ့ပြောဆိုချက်တွေဟာ လူမျိုးရေးတင်းမာမှုတွေ ဖြစ်စေတယ်လို့ ဝေဖန်သူတွေကပြောပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ပါလက်စတိုင်းနယ်မြေကို သိမ်းပိုက်ထားတဲ့အတွက် အမေရိကန်မဟာမိတ် အစ္စရေးလ်ကို သပိတ်မှောက်တဲ့လှုပ်ရှားမှုကို ထောက်ခံတဲ့ အမေရိကန် မွတ်ဆလင် အမျိုးသမီး လွှတ်တော်အမတ်နှစ်ဦးဟာ သစ္စာမရှိဘူးဆိုပြီး တိုင်းပြည်အပေါ် သစ္စာရှိမှုနဲ့ သူ့မူဝါဒတွေအပေါ် ထောက်ခံမှုကြား ရောပစ်တာကိုလည်း ထောက်ပြကြပါတယ်။ ဒါနဲ့ ပတ်သက်လို့ Brookings အင်စတီကျူက Andre Perry က အခုလိုပြောပါတယ်။
“သမ္မတကိုထောက်ခံမှ မျိုးချစ်ဖြစ်တာမဟုတ်သလို အမေရိကန်ဖြစ်ဖို့လည်း သမ္မတကို ထောက်ခံစရာ မလိုပါဘူး။ ဒါက ဘာမှကို မသက်ဆိုင်တဲ့ ကိစ္စတွေပါ။”
သမ္မတဟာ ဝေဖန်သူတွေနဲ့ နိုင်ငံရေးအတိုက်အခံတွေကို ပြန်ထိုးနှက်ဖို့ တည့်တိုးပြောဆိုတာသာ ဖြစ်တယ်လို့ဆိုပြီး သမ္မတဟာ လူမျိုးရေးခွဲခြားတယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေအပေါ် American Enterprise Institute က Michael Barone လို သမ္မတ ကိုထောက်ခံသူတွေက ပြန်ချေပပါတယ်။
“သမ္မတထရမ့်ဟာ တန်းတူ ပုတ်ခတ်ပြောဆိုတတ်သူလို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။ သူ့ကို ဒေါသထွက်အောင် ပြောတဲ့၊ ဝေဖန်တဲ့ ဘယ်သူမဆို လူမျိုး၊ ဘာသာ၊ အသားအရောင်၊ တိုင်းရင်းသား ဘာမှမခွဲဘဲ ပုတ်ခတ်ပြောဆိုခံရမှာပါပဲ။”
အမေရိကန်မှာ လူမျိုးစုနဲ့ လူမျိုးရေး ကွဲပြားမှုဟာ ထရမ့်ပ် သမ္မတမဖြစ်ခင် ဟိုးအရင်ကတည်းက ရှိခဲ့တာဖြစ်ပေမယ့် သူ့ သမ္မတ သက်တမ်းအတွင်း ပိုပြီး ပြန်ထင်ရှားလာတာပါ။ အခုကာလမှာ အမေရိကန်ဟာ ပိုပြီးကွဲပြားလာ၊ ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာနဲ့ နိုင်ငံရေးပုံစံ က ပိုပြီးကျယ်ပြန့်လာနေပါတယ်။
(ယူနီကုဒ်)
အမရေိကနျနိုငျငံရေးနှင့ျ လူမြိုးရေးပွူနာ
အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ သမ်မတ ဒေါျနယျလျဒျ ထရမ့ျပျရဲ့ လူမြိုးရေးခှဲခွားမှုပါတဲ့ ပွောစကားတှနေဲ့အတူ လူမြိုး အသီးသီးအလိုကျ နိုငျငံရေးမှာပါ မတူကှဲပွားတာကနေ အမရေိကနျနိုငျငံသား ဖွဈတယျဆိုတာက ဘာအဓိပ်ပါယျလဲဆိုတဲ့အပေါျ ငွငျးခုနျ ဆှေးနှေးတာတှေ ပွနျဖွဈလာပါတယျ။ ရှှေ့ပွောငျးနထေိုငျသူအားလုံးဟာ ယဉျကြေးမှုမြိုးစုံ စုစညျးရာနိုငျငံမှာ အပွည့ျအဝ ပေါငျးစပျဝငျနိုငျမယျဆိုတဲ့ အမရေိကနျအိပျမကျရဲ့ သတျမှတျယူဆခကြျဟာလညျး ဒီကနေ့ခတျေမှာတော့ သစ်စာခံမှု၊ တရားဝငျမှုနဲ့ လူမြိုးရေး ဆိုတဲ့မေးခှနျးတှကွေောင့ျ ရှုပျထှေးလာနပေါတယျ။ Brian Padden ရဲ့သတငျးလှှာကို ကိုကြောျကြောျသိနျးက ပွောပွပါ မယျ။
အမရေိကနျက မှတျဆလငျတှေ၊ လကျတငျအမရေိကနှယျဖှားတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ သမ်မတထရမ့ျပျရဲ့ ပွောစကားတှေ၊ လူဝငျမှုဆိုငျရာ တငျးကပြျတဲ့မူဝါဒတှဟော နိုငျငံရေးအမွတျထှကျဖို့ လူမြိုးစုတစုလုံးကို အမရေိကနျမဆနျဘူးဆိုပွီး ပွဈတငျရှုတျခြ တာဖွဈတယျလို့ သမ်မတကိုဝဖေနျသူတှကေ ပွောပါတယျ။
ဒီထဲမှာ Brookings အငျစတီကြူက Andre Perry လညျး တဦးအပါအဝငျပါ။
“အဆုံးတနေ့မှာတော့ အာဏာရဖို့ နညျးလမျးတခုအဖွဈ၊ လူတခြို့ အခှင့ျထူးခံစားရပွီး တခွားလူတှအေတှကျ ဝနျထုပျဝနျပိုးဖွဈစဖေို့ အကွောငျးရငျးခံတှအေဖွဈ လူမြိုးရေးကို အသုံးခနြကွေတာပါ။”
အငျ်ဂလိပျစာတတျအောငျမသငျတဲ့ အထောကျအထားမဲ့ ရှှေ့ပွောငျးဝငျသူတှနေဲ့ပတျသကျတဲ့ စိုးရိမျခကြျတှကေို ပွောတာ၊ မငျနီဆိုးတားက ဆိုမာလီနှယျဖှား အမရေိကနျနိုငျငံသားတှထေဲ ဆိုမာလီအခွစေိုကျ အစ်စလာမျလကျနကျကိုငျ al-Shabab အဖှဲ့ထဲ ဝငျသှားသူတှရှေိလာပွီးတဲ့နောကျ မှတျဆလငျ-အမရေိကနျ အသိုငျးအဝိုငျးက တခြို့လူတှရေဲ့ သစ်စာခံမှုအပေါျ မေးခှနျးထုတျတာတှဟော ကြိုးကွောငျးဆီလြောျတယျလို့ American Enterprise Institute က Michael Barone လို သမ်မတကို ထောကျခံသူတှကေပွောပါတယျ။
“တရားမဝငျရှှေ့ပွောငျးသူတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ လူတှမှော စိုးရိမျစိတျရှိ တယျလို့ ကနြောျယူဆပွီး ဒါက နားလညျလို့ရပါတယျ။ အားလုံးပေါငျးစညျးစတေဲ့ ကနြောျတို့ရဲ့ ဖှဲ့စညျးတညျဆောကျမှုတှဟော လှနျခဲ့တဲ့နှဈတရာကလို အလုပျမဖွဈတော့တဲ့အပေါျမှာလညျး လူတှမှော စိုးရိမျမှုရှိပါတယျ။”
အထောကျအထားမဲ့ မက်ကဆီကနျ ရှှေ့ပွောငျးဝငျသူတှကေို ရာဇဝတျသားတှေ၊ မုဒိနျးကောငျတှလေို ရညျညှှနျးပွောဆိုတာ၊ ရဲတှေ ရကျရကျစကျစကျလုပျတာကို ကန့ျကှကျတဲ့အနနေဲ့ နိုငျငံတောျသီခငြျး သီဆိုခြိနျအတှငျး ဒူးထောကျကွတဲ့ အာဖရိကနျ-အမရေိကနျ ဘောလုံးအားကစားသမားတှကေို ပွဈတငျရှုတျခတြာလို သမ်မတရဲ့ပွောဆိုခကြျတှဟော လူမြိုးရေးတငျးမာမှုတှေ ဖွဈစတေယျလို့ ဝဖေနျသူတှကေပွောပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ ပါလကျစတိုငျးနယျမွကေို သိမျးပိုကျထားတဲ့အတှကျ အမရေိကနျမဟာမိတျ အစ်စရေးလျကို သပိတျမှောကျတဲ့လှုပျရှားမှုကို ထောကျခံတဲ့ အမရေိကနျ မှတျဆလငျ အမြိုးသမီး လှှတျတောျအမတျနှဈဦးဟာ သစ်စာမရှိဘူးဆိုပွီး တိုငျးပွညျအပေါျ သစ်စာရှိမှုနဲ့ သူ့မူဝါဒတှအေပေါျ ထောကျခံမှုကွား ရောပဈတာကိုလညျး ထောကျပွကွပါတယျ။
ဒါနဲ့ပတျသကျလို့ Brookings အငျစတီကြူက Andre Perry က အခုလိုပွောပါတယျ။
“သမ်မတကိုထောကျခံမှ မြိုးခစြျဖွဈတာမဟုတျသလို အမရေိကနျဖွဈဖို့လညျး သမ်မတကို ထောကျခံစရာ မလိုပါဘူး။ ဒါက ဘာမှကို မသကျဆိုငျတဲ့ ကိစ်စတှပေါ။”
သမ်မတဟာ ဝဖေနျသူတှနေဲ့ နိုငျငံရေးအတိုကျအခံတှကေို ပွနျထိုးနှကျဖို့ တည့ျတိုးပွောဆိုတာသာ ဖွဈတယျလို့ဆိုပွီး သမ်မတဟာ လူမြိုးရေးခှဲခွားတယျဆိုတဲ့ စှပျစှဲခကြျတှအေပေါျ American Enterprise Institute က Michael Barone လို သမ်မတ ကိုထောကျခံသူတှကေ ပွနျခြပေပါတယျ။
“သမ်မတထရမ့ျဟာ တနျးတူ ပုတျခတျပွောဆိုတတျသူလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။ သူ့ကို ဒေါသထှကျအောငျ ပွောတဲ့၊ ဝဖေနျတဲ့ ဘယျသူမဆို လူမြိုး၊ ဘာသာ၊ အသားအရောငျ၊ တိုငျးရငျးသား ဘာမှမခှဲဘဲ ပုတျခတျပွောဆိုခံရမှာပါပဲ။”
အမရေိကနျမှာ လူမြိုးစုနဲ့ လူမြိုးရေး ကှဲပွားမှုဟာ ထရမ့ျပျ သမ်မတမဖွဈခငျ ဟိုးအရငျကတညျးက ရှိခဲ့တာဖွဈပမေယ့ျ သူ့ သမ်မတ သကျတမျးအတှငျး ပိုပွီး ပွနျထငျရှားလာတာပါ။ အခုကာလမှာ အမရေိကနျဟာ ပိုပွီးကှဲပွားလာ၊ ကိုယျပိုငျလက်ခဏာနဲ့ နိုငျငံရေးပုံစံ က ပိုပွီးကယြျပွန့ျလာနပေါတယျ။
