(Zawgyi / Unicode)
နိုင်ငံတဝန်း ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုနှုန်း မြန်ဆန်လာတဲ့အတွက် အရေးပေါ်အခြေအနေ ကြေညာထားတဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ပြည်နယ်အများစုမှာ ရောဂါခုခံကာကွယ်ရေး ကျောင်းတွေ၊ ရုံးတွေ၊ ကုမ္ပဏီတွေ၊ စားသောက်ဆိုင်တွေကို အနည်းဆုံး နှစ်ပတ်ကနေ တလအထိ အာဏာပိုင်တွေက ပိတ်လိုက်ပါပြီ။
အခုလို ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုကြောင့် လူတွေစည်ကားနေတဲ့ မြို့ကြီးတွေမှာ လူသူမရှိလောက်အောင် တိတ်ဆိတ်သွားတဲ့ အခြေအနေ၊ နေ့စဉ်လှုပ်ရှားမှုတွေကနေ ရုတ်တရက် ဘယ်လိုအပြောင်းအလဲတွေ ရင်ဆိုင်နေရသလဲ စတဲ့ အမေရိကန်ရောက် မြန်မာနွယ်ဖွားတချို့ရဲ့ အတွေ့အကြုံတွေကို မအင်ကြင်းနိုင်က စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
မနေ့ တနင်္ဂနွေနေ့ထိ လူပေါင်း ၆၀ ကျော် သေဆုံးပြီး ၃၀၀၀ ကျော်ထိ ကူးစက်လာတဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတဝန်းမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်ခံရတဲ့ ပြည်နယ်ပေါင်း ၄၉ ခုထိ ရှိနေပါတယ်။ နေ့စဉ် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားတွေ သန်းနဲ့ချီ လည်ပတ်တဲ့ နယူးယောက်မြို့မှာဆိုရင် နေ့ချင်းညချင်း တိတ်ဆိတ်ခြောက်ကပ်သွားတဲ့ အခြေအနေကို Manhattan မှာ အလုပ်လုပ်နေတဲ့ ကိုဇော်လတ်က ဗွီအိုအေကို အခုလိုပြောပြပါတယ်။
“နယူးယောက်မြို့က တချိန်လုံး အမြဲတမ်း စည်နေတဲ့မြို့လေ။ ဆိုင်တွေရော အမြဲတမ်း ပြည့်နေတာ၊ Traffic ရော အမြဲတမ်း ဖြစ်နေတာ။ အခုချိန်မှာကြတော့ လူတွေက ဘယ်သူမှလည်း မထွက်ကြတော့ဘူး။ စားသောက်ဆိုင်တွေ အကုန်ပိတ်၊ Gym တွေ အကုန်ပိတ်၊ Day Spa တို့၊ အကုန်လုံး ရှိသမျှ တော်တော်များများလူတွေက ဘယ်မှကို မထွက်ကြဘူး။ လမ်းတွေက တချိန်လုံး Traffic ဖြစ်နေရာက အခုဆို လမ်းပေါ်မှာ ရှင်းနေတာပဲ။ ခါတိုင်း ကားအစီး ၁၀၀ လောက်ရှိရာက အခု ၁၀ စီးလောက်ပဲရှိတယ်။ ခါတိုင်း တရုတ်တန်း Canal Street တို့ နယူးယောက်မြို့က တကယ့်စည်တဲ့ နေရာမျိုးမှာ လုံးဝလူမရှိဘူး။ နေ့စဉ် လူ ထောင်နဲ့ချီပြီး သွားနေတဲ့နေရာက လုံးဝရှင်းထွက်သွားတယ်။ လေးငါးယောက်လောက်ပဲရှိတဲ့ အနေအထားမျိုး ဖြစ်သွားတယ် အခုက။”
ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှု တိုက်ဖျက်နိုင်ဖို့အတွက်လည်း နယူးယောက်မြို့မှာ စားသောက်ဆိုင်တွေနဲ့ အလုပ်ရုံတွေကို အနည်းဆုံး နှစ်ပတ်ကနေ တလအထိ ပိတ်ဖို့ ကြေညာထားတယ်လို့လည်း ကိုဇော်လတ်က ဆိုပါတယ်။
“ရောဂါရှိရှိ မရှိရှိ ကိုယ့်အတွက် Safety ဆိုပြီးတော့ တလလောက်ပိတ်ဖို့ အကုန်လုံးက လုပ်ထားကြတယ်။ မနားရဘူးဆိုရင်တောင် အနည်းဆုံး နှစ်ပတ်နားရမယ်ပေါ့။”
ဗာဂျီးနီးယားပြည်နယ်မှာတော့ မူလတန်းကစပြီး တက္ကသိုလ်ထိ ကျောင်းတွေအားလုံးကို ဧပြီလဆန်းအထိ ပိတ်လိုက်ကြောင်း ကလေးငါးယောက် ဖခင်ဖြစ်သူ ကိုငယ်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ဖြစ်တဲ့အခါကြတော့ အခု ကျောင်းတွေ အကုန်ပိတ်တယ်။ ကျောင်းတွေကို အခု Fairfax County ကနေပြီးတော့ ဧပြီလ ၁၀ ရက်နေ့အထိ ပိတ်တယ်လို့ ကြေညာထားတယ်။ ထပ်ပြီးတော့လည်း ပိတ်ဖို့ အစီအစဉ်ရှိတော့ ထပ်ကြေညာမယ်လို့ ပြောတယ်။ ကျနော် အခု အလုပ်လုပ်နေတဲ့ George Washington University ဆိုလည်း နောက်လ ၅ ရက်နေ့အထိ တရားဝင်ပိတ်တယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီ ၅ ရက်နေ့ ပြီးရင် အွန်လိုင်းကနေ ကျောင်းတွေကို သင်ကြားမယ်လို့ ပြောတယ်။ ကလေးတွေကို ကျောင်းပေးမတက်ဘဲနဲ့။”
ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကူးစက်မှုကြောင့် ကိုယ်ပိုင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ ထိခိုက်လာတယ်လို့ ကိုငယ်က ပြောပါတယ်။
“အခု အလုပ်တွေက ပိတ်ထားရတယ်။ တချို့အလုပ်တွေဆိုရင် လုံးဝ အလုပ်ကို မလာဖို့ ပြောတယ်။ အဲတော့ စီးပွားရေးကတော့ အတိုင်းအတာ တခုအထိ ထိခိုက်နစ်နာမှုတော့ အများကြီးရှိတာပေါ့။ ကျနော်တို့လည်း အလုပ်မရှိတဲ့အတွက် ကျန်တဲ့ အလုပ်သမားတွေကိုလည်း အလုပ်မပေးနိုင်ဘူး။ မပေးနိုင်တော့ သူတို့လည်း ဝင်ငွေမရတဲ့အခါကြတော့ သူတို့ နေထိုင် စားသောက်စရိတ်တွေအတွက် အခက်အခဲတွေ အများကြီးဖြစ်ရတယ်။ အားလုံးကတော့ စိုးရိမ်ကြောင့်ကြမှုက အတိုင်းအတာတခုအထိ ရှိနေကြတာပဲ။”
ကျောင်းသားဦးရေ ခြောက်သိန်းကျော်ရှိနေတဲ့ အမေရိကန်က ပြည်နယ်အကြီးဆုံးတခုဖြစ်တဲ့ ကာလီဖိုးနီးယားမှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှု ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေပုံတွေကို လော့စ်အိန်ဂျယ်လိစ်မြို့က မန္တလေး ဂေဇက်သတင်းစာ အယ်ဒီတာ ဦးမောင်မောင်ကြည်က အခုလိုပြောပြပါတယ်။
“နောက်ဆုံးအခြေအနေက ကျောင်းသားတွေကို ကျောင်းပိတ်လိုက်ပြီ။ မတ်လ ၂၉ ရက်နေ့အထိ ယာယီ ၂ ပတ် ပိတ်လိုက်ပြီ။ ဒါ အထက်တန်းကျောင်း အပါအဝင် အားလုံးပေါ့။ ကျောင်းသား ၆ သိန်းကျော်ရှိတယ်။ ကျောင်းပေါင်း ၉၀၀ ကျော်က ပါတယ်ဆိုတော့ ကျောင်းတော့ပိတ်လိုက်ပြီ။ ကောလိပ် တက္ကသိုလ်ကတော့ သူ့ ဆိုင်ရာဆိုင်ရာ ကြေညာပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အတိအကျ မထွက်သေးပေမယ့်လည်း ၂ ပတ်တော့ သေချာတယ်၊ ပိတ်လိုက်ပါပြီ။ ဆေးရုံ ဆေးပေးခန်းတွေကတော့ လူတွေကို ကန့်သတ်ထားပါတယ်။ မဆိုင်တဲ့လူ မလာရဘူး။ လူနာနဲ့ လူနာနဲ့ပတ်သက်တဲ့လူပဲ ဝင်ရမယ်။ အဓိကတော့ Disneyland ထဲက Universal ကို ပိတ်လိုက်ပါတယ်။ အဲတော့ လူတွေက ပျော်ပွဲရွှင်ပွဲ သွားနိုင်မယ့်လူ နည်းသွားတယ်။ Tourist တွေလည်း နည်းသွားတယ်။ အားလုံးက ဘယ်မှမသွားဘဲ ကိုယ့်နေရာ ကိုယ့်အိမ်မှာပဲ ကိုယ်တည်းတဲ့နေရာမှာပဲ အားလုံး ငြိမ်ငြိမ်လေး နေနေရတဲ့ အခြေအနေ ရောက်နေပါပြီ။”
အမေရိကန်လွှတ်တော်မှာတော့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကို ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အရေးပေါ်အခြေအနေမှာ လစာနဲ့ ခွင့်ပေးဖို့၊ ဝင်ငွေနည်းသူတွေအနေနဲ့ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို အခမဲ့ စစ်ဆေးနိုင်ဖို့ စတဲ့ ဥပဒေပြဋ္ဌာန်းချက်တွေကို လာမယ့်သီတင်းပတ်အတွင်း ပြဋ္ဌာန်းနိုင်ဖို့ ကြိုးပမ်းနေကြပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ သီတင်းပတ်ကပဲ ၁၉ ဦးသေပြီး ၅၀၀ နီးပါး ကူးစက်ခဲ့ရာကနေ တပတ်အတွင်း မနေ့က လူ ၆၀ နီးပါးထိ သေဆုံးခဲ့ပြီး သုံးထောင်ကျော်လောက်ထိ ကူးစက်ခံရတဲ့ အခြေအနေထိ တိုးမြင့်လာခဲ့တာပါ။ ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်မှုဟာ နောက်ထပ် နှစ်လလောက်တော့ ဆက်ပြီး ဆိုးနိုင်တယ်လို့ အလာဂျီနဲ့ ကူးစက်ရောဂါဆိုင်ရာ အမေရိကန် အင်စတီကျုရဲ့ ဒါရိုက်တာ ဒေါက်တာ Anthony Fauci က သတိပေးထားပါတယ်။
-------------------------------
(Unicode)
အမရေိကနျပွညျထောငျစု ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ပွူနာဂယကျ
နိုငျငံတဝနျး ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျမှုနှုနျး မွနျဆနျလာတဲ့အတှကျ အရေးပေါျအခွအေနေ ကွညောထားတဲ့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုက ပွညျနယျအမြားစုမှာ ရောဂါခုခံကာကှယျရေး ကြောငျးတှေ၊ ရုံးတှေ၊ ကုမ်ပဏီတှေ၊ စားသောကျဆိုငျတှကေို အနညျးဆုံး နှဈပတျကနေ တလအထိ အာဏာပိုငျတှကေ ပိတျလိုကျပါပွီ။
အခုလို ဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှုကွောင့ျ လူတှစေညျကားနတေဲ့ မွို့ကွီးတှမှော လူသူမရှိလောကျအောငျ တိတျဆိတျသှားတဲ့ အခွအေနေ၊ နေ့စဉျလှုပျရှားမှုတှကေနေ ရုတျတရကျ ဘယျလိုအပွောငျးအလဲတှေ ရငျဆိုငျနရေသလဲ စတဲ့ အမရေိကနျရောကျ မွနျမာနှယျဖှားတခြို့ရဲ့ အတှေ့အကွုံတှကေို မအငျကွငျးနိုငျက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
မနေ့ တနငျ်ဂနှနေေ့ထိ လူပေါငျး ၆၀ ကြောျ သဆေုံးပွီး ၃၀၀၀ ကြောျထိ ကူးစကျလာတဲ့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုတဝနျးမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျခံရတဲ့ ပွညျနယျပေါငျး ၄၉ ခုထိ ရှိနပေါတယျ။ နေ့စဉျ ကမ်ဘာလှည့ျခရီးသှားတှေ သနျးနဲ့ခြီ လညျပတျတဲ့ နယူးယောကျမွို့မှာဆိုရငျ နေ့ခငြျးညခငြျး တိတျဆိတျခွောကျကပျသှားတဲ့ အခွအေနကေို Manhattan မှာ အလုပျလုပျနတေဲ့ ကိုဇောျလတျက ဗှီအိုအကေို အခုလိုပွောပွပါတယျ။
“နယူးယောကျမွို့က တခြိနျလုံး အမွဲတမျး စညျနတေဲ့မွို့လေ။ ဆိုငျတှရေော အမွဲတမျး ပွည့ျနတော၊ Traffic ရော အမွဲတမျး ဖွဈနတော။ အခုခြိနျမှာကွတော့ လူတှကေ ဘယျသူမှလညျး မထှကျကွတော့ဘူး။ စားသောကျဆိုငျတှေ အကုနျပိတျ၊ Gym တှေ အကုနျပိတျ၊ Day Spa တို့၊ အကုနျလုံး ရှိသမြှ တောျတောျမြားမြားလူတှကေ ဘယျမှကို မထှကျကွဘူး။ လမျးတှကေ တခြိနျလုံး Traffic ဖွဈနရောက အခုဆို လမျးပေါျမှာ ရှငျးနတောပဲ။ ခါတိုငျး ကားအစီး ၁၀၀ လောကျရှိရာက အခု ၁၀ စီးလောကျပဲရှိတယျ။ ခါတိုငျး တရုတျတနျး Canal Street တို့ နယူးယောကျမွို့က တကယ့ျစညျတဲ့ နရောမြိုးမှာ လုံးဝလူမရှိဘူး။ နေ့စဉျ လူ ထောငျနဲ့ခြီပွီး သှားနတေဲ့နရောက လုံးဝရှငျးထှကျသှားတယျ။ လေးငါးယောကျလောကျပဲရှိတဲ့ အနအေထားမြိုး ဖွဈသှားတယျ အခုက။”
ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျမှု တိုကျဖကြျနိုငျဖို့အတှကျလညျး နယူးယောကျမွို့မှာ စားသောကျဆိုငျတှနေဲ့ အလုပျရုံတှကေို အနညျးဆုံး နှဈပတျကနေ တလအထိ ပိတျဖို့ ကွညောထားတယျလို့လညျး ကိုဇောျလတျက ဆိုပါတယျ။
“ရောဂါရှိရှိ မရှိရှိ ကိုယ့ျအတှကျ Safety ဆိုပွီးတော့ တလလောကျပိတျဖို့ အကုနျလုံးက လုပျထားကွတယျ။ မနားရဘူးဆိုရငျတောငျ အနညျးဆုံး နှဈပတျနားရမယျပေါ့။”
ဗာဂြီးနီးယားပွညျနယျမှာတော့ မူလတနျးကစပွီး တက်ကသိုလျထိ ကြောငျးတှအေားလုံးကို ဧပွီလဆနျးအထိ ပိတျလိုကျကွောငျး ကလေးငါးယောကျ ဖခငျဖွဈသူ ကိုငယျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ဖွဈတဲ့အခါကွတော့ အခု ကြောငျးတှေ အကုနျပိတျတယျ။ ကြောငျးတှကေို အခုFairfax County ကနပွေီးတော့ ဧပွီလ ၁၀ ရကျနေ့အထိ ပိတျတယျလို့ ကွညောထားတယျ။ ထပျပွီးတော့လညျး ပိတျဖို့ အစီအစဉျရှိတော့ ထပျကွညောမယျလို့ ပွောတယျ။ ကနြောျ အခု အလုပျလုပျနတေဲ့ George Washington University ဆိုလညျး နောကျလ ၅ ရကျနေ့အထိ တရားဝငျပိတျတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အဲဒီ ၅ ရကျနေ့ ပွီးရငျ အှနျလိုငျးကနေ ကြောငျးတှကေို သငျကွားမယျလို့ ပွောတယျ။ ကလေးတှကေို ကြောငျးပေးမတကျဘဲနဲ့။”
ဗိုငျးရပျဈပိုးကူးစကျမှုကွောင့ျ ကိုယျပိုငျစီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ ထိခိုကျလာတယျလို့ ကိုငယျက ပွောပါတယျ။
“အခု အလုပျတှကေ ပိတျထားရတယျ။ တခြို့အလုပျတှဆေိုရငျ လုံးဝ အလုပျကို မလာဖို့ ပွောတယျ။ အဲတော့ စီးပှားရေးကတော့ အတိုငျးအတာ တခုအထိ ထိခိုကျနဈနာမှုတော့ အမြားကွီးရှိတာပေါ့။ ကနြောျတို့လညျး အလုပျမရှိတဲ့အတှကျ ကနြျတဲ့ အလုပျသမားတှကေိုလညျး အလုပျမပေးနိုငျဘူး။ မပေးနိုငျတော့ သူတို့လညျး ဝငျငှမေရတဲ့အခါကွတော့ သူတို့ နထေိုငျ စားသောကျစရိတျတှအေတှကျ အခကျအခဲတှေ အမြားကွီးဖွဈရတယျ။ အားလုံးကတော့ စိုးရိမျကွောင့ျကွမှုက အတိုငျးအတာတခုအထိ ရှိနကွေတာပဲ။”
ကြောငျးသားဦးရေ ခွောကျသိနျးကြောျရှိနတေဲ့ အမရေိကနျက ပွညျနယျအကွီးဆုံးတခုဖွဈတဲ့ ကာလီဖိုးနီးယားမှာ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှု ထိနျးခြုပျနိုငျဖို့ ကွိုးပမျးနပေုံတှကေို လော့ဈအိနျဂယြျလိဈမွို့က မန်တလေး ဂဇေကျသတငျးစာ အယျဒီတာ ဦးမောငျမောငျကွညျက အခုလိုပွောပွပါတယျ။
“နောကျဆုံးအခွအေနကေ ကြောငျးသားတှကေို ကြောငျးပိတျလိုကျပွီ။ မတျလ ၂၉ ရကျနေ့အထိ ယာယီ ၂ ပတျ ပိတျလိုကျပွီ။ ဒါ အထကျတနျးကြောငျး အပါအဝငျ အားလုံးပေါ့။ ကြောငျးသား ၆ သိနျးကြောျရှိတယျ။ ကြောငျးပေါငျး ၉၀၀ ကြောျက ပါတယျဆိုတော့ ကြောငျးတော့ပိတျလိုကျပွီ။ ကောလိပျ တက်ကသိုလျကတော့ သူ့ ဆိုငျရာဆိုငျရာ ကွညောပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အတိအကြ မထှကျသေးပမေယ့ျလညျး ၂ ပတျတော့ သခြောတယျ၊ ပိတျလိုကျပါပွီ။ ဆေးရုံ ဆေးပေးခနျးတှကေတော့ လူတှကေို ကန့ျသတျထားပါတယျ။ မဆိုငျတဲ့လူ မလာရဘူး။ လူနာနဲ့ လူနာနဲ့ပတျသကျတဲ့လူပဲ ဝငျရမယျ။ အဓိကတော့ Disneyland ထဲက Universal ကို ပိတျလိုကျပါတယျ။ အဲတော့ လူတှကေ ပြောျပှဲရှှငျပှဲ သှားနိုငျမယ့ျလူ နညျးသှားတယျ။ Tourist တှလေညျး နညျးသှားတယျ။ အားလုံးက ဘယျမှမသှားဘဲ ကိုယ့ျနရော ကိုယ့ျအိမျမှာပဲ ကိုယျတညျးတဲ့နရောမှာပဲ အားလုံး ငွိမျငွိမျလေး နနေရေတဲ့ အခွအေနေ ရောကျနပေါပွီ။”
အမရေိကနျလှှတျတောျမှာတော့ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျမှုကို ရငျဆိုငျနရေတဲ့ အရေးပေါျအခွအေနမှော လစာနဲ့ ခှင့ျပေးဖို့၊ ဝငျငှနေညျးသူတှအေနနေဲ့ ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈကို အခမဲ့ စဈဆေးနိုငျဖို့ စတဲ့ ဥပဒပွေဋ်ဌာနျးခကြျတှကေို လာမယ့ျသီတငျးပတျအတှငျး ပွဋ်ဌာနျးနိုငျဖို့ ကွိုးပမျးနကွေပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ သီတငျးပတျကပဲ ၁၉ ဦးသပွေီး ၅၀၀ နီးပါး ကူးစကျခဲ့ရာကနေ တပတျအတှငျး မနေ့က လူ ၆၀ နီးပါးထိ သဆေုံးခဲ့ပွီး သုံးထောငျကြောျလောကျထိ ကူးစကျခံရတဲ့ အခွအေနထေိ တိုးမွင့ျလာခဲ့တာပါ။ ဗိုငျးရပျဈကူးစကျမှုဟာ နောကျထပျ နှဈလလောကျတော့ ဆကျပွီး ဆိုးနိုငျတယျလို့ အလာဂြီနဲ့ ကူးစကျရောဂါဆိုငျရာ အမရေိကနျ အငျစတီကြုရဲ့ ဒါရိုကျတာ ဒေါကျတာ Anthony Fauci က သတိပေးထားပါတယျ။
