=== ZAWGYI ===
ဦးအောင်ခင်ရဲ့ မြန်မာ့အရေး သုံးသပ်ချက်
စစ်အာဏာ သိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း မြန်မာပြည် မြောက်ပိုင်းဒေသမှာ ရွှေတူးဖေါ်တဲ့လုပ်ငန်း များပြားလာတာကြောင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးရပုံကို ဦးအောင်ခင်က ရေးသားပြီး ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင်နဲ့အတူ တင်ပြထားပါတယ်။
ရွှေတူးဖေါ်မှုရဲ့ ဆိုးဝါးတဲ့အကျိုးဆက်
ကချင်ပြည်နယ်ဟာ သဘာဝ ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးနယ်မြေ များပြားတဲ့ဒေသ ဖြစ်ပါတယ်။ အင်းတော်ကြီးကန်နဲ့ ဟူးကောင်းချိုင့်ဝှမ်းဒေသကို ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့က တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များ ဘေးမဲ့တောအဖြစ် သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ရွှေတူးဖေါ်မှုကြောင့် ဘေးမဲ့တောတွေ၊ သဘာဝဥယာဉ်တွေ ပျက်စီးနေပါတယ်။ စစ်ကောင်စီတက်လာမှ စည်းကမ်းမဲ့ ထုတ်လုပ်မှု များပြားလာပါတယ်။ ဒီအကြောင်းကို ဒီနှစ် ပထမ(၆)လပိုင်းမှာ Emily Fishbein နဲ့အဖွဲ့က ဒေသခံတွေကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းပြီး၊ ဇွန်လ(၂၄)ရက်နေ့ထုတ် Frontier စာစောင်မှာ အစီရင်ခံစာ တင်ပြထားပါတယ်။
အခုဆိုရင် အင်းတော်ကြီးကန်၊ ဟူးကောင်းချိုင့်ဝှမ်းနဲ့ မြောက်ပိုင်းတောင်တန်းဒေသ တွေမှာပါ ရွှေတူးဖေါ်မှုတွေ လုပ်နေတဲ့အတွက် သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးမှု များလာပါတယ်။ မြေသားတန်ချိန်(၂၀)ကျော် တူးယူကော်ထုတ်ပြီး ပြဒါးနဲ့ Cyanide ဆိုင်ယာနိုက် ဓါတ်ကိုသုံးပြီး စစ်ယူတော့မှ ရွှေလက်စွပ်တကွင်းစာ ရနိုင်တာမို့ ရွှေတူးဖေါ်တဲ့နေရာမှာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် အကြီးအကျယ် ပျက်စီးရပါတယ်။ ဒါကြောင့် KIO ကချင်အဖွဲ့က သူထိန်းချုပ်တဲ့ နယ်မြေမှာ ရွှေရှာဖွေမှု ပိတ်ပင်ထားကြောင်း သိရပါတယ်။ NLD အစိုးရလက်ထက်ကတော့ (၄)ဧကစီရှိတဲ့ ရွှေလုပ်ကွက် (၂၀၀)ကျော် ခွင့်ပြုခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ကချင်ပြည်နယ် မိုးညင်းမြို့နယ်က အင်းတော်ကြီးကန် တိမ်ကောစပြုလာကြောင်းကို အောက်တိုဘာ(၇)ရက်နေ့ထုတ် Kachinwaves စာစောင်မှာ ဖေါ်ပြပါတယ်။ အင်းတော်ကြီးကန်ကို ၁၉၉၉ မှာ ဘေးမဲ့တောအဖြစ် သတ်မှတ်ပါတယ်။ ဇီဝအဝန်း နယ်မြေအဖြစ်လည်း ကုလသမဂ္ဂ UNESCO ယူနက်စကိုအဖွဲ့က သတ်မှတ်ပါတယ်။ အာဆီယံ အမွေအနှစ်အဖြစ်လည်း သတ်မှတ်ခံရတဲ့ နယ်မြေ ဖြစ်ပါတယ်။ အလျား(၁၄)မိုင် အနံ(၇)မိုင်ရှိပြီး မျိုးသုဉ်းမယ့်အန္တရာယ်ကို ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ငှက်မျိုးစိတ် (၁၀)မျိုး အပါအဝင် ဆောင်းခိုငှက် နှစ်သောင်းကျော် နှစ်စဉ်ခိုလှုံတဲ့နေရာ နေရာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အင်းတော်ကြီးကန်အနီးက မိုင်းနောင်၊ လုံးတုံနဲ့ မမုံကိုင် ကျေးရွာတွေမှာ စက်ယန္တယားနဲ့ မြေတူးစက်(၂၀၀)လောက် သုံးပြီး စည်းမဲ့ကမ်းမဲ့ ရွှေတူးဖေါ်နေတာကြောင့် ရွှေလုပ်ငန်းက စွန့်ပစ်လိုက်တဲ့ အညစ်အကြေးတွေ အင်းတော်ကြီးထဲ စီးဝင်လာတဲ့အတွက် အင်း ကောလာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ရွှေတူးဖေါ်မှုက ထွက်လာတဲ့ နွံတွေဟာ ချောင်းတွေကတဆင့် အင်းတော်ကြီးကန်ထဲ ရောက်သွားတာကြောင့် တနှစ်မှာ တမိုင်လောက် အင်းကောနေပုံ ရတယ်လို့ ဒေသခံတွေက ခန့်မှန်းပါတယ်။ အင်းတော်ကြီးကန် အနီးတဝိုက်မှာ နေထိုင်တဲ့ ဒေသခံတွေရဲ့ လယ်ယာမြေတွေလည်း ပျက်စီးလာပြီး ၊ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးကိုပါ ထိခိုက်လာတယ်စေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ရွှေလုပ်ငန်းက စွန့်ပစ်လိုက်တဲ့ နွံတွေ စီးဝင်လာတဲ့ လယ်ယာမြေရော လမ်းတွေပါ ပျက်စီးပြီး သောက်သုံးရေ ရှားပါးတဲ့ပြဿနာကို ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ ပြဒါးအဆိပ်သင့်တဲ့ ငါးဟာလည်း ကျန်းမာရေးအန္တရာယ် ဖြစ်ပါတယ်။ အင်းတော်ကြီးဒေသမှာ မြေဧက(၆၀၀၀)ကျော်ဟာ မြေစာပုံအဖြစ် ပျက်စီးနေပြီလို့ စစ်တမ်း ကောက်ယူတဲ့အဖွဲ့က ဆိုပါတယ်။
ယခင် အစိုးရတွေ လက်ထက်က ကချင်ပြည်နယ်မှာ သတ္တုအသေးစားနဲ့ လက်လုပ်လက်စားဥပဒေ ရှိတဲ့အတွက် မြစ်ချောင်းနဲ့ ပေ(၃၀၀)အကွာမှာသာ တူးရမယ် ၊ တူးပြီးသား ရွှေတွင်းကို မြေ ပြန်ဖို့ပေးရမယ် စတဲ့ စည်းကမ်းချက်တွေ ရှိပေမဲ့ အခုတော့ ထိန်းကွပ်မယ့်သူ မရှိပဲ ဖြစ်နေပါတယ်။ ဘယ်အဖွဲ့အစည်းကမှ ထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေ မရှိလို့၊ ရွှေ ရှာဖွေရေးဟာ စည်းမဲ့ကမ်းမဲ့ ဖြစ်နေပါတယ်။ စစ်ကောင်စီ မတိုင်ခင်က အစိုးရ၊ လုပ်ငန်းရှင်နဲ့ အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းကိုယ်စားလှယ်တွေ ပါဝင်တဲ့ သုံးပွင့်ဆိုင်အဖွဲ့က ကွင်းဆင်းလေ့လာ စစ်ဆေးတာမျိုးတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။ အခုတော့ စစ်ဆေးမှုတွေ လုံးဝ ရပ်ဆိုင်းသွားပါတယ်။ ရွှေရှာသူတွေဟာ စစ်ကောင်စီတပ်၊ ရှမ်းနီ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့နဲ့ KIA ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်ကို ဆက်ကြေးပေးပြီး နားလည်မှုနဲ့ တူးဖေါ်နေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ ရွှေတူးဖေါ်မှုကို ပိတ်ပင်ထားတယ်လို့ KIA ပြောခွင့်ရ ဗိုလ်မှူးကြီး နော်ဘူက ဆိုပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ပြည်သူ့ခြံမြေ ၊ လယ်ယာမြေနဲ့ အများဆိုင် မြေနေရာတွေမှာ လုံးဝ ရွှေတူးဖေါ်ခွင့် မပေးဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ NLD အစိုးရလက်ထက်မှာ ၂၀၂၀ မေလအထိ ကချင်ပြည်နယ်က မြို့နယ်(၁၁)နယ်မှာ အသေးစား ရွှေလုပ်ကွက်(၂၂၃)ကွက်နဲ့ လက်လုပ်လက်စား ရွှေလုပ်ကွက် (၂၆၂)ကွက်ကို လုပ်ပိုင်ခွင့် ချပေးခဲ့တယ်လို့ ပြည်နယ်အစိုးရက စာရင်းထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အင်းတော်ကြီးကန်ဒေသမှာ လုပ်ကွက် ချပေးတာမျိုး လုံးဝ မရှိဘူးကြောင်း သိရပါတယ်။ အခုတော့ ကန်ကောမယ့် လက္ခဏာကို တွေ့လာနေရပါပြီ။
ဟူးကောင်းတောင်ကြား ဘေးမဲ့တောဒေသနဲ့ မြောက်ပိုင်းတောင်တန်းဒေသမှာလည်း ရွှေတူးဖေါ်မှုတွေ ရှိနေပါတယ်။ တကယ်တော့ စစ်တပ်ထိန်းချုပ်မှု အများဆုံးဒေသတွေမှာ သယံဇာတအရင်းအမြစ် အများဆုံး ထုတ်ယူကြတာ တွေ့ရပါတယ်။ စွန်ပရာဘွန်နဲ့ မချမ်းဘောမှာလည်း ရွှေတူးဖေါ်မှုကြောင့် လူမှုဘဝ ရပ်တည်ရေး ထိခိုက်လာတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဟုမ္မလင်းမြို့နယ်မှာလည်း လိုင်စင်မဲ့ ရွှေလုပ်ငန်း အများအပြားရှိပါတယ်။ ချင်းတွင်းနဲ့ ဥရုမြစ်ကြောင်းမှာ ရွှေတူးဖေါ်သူတွေဟာ ရှမ်းနီတပ်ဖွဲ့နဲ့ စစ်ကောင်စီတပ်ကိုသာ မကပဲ KIA ကိုလည်း ဆက်ကြေး ပေးရကြောင်း သိရပါတယ်။
=== UNICODE ===
ဦးအောငျခငျရဲ့ မွနျမာ့အရေး သုံးသပျခကြျ
စဈအာဏာ သိမျးပွီးနောကျပိုငျး မွနျမာပွညျ မွောကျပိုငျးဒသေမှာ ရှှတေူးဖေါျတဲ့လုပျငနျး မြားပွားလာတာကွောင့ျ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ပကြျစီးရပုံကို ဦးအောငျခငျက ရေးသားပွီး ကိုဉာဏျဝငျးအောငျနဲ့အတူ တငျပွထားပါတယျ။
ရှှတေူးဖေါျမှုရဲ့ ဆိုးဝါးတဲ့အကြိုးဆကျ
ကခငြျပွညျနယျဟာ သဘာဝ ဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးနယျမွေ မြားပွားတဲ့ဒသေ ဖွဈပါတယျ။ အငျးတောျကွီးကနျနဲ့ ဟူးကောငျးခြိုင့ျဝှမျးဒသေကို ကုလသမဂ်ဂအဖှဲ့က တောရိုငျးတိရစ်ဆာနျမြား ဘေးမဲ့တောအဖွဈ သတျမှတျထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ရှှတေူးဖေါျမှုကွောင့ျ ဘေးမဲ့တောတှေ၊ သဘာဝဥယာဉျတှေ ပကြျစီးနပေါတယျ။ စဈကောငျစီတကျလာမှ စညျးကမျးမဲ့ ထုတျလုပျမှု မြားပွားလာပါတယျ။ ဒီအကွောငျးကို ဒီနှဈ ပထမ(၆)လပိုငျးမှာ Emily Fishbein နဲ့အဖှဲ့က ဒသေခံတှကေို တှေ့ဆုံမေးမွနျးပွီး၊ ဇှနျလ(၂၄)ရကျနေ့ထုတျ Frontier စာစောငျမှာ အစီရငျခံစာ တငျပွထားပါတယျ။
အခုဆိုရငျ အငျးတောျကွီးကနျ၊ ဟူးကောငျးခြိုင့ျဝှမျးနဲ့ မွောကျပိုငျးတောငျတနျးဒသေ တှမှောပါ ရှှတေူးဖေါျမှုတှေ လုပျနတေဲ့အတှကျ သဘာဝ ပတျဝနျးကငြျ ပကြျစီးမှု မြားလာပါတယျ။ မွသေားတနျခြိနျ(၂၀)ကြောျ တူးယူကောျထုတျပွီး ပွဒါးနဲ့ Cyanide ဆိုငျယာနိုကျ ဓါတျကိုသုံးပွီး စဈယူတော့မှ ရှှလေကျစှပျတကှငျးစာ ရနိုငျတာမို့ ရှှတေူးဖေါျတဲ့နရောမှာ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ အကွီးအကယြျ ပကြျစီးရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ KIO ကခငြျအဖှဲ့က သူထိနျးခြုပျတဲ့ နယျမွမှော ရှှရှောဖှမှေု ပိတျပငျထားကွောငျး သိရပါတယျ။ NLD အစိုးရလကျထကျကတော့ (၄)ဧကစီရှိတဲ့ ရှှလေုပျကှကျ (၂၀၀)ကြောျ ခှင့ျပွုခဲ့တယျလို့ ဆိုပါတယျ။
စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျ ကခငြျပွညျနယျ မိုးညငျးမွို့နယျက အငျးတောျကွီးကနျ တိမျကောစပွုလာကွောငျးကို အောကျတိုဘာ(၇)ရကျနေ့ထုတျ Kachinwaves စာစောငျမှာ ဖေါျပွပါတယျ။ အငျးတောျကွီးကနျကို ၁၉၉၉ မှာ ဘေးမဲ့တောအဖွဈ သတျမှတျပါတယျ။ ဇီဝအဝနျး နယျမွအေဖွဈလညျး ကုလသမဂ်ဂ UNESCO ယူနကျစကိုအဖှဲ့က သတျမှတျပါတယျ။ အာဆီယံ အမှအေနှဈအဖွဈလညျး သတျမှတျခံရတဲ့ နယျမွေ ဖွဈပါတယျ။ အလြား(၁၄)မိုငျ အနံ(၇)မိုငျရှိပွီး မြိုးသုဉျးမယ့ျအန်တရာယျကို ရငျဆိုငျနရေတဲ့ ငှကျမြိုးစိတျ (၁၀)မြိုး အပါအဝငျ ဆောငျးခိုငှကျ နှဈသောငျးကြောျ နှဈစဉျခိုလှုံတဲ့နရော နရောလညျး ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အငျးတောျကွီးကနျအနီးက မိုငျးနောငျ၊ လုံးတုံနဲ့ မမုံကိုငျ ကြေးရှာတှမှော စကျယန်တယားနဲ့ မွတေူးစကျ(၂၀၀)လောကျ သုံးပွီး စညျးမဲ့ကမျးမဲ့ ရှှတေူးဖေါျနတောကွောင့ျ ရှှလေုပျငနျးက စှန့ျပဈလိုကျတဲ့ အညဈအကွေးတှေ အငျးတောျကွီးထဲ စီးဝငျလာတဲ့အတှကျ အငျး ကောလာတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
ရှှတေူးဖေါျမှုက ထှကျလာတဲ့ နှံတှဟော ခြောငျးတှကေတဆင့ျ အငျးတောျကွီးကနျထဲ ရောကျသှားတာကွောင့ျ တနှဈမှာ တမိုငျလောကျ အငျးကောနပေုံ ရတယျလို့ ဒသေခံတှကေ ခန့ျမှနျးပါတယျ။ အငျးတောျကွီးကနျ အနီးတဝိုကျမှာ နထေိုငျတဲ့ ဒသေခံတှရေဲ့ လယျယာမွတှေလေညျး ပကြျစီးလာပွီး ၊ ပွညျသူ့ကနြျးမာရေးကိုပါ ထိခိုကျလာတယျစတေယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ရှှလေုပျငနျးက စှန့ျပဈလိုကျတဲ့ နှံတှေ စီးဝငျလာတဲ့ လယျယာမွရေော လမျးတှပေါ ပကြျစီးပွီး သောကျသုံးရေ ရှားပါးတဲ့ပွူနာကို ရငျဆိုငျနရေပါတယျ။ ပွဒါးအဆိပျသင့ျတဲ့ ငါးဟာလညျး ကနြျးမာရေးအန်တရာယျ ဖွဈပါတယျ။ အငျးတောျကွီးဒသေမှာ မွေဧက(၆၀၀၀)ကြောျဟာ မွစောပုံအဖွဈ ပကြျစီးနပွေီလို့ စဈတမျး ကောကျယူတဲ့အဖှဲ့က ဆိုပါတယျ။
ယခငျ အစိုးရတှေ လကျထကျက ကခငြျပွညျနယျမှာ သတ်တုအသေးစားနဲ့ လကျလုပျလကျစားဥပဒေ ရှိတဲ့အတှကျ မွဈခြောငျးနဲ့ ပေ(၃၀၀)အကှာမှာသာ တူးရမယျ ၊ တူးပွီးသား ရှှတှေငျးကို မွေ ပွနျဖို့ပေးရမယျ စတဲ့ စညျးကမျးခကြျတှေ ရှိပမေဲ့ အခုတော့ ထိနျးကှပျမယ့ျသူ မရှိပဲ ဖွဈနပေါတယျ။ ဘယျအဖှဲ့အစညျးကမှ ထိနျးခြုပျနိုငျတဲ့ အခွအေနေ မရှိလို့၊ ရှှေ ရှာဖှရေေးဟာ စညျးမဲ့ကမျးမဲ့ ဖွဈနပေါတယျ။ စဈကောငျစီ မတိုငျခငျက အစိုးရ၊ လုပျငနျးရှငျနဲ့ အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးကိုယျစားလှယျတှေ ပါဝငျတဲ့ သုံးပှင့ျဆိုငျအဖှဲ့က ကှငျးဆငျးလေ့လာ စဈဆေးတာမြိုးတှေ ရှိခဲ့ပါတယျ။ အခုတော့ စဈဆေးမှုတှေ လုံးဝ ရပျဆိုငျးသှားပါတယျ။ ရှှရှောသူတှဟော စဈကောငျစီတပျ၊ ရှမျးနီ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့နဲ့ KIA ကခငြျလှတျမွောကျရေးတပျကို ဆကျကွေးပေးပွီး နားလညျမှုနဲ့ တူးဖေါျနကွေတာ ဖွဈပါတယျ။
ဒါပမေဲ့ ရှှတေူးဖေါျမှုကို ပိတျပငျထားတယျလို့ KIA ပွောခှင့ျရ ဗိုလျမှူးကွီး နောျဘူက ဆိုပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ပွညျသူ့ခွံမွေ ၊ လယျယာမွနေဲ့ အမြားဆိုငျ မွနေရောတှမှော လုံးဝ ရှှတေူးဖေါျခှင့ျ မပေးဘူးလို့ ဆိုပါတယျ။ NLD အစိုးရလကျထကျမှာ ၂၀၂၀ မလေအထိ ကခငြျပွညျနယျက မွို့နယျ(၁၁)နယျမှာ အသေးစား ရှှလေုပျကှကျ(၂၂၃)ကှကျနဲ့ လကျလုပျလကျစား ရှှလေုပျကှကျ (၂၆၂)ကှကျကို လုပျပိုငျခှင့ျ ခပြေးခဲ့တယျလို့ ပွညျနယျအစိုးရက စာရငျးထုတျပွနျထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အငျးတောျကွီးကနျဒသေမှာ လုပျကှကျ ခပြေးတာမြိုး လုံးဝ မရှိဘူးကွောငျး သိရပါတယျ။ အခုတော့ ကနျကောမယ့ျ လက်ခဏာကို တှေ့လာနရေပါပွီ။
ဟူးကောငျးတောငျကွား ဘေးမဲ့တောဒသေနဲ့ မွောကျပိုငျးတောငျတနျးဒသေမှာလညျး ရှှတေူးဖေါျမှုတှေ ရှိနပေါတယျ။ တကယျတော့ စဈတပျထိနျးခြုပျမှု အမြားဆုံးဒသေတှမှော သယံဇာတအရငျးအမွဈ အမြားဆုံး ထုတျယူကွတာ တှေ့ရပါတယျ။ စှနျပရာဘှနျနဲ့ မခမြျးဘောမှာလညျး ရှှတေူးဖေါျမှုကွောင့ျ လူမှုဘဝ ရပျတညျရေး ထိခိုကျလာတာ တှေ့ရပါတယျ။ ဟုမ်မလငျးမွို့နယျမှာလညျး လိုငျစငျမဲ့ ရှှလေုပျငနျး အမြားအပွားရှိပါတယျ။ ခငြျးတှငျးနဲ့ ဥရုမွဈကွောငျးမှာ ရှှတေူးဖေါျသူတှဟော ရှမျးနီတပျဖှဲ့နဲ့ စဈကောငျစီတပျကိုသာ မကပဲ KIA ကိုလညျး ဆကျကွေး ပေးရကွောငျး သိရပါတယျ။
