(03-27-20)
ဒီတပတ် သိပ္ဗံနဲ့ နည်းပညာကဏ္ဍမှာ တော့ 3M (Young Scientist Challenge) လူငယ်သိပ္ဗွံပညာရှင် စိန်ခေါ်ပွဲမှာ ဆေးပလာစတာ အရည်ကိုတီထွင်တဲ့ အမေရိကန်ကျောင်းသူလေး ပထမရသွားတဲ့ အကြောင်းကို ပြောပြပေးမှာပါ။
ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် San Diego က အသက် ၁၄ နှစ်အရွယ် ကျောင်းသူလေး Kara Fan ဟာ အမေရိကန်နိုင်ငံက အလယ်တန်း ကျောင်းသူကျောင်းသား လေးတွေ အတွက် Discovery ပညာရေးဌာနနဲ့ 3M ကုမ္ဗဏီ တို့ ဦးစီးကျင်းပတဲ့ ၂၀၁၉ 3M လူငယ် သိပ္ဗွံပညာရှင် စိန်ခေါ်ပွဲမှာ ပထမရခဲ့ပြီး အမေရိကန် နိုင်ငံရဲ့ ထိပ်တန်း လူငယ်သိပ္ဗံပညာရှင် America's Top Young Scientist အဖြစ် အသတ်မှတ် ခံခဲ့ရပါတယ်။
Kara Fan ရဲ့ တီထွင်မှုက လူငယ်တယောက်အဖို့ သိပ်ကို ထူးခြားသလို သူလုပ်ခဲ့တဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေ ကလည်း ထူးခြားပါတယ်။ တမီတာရဲ့ တစ်ဘီလီယံပုံ တပုံ လောက်ပဲအထူရှိတဲ့ ဆံပင် တပင်ထက် အဆ ရှစ်သောင်းလောက်ငယ်တဲ့ နာနိုအရွယ် ငွေပြားလေးတွေနဲ့ စမ်းသပ်ရင်း အခုလို တီထွင်နိုင်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
သူတီထွင်လိုက်တဲ့ ပစ္စည်းဟာ ရာနဲ့ချီတဲ့ ဘက်တီးရီးယား ပိုးမွှားအမျိုးအစားတွေကို သေစေပြီးပိုးမွှားအန္တရာယ်ကင်းအောင် လုပ်ပေးနိုင်သလို ဖလင်ပြားလေးလို ပါးပါးလွှာလွှာလေးနဲ့ဆေးပလာစတာသဘောမျိုးလည်း အကာအကွယ်ပေး နိုင်တယ်ပြောပါတယ်။
“ဒီဆေးပလာစတာ အရည်လေး လူ့အရေပြားနဲ့ ထိသွားတာနဲ့ သူက ဘက်တီးရီးယားပိုးတွေ အမျိုးပေါင်း ရာပေါင်းများစွာကို သေစေပါတယ်။ ဒီအရည် ခြောက်သွားရင်တော့ အလွှားပါးပါးလေး ဖြစ်သွားပြီး အနာတဝိုက်က အရေပြားအတွက် အကာကွယ် ပေးနိုင်ပါတယ်။”
သူအခုလို သုတေသနလုပ်ဖို့ တီထွင်ဖို့ စိတ်ဝင်စားလာတာက သူ့ရဲ့ အဖွားကြောင့်ပါတဲ့။
“ကြာတော့ ကြာပါပြီး ကျမဖွားဖွားက ဆီးလမ်းကြောင်း ပိုးဝင် ( UTI ) တဲ့ ရောဂါဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ သူက ပဋိဇီဝဆေးတွေ သောက်လို့ ပြန်ကောင်းသွားတာပါ။ ဒါကြောင့် ဒီပဋိဇီဝ ဆေးဆိုတာတွေကို ကျမစိတ်ဝင်စားသွားပြီး သုတေသနတွေ စလုပ်ဖြစ်တာပါ။”လို့ ပြောပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ဒီလိုစိတ်ဝင်စားမှုကနေ ဘက်တီးရီးယား တွေကို ဖယ်ရှားနိုင်ဖို့ သုတေသနတွေ လုပ်ခဲ့တာပါ။
"ပဋိဇီဝဆေးတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျမစိတ်ဝင်စားခဲ့တာကြောင့် ဒါတွေနဲ့ပတ်သက်တာတွေကိုပဲ သုတေသန လုပ်ဖြစ်ပါတယ်။ တနေ့တော့ သတ္တု အမျိုးမျိုး အကြောင်း ရေးထားတဲ့ ဝက်ဘ်ဆိုဒ် တခုကို သွားတွေ့တော့ သတ္တုက ဘက်တီးရီးယားကို သေစေနိုင်တယ်လို့ ရေးထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကျမသုတေသနမှာ သတ္တုကို သုံးမယ်လို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်ပါတယ်။ နောက် - ဘက်တီးရီးယားတွေ သေစေဖို့အတွက် ကြေးနီကို ပထမဆုံး သုံးပြီးစမ်းကြည့်မယ်လို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်ပြီး နောက်တခြားသတ္တုတွေနဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေ အများကြီး လုပ်ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအခါမှာ ပိုးသတ်ဖို့အတွက် အထိရောက်ဆုံး သတျ္တုက ငွေ သတ္တု ဆိုတာ သွားတွေ့ပြီး အခု ဒီပရောဂျက်ကို လုပ်ဖြစ်တာပါ”
“ငွေမှုန်ပါတဲ့ အရည်ထဲက ငွေမှုန်ကလေးတွေက ဘက်တီးရီးယားနဲ့တွေ့ပြီး သူကဘက်တီးရီးယားရဲ့ ဆဲလ် နံရံထဲကို ဖေါက်ဝင်သွားတယ်”
Kara Fan က သူဟာ biosynthesis နည်းနဲ့ စမ်းသပ်ခဲ့တာလို့ ပြောပါတယ်။ လိုချင်တဲ့ complex မော်လီကျူး တွေကို သက်ရှိဆဲလ် အတွင်းမှာပဲ ဖန်တီးယူတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ့အတွက် ငွေမှုန်ပါတဲ့ ဖျော်ရည် molecular silver solution ကို ရအောင် နည်းလမ်းရှာခဲ့တာ ဖြစ်ပြီး ဘက်တီးရီးယားတွေ တကယ်သေပြီး ထပ်မပွါးအောင် ငွေနိုက်ထရိတ်နဲ့ သံပုရာရွက်ကိုသုံး ခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ဒီတော့ ဒီနာနိုအမှုန်လေးတွေက ဘက်တီးရီးယားကို သေစေပါတယ်။ သူတို့က ဘက်တီးရီးယားကို ဝိုင်းထားလိုက်ပြီး သူ့ရဲ့ ဆဲလ် အလွှာထဲကို ထိုးဖေါက်သွားတာပါလို့ ပြောသွားတာပါ။”
အခုလို ပဋိဇီဝဆေးမသုံးပဲ ဘက်တီးရီးယား ပိုးတွေသတ်နိုင်ဖို့ အောင်အောင်မြင်မြင် လုပ်နိုင်ခဲ့တာဟာ တော်ရုံ အစွမ်းသတ္တိမျိုးတော့ မဟုတ်ပါဘူး။
“တချို့လူတွေက ပဋိဇီဝဆေးတွေကို သိပ်သုံးကြပါတယ်။ ဒီလိုသုံးတာဟာ ပြဿနာ အတော်ကြီးပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတော့ ဘက်တီးရီးယားတွေက ဒီဆေးဒဏ်ကို ခံနိုင်ရည်ရှိသွားလို့ပါ။ သုတေသန လုပ်ထားတဲ့ စာရင်းတွေအရ ဆိုရင်တော့ ၂၀၅၀ မှာ လူပေါင်း ၁၀ သန်းလောက် ဒီပြဿနာကြောင့် သေဆုံး နိုင်တာ ဖြစ်ပြီး ဒါဟာ ကင်ဆာနဲ့ ဆီးချို ရောဂါ ၂ ခု ကြောင့် သေဆုံးရသူ စုစုပေါင်းထက် ပိုများနေပါတယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။”
ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာအဖွဲ့ FAO ၊ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ WHO နဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂက ၂၀၁၉ မှာ ကောက်ယူထားတဲ့ စစ်တမ်းတွေအရ ပဋိဇီဝဆေး မတိုးတော့ပဲ သေဆုံးရသူ အရေအတွက်ဟာ တနှစ်ကို ၇ သိန်းလောက် ရှိနေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ကမ္ဘာတလွှားမှာ အခုလို ပဋိဇီဝဆေး အလွန်အကျွံ သောက်သုံးနေကြတဲ့ ပြဿနာအတွက် ခေါင်းခဲနေချိန်မျိုးမို့ Kara Fan ရဲ့ တီထွင်မှုက အခု ပဏာမ အရွေးခံရတဲ့ သူအားလုံးထဲမှာ အများက အာရုံအစိုက်ဆုံး ဖြစ်နေပါတယ်။
3M က အင်ဂျင်နီယာ Sara Frisco ကတော့
”ပြိုင်ပွဲဝင်ကြတဲ့ သူအားလုံးထဲမှာ ဒီကလေးမလေးရဲ့ ပရောဂျက်က ကျမကို အဆွဲဆောင် နိုင်ဆုံးပါ။ ဒီကနေ့ခေတ်မှာ ပဋိဇီဝဆေး အလွန်အကျွံ သုံးနေကြတဲ့ ပြဿနာက အတော်ကို ကြီးနေတဲ့ အတွက် ဒီလက်ရှိ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်မယ့် တီထွင်မှု တခု အဖြစ် တကယ်ပဲ ကြည့်ဖြစ်ပါတယ်။”
သူနဲ့အတူ ပြိုင်ပွဲဝင်ကြသူတွေဟာ Scotch tape တို့ Post-It notes စာရွက် တိုလို လူသုံးများတဲ့ ပစ္စည်းတွေ ကနေ လေသန့်အောင် စစ်ပေးတဲ့ ပစ္စည်းမျိုးအထိ လုပ်ကြတဲ့ ပဉ္စမတန်း ကျောင်းသူ ကျောင်းသားလေးတွေ ဖြစ်ပြီး သူတို့ဟာ ကမ္ဘာတဝှမ်း ကြုံနေရတဲ့ ပြဿနာတွေကို သိပ္ဗွံနည်းကျကျ တွေးခေါ်ပြီး လူမှုဘဝ တိုးတက်မှုရှိအောင် တီထွင်ဖို့ ကြိုးစား ကြတာပါ။
ဒီ ပြိုင်ပွဲမှာ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်မယ့် လူငယ်တွေကို ဝါရှင်တန်ဒီစီနဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ ရှိတဲ့ ပြည်နယ် ၅၁ ခုက တယောက်စီ ရွေးချယ်ပေးလိုက်တာ ဖြစ်ပြီး သူတို့ဟာ လူသားတွေနေ့စဉ် ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရတဲ့ အခက်အခဲတွေကို ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်တဲ့ ဘယ်တီထွင်မှု မျိုးကို မဆို ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင် နိုင်ပါတယ်။ ယှဉ်ပြိုင်တဲ့ နေရာမှာ ကိုယ့် တီထွင်မှုကို ပြသတဲ့ ၁ မိနစ် - ၂ မိနစ်စာ ဗီဒီယိုခွေ ကို တင်သွင်းရပါတယ်။
နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ဒီ ပြိုင်ပွဲဝင်တွေထဲက ဆယ်ယောက်ကို ဇကာတင်ရွေးချယ်ပြီး ဒီဆယ်ယောက် ဟာ နွေရာသီတလျှောက်လုံး သုတေသန ပညာရှင်တွေရဲ့ စောင့်ရှောက်မှုနဲ့ အလုပ်ကို လက်တွဲလုပ်ကြရပါတယ်။ ဆောင်းရာသီရောက်တဲ့ အခါမှာတော့ Minnesota ပြည်နယ် St. Paul မြို့မှာ ရှိတဲ့ 3M ဓါတ်ခွဲခန်း တွေကိုသွား 3M သုတေသီတွေနဲ့ တွေ့ဆုံရပြီး 3M တီထွင်မှု စင်တာကိုပါ သွားရောက် လည်ပတ်ခွင့်ရပါတယ်။
ဒီလူငယ်တွေကို Discovery Education ဌာနက ရွေးချယ်ထားတဲ့ ကျွမ်းကျင်သိပ္ဗွံပညာရှင်တွေက ကြီးကြပ်စစ်ဆေး ကြပါတယ်။ ဒီဒိုင်လူကြီးတွေက လူငယ်တွေရဲ့ အရည်အချင်းကို စစ်ဆေး အမှတ်ပေးတဲ့ အခါမှာတော့ တီထွင်မှုနဲ့ သိပ္ဗံဆိုင်ရာဗဟုသုတရှိမှု ၂ ခု အတွက် အမှတ် ၃၀ စီ၊ လူမှုအသိုင်းဝိုင်းအတွက် ဘယ်လောက်အကျိုးရှိပြီး စိတ်ဝင်စားစေမယ် ဆိုတာနဲ့ နှုတ်ဖြေမေးမြန်း တင်ပြမှု ဘယ်လောက် ကောင်းကောင်းလုပ်နိုင်တယ် ဆိုတာအတွက် အမှတ် ၂၀ စီ သတ်မှတ်ထားပြီး အကောင်းဆုံးလူကို ရွေးချယ်ပေးကြတာပါ။
လူငယ်သိပ္ဗွံပညာရှင်စိန်ခေါ်ပွဲ အတွက် ဝင်ပြိုင်မယ့် ကလေးဟာ အသက် ၁၀ နှစ်ပြည့်တဲ့သူ ဖြစ်ရမှာပါ။ ဒီပြိုင်ပွဲကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုထဲမှာ ရှိတဲ့ ကျောင်းအားလုံးက ၅ တန်းကနေ ၈ တန်းအထိ ကျောင်းသူကျောင်းသားတွေ ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်နိုင်ကြတယ် ဆိုတာ အသိပေးရင်း ဒီသီတင်းပတ်အတွက် သိပ္ဗွံနဲ့ နည်းပညာ ကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားလိုက်ပါရစေ။
(unicode)
ဒီတပတျ သိပ်ဗံနဲ့ နညျးပညာကဏ်ဍမှာ တော့ 3M (Young Scientist Challenge) လူငယျသိပ်ဗှံပညာရှငျ စိနျခေါျပှဲမှာ ဆေးပလာစတာ အရညျကိုတီထှငျတဲ့ အမရေိကနျကြောငျးသူလေး ပထမရသှားတဲ့ အကွောငျးကို ပွောပွပေးမှာပါ။
ကယျလီဖိုးနီးယားပွညျနယျ San Diego က အသကျ ၁၄ နှဈအရှယျ ကြောငျးသူလေး Kara Fan ဟာ အမရေိကနျနိုငျငံက အလယျတနျး ကြောငျးသူကြောငျးသား လေးတှေ အတှကျ Discovery ပညာရေးဌာနနဲ့ 3M ကုမ်ဗဏီ တို့ ဦးစီးကငြျးပတဲ့ ၂၀၁၉ 3M လူငယျ သိပ်ဗှံပညာရှငျ စိနျခေါျပှဲမှာ ပထမရခဲ့ပွီး အမရေိကနျ နိုငျငံရဲ့ ထိပျတနျး လူငယျသိပ်ဗံပညာရှငျ America's Top Young Scientist အဖွဈ အသတျမှတျ ခံခဲ့ရပါတယျ။
Kara Fan ရဲ့ တီထှငျမှုက လူငယျတယောကျအဖို့ သိပျကို ထူးခွားသလို သူလုပျခဲ့တဲ့ စမျးသပျမှုတှေ ကလညျး ထူးခွားပါတယျ။ တမီတာရဲ့ တဈဘီလီယံပုံ တပုံ လောကျပဲအထူရှိတဲ့ ဆံပငျ တပငျထကျ အဆ ရှဈသောငျးလောကျငယျတဲ့ နာနိုအရှယျ ငှပွေားလေးတှနေဲ့ စမျးသပျရငျး အခုလို တီထှငျနိုငျခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။
သူတီထှငျလိုကျတဲ့ ပစ်စညျးဟာ ရာနဲ့ခြီတဲ့ ဘကျတီးရီးယား ပိုးမှှားအမြိုးအစားတှကေို သစေပွေီးပိုးမှှားအန်တရာယျကငျးအောငျ လုပျပေးနိုငျသလို ဖလငျပွားလေးလို ပါးပါးလှှာလှှာလေးနဲ့ဆေးပလာစတာသဘောမြိုးလညျး အကာအကှယျပေး နိုငျတယျပွောပါတယျ။
“ဒီဆေးပလာစတာ အရညျလေး လူ့အရပွေားနဲ့ ထိသှားတာနဲ့ သူက ဘကျတီးရီးယားပိုးတှေ အမြိုးပေါငျး ရာပေါငျးမြားစှာကို သစေပေါတယျ။ ဒီအရညျ ခွောကျသှားရငျတော့ အလှှားပါးပါးလေး ဖွဈသှားပွီး အနာတဝိုကျက အရပွေားအတှကျ အကာကှယျ ပေးနိုငျပါတယျ။”
သူအခုလို သုတသေနလုပျဖို့ တီထှငျဖို့ စိတျဝငျစားလာတာက သူ့ရဲ့ အဖှားကွောင့ျပါတဲ့။
“ကွာတော့ ကွာပါပွီး ကမြဖှားဖှားက ဆီးလမျးကွောငျး ပိုးဝငျ ( UTI ) တဲ့ ရောဂါဖွဈခဲ့ပါတယျ။ သူက ပဋိဇီဝဆေးတှေ သောကျလို့ ပွနျကောငျးသှားတာပါ။ ဒါကွောင့ျ ဒီပဋိဇီဝ ဆေးဆိုတာတှကေို ကမြစိတျဝငျစားသှားပွီး သုတသေနတှေ စလုပျဖွဈတာပါ။”လို့ ပွောပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ ဒီလိုစိတျဝငျစားမှုကနေ ဘကျတီးရီးယား တှကေို ဖယျရှားနိုငျဖို့ သုတသေနတှေ လုပျခဲ့တာပါ။
"ပဋိဇီဝဆေးတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး ကမြစိတျဝငျစားခဲ့တာကွောင့ျ ဒါတှနေဲ့ပတျသကျတာတှကေိုပဲ သုတသေန လုပျဖွဈပါတယျ။ တနေ့တော့ သတ်တု အမြိုးမြိုး အကွောငျး ရေးထားတဲ့ ဝကျဘျဆိုဒျ တခုကို သှားတှေ့တော့ သတ်တုက ဘကျတီးရီးယားကို သစေနေိုငျတယျလို့ ရေးထားပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ကမြသုတသေနမှာ သတ်တုကို သုံးမယျလို့ ဆုံးဖွတျလိုကျပါတယျ။ နောကျ - ဘကျတီးရီးယားတှေ သစေဖေို့အတှကျ ကွေးနီကို ပထမဆုံး သုံးပွီးစမျးကွည့ျမယျလို့ ဆုံးဖွတျလိုကျပွီး နောကျတခွားသတ်တုတှနေဲ့ စမျးသပျမှုတှေ အမြားကွီး လုပျဖွဈပါတယျ။ အဲဒီအခါမှာ ပိုးသတျဖို့အတှကျ အထိရောကျဆုံး သြတ်တုက ငှေ သတ်တု ဆိုတာ သှားတှေ့ပွီး အခု ဒီပရောဂကြျကို လုပျဖွဈတာပါ”
“ငှမှေုနျပါတဲ့ အရညျထဲက ငှမှေုနျကလေးတှကေ ဘကျတီးရီးယားနဲ့တှေ့ပွီး သူကဘကျတီးရီးယားရဲ့ ဆဲလျ နံရံထဲကို ဖေါကျဝငျသှားတယျ”
Kara Fan က သူဟာ biosynthesis နညျးနဲ့ စမျးသပျခဲ့တာလို့ ပွောပါတယျ။ လိုခငြျတဲ့ complex မောျလီကြူး တှကေို သကျရှိဆဲလျ အတှငျးမှာပဲ ဖနျတီးယူတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒီ့အတှကျ ငှမှေုနျပါတဲ့ ဖြောျရညျ molecular silver solution ကို ရအောငျ နညျးလမျးရှာခဲ့တာ ဖွဈပွီး ဘကျတီးရီးယားတှေ တကယျသပွေီး ထပျမပှါးအောငျ ငှနေိုကျထရိတျနဲ့ သံပုရာရှကျကိုသုံး ခဲ့တယျလို့ ပွောပါတယျ။
“ဒီတော့ ဒီနာနိုအမှုနျလေးတှကေ ဘကျတီးရီးယားကို သစေပေါတယျ။ သူတို့က ဘကျတီးရီးယားကို ဝိုငျးထားလိုကျပွီး သူ့ရဲ့ ဆဲလျ အလှှာထဲကို ထိုးဖေါကျသှားတာပါလို့ ပွောသှားတာပါ။”
အခုလို ပဋိဇီဝဆေးမသုံးပဲ ဘကျတီးရီးယား ပိုးတှသေတျနိုငျဖို့ အောငျအောငျမွငျမွငျ လုပျနိုငျခဲ့တာဟာ တောျရုံ အစှမျးသတ်တိမြိုးတော့ မဟုတျပါဘူး။
“တခြို့လူတှကေ ပဋိဇီဝဆေးတှကေို သိပျသုံးကွပါတယျ။ ဒီလိုသုံးတာဟာ ပွူနာ အတောျကွီးပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲ ဆိုတော့ ဘကျတီးရီးယားတှကေ ဒီဆေးဒဏျကို ခံနိုငျရညျရှိသှားလို့ပါ။ သုတသေန လုပျထားတဲ့ စာရငျးတှအေရ ဆိုရငျတော့ ၂၀၅၀ မှာ လူပေါငျး ၁၀ သနျးလောကျ ဒီပွူနာကွောင့ျ သဆေုံး နိုငျတာ ဖွဈပွီး ဒါဟာ ကငျဆာနဲ့ ဆီးခြို ရောဂါ ၂ ခု ကွောင့ျ သဆေုံးရသူ စုစုပေါငျးထကျ ပိုမြားနပေါတယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။”
ကုလသမဂ်ဂ စားနပျရိက်ခာအဖှဲ့ FAO ၊ ကမ်ဘာ့ကနြျးမာရေးအဖှဲ့ WHO နဲ့ ဥရောပသမဂ်ဂက ၂၀၁၉ မှာ ကောကျယူထားတဲ့ စဈတမျးတှအေရ ပဋိဇီဝဆေး မတိုးတော့ပဲ သဆေုံးရသူ အရအေတှကျဟာ တနှဈကို ၇ သိနျးလောကျ ရှိနတေယျလို့ ဆိုပါတယျ။ကမ်ဘာတလှှားမှာ အခုလို ပဋိဇီဝဆေး အလှနျအကြှံ သောကျသုံးနကွေတဲ့ ပွူနာအတှကျ ခေါငျးခဲနခြေိနျမြိုးမို့ Kara Fan ရဲ့ တီထှငျမှုက အခု ပဏာမ အရှေးခံရတဲ့ သူအားလုံးထဲမှာ အမြားက အာရုံအစိုကျဆုံး ဖွဈနပေါတယျ။
3M က အငျဂငြျနီယာ Sara Frisco ကတော့
”ပွိုငျပှဲဝငျကွတဲ့ သူအားလုံးထဲမှာ ဒီကလေးမလေးရဲ့ ပရောဂကြျက ကမြကို အဆှဲဆောငျ နိုငျဆုံးပါ။ ဒီကနေ့ခတျေမှာ ပဋိဇီဝဆေး အလှနျအကြှံ သုံးနကွေတဲ့ ပွူနာက အတောျကို ကွီးနတေဲ့ အတှကျ ဒီလကျရှိ ပွူနာကို ဖွရှေငျးနိုငျမယ့ျ တီထှငျမှု တခု အဖွဈ တကယျပဲ ကွည့ျဖွဈပါတယျ။”
သူနဲ့အတူ ပွိုငျပှဲဝငျကွသူတှဟော Scotch tape တို့ Post-It notes စာရှကျ တိုလို လူသုံးမြားတဲ့ ပစ်စညျးတှေ ကနေ လသေန့ျအောငျ စဈပေးတဲ့ ပစ်စညျးမြိုးအထိ လုပျကွတဲ့ ပဉ်စမတနျး ကြောငျးသူ ကြောငျးသားလေးတှေ ဖွဈပွီး သူတို့ဟာ ကမ်ဘာတဝှမျး ကွုံနရေတဲ့ ပွူနာတှကေို သိပ်ဗှံနညျးကကြြ တှေးခေါျပွီး လူမှုဘဝ တိုးတကျမှုရှိအောငျ တီထှငျဖို့ ကွိုးစား ကွတာပါ။
ဒီ ပွိုငျပှဲမှာ ပါဝငျယှဉျပွိုငျမယ့ျ လူငယျတှကေို ဝါရှငျတနျဒီစီနဲ့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ ရှိတဲ့ ပွညျနယျ ၅၁ ခုက တယောကျစီ ရှေးခယြျပေးလိုကျတာ ဖွဈပွီး သူတို့ဟာ လူသားတှနေေ့စဉျ ရငျဆိုငျကွုံတှေ့နရေတဲ့ အခကျအခဲတှကေို ဖွရှေငျးနိုငျဖို့ ရညျရှယျတဲ့ ဘယျတီထှငျမှု မြိုးကို မဆို ဝငျရောကျယှဉျပွိုငျ နိုငျပါတယျ။ ယှဉျပွိုငျတဲ့ နရောမှာ ကိုယ့ျ တီထှငျမှုကို ပွသတဲ့ ၁ မိနဈ - ၂ မိနဈစာ ဗီဒီယိုခှေ ကို တငျသှငျးရပါတယျ။
နှဈစဉျနှဈတိုငျး ဒီ ပွိုငျပှဲဝငျတှထေဲက ဆယျယောကျကို ဇကာတငျရှေးခယြျပွီး ဒီဆယျယောကျ ဟာ နှရောသီတလြှောကျလုံး သုတသေန ပညာရှငျတှရေဲ့ စောင့ျရှောကျမှုနဲ့ အလုပျကို လကျတှဲလုပျကွရပါတယျ။ ဆောငျးရာသီရောကျတဲ့ အခါမှာတော့ Minnesota ပွညျနယျ St. Paul မွို့မှာ ရှိတဲ့ 3M ဓါတျခှဲခနျး တှကေိုသှား 3M သုတသေီတှနေဲ့ တှေ့ဆုံရပွီး 3M တီထှငျမှု စငျတာကိုပါ သှားရောကျ လညျပတျခှင့ျရပါတယျ။
ဒီလူငယျတှကေို Discovery Education ဌာနက ရှေးခယြျထားတဲ့ ကြှမျးကငြျသိပ်ဗှံပညာရှငျတှကေ ကွီးကွပျစဈဆေး ကွပါတယျ။ ဒီဒိုငျလူကွီးတှကေ လူငယျတှရေဲ့ အရညျအခငြျးကို စဈဆေး အမှတျပေးတဲ့ အခါမှာတော့ တီထှငျမှုနဲ့ သိပ်ဗံဆိုငျရာဗဟုသုတရှိမှု ၂ ခု အတှကျ အမှတျ ၃၀ စီ၊ လူမှုအသိုငျးဝိုငျးအတှကျ ဘယျလောကျအကြိုးရှိပွီး စိတျဝငျစားစမေယျ ဆိုတာနဲ့ နှုတျဖွမေေးမွနျး တငျပွမှု ဘယျလောကျ ကောငျးကောငျးလုပျနိုငျတယျ ဆိုတာအတှကျ အမှတျ ၂၀ စီ သတျမှတျထားပွီး အကောငျးဆုံးလူကို ရှေးခယြျပေးကွတာပါ။
လူငယျသိပ်ဗှံပညာရှငျစိနျခေါျပှဲ အတှကျ ဝငျပွိုငျမယ့ျ ကလေးဟာ အသကျ ၁၀ နှဈပွည့ျတဲ့သူ ဖွဈရမှာပါ။ ဒီပွိုငျပှဲကို အမရေိကနျပွညျထောငျစုထဲမှာ ရှိတဲ့ ကြောငျးအားလုံးက ၅ တနျးကနေ ၈ တနျးအထိ ကြောငျးသူကြောငျးသားတှေ ဝငျရောကျယှဉျပွိုငျနိုငျကွတယျ ဆိုတာ အသိပေးရငျး ဒီသီတငျးပတျအတှကျ သိပ်ဗှံနဲ့ နညျးပညာ ကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲ ရပျနားလိုကျပါရစေ။
