မွန်ပြည်နယ် ဆားကွင်းတွေ မိုးကြီးလို့ပျက်စီး
{{Zawgyi/Unicode }}
မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်း မွန်ပြည်နယ်အတွင်းမှာ အခုနှစ်ဆန်းပိုင်းက အချိန်အခါမဟုတ် မိုးတွေရွာလို့ ပြည်နယ်ထဲက နေလှန်းဆား လုပ်ငန်းတွေ ထိခိုက်နေပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ဖိုငှားရတဲ့လုပ်ငန်းတွေ ဆုံးရှုံးမှုများတယ်လို့ ဆားလုပ်ငန်းရှင်တွေက ပြောပါတယ်။ ဆားလုပ်ငန်းတွေ ထိခိုက်နေတဲ့အတွက် ဆားချက်တောင်သူတွေလည်း ဒုက္ခရောက်နေကြပါတယ်။ မွန်ပြည်နယ်ဘက်က ဆားလုပ်ငန်းတွေ အခက်ကြုံနေတဲ့ အခြေအနေအကြောင်း ရန်ကုန်ကလာတဲ့သတင်းကို ကိုရဲမွန် ကတင်ပြပါမယ်။
မွန်ပြည်နယ်အတွင်း နေလှန်းဆားလုပ်ငန်းကို သံဖြူဇရပ်မြို့နယ်၊ ပေါင်မြို့နယ်၊ ရေးမြို့နယ်ဘက်မှာ တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် လုပ်ကိုင်ကြပါတယ်။ ဒီနှစ်ဆန်းပိုင်းမှာတော့ အချိန်အခါမဟုတ် မိုးတွေရွာခဲ့လို့ နေလှန်းဆားလုပ်ငန်းပျက်စီးခဲ့တယ်လို့ သံဖြူဇရပ်မြို့နယ် ပင်ကျေးရွာက ဆားလုပ်ငန်းပိုင်ရှင်ဦးကျော်သူကပြောပါတယ်။
“ အခြေအနေကမကောင်းဘူး။ မိုးရွာတယ်။ မိုးဖျက်တယ်ဆိုတော့ ထွက်နှုန်းက (၁၀၀) ရာခိုင်နှုန်းဆို မနှစ်က တော့ (၆၀) ရာခိုင်နှုန်းထွက်တယ်။ အခု အဲဒီ (၆၀) ရာခိုင်နှုန်းထွက်ဖို့အသည်းအသန်ဘဲ။ ဒီနှစ်ကတော့ပြန်မရနိုင်ဘူးပေါ့။ ဆားလုပ်ငန်းကတော့ ဆားတော့ပျက်တာပေါ့။ ပျက်ပြီးတော့ ဈေးကတော့ ကောင်းတော့ကောင်းတယ်။ ဆားမှမရတော့ ဘာမှမတတ်နိုင်ဘူး။ အခုဆားထွက်ကောင်းတဲ့ရာသီဘဲ။ အခုနှစ်လပိုင်း၊သုံးလပိုင်း၊လေးလပိုင်း ဆားထွက်ကောင်းတဲ့ ရာသီဘဲ။ နှစ်လပိုင်းပေါ့ ၊ မိုးရွာလိုက်လို့။ တလပိုင်းလဲတခါရွာတယ်။ နှစ်လပိုင်းလဲရွာတယ်။ ဆားတောင်သူတွေကတော့ သွားပြီးပေါ့။”
မွန်ပြည်နယ်ထဲမှာ သံဖြူဇရပ်မြို့နယ်ဟာ ဆားအများထွက်တဲ့ မြို့နယ်တခုဖြစ်ပါတယ်။ မိုးလေကင်းလွတ်တဲ့ အောက်တိုဘာလလောက်မှာ ညီညာအောင် ပြုပြင်ထားတဲ့ ဆားကွင်းတွေထဲ သင့်တော်တဲ့ ပင်လယ်ဆားငံရေ ထည့်သွင်းပြီး နေလှန်းဆားကို ထုတ်လုပ်ရပါတယ်။ လေးလနီးပါးလောက် ဆားကြမ်းထွက်တဲ့အထိ နေလှန်းထားရပြီး၊ အနယ်ကျလာတဲ့ ဆားကြမ်းတွေကို သိမ်းဆည်းရတာပါ။ မိုးရွာသွန်းမှု မရှိတဲ့လတွေမှာ ဆားလုပ်ငန်းကို လုပ်ကြတာဖြစ်လို့ တနှစ်မှာ ဆားလုပ်ငန်း လုပ်နိုင်ချိန်က ၇ လလောက်သာဖြစ်ပါတယ်။ အခု ၂၀၂၂ ခုနှစ်မှာတော့ မိုးရွာသွန်းခဲ့လို ဆားကွင်းပျက်စီးမှုများပြားတယ်လို့ ဦးကျော်သူက ဆက်ပြောပါတယ်။
“ ရာသီဥတုကြောင့်သာ ခါတိုင်းနှစ်လိုပုံစံမျိုးကျတော့ (၅၀) ရာခိုင်နှုန်းရှိဖို့ အသည်းအသန်လုပ်ရမယ်။ ဒီသုံးလပိုင်းနဲ့ လေးလပိုင်းရခဲ့ရင်တော့။ (၅၀) ရာခိုင်နှုန်းပြည့်မယ်။ ခါတိုင်းကျွန်တော်တို့ ဥပမာ ပိဿာ (၁၀) သိန်းဆိုရင် ကျွန်တော်တို့ ကထွက်တာပေါ့။ မနှစ်ကဆိုရင် ရာသီဖျက်တဲ့အတွက် ပိဿ (၁၀)သ ိန်းနေရာမှာ (၆)သိန်းလောက်ဘဲထွက်တယ်။ ဒီနှစ်တော့ မနှစ်ကလို မမီတော့ဘူး ”
ဆားလုပ်ငန်းမှာ ကိုယ်ပိုင်ဖိုနဲ့ အငှားဖိုဆိုပြီးရှိနေကြပါတယ်။ သူများလယ်ကွက်ကို ငှားရမ်းပြီး ဆားထုတ်လုပ်သူတွေ ဒီနှစ်တော့ အရှုံးပေါ်နေတယ်လို့ ဦးကျော်သူကဆက်ပြောပါတယ်။
“ ဖိုတွေက အငှားဖိုဆိုရင်တော့ ငှားတဲ့သူကအရှုံးပေါ်နိုင်တယ်။ ဒီအတိုင်းဆိုရင်။ သူဖိုနဲ့သူဘဲဆိုတော့ သူတို့ဟာနဲ့ သူတို့ဘဲ သူတို့မြေဘဲ ။ အဲဒီလူတွေကအရင်းလောက်ရဖို့အသည်းအသန်ဘဲ။ ဖိုငှားတဲ့သူကျတော့ နောက်ပိုင်းရာသီမှာတော့ သေချာပေါက်ရှုံးပြီး။ ”
ပေါင်မြို့နယ် ထန်းပင်ချောင်ကြီးကျေးရွာက ဆားလုပ်ငန်းရှင်တဦးကလဲ ဆားကွက်ထဲ ဆားငံရေသွင်းဖို့ လောင်စာဆီ ဈေးမြင့်မားနေသလို မိုးဖျက်လို့ ဆားကွင်းတွေပျက်စီးမှုတွေနဲ့ကြုံနေရတယ်လို့ပြောပါတယ်။ အခုလို မွန်ပြည်နယ်မှာ ဆားလုပ်ငန်းတွေကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် ထုတ်လုပ်နေပေမဲ့ မြန်မာတနိုင်ငံလုံးက စားသုံးသူတွေနဲ့ စားသောက်ကုန်လုပ်ငန်းရှင် အများစုကတော့ ထိုင်းနိုင်ငံက တင်သွင်းလာတဲ့ ဆားကိုသာ အသုံးပြုနေကြပါတယ်။ အရည်အသွေးကွာခြားချက်ကြောင့် ထိုင်းကသွင်းလာတဲ့ ဆားတွေကိုသုံးနေရတာလို့ စားသောက်ကုန် လုပ်ငန်း ရှင်တဦး ကမြင်ပါတယ်။
“ ကျွန်တော်တို့ မွန်ပြည်နယ်ကဆားက မုန့်တွေလုပ်တာတို့ ခေါက်ဆွဲခြောက်တွေလုပ်တဲ့နေရာမှာ မလှဘူးဗျ။ သူက မဖြူဖွေးတဲ့ဥစ္စာပေါ့လေ။ ထိုင်းဆားတွေကတော့ မုန့်တွေဘာတွေအရမ်းကောင်းတယ်။ အရောင်အသွေးကောင်းတာပေါ့။ ကျွန်တော်တို့ မွန်ပြည်နယ်ကဆားက အရောင်ကမွဲတာပေါ့။ ခေါက်ဆွဲတို့လုပ်တဲ့လုပ်ငန်းတွေ ၊ မုန့်ဘီစကစ်စို့လုပ်တဲ့ လုပ်ငန်း တွေမှာ မွန်ပြည်နယ်က ဆားကိုမသုံးချင်ကြဘူး။ နောက်တခုက စိုထိုင်းဆ။ကျွန်တော်တို့မွန်ပြည်နယ်က ဆားတွေကျတော့ ဒီအတိုင်းဘဲ အစိုဓါတ်ကို စုပ်ယူထားတာမရှိဘူး။ စိုထိုင်းဆက မထိန်းနိုင်ဘူး။ ထိုင်းဆားတွေကတော့ခြောက်တယ်ဗျ။ သူကဆားပွင့်ဆားခဲတွေ တလုံးနဲ့တလုံးကမကပ်ဘူး။ အရည်အသွေးမှာကျတော့အရမ်းကွာတာပေါ့။ ဒါကြောင့် ဈေးကွက်မှာဆိုရင် သုံးမဲ့သူတွေဆိုရင် ထိုင်းဆားကိုဘဲရွေးသုံးနေပါတယ်။ ”
ဆားလုပ်ငန်းရှင်တွေအတွက် အဓိက အခက်အခဲကတော့ ဆားကြမ်းတွေကို ဆားချောအဖြစ် သန့်စင်ထုတ်လုပ်နိုင်မဲ့ အဆင့်မြှင့် ဆားစက်ကြီးတွေ မရှိတာဟာ နိုင်ငံတကာအဆင့်မီထုတ်လုပ်နိုင်ခြင်းမရှိလို့ ပြည်တွင်းဈေးကွက်မှာ နေရာရရှိမှုနည်းပါးပြီး ပြည်ပကဝင်ရောက်လာတဲ့ အရည်အသွေးမြင့်ဆားတွေကို မယှဉ်နိုင်ဘဲ ဈေးနှုန်းတွေ ကျဆင်း နေပါတယ်။ မွန်ပြည်နယ်မှာ သံဖြူဇရပ်မြို့နယ် ပငကျေးရွာ ကရုပ္ပိကျေးရွာ ကျိုက်ခမီမြို့စက်စဲ၊ ပေါင်မြို့နယ်မှာဆို ထန်းပင်ချောင်ကျေးရွာ၊ ရေးမြို့နယ်မှာဆိုရင် နှစ်ကရင်၊ပလိုင်းကီး စတဲ့နေရာတွေ နေလှန်းဆားလုပ်ငန်းကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် လုပ်ကိုင်နေကြပါတယ်။ ၂၀၂၁-၂၀၂၂ခုနှစ် ဆားရာသီမှာ မွန်ပြည်နယ်မှာ ဆားလုပ်ငန်းလုပ်ဖို့ လိုင်စင်ရထားတဲ့ ဆားဖိုဧကပေါင်း ၄ ထောင့် ၂ရာကျော်ရှိပြီး၊ တန်ချိန်အားဖြင့် ၄၂၅၁ဝ ထုတ်လုပ်နိုင်မယ်လို့ မွန်ပြည်နယ် ဆားလုပ်ငန်ဦးစီးဌာနက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။
...............................................
မှနျပွညျနယျ ဆားကှငျးတှေ မိုးကွီးလို့ပကြျစီး
{{Zawgyi/Unicode }}
မွနျမာနိုငျငံတောငျပိုငျး မှနျပွညျနယျအတှငျးမှာ အခုနှဈဆနျးပိုငျးက အခြိနျအခါမဟုတျ မိုးတှရှောလို့ ပွညျနယျထဲက နလှေနျးဆား လုပျငနျးတှေ ထိခိုကျနပေါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ဖိုငှားရတဲ့လုပျငနျးတှေ ဆုံးရှုံးမှုမြားတယျလို့ ဆားလုပျငနျးရှငျတှကေ ပွောပါတယျ။ ဆားလုပျငနျးတှေ ထိခိုကျနတေဲ့အတှကျ ဆားခကြျတောငျသူတှလေညျး ဒုက်ခရောကျနကွေပါတယျ။ မှနျပွညျနယျဘကျက ဆားလုပျငနျးတှေ အခကျကွုံနတေဲ့ အခွအေနအေကွောငျး ရနျကုနျကလာတဲ့သတငျးကို ကိုရဲမှနျ ကတငျပွပါမယျ။
မှနျပွညျနယျအတှငျး နလှေနျးဆားလုပျငနျးကို သံဖွူဇရပျမွို့နယျ၊ ပေါငျမွို့နယျ၊ ရေးမွို့နယျဘကျမှာ တှငျတှငျကယြျကယြျ လုပျကိုငျကွပါတယျ။ ဒီနှဈဆနျးပိုငျးမှာတော့ အခြိနျအခါမဟုတျ မိုးတှရှောခဲ့လို့ နလှေနျးဆားလုပျငနျးပကြျစီးခဲ့တယျလို့ သံဖွူဇရပျမွို့နယျ ပငျကြေးရှာက ဆားလုပျငနျးပိုငျရှငျဦးကြောျသူကပွောပါတယျ။
“ အခွအေနကေမကောငျးဘူး။ မိုးရှာတယျ။ မိုးဖကြျတယျဆိုတော့ ထှကျနှုနျးက (၁၀၀) ရာခိုငျနှုနျးဆို မနှဈက တော့ (၆၀) ရာခိုငျနှုနျးထှကျတယျ။ အခု အဲဒီ (၆၀) ရာခိုငျနှုနျးထှကျဖို့အသညျးအသနျဘဲ။ ဒီနှဈကတော့ပွနျမရနိုငျဘူးပေါ့။ ဆားလုပျငနျးကတော့ ဆားတော့ပကြျတာပေါ့။ ပကြျပွီးတော့ ဈေးကတော့ ကောငျးတော့ကောငျးတယျ။ ဆားမှမရတော့ ဘာမှမတတျနိုငျဘူး။ အခုဆားထှကျကောငျးတဲ့ရာသီဘဲ။ အခုနှဈလပိုငျး၊သုံးလပိုငျး၊လေးလပိုငျး ဆားထှကျကောငျးတဲ့ ရာသီဘဲ။ နှဈလပိုငျးပေါ့ ၊ မိုးရှာလိုကျလို့။ တလပိုငျးလဲတခါရှာတယျ။ နှဈလပိုငျးလဲရှာတယျ။ ဆားတောငျသူတှကေတော့ သှားပွီးပေါ့။”
မှနျပွညျနယျထဲမှာ သံဖွူဇရပျမွို့နယျဟာ ဆားအမြားထှကျတဲ့ မွို့နယျတခုဖွဈပါတယျ။ မိုးလကေငျးလှတျတဲ့ အောကျတိုဘာလလောကျမှာ ညီညာအောငျ ပွုပွငျထားတဲ့ ဆားကှငျးတှထေဲ သင့ျတောျတဲ့ ပငျလယျဆားငံရေ ထည့ျသှငျးပွီး နလှေနျးဆားကို ထုတျလုပျရပါတယျ။ လေးလနီးပါးလောကျ ဆားကွမျးထှကျတဲ့အထိ နလှေနျးထားရပွီး၊ အနယျကလြာတဲ့ ဆားကွမျးတှကေို သိမျးဆညျးရတာပါ။ မိုးရှာသှနျးမှု မရှိတဲ့လတှမှော ဆားလုပျငနျးကို လုပျကွတာဖွဈလို့ တနှဈမှာ ဆားလုပျငနျး လုပျနိုငျခြိနျက ၇ လလောကျသာဖွဈပါတယျ။ အခု ၂၀၂၂ ခုနှဈမှာတော့ မိုးရှာသှနျးခဲ့လို ဆားကှငျးပကြျစီးမှုမြားပွားတယျလို့ ဦးကြောျသူက ဆကျပွောပါတယျ။
“ ရာသီဥတုကွောင့ျသာ ခါတိုငျးနှဈလိုပုံစံမြိုးကတြော့ (၅၀) ရာခိုငျနှုနျးရှိဖို့ အသညျးအသနျလုပျရမယျ။ ဒီသုံးလပိုငျးနဲ့ လေးလပိုငျးရခဲ့ရငျတော့။ (၅၀) ရာခိုငျနှုနျးပွည့ျမယျ။ ခါတိုငျးကြှနျတောျတို့ ဥပမာ ပိူာ (၁၀) သိနျးဆိုရငျ ကြှနျတောျတို့ ကထှကျတာပေါ့။ မနှဈကဆိုရငျ ရာသီဖကြျတဲ့အတှကျ ပိူ (၁၀)သ ိနျးနရောမှာ (၆)သိနျးလောကျဘဲထှကျတယျ။ ဒီနှဈတော့ မနှဈကလို မမီတော့ဘူး ”
ဆားလုပျငနျးမှာ ကိုယျပိုငျဖိုနဲ့ အငှားဖိုဆိုပွီးရှိနကွေပါတယျ။ သူမြားလယျကှကျကို ငှားရမျးပွီး ဆားထုတျလုပျသူတှေ ဒီနှဈတော့ အရှုံးပေါျနတေယျလို့ ဦးကြောျသူကဆကျပွောပါတယျ။
“ ဖိုတှကေ အငှားဖိုဆိုရငျတော့ ငှားတဲ့သူကအရှုံးပေါျနိုငျတယျ။ ဒီအတိုငျးဆိုရငျ။ သူဖိုနဲ့သူဘဲဆိုတော့ သူတို့ဟာနဲ့ သူတို့ဘဲ သူတို့မွဘေဲ ။ အဲဒီလူတှကေအရငျးလောကျရဖို့အသညျးအသနျဘဲ။ ဖိုငှားတဲ့သူကတြော့ နောကျပိုငျးရာသီမှာတော့ သခြောပေါကျရှုံးပွီး။ ”
ပေါငျမွို့နယျ ထနျးပငျခြောငျကွီးကြေးရှာက ဆားလုပျငနျးရှငျတဦးကလဲ ဆားကှကျထဲ ဆားငံရသှေငျးဖို့ လောငျစာဆီ ဈေးမွင့ျမားနသေလို မိုးဖကြျလို့ ဆားကှငျးတှပေကြျစီးမှုတှနေဲ့ကွုံနရေတယျလို့ပွောပါတယျ။ အခုလို မှနျပွညျနယျမှာ ဆားလုပျငနျးတှကေို တှငျတှငျကယြျကယြျ ထုတျလုပျနပေမေဲ့ မွနျမာတနိုငျငံလုံးက စားသုံးသူတှနေဲ့ စားသောကျကုနျလုပျငနျးရှငျ အမြားစုကတော့ ထိုငျးနိုငျငံက တငျသှငျးလာတဲ့ ဆားကိုသာ အသုံးပွုနကွေပါတယျ။ အရညျအသှေးကှာခွားခကြျကွောင့ျ ထိုငျးကသှငျးလာတဲ့ ဆားတှကေိုသုံးနရေတာလို့ စားသောကျကုနျ လုပျငနျး ရှငျတဦး ကမွငျပါတယျ။
“ ကြှနျတောျတို့ မှနျပွညျနယျကဆားက မုန့ျတှလေုပျတာတို့ ခေါကျဆှဲခွောကျတှလေုပျတဲ့နရောမှာ မလှဘူးဗြ။ သူက မဖွူဖှေးတဲ့ဥစ်စာပေါ့လေ။ ထိုငျးဆားတှကေတော့ မုန့ျတှဘောတှအေရမျးကောငျးတယျ။ အရောငျအသှေးကောငျးတာပေါ့။ ကြှနျတောျတို့ မှနျပွညျနယျကဆားက အရောငျကမှဲတာပေါ့။ ခေါကျဆှဲတို့လုပျတဲ့လုပျငနျးတှေ ၊ မုန့ျဘီစကဈစို့လုပျတဲ့ လုပျငနျး တှမှော မှနျပွညျနယျက ဆားကိုမသုံးခငြျကွဘူး။ နောကျတခုက စိုထိုငျးဆ။ကြှနျတောျတို့မှနျပွညျနယျက ဆားတှကေတြော့ ဒီအတိုငျးဘဲ အစိုဓါတျကို စုပျယူထားတာမရှိဘူး။ စိုထိုငျးဆက မထိနျးနိုငျဘူး။ ထိုငျးဆားတှကေတော့ခွောကျတယျဗြ။ သူကဆားပှင့ျဆားခဲတှေ တလုံးနဲ့တလုံးကမကပျဘူး။ အရညျအသှေးမှာကတြော့အရမျးကှာတာပေါ့။ ဒါကွောင့ျ ဈေးကှကျမှာဆိုရငျ သုံးမဲ့သူတှဆေိုရငျ ထိုငျးဆားကိုဘဲရှေးသုံးနပေါတယျ။ ”
ဆားလုပျငနျးရှငျတှအေတှကျ အဓိက အခကျအခဲကတော့ ဆားကွမျးတှကေို ဆားခြောအဖွဈ သန့ျစငျထုတျလုပျနိုငျမဲ့ အဆင့ျမွှင့ျ ဆားစကျကွီးတှေ မရှိတာဟာ နိုငျငံတကာအဆင့ျမီထုတျလုပျနိုငျခွငျးမရှိလို့ ပွညျတှငျးဈေးကှကျမှာ နရောရရှိမှုနညျးပါးပွီး ပွညျပကဝငျရောကျလာတဲ့ အရညျအသှေးမွင့ျဆားတှကေို မယှဉျနိုငျဘဲ ဈေးနှုနျးတှေ ကဆြငျး နပေါတယျ။ မှနျပွညျနယျမှာ သံဖွူဇရပျမွို့နယျ ပငကြေးရှာ ကရုပ်ပိကြေးရှာ ကြိုကျခမီမွို့စကျစဲ၊ ပေါငျမွို့နယျမှာဆို ထနျးပငျခြောငျကြေးရှာ၊ ရေးမွို့နယျမှာဆိုရငျ နှဈကရငျ၊ပလိုငျးကီး စတဲ့နရောတှေ နလှေနျးဆားလုပျငနျးကို တှငျတှငျကယြျကယြျ လုပျကိုငျနကွေပါတယျ။ ၂၀၂၁-၂၀၂၂ခုနှဈ ဆားရာသီမှာ မှနျပွညျနယျမှာ ဆားလုပျငနျးလုပျဖို့ လိုငျစငျရထားတဲ့ ဆားဖိုဧကပေါငျး ၄ ထောင့ျ ၂ရာကြောျရှိပွီး၊ တနျခြိနျအားဖွင့ျ ၄၂၅၁ဝ ထုတျလုပျနိုငျမယျလို့ မှနျပွညျနယျ ဆားလုပျငနျဦးစီးဌာနက ခန့ျမှနျးထားပါတယျ။
