(Zawgyi / Unicode)
ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုကြောင့် သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ်ကြီးတွေကနေ ရှောင်ရှားနိုင်အောင် အီတလီနိုင်ငံက သုတေသီတွေ ကြိုးပမ်းနေကြပါတယ်။ Val Senales တောင်ကြားထဲက Grawand ရေခဲလွှာတွေလည်း နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း အရည်ပျော်လာနေပါတယ်။ နှင်းလျှောစီးသူတွေကြား ရေပန်းစားတဲ့ နှင်းလျှောစီး စခန်းတွေမှာလည်း နှင်းတုတွေနဲ့ အစားထိုးနေရတာပါ။ ဒါတင်မက အခြားနိုင်ငံတွေလိုပဲ ဆိုးရွားပြင်းထန်လှတဲ့ မိုးခေါင်ရေရှားမှု၊ ရေကြီးရေလျှံမှုတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရမယ့် အလားအလာလည်း ရှိနေပါတယ်။ ဒါကို ရှောင်ရှားနိုင်အောင် သုတေသီတွေ အားထုတ်ကြိုးပမ်းနေပါတယ်။ အေပီသတင်းကို အခြေခံပြီး နန်းလောင်ဝ် တင်ပြထားပါတယ်။
တချိန်တုန်းကတော့ နှင်းလျှောစီးစခန်းတွေမှာ နှင်းတွေနဲ့ ဖုံးလွှမ်းနေတတ်ပေမယ့် ခုချိန်မှာတော့ နှင်းတွေအစား ညိုညစ်ညစ် ကျောက်တောင်စောင်းတွေကိုသာ အထင်အရှား တွေ့နေရပါပြီ။ သြစတြီးယားနိုင်ငံနဲ့ နယ်ချင်းစပ်နေတဲ့ အီတလီနိုင်ငံ၊ Grawand ရေခဲလွှာတွေရှိရာ Val Senales တောင်ကြားဒေသက နှင်းလျှောစီးစခန်းကတော့ စက်တင်ဘာလမှာ ပြန်ဖွင့်ခဲ့တဲ့ တခုတည်းသောစခန်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း နှင်းအစစ်တွေနေရာမှာ နှင်းအတုတွေနဲ့ အစားထိုးထားရတာပါ။ နှစ်တိုင်းလိုလို နှင်းတွေအကျနည်းလာတာကြောင့်လည်း နှင်းအတုတွေ သုံးနေရတာပါ။ နှင်းလျှောစီးသမားတွေ ပျော်ရွှင်မှုရှိရေး ဆိုတာထက် ပိုပြီး အရေးကြီးတဲ့ပြဿနာ ရှိနေတယ်လို့ Bolzano တက္ကသိုလ်က ပညာရှင်တွေက ပြောပါတယ်။
Bolzano တက္ကသိုလ် ဟိုက်ဒရောလစ် ဆောက်လုပ်ရေးပညာဌာန ပါမောက္ခ Maurizio Righetti က အခုလို ပြောပါတယ်။
“ဒီက ရာသီဥတုက အပူပိုင်းဒေသက အခြေအနေလို ဖြစ်လာပါတယ်။ ရှေ့ဆက် ဘာဖြစ်လာမလဲဆိုတဲ့ မေးခွန်းတွေလည်း တသီကြီး ထွက်လာပါတယ်။ အပူချိန်တိုးလာတာနဲ့အမျှ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အထက်က ရေခဲတွေ အရည်ပျော်လာပါလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ရေခဲလွှာတွေ အရည်ပျော်လာမယ့်ကိစ္စ ရှောင်လွှဲလို့ မရနိုင်ပါဘူး။ ဒီအဖြစ်အပျက်မျိုးတွေကို ပြည်တွင်းပြည်ပ သတင်းစာတွေ ရုပ်မြင်သံကြားတွေပေါ်မှာ နေ့စဉ်နဲ့အမျှ မြင်နေရတာပါ။ ကျနော့်လုပ်ဖော်ကိုင်ဘက် မိုးလေဝသပညာရှင် အတော်များများကလည်း ပျောက်ကွယ်လုနီးဖြစ်နေတဲ့ ရေခဲလွှာတွေကို ကလေးတွေမြင်ဖူးအောင် ခုနေခေါ်ပြထားပါဆိုပြီး ပြောနေပါတယ်။ နောက်ထပ် ၁၅ နှစ်၊ အနှစ် ၂၀ လောက်အတွင်း ရေခဲလွှာတွေ ပျောက်ကွယ်သွားမယ့် အခြေအနေ ရောက်နေပါပြီ။”
South Tyrol အရပ်က ရေအားလျှပ်စစ်စက်ရုံ ၃၄ ခုကို စီမံခန့်ခွဲနေတဲ့ Alperia ကုမ္ပဏီရဲ့ ထောက်ပံ့ကူညီမှုနဲ့ ပါမောက္ခ Righetti က ရေတို ရေရှည် ကာလအတွက် ရေရရှိနိုင်ရေး သုတေသန လုပ်နေပါတယ်။ ရေအားလျှပ်စစ်စက်ရုံအတွက် လိုအပ်တဲ့ ရေအရင်းအမြစ်ကို ကြိုတင်ခန့်မှန်းနိုင်ဖို့ သုတေသန လုပ်နေတာဖြစ်သလို အကောင်းဆုံး နည်းလမ်းတွေနဲ့ စွမ်းအင်ထုတ်လုပ်နိုင်ရေး၊ ဝင်ငွေအများဆုံးရရေး လေ့လာစူးစမ်းနေတာပါ။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်ကစပြီး ရေခဲလွှာတွေ အရည်ပျော်ရာက စီးထွက်လာတဲ့ ရေပမာဏကို ပါမောက္ခ Righetti နဲ့အဖွဲ့က တိုင်းတာလာကြပါတယ်။ နွေရာသီကာလတလျှောက် စုစုပေါင်း သိုလှောင်ထားနိုင်တဲ့ ရေပမာဏအားလုံးရဲ့ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်က Grawand ရေခဲမြစ်လို နေရာကနေ မြစ်ဖျားခံလာတာ ဖြစ်ပါတယ်။
“ဆောင်းရာသီကာလတလျှောက် စုဆောင်းထားတဲ့ ရေတွေကို ရေအလိုအပ်ဆုံး အချိန်ဖြစ်တဲ့ နွေရာသီမျိုးမှာ လွှတ်ပေးပါတယ်။ တချိန်ချိန်မှာ ဒီရေတွေ မရှိတော့ဘူး၊ ရေခဲလွှာတွေလည်း ဆက်ပြီး အရည်ပျော်နေမယ်၊ ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုကြောင့် အပူချိန်တွေ မြင့်တက်နေမယ်ဆိုရင် နည်းဗျူဟာအရ အရေးပါတဲ့ ဒီလို ရေသိုလှောင်ကန်တွေလည်း ရှိတော့မှာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒီကိစ္စကို စပြီး စဉ်းစားဖို့လိုပါပြီ။” လို့ ပါမောက္ခ Maurizio Righetti က ဆိုပါတယ်။
ခုချိန်မှာတော့ ရေခဲတောင်တွေကနေ လက်ရှိ စီးဆင်းလာတဲ့ ရေတွေကို ရေအားလျှပ်စစ် ဓာတ်အားပေးစက်ရုံတွေမှာ အသုံးပြုနေပါတယ်။ တချို့ရေတွေကတော့ မနှစ်ကကျထားတဲ့ နှင်းတွေ အရည်ပျော်လာတာပါ။ ဥပမာပြောရရင် Lake Vernago ရေကန်ကြီးမှာလည်း မကြာခင် တဖြည်းဖြည်း ရေကျလာနိုင်သလို လာမယ့်ဆယ်စုနှစ်တွေအတွင်း လျှပ်စစ်ဓာတ်အားထုတ်လုပ်ဖို့ ဒါမှမဟုတ် လူတွေအသုံးပြုဖို့ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ အဖိုးတန်ရင်းမြစ်တခု ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ အပူချိန်တိုးလာတာနဲ့အမျှ နှင်းတောင်တွေပေါ်မှာ နှင်းတွေအကျနည်းပြီး တောင်ထိပ်ကနေ မိုးနဲ့ ရေတွေ ရုတ်တရက် ပိုပြီး စီးဆင်းလာနိုင်တဲ့အတွက် ရေကြီးရေလျှံ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။
ပါမောက္ခ Maurizio Righetti က အခုလို ဆက်ပြောပါတယ်။
“ပြီးခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်အတွင်း ပြင်းထန်လှတဲ့ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ဆိုင်ရာ အဖြစ်အပျက်တွေ ခပ်စိပ်စိပ် တွေ့လာရပြီး အန္တရာယ်လည်း ပိုကြီးလာပါတယ်။ ဒီအခြေအနေနဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် နေထိုင်ရင်း ဒါကို အဖြေရှာဖို့ လိုပါတယ်။ ရေကြီးရေလျှံမှုတွေဖြစ်တဲ့ အကြိမ်အရေအတွက်နဲ့ သူ့ရဲ့အကျိုးသက်ရောက်မှုကို စာရင်းပြုစုထားဖို့ လိုပါတယ်။ ဥပမာ ရေကာတာတွေကို ၃ ပေကနေ ၆ ပေလောက်ထိ မြှင့်ဆောက်ဖို့လိုမလို ဆိုတာမျိုး အဲဒီသတင်းအချက်အလက်အပေါ် မူတည်ပြီး ပုံစံဆွဲသူတွေ စဉ်းစားနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကြိုတင် သုတေသန လုပ်ထားဖု့ိတော့ လိုပါတယ်။”
Noi Techpark မှာရှိတဲ့ ဓာတ်ခွဲခန်းမှာတော့ သုတေသီတွေက ဒေသတွင်းက ပထဝီဝင် မြေအနေအထားအတိုင်း ပုံစံချပြီး လက်တွေ့လေ့လာနေတာပါ။
Bolzano တက္ကသိုလ်က သုတေသီ Giuseppe Roberto Pisaturo က အခုလို ပြောပါတယ်။
“ကမ္ဘာမြေကြီးကို ကျနော်တို့ အသုံးချနေတဲ့ပုံစံ ပြောင်းလိုက်မယ်ဆိုရင်တော့ လူသားတွေအနေနဲ့ ကမ္ဘာကြီးကို ကယ်တင်နိုင်မှာပါ။ ကိုယ်အသက်ရှင်နေထိုင်တဲ့ ကာလကိုပဲ စဉ်းစားနေလို့ မဖြစ်ပါဘူး။ အနာဂတ်မျိုးဆက်အတွက် ထည့်စဉ်းစားပြီး ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှု မြင့်တက်နေတဲ့ ကိစ္စကို ချဉ်းကပ်ဆောင်ရွက်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုကို ကန့်သတ်လိုက်မယ်ဆိုရင် ကမ္ဘာ့ပူနွေးမှုကို ရှောင်ရှားနိုင်မယ်၊ နောက်ပြီး အပူချိန်မြင့်တက်လို့ ရေခဲလွှာတွေ အရည်ပျော်ရာက ဖြစ်လာတဲ့ နောက်ဆက်တွဲ မိုးသည်းထန်မှုနဲ့ ရေကြီးရေလျှံမှုတွေကိုပါ ရှောင်လွှဲနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။”
သင်္ချာနည်းနဲ့ တွက်ချက်ပြီး ရေစီးဆင်းလှုပ်ရှားပုံကို ခန့်မှန်းနေရုံနဲ့ မလုံလောက်တဲ့အတွက် ဓာတ်ခွဲခန်းမှာ ခုတွေ့မြင်နေရတဲ့ နမူနာအတိုင်း အရင်ဦးဆုံး ပုံစံချပြီး လေ့လာဖို့ လိုတယ်လို့လည်း သုတေသီတွေက ပြောပါတယ်။ Bolzano တက္ကသိုလ်ကလည်း ရေစီးဝင်မှုနဲ့ ရေလမ်းကြောင်းလွှဲနိုင်မယ့် နည်းလမ်းတွေကို ပုံစံချ လေ့လာနေတာပါ။
Bolzano တက္ကသို်လ်က တွဲဖက်ပါမောက္ခ Michele Larcher က အခုလို ရှင်းပြပါတယ်။
“ဒါကတော့ San Candido အရပ် အားကစားရုံအောက်မှာ ဆောက်မယ့် လိုဏ်ခေါင်းကြီးရဲ့ ပုံစံတူ ဖြစ်ပါတယ်။ မိုးသည်းထန်မှုကြောင့် စီးဝင်လာမယ့် ရေတွေကို San Candio အရပ်က လူမနေတဲ့ နေရာတွေကတေဆင့် စီးထွက်သွားအောင် ရည်မှန်းထားပါတယ်။”
ရေတွေကြီးလာတဲ့အခါ မျောပါလာတဲ့ အပျက်အစီး အပိုင်းအစတွေ၊ သစ်ကိုင်းတွေကို ပထမဆုံး ရေစစ်ကန်က ဆယ်ယူထားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒုတိယအဆင့်မှာတော့ ရေစီးဆင်းမှု အားနည်းအောင် ဖန်တီးထားပြီး Sesto မြစ်ထဲ ရေတွေထိန်းချုပ်ပို့လွှတ်ဖို့ ဖန်တီးထားပါတယ်။ ဒါဆိုရင်တော့ အနီးအနားမှာရှိတဲ့ Moso မြို့ထဲ ရေတွေရောက်လာတော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဥတုရာသီ ပြောင်းလဲမှုကို နေရာစုံမှာ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့အတွက် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အပေါ် ထိခိုက်မှု နည်းနို်င်သမျှ နည်းအောင်၊ အကုန်အကျနည်းတဲ့ နည်းလမ်းရှာဖွေဖို့ လိုတယ်လို့လည်း သုတေသီတွေက ပြောပါတယ်။ ရေကြီးရေလျှံမှု တားမြစ်နိုင်ဖို့ အဆောက်အအုံကြီးတွေ ဆောက်လုပ်နိုင်တယ်ဆိုပေမယ့် မြေအနေအထားနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်သာမက စီးပွါးရေးကိုပါ ထိခိုက်နိုင်သလို ရေရှည်ခံဖို့လည်း သိပ်မလွယ်ဘူးလို့လည်း ထောက်ပြကြပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ပါမောက္ခ Larcher တို့ကတော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ လူသားထုအပေါ် ထိခိုက်မှုမရှိတဲ့ နည်းလမ်းနဲ့ ရှာဖွေလုပ်ကိုင်နေကြတာပါ။
အကောင်းဆုံးရလဒ်ထွက်ဖို့ ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုက အဓိကကျတယ်လို့လည်း သုတေသီတွေက ပြောကြပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၇ နှစ်အတွင်း ၁၇ ဧကကျော် အကျယ်အဝန်းရှိတဲ့ ရေခဲလွှာတွေ နွေရာသီကာလမှာ အရည်ပျော်မသွားအောင် အဝတ်စတွေနဲ့ အုပ်ထားခဲ့ပါတယ်။ ခုတော့ နှင်းလျှောစီးကာလ ပြန်စတဲ့အချိန်ကျမှ အဲဒီအဝတ်စတွေကို ဖယ်ရှားလိုက်တာပါ။ ခုချိန်မှာတော့ တောင်အောက်က ရေကန်ကြီးမှာလည်း လူတချို့ ငါးဖမ်းရင်း အပန်းဖြေနေကြပါတယ်။ သိပ်မကြာခင်ကာလမှာတော့ ဒီကန်ထဲက ရေတွေဟာလည်း အဖိုးတန်ဆုံး ကုန်ပစ္စည်းတခု ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အလားအလာတွေ ရှိနေပါတယ်။
------------------------
(Unicode)
ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုကွောင့ျ နှငျးဖုံးတောငျတှထေိခိုကျမှု ကုစားရေး သုတသေီတှေ ကွိုးပမျး
ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုကွောင့ျ သဘာဝ ဘေးအန်တရာယျကွီးတှကေနေ ရှောငျရှားနိုငျအောငျ အီတလီနိုငျငံက သုတသေီတှေ ကွိုးပမျးနကွေပါတယျ။ Val Senales တောငျကွားထဲက Grawand ရခေဲလှှာတှလေညျး နှဈစဉျနှဈတိုငျး အရညျပြောျလာနပေါတယျ။ နှငျးလြှောစီးသူတှကွေား ရပေနျးစားတဲ့ နှငျးလြှောစီး စခနျးတှမှောလညျး နှငျးတုတှနေဲ့ အစားထိုးနရေတာပါ။ ဒါတငျမက အခွားနိုငျငံတှလေိုပဲ ဆိုးရှားပွငျးထနျလှတဲ့ မိုးခေါငျရရှေားမှု၊ ရကွေီးရလြှေံမှုတှနေဲ့ ရငျဆိုငျရမယ့ျ အလားအလာလညျး ရှိနပေါတယျ။ ဒါကို ရှောငျရှားနိုငျအောငျ သုတသေီတှေ အားထုတျကွိုးပမျးနပေါတယျ။ အပေီသတငျးကို အခွခေံပွီး နနျးလောငျဝျ တငျပွထားပါတယျ။
တခြိနျတုနျးကတော့ နှငျးလြှောစီးစခနျးတှမှော နှငျးတှနေဲ့ ဖုံးလှှမျးနတေတျပမေယ့ျ ခုခြိနျမှာတော့ နှငျးတှအေစား ညိုညဈညဈ ကြောကျတောငျစောငျးတှကေိုသာ အထငျအရှား တှေ့နရေပါပွီ။ သွစတွီးယားနိုငျငံနဲ့ နယျခငြျးစပျနတေဲ့ အီတလီနိုငျငံ၊ Grawand ရခေဲလှှာတှရှေိရာ Val Senales တောငျကွားဒသေက နှငျးလြှောစီးစခနျးကတော့ စကျတငျဘာလမှာ ပွနျဖှင့ျခဲ့တဲ့ တခုတညျးသောစခနျး ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး နှငျးအစဈတှနေရောမှာ နှငျးအတုတှနေဲ့ အစားထိုးထားရတာပါ။ နှဈတိုငျးလိုလို နှငျးတှအေကနြညျးလာတာကွောင့ျလညျး နှငျးအတုတှေ သုံးနရေတာပါ။ နှငျးလြှောစီးသမားတှေ ပြောျရှှငျမှုရှိရေး ဆိုတာထကျ ပိုပွီး အရေးကွီးတဲ့ပွူနာ ရှိနတေယျလို့ Bolzano တက်ကသိုလျက ပညာရှငျတှကေ ပွောပါတယျ။
Bolzano တက်ကသိုလျ ဟိုကျဒရောလဈ ဆောကျလုပျရေးပညာဌာန ပါမောက်ခ Maurizio Righetti က အခုလို ပွောပါတယျ။
“ဒီက ရာသီဥတုက အပူပိုငျးဒသေက အခွအေနလေို ဖွဈလာပါတယျ။ ရှေ့ဆကျ ဘာဖွဈလာမလဲဆိုတဲ့ မေးခှနျးတှလေညျး တသီကွီး ထှကျလာပါတယျ။ အပူခြိနျတိုးလာတာနဲ့အမြှ ပငျလယျရမေကြျနှာပွငျ အထကျက ရခေဲတှေ အရညျပြောျလာပါလိမ့ျမယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ရခေဲလှှာတှေ အရညျပြောျလာမယ့ျကိစ်စ ရှောငျလှှဲလို့ မရနိုငျပါဘူး။ ဒီအဖွဈအပကြျမြိုးတှကေို ပွညျတှငျးပွညျပ သတငျးစာတှေ ရုပျမွငျသံကွားတှပေေါျမှာ နေ့စဉျနဲ့အမြှ မွငျနရေတာပါ။ ကနြော့ျလုပျဖောျကိုငျဘကျ မိုးလဝေသပညာရှငျ အတောျမြားမြားကလညျး ပြောကျကှယျလုနီးဖွဈနတေဲ့ ရခေဲလှှာတှကေို ကလေးတှမွေငျဖူးအောငျ ခုနခေေါျပွထားပါဆိုပွီး ပွောနပေါတယျ။ နောကျထပျ ၁၅ နှဈ၊ အနှဈ ၂၀ လောကျအတှငျး ရခေဲလှှာတှေ ပြောကျကှယျသှားမယ့ျ အခွအေနေ ရောကျနပေါပွီ။”
South Tyrol အရပျက ရအေားလြှပျစဈစကျရုံ ၃၄ ခုကို စီမံခန့ျခှဲနတေဲ့ Alperia ကုမ်ပဏီရဲ့ ထောကျပံ့ကူညီမှုနဲ့ ပါမောက်ခ Righetti က ရတေို ရရှေညျ ကာလအတှကျ ရရေရှိနိုငျရေး သုတသေန လုပျနပေါတယျ။ ရအေားလြှပျစဈစကျရုံအတှကျ လိုအပျတဲ့ ရအေရငျးအမွဈကို ကွိုတငျခန့ျမှနျးနိုငျဖို့ သုတသေန လုပျနတောဖွဈသလို အကောငျးဆုံး နညျးလမျးတှနေဲ့ စှမျးအငျထုတျလုပျနိုငျရေး၊ ဝငျငှအေမြားဆုံးရရေး လေ့လာစူးစမျးနတောပါ။ ၂၀၁၇ ခုနှဈကစပွီး ရခေဲလှှာတှေ အရညျပြောျရာက စီးထှကျလာတဲ့ ရပေမာဏကို ပါမောက်ခ Righetti နဲ့အဖှဲ့က တိုငျးတာလာကွပါတယျ။ နှရောသီကာလတလြှောကျ စုစုပေါငျး သိုလှောငျထားနိုငျတဲ့ ရပေမာဏအားလုံးရဲ့ ၄၀ ရာခိုငျနှုနျးလောကျက Grawand ရခေဲမွဈလို နရောကနေ မွဈဖြားခံလာတာ ဖွဈပါတယျ။
“ဆောငျးရာသီကာလတလြှောကျ စုဆောငျးထားတဲ့ ရတှေကေို ရအေလိုအပျဆုံး အခြိနျဖွဈတဲ့ နှရောသီမြိုးမှာ လှှတျပေးပါတယျ။ တခြိနျခြိနျမှာ ဒီရတှေေ မရှိတော့ဘူး၊ ရခေဲလှှာတှလေညျး ဆကျပွီး အရညျပြောျနမေယျ၊ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုကွောင့ျ အပူခြိနျတှေ မွင့ျတကျနမေယျဆိုရငျ နညျးဗြူဟာအရ အရေးပါတဲ့ ဒီလို ရသေိုလှောငျကနျတှလေညျး ရှိတော့မှာမဟုတျပါဘူး။ ဒီကိစ်စကို စပွီး စဉျးစားဖို့လိုပါပွီ။” လို့ ပါမောက်ခ Maurizio Righetti က ဆိုပါတယျ။
ခုခြိနျမှာတော့ ရခေဲတောငျတှကေနေ လကျရှိ စီးဆငျးလာတဲ့ ရတှေကေို ရအေားလြှပျစဈ ဓာတျအားပေးစကျရုံတှမှော အသုံးပွုနပေါတယျ။ တခြို့ရတှေကေတော့ မနှဈကကထြားတဲ့ နှငျးတှေ အရညျပြောျလာတာပါ။ ဥပမာပွောရရငျ Lake Vernago ရကေနျကွီးမှာလညျး မကွာခငျ တဖွညျးဖွညျး ရကေလြာနိုငျသလို လာမယ့ျဆယျစုနှဈတှအေတှငျး လြှပျစဈဓာတျအားထုတျလုပျဖို့ ဒါမှမဟုတျ လူတှအေသုံးပွုဖို့ မရှိမဖွဈလိုအပျတဲ့ အဖိုးတနျရငျးမွဈတခု ဖွဈလာနိုငျပါတယျ။ အပူခြိနျတိုးလာတာနဲ့အမြှ နှငျးတောငျတှပေေါျမှာ နှငျးတှအေကနြညျးပွီး တောငျထိပျကနေ မိုးနဲ့ ရတှေေ ရုတျတရကျ ပိုပွီး စီးဆငျးလာနိုငျတဲ့အတှကျ ရကွေီးရလြှေံ ဖွဈလာနိုငျပါတယျ။
ပါမောက်ခ Maurizio Righetti က အခုလို ဆကျပွောပါတယျ။
“ပွီးခဲ့တဲ့ ၁၀ နှဈအတှငျး ပွငျးထနျလှတဲ့ သဘာဝဘေးအန်တရာယျဆိုငျရာ အဖွဈအပကြျတှေ ခပျစိပျစိပျ တှေ့လာရပွီး အန်တရာယျလညျး ပိုကွီးလာပါတယျ။ ဒီအခွအေနနေဲ့ လိုကျလြောညီထှဖွေဈအောငျ နထေိုငျရငျး ဒါကို အဖွရှောဖို့ လိုပါတယျ။ ရကွေီးရလြှေံမှုတှဖွေဈတဲ့ အကွိမျအရအေတှကျနဲ့ သူ့ရဲ့အကြိုးသကျရောကျမှုကို စာရငျးပွုစုထားဖို့ လိုပါတယျ။ ဥပမာ ရကောတာတှကေို ၃ ပကေနေ ၆ ပလေောကျထိ မွှင့ျဆောကျဖို့လိုမလို ဆိုတာမြိုး အဲဒီသတငျးအခကြျအလကျအပေါျ မူတညျပွီး ပုံစံဆှဲသူတှေ စဉျးစားနိုငျမှာ ဖွဈပါတယျ။ ကွိုတငျ သုတသေန လုပျထားဖု့ိတော့ လိုပါတယျ။”
Noi Techpark မှာရှိတဲ့ ဓာတျခှဲခနျးမှာတော့ သုတသေီတှကေ ဒသေတှငျးက ပထဝီဝငျ မွအေနအေထားအတိုငျး ပုံစံခပြွီး လကျတှေ့လေ့လာနတောပါ။
Bolzano တက်ကသိုလျက သုတသေီ Giuseppe Roberto Pisaturo က အခုလို ဆိုပါတယျ။
“ကမ်ဘာမွကွေီးကို ကနြောျတို့ အသုံးခနြတေဲ့ပုံစံ ပွောငျးလိုကျမယျဆိုရငျတော့ လူသားတှအေနနေဲ့ ကမ်ဘာကွီးကို ကယျတငျနိုငျမှာပါ။ ကိုယျအသကျရှငျနထေိုငျတဲ့ ကာလကိုပဲ စဉျးစားနလေို့ မဖွဈပါဘူး။ အနာဂတျမြိုးဆကျအတှကျ ထည့ျစဉျးစားပွီး ကာဗှနျဒိုငျအောကျဆိုဒျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှု မွင့ျတကျနတေဲ့ ကိစ်စကို ခဉြျးကပျဆောငျရှကျရမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဖနျလုံအိမျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုကို ကန့ျသတျလိုကျမယျဆိုရငျ ကမ်ဘာ့ပူနှေးမှုကို ရှောငျရှားနိုငျမယျ၊ နောကျပွီး အပူခြိနျမွင့ျတကျလို့ ရခေဲလှှာတှေ အရညျပြောျရာက ဖွဈလာတဲ့ နောကျဆကျတှဲ မိုးသညျးထနျမှုနဲ့ ရကွေီးရလြှေံမှုတှကေိုပါ ရှောငျလှှဲနိုငျမှာ ဖွဈပါတယျ။”
သငျ်ခြာနညျးနဲ့ တှကျခကြျပွီး ရစေီးဆငျးလှုပျရှားပုံကို ခန့ျမှနျးနရေုံနဲ့ မလုံလောကျတဲ့အတှကျ ဓာတျခှဲခနျးမှာ ခုတှေ့မွငျနရေတဲ့ နမူနာအတိုငျး အရငျဦးဆုံး ပုံစံခပြွီး လေ့လာဖို့ လိုတယျလို့လညျး သုတသေီတှကေ ပွောပါတယျ။ Bolzano တက်ကသိုလျကလညျး ရစေီးဝငျမှုနဲ့ ရလေမျးကွောငျးလှှဲနိုငျမယ့ျ နညျးလမျးတှကေို ပုံစံခြ လေ့လာနတောပါ။
Bolzano တက်ကသိုျလျက တှဲဖကျပါမောက်ခ Michele Larcher က အခုလို ရှငျးပွပါတယျ။
“ဒါကတော့ San Candido အရပျ အားကစားရုံအောကျမှာ ဆောကျမယ့ျ လိုဏျခေါငျးကွီးရဲ့ ပုံစံတူ ဖွဈပါတယျ။ မိုးသညျးထနျမှုကွောင့ျ စီးဝငျလာမယ့ျ ရတှေကေို San Candio အရပျက လူမနတေဲ့ နရောတှကေတဆေင့ျ စီးထှကျသှားအောငျ ရညျမှနျးထားပါတယျ။”
ရတှေကွေီးလာတဲ့အခါ မြောပါလာတဲ့ အပကြျအစီး အပိုငျးအစတှေ၊ သဈကိုငျးတှကေို ပထမဆုံး ရစေဈကနျက ဆယျယူထားမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဒုတိယအဆင့ျမှာတော့ ရစေီးဆငျးမှု အားနညျးအောငျ ဖနျတီးထားပွီး Sesto မွဈထဲ ရတှေထေိနျးခြုပျပို့လှှတျဖို့ ဖနျတီးထားပါတယျ။ ဒါဆိုရငျတော့ အနီးအနားမှာရှိတဲ့ Moso မွို့ထဲ ရတှေရေောကျလာတော့မှာ မဟုတျပါဘူး။ ဥတုရာသီ ပွောငျးလဲမှုကို နရောစုံမှာ ရငျဆိုငျနရေတဲ့အတှကျ သဘာဝပတျဝနျးကငြျအပေါျ ထိခိုကျမှု နညျးနိုျငျသမြှ နညျးအောငျ၊ အကုနျအကနြညျးတဲ့ နညျးလမျးရှာဖှဖေို့ လိုတယျလို့လညျး သုတသေီတှကေ ပွောပါတယျ။ ရကွေီးရလြှေံမှု တားမွဈနိုငျဖို့ အဆောကျအအုံကွီးတှေ ဆောကျလုပျနိုငျတယျဆိုပမေယ့ျ မွအေနအေထားနဲ့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျသာမက စီးပှါးရေးကိုပါ ထိခိုကျနိုငျသလို ရရှေညျခံဖို့လညျး သိပျမလှယျဘူးလို့လညျး ထောကျပွကွပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး ပါမောက်ခ Larcher တို့ကတော့ သဘာဝပတျဝနျးကငြျနဲ့ လူသားထုအပေါျ ထိခိုကျမှုမရှိတဲ့ နညျးလမျးနဲ့ ရှာဖှလေုပျကိုငျနကွေတာပါ။
အကောငျးဆုံးရလဒျထှကျဖို့ ကွိုတငျပွငျဆငျမှုက အဓိကကတြယျလို့လညျး သုတသေီတှကေ ပွောကွပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ၇ နှဈအတှငျး ၁၇ ဧကကြောျ အကယြျအဝနျးရှိတဲ့ ရခေဲလှှာတှေ နှရောသီကာလမှာ အရညျပြောျမသှားအောငျ အဝတျစတှနေဲ့ အုပျထားခဲ့ပါတယျ။ ခုတော့ နှငျးလြှောစီးကာလ ပွနျစတဲ့အခြိနျကမြှ အဲဒီအဝတျစတှကေို ဖယျရှားလိုကျတာပါ။ ခုခြိနျမှာတော့ တောငျအောကျက ရကေနျကွီးမှာလညျး လူတခြို့ ငါးဖမျးရငျး အပနျးဖွနေကွေပါတယျ။ သိပျမကွာခငျကာလမှာတော့ ဒီကနျထဲက ရတှေဟောလညျး အဖိုးတနျဆုံး ကုနျပစ်စညျးတခု ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အလားအလာတှေ ရှိနပေါတယျ။
