[ Zawgyi ]
မြန်မာနိုင်ငံက စစ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် တိုင်းပြည်ရဲ့ သတင်းမီဒီယာတွေ ပျက်စီးခဲ့ရပြီး သတင်းသမား အနည်းဆုံး ၃၂ ယောက်လည်း အဖမ်းခံနေရပါတယ်။ ဒီအခြေအနေတွေ နဲ့ပတ်သက်ပြီး သတင်းမီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့ကြီး တခုက အစီရင်ခံစာတစောင် ထုတ်ပြန်ထားတဲ့အကြောင်း Vijitra Duangdee ဘန်ကောက်က သတင်းပေးပို့ထားတာကို ကိုငြိမ်းချမ်းက ပြောပြမှာပါ။
သတင်းမီဒီယာတွေ အတွက် လူသားချင်းစာနာမှုအကြပ်အတည်းကြီး ဖြစ်နေတယ်လို့ သတင်းမီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့ကြီးက မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ သတင်းသမားတွေကို နှိပ်ကွပ်ပုံဖော်ပြပါတယ်။ မြန်မာပြည်မှာ သတင်းသမားအနည်းဆုံး ၃၂ ယောက် အဖမ်းခံနေရတယ်လို့ နယူးယောက်အခြေစိုက် သတင်းသမားများ ကာကွယ်ရေး ကော်မတီ CPJ က ပြောတာပါ။ ဒါဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ ဒီဇင်ဘာလတုန်းက အဖမ်းခံနေရတဲ့ သတင်းသမားများစာရင်း ထုတ်ပြန်တုန်းက မြန်မာပြည်မှာ အဖမ်းခံရတဲ့ သတင်းသမား ၁ ယောက်ပဲ ရှိခဲ့တာ နဲ့ စာရင် အများကြီး တက်သွားတာပါ။ CPJ က ပြောခွင့်ရ Shawn Crispin က -
" ဒါဟာ တရုတ်ပြည်ထက် အခြေအနေပိုဆိုးပါတယ်။ တူရီကထက်လည်း ပိုဆိုးပါတယ်။ အီရန်ထက်လည်း ပိုဆိုးတဲ့ အခြေအနေပါ။ အခုလို ကမ္ဘာ့သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အကျပ်အတည်းဟာ ကျနော် လုပ်နေတဲ့ ကာလတလျောက် အရှေ့တောင်အာရှ မှာ မတွေ့ဖူးပါဘူး။ "
ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အစိုးရ လက်ထက်တုန်းကလည်း တချို့သတင်းမီဒီယာသမားတွေ အဖမ်းခံခဲ့ရပေမဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလ မှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းလိုက်ပြီး သတင်းသမားတွေကို နှိပ်ကွပ်မှုနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် ဘာမှ မဟုတ်ပါဘူး။ ရုပ်သံထုတ်လုပ်မှုလိုင်စင်တွေ ရုတ်သိမ်းခံရတာ၊ သတင်းသမားတွေ ကို သတင်းမှားဖြန့်မှု၊ ဆူပူအောင် လှုံဆော်မှုတွေ နဲ့ ဖမ်းဆီး တရားစွဲနေတာပါ။ ဖမ်းဆီးခံရတာကို ရှောင်ရှားဖို့ သတင်းသမားအများကြီး အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေကို ထွက် ပြေးရပါတယ်။ ဒါနဲ့ပတ်သက်လို့ CPJ က Shawn Crispin က -
" ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ အာဏာသိမ်းပြီးကတည်းက သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာပြည်က ဆိုးဆိုးရွားရွားကျဆင်းသွားတာပါ။ သတင်းသမားတွေကို ထောင်ချနေတာတခုတည်းကို ကြည့်ရင်တောင် စစ်အစိုးရက သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် ကို တခါတည်းဖျက်သိမ်းဖို့ ရည်ရွယ်တာကို သိနိုင်ပါတယ်။"
ဖမ်းဆီးခံနေရတဲ့အထဲ အမေရိကန် သတင်းသမား Danny Fenster လည်းပါဝင်ပြီး သူ့ကို ဖမ်းဆီးထာတာ ၆၅ ရက် ကျော်နေပြီဖြစ်သလို ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်နေတာကိုလည်း ဆေးကုသခွင့် ငြင်းပယ်ခံထားရပါတယ်။ Fenster ဟာ ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတဲ့ နိုင်ငံခြားသတင်းထောက် ၄ ယောက်ထဲမှာ တယောက်အပါအဝင်ဖြစ်တာကြောင့်ဒီလို လုပ်ရပ်ဟာ ကြောက်အောင် လုပ်တာလို့ Crispin က ပြောပါတယ်။
"ဒါဟာ နိုင်ငံခြားသတင်းမီဒီယာတွေကို ပြင်းထန်တဲ့ သတင်းစကားပါးလိုက်တာပါ။ မင်းတို့ကိုယ်စားလှယ်နိုင်ငံထဲမှာ ရှိရင် သူတို့လည်း ဒါမျိုးဆက်ဆံခံရမယ်လို့ ပြလိုက်တာပါ။"
သတင်းသမားတချို့ နဲ့ ဆန္ဒပြသူတချို့ကို ပြန်လွှတ်ပေးဖူးပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း အကျဉ်းထောင်ထဲ လူတွေ ကြပ်ညှပ်နေတာ၊ ညှင်းပန်းနှိပ်စက်မှုသတင်းတွေကြောင့်ဖမ်းဆီးခံနေရသူတွေရဲ့ အခြေအနေတွေ ဟာ ဆိုးရွားနေဆဲပါပဲ။ အမေရိကန် သတင်းမသား နေသန်မောင်ဆိုရင်လည်း နောက်ဆုံးတိုင်းပြည်က ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးပြီး ပြန်မလွှတ်ခင်မှာ ရိုက်နှက်နှိပ်စက်တာခံခဲ့ရပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ စင်ကာပူရောက်နေတဲ့အမေရိကန် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး Lloyd Austin က ဖမ်းဆီးထားတဲ့ သူတွေ အားလုံးကို လွှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုပြီး မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို လုံးဝလက်မခံနိုင်ဘူး လို့ ပြောသွားပါတယ်။ မြန်မာစစ်ကောင်စီက အခုလို ဖမ်းဆီးခံတွေ ကို ဆက်ဆံပုံ နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဗီအိုအေ ရဲ့ မေးမြန်းချက်ကို တိုက်ရိုက်မဖြေကြားပေမဲ့လည်း ဖမ်းဆီးခံတွေကို ဥပဒေစည်းကမ်း နဲ့ အညီ ဆက်ဆံတယ်လို့ စစ်ကောင်စီ ပြောခွင့်ရက ပြောပါတယ်။ အနာဂတ် ဒီမိုကရေစီ အန္တရာယ်ရှိတယ်လို့ ကိုနေသန်မောင်က ပြောပါတယ်။
"လူတွေ နေ့တိုင်း သေနေပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီ နဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကို ကာကွယ်ဖို့ တိုက်နေပါတယ်။ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းကို ပြောချင်တာက ဘက်လိုက်ပါ လို့။ လူသားချင်းစာနာမှုဘက်ကို လိုက်ပါ။ ကျနော်တို့က လူသားချင်းစာနာမှုအတွက် တိုက်နေတာပါ။"
မြန်မာစစ်အစိုးရ အနေနဲ့လည်း ဖမ်းဆီးထားတဲ့ သတင်းသမားတွေ အားလုံးကို လွှတ်ပေးပြီး မီဒီယာ ဆင်ဆာလုပ်တာ ရပ်တန့်ပြီး၊ မီဒီယာကို နှောက်ယှက်တာတွေ မလုပ်ဖို့ CPJ က ပြောပါတယ်။ နိုင်ငံတကာအသိုင်းဝိုင်းကိုလည်း ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်မှု ဆန်ရှင်တွေကို ပြန်သုံးသပ်ဖို့ နဲ့ ထွက်ပြေးလာတဲ့သူတွေကို ကူညီဖို့လည်း တောင်းဆိုထားပါတယ် ခင်ဗျာ။
[ Unicode ]
မွနျမာသတငျးလှတျလပျခှင့ျ တရုတျနဲ့ အီရနျထကျ ပိုဆိုး (Shawn Crispin, CPJ)
မွနျမာနိုငျငံက စဈအာဏာသိမျးမှုကွောင့ျ တိုငျးပွညျရဲ့ သတငျးမီဒီယာတှေ ပကြျစီးခဲ့ရပွီး သတငျးသမား အနညျးဆုံး ၃၂ ယောကျလညျး အဖမျးခံနရေပါတယျ။ ဒီအခွအေနတှေေ နဲ့ပတျသကျပွီး သတငျးမီဒီယာလှတျလပျခှင့ျ ကာကှယျစောင့ျရှောကျရေးအဖှဲ့ကွီး တခုက အစီရငျခံစာတစောငျ ထုတျပွနျထားတဲ့အကွောငျး Vijitra Duangdee ဘနျကောကျက သတငျးပေးပို့ထားတာကို ကိုငွိမျးခမြျးက ပွောပွမှာပါ။
သတငျးမီဒီယာတှေ အတှကျ လူသားခငြျးစာနာမှုအကွပျအတညျးကွီး ဖွဈနတေယျလို့ သတငျးမီဒီယာလှတျလပျခှင့ျ ကာကှယျစောင့ျရှောကျရေးအဖှဲ့ကွီးက မွနျမာစဈတပျရဲ့ သတငျးသမားတှကေို နှိပျကှပျပုံဖောျပွပါတယျ။ မွနျမာပွညျမှာ သတငျးသမားအနညျးဆုံး ၃၂ ယောကျ အဖမျးခံနရေတယျလို့ နယူးယောကျအခွစေိုကျ သတငျးသမားမြား ကာကှယျရေး ကောျမတီ CPJ က ပွောတာပါ။ ဒါဟာ ပွီးခဲ့တဲ့ ဒီဇငျဘာလတုနျးက အဖမျးခံနရေတဲ့ သတငျးသမားမြားစာရငျး ထုတျပွနျတုနျးက မွနျမာပွညျမှာ အဖမျးခံရတဲ့ သတငျးသမား ၁ ယောကျပဲ ရှိခဲ့တာ နဲ့ စာရငျ အမြားကွီး တကျသှားတာပါ။ CPJ က ပွောခှင့ျရ Shawn Crispin က -
"ဒါဟာ တရုတျပွညျထကျ အခွအေနပေိုဆိုးပါတယျ။ တူရီကထကျလညျး ပိုဆိုးပါတယျ။ အီရနျထကျလညျး ပိုဆိုးတဲ့ အခွအေနပေါ။ အခုလို ကမ်ဘာ့သတငျးလှတျလပျခှင့ျ အကပြျအတညျးဟာ ကနြောျ လုပျနတေဲ့ ကာလတလြောကျ အရှေ့တောငျအာရှ မှာ မတှေ့ဖူးပါဘူး။"
ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျအစိုးရ လကျထကျတုနျးကလညျး တခြို့သတငျးမီဒီယာသမားတှေ အဖမျးခံခဲ့ရပမေဲ့ ဖဖေောျဝါရီလ မှာ စဈတပျက အာဏာသိမျးလိုကျပွီး သတငျးသမားတှကေို နှိပျကှပျမှုနဲ့ နှိုငျးယှဉျရငျ ဘာမှ မဟုတျပါဘူး။ ရုပျသံထုတျလုပျမှုလိုငျစငျတှေ ရုတျသိမျးခံရတာ၊ သတငျးသမားတှေ ကို သတငျးမှားဖွန့ျမှု၊ ဆူပူအောငျ လှုံဆောျမှုတှေ နဲ့ ဖမျးဆီး တရားစှဲနတောပါ။ ဖမျးဆီးခံရတာကို ရှောငျရှားဖို့ သတငျးသမားအမြားကွီး အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှကေို ထှကျ ပွေးရပါတယျ။ ဒါနဲ့ပတျသကျလို့ CPJ က Shawn Crispin က -
"ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ အာဏာသိမျးပွီးကတညျးက သတငျးလှတျလပျခှင့ျနဲ့ ပတျသကျပွီး မွနျမာပွညျက ဆိုးဆိုးရှားရှားကဆြငျးသှားတာပါ။ သတငျးသမားတှကေို ထောငျခနြတောတခုတညျးကို ကွည့ျရငျတောငျ စဈအစိုးရက သတငျးလှတျလပျခှင့ျ ကို တခါတညျးဖကြျသိမျးဖို့ ရညျရှယျတာကို သိနိုငျပါတယျ။"
ဖမျးဆီးခံနရေတဲ့အထဲ အမရေိကနျ သတငျးသမား Danny Fenster လညျးပါဝငျပွီး သူ့ကို ဖမျးဆီးထာတာ ၆၅ ရကျ ကြောျနပွေီဖွဈသလို ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ကူးစကျနတောကိုလညျး ဆေးကုသခှင့ျ ငွငျးပယျခံထားရပါတယျ။ Fenster ဟာ ဖမျးဆီးခံခဲ့ရတဲ့ နိုငျငံခွားသတငျးထောကျ ၄ ယောကျထဲမှာ တယောကျအပါအဝငျဖွဈတာကွောင့ျဒီလို လုပျရပျဟာ ကွောကျအောငျ လုပျတာလို့ Crispin က ပွောပါတယျ။
"ဒါဟာ နိုငျငံခွားသတငျးမီဒီယာတှကေို ပွငျးထနျတဲ့ သတငျးစကားပါးလိုကျတာပါ။ မငျးတို့ကိုယျစားလှယျနိုငျငံထဲမှာ ရှိရငျ သူတို့လညျး ဒါမြိုးဆကျဆံခံရမယျလို့ ပွလိုကျတာပါ။"
သတငျးသမားတခြို့ နဲ့ ဆန်ဒပွသူတခြို့ကို ပွနျလှှတျပေးဖူးပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး အကဉြျးထောငျထဲ လူတှေ ကွပျညှပျနတော၊ ညှငျးပနျးနှိပျစကျမှုသတငျးတှကွေောင့ျဖမျးဆီးခံနရေသူတှရေဲ့ အခွအေနတှေေ ဟာ ဆိုးရှားနဆေဲပါပဲ။ အမရေိကနျ သတငျးမသား နသေနျမောငျဆိုရငျလညျး နောကျဆုံးတိုငျးပွညျက ပွညျနှငျဒဏျပေးပွီး ပွနျမလှှတျခငျမှာ ရိုကျနှကျနှိပျစကျတာခံခဲ့ရပါတယျ။ တခြိနျတညျးမှာပဲ စငျကာပူရောကျနတေဲ့အမရေိကနျ ကာကှယျရေးဝနျကွီး Lloyd Austin က ဖမျးဆီးထားတဲ့ သူတှေ အားလုံးကို လှှတျပေးဖို့ တောငျးဆိုပွီး မွနျမာစဈတပျရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှကေို လုံးဝလကျမခံနိုငျဘူး လို့ ပွောသှားပါတယျ။ မွနျမာစဈကောငျစီက အခုလို ဖမျးဆီးခံတှေ ကို ဆကျဆံပုံ နဲ့ ပတျသကျပွီး ဗီအိုအေ ရဲ့ မေးမွနျးခကြျကို တိုကျရိုကျမဖွကွေားပမေဲ့လညျး ဖမျးဆီးခံတှကေို ဥပဒစေညျးကမျး နဲ့ အညီ ဆကျဆံတယျလို့ စဈကောငျစီ ပွောခှင့ျရက ပွောပါတယျ။ အနာဂတျ ဒီမိုကရစေီ အန်တရာယျရှိတယျလို့ ကိုနသေနျမောငျက ပွောပါတယျ။
"လူတှေ နေ့တိုငျး သနေပေါတယျ။ ဒီမိုကရစေီ နဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးကို ကာကှယျဖို့ တိုကျနပေါတယျ။ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးကို ပွောခငြျတာက ဘကျလိုကျပါ လို့။ လူသားခငြျးစာနာမှုဘကျကို လိုကျပါ။ ကနြောျတို့က လူသားခငြျးစာနာမှုအတှကျ တိုကျနတောပါ။"
မွနျမာစဈအစိုးရ အနနေဲ့လညျး ဖမျးဆီးထားတဲ့ သတငျးသမားတှေ အားလုံးကို လှှတျပေးပွီး မီဒီယာ ဆငျဆာလုပျတာ ရပျတန့ျပွီး၊ မီဒီယာကို နှောကျယှကျတာတှေ မလုပျဖို့ CPJ က ပွောပါတယျ။ နိုငျငံတကာအသိုငျးဝိုငျးကိုလညျး ပိတျဆို့ဒဏျခတျမှု ဆနျရှငျတှကေို ပွနျသုံးသပျဖို့ နဲ့ ထှကျပွေးလာတဲ့သူတှကေို ကူညီဖို့လညျး တောငျးဆိုထားပါတယျ ခငျဗြာ။
