(Zawgyi / Unicode)
လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု စွဲချက်နဲ့ နိုင်ငံတကာတရားခုံရုံး (ICJ) မှာ တရားရင်ဆိုင်နေရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအနေနဲ့ ဒီကနေ့ မေလ ၂၃ ရက်နေ့မှာ ပထမဆုံး တင်သွင်းရမယ့် ကြားဖြတ်အစီအမံဆိုင်ရာ လေးလပြည့် အစီရင်ခံစာအပေါ် သုံးသပ်ချက် အမြင်တွေကို မဆုမွန်က စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
ရခိုင်မြောက်ပိုင်း အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတွေအတွင်း စစ်တပ်ရဲ့ နယ်မြေရှင်းလင်းမှုတွေမှာ ရိုဟင်ဂျာ မွတ်စလင်တွေအပေါ် လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်ခဲ့တယ်ဆိုတဲ့ စွဲချက်နဲ့ ICJ နိုင်ငံတကာတရားရုံးမှာ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံကို တရားစွဲဆိုထားပြီး Provisional Measures ကြားဖြတ်လုပ်ဆောင်ချက် ၆ ချက် ချမှတ်ပေးဖို့ တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီနောက်မှာတော့ ဇန်နဝါရီလ ၂၃ ရက်နေ့မှာ ICJ ကနေ ၆ ချက်ထဲက ၄ ချက်ကို မြန်မာအစိုးရ လိုက်နာဆောင်ရွက်ဖို့ ချမှတ်ခဲ့ပြီး မြန်မာအစိုးရရဲ့ ဆောင်ရွက်ချက်တွေကို ၄ လအတွင်း ပြန်ပြီး အစီရင်ခံဖို့ သတ်မှတ်ခဲ့တာကြောင့် ဒီကနေ့ မေလ ၂၃ ရက်နေ့ဟာ ၄ လတင်းတင်း ပြည့်တဲ့နေ့ ဖြစ်ပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးကို လက်ခံမထားတဲ့ မြန်မာအစိုးရဘက်ကတော့ မေလ ၂၃ ရက်နေ့ကျရင် အစီရင်ခံစာကို အချိန်မီ တင်သွင်းသွားဖို့ ပြင်ဆင်နေတယ်လို့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများနဲ့ စေ့စပ်ဆွေးနွေးရေးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ဦးချမ်းအေးက ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းကို ပြောဆိုထားပါတယ်။
နိုင်ငံတကာတရားရုံးကို ပထမဆုံး တင်သွင်းမယ့် ဒီလေးလပြည့် အစီရင်ခံစာဟာ တရားရင်ဆိုင်နေရဆဲ တရားခွင်အတွက်ရော နိုင်ငံတကာရဲ့ ယုံကြည်မှု ရနိုင်ဖို့အတွက်ပါ စနစ်ကျပြီး ခိုင်လုံဖို့ အရေးကြီးတယ်လို့ ဥပဒေ အထောက်အကူပြုအဖွဲ့ ထူထောင်သူ လူ့အခွင့်အရေးရှေ့နေကြီး ဦးအောင်ထူးက သုံးသပ်ပါတယ်။
“အစီရင်ခံစာထဲမှာက ဘာတွေပါလဲဆိုတာ အဓိကထား ကြည့်ရမယ်။ Genocide Convention နဲ့အညီ ပထမ ၁ အချက်က ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် သတ်ဖြတ်တာ၊ ခန္ဓာကိုယ် ပျက်စီးအောင်လုပ်တာ၊ အုပ်စုလိုက် ဘေးဖြစ်အောင်လုပ်တာ၊ ကလေးမီးဖွားခြင်းကို ဟန့်တားတာမျိုး စတဲ့ ဒါတွေကို မလုပ်ပါဘူး ဆိုတာတွေကို ဒီအချက်တွေကို သက်သေခံပြဖို့လိုတယ်။ ၂ အချက်ကတော့ Genocide လို့ခေါ်တဲ့ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကို ကျူးလွန်တာ၊ ကျူးလွန်ဖို့ လှုံ့ဆော်တာ၊ ပူးပေါင်းကြံစည် ပါဝင်ပတ်သက်တာမျိုး မရှိဘူးဆိုတာ သက်သေပြဖို့လိုတယ်။ တတိယအချက်ကတော့ ICJ ရဲ့ ကြားဖြတ်ဆုံးဖြတ်ချက်မှာ ပါတဲ့အတိုင်းပဲ သက်သေခံပစ္စည်းတွေကို ဘာမှ ဖျောက်ဖျက်တာမရှိဘူး။ သက်သေခံပစ္စည်းတွေ သူ့နေရာအနေအထားတွေ၊ အိမ်တွေ၊ အလောင်းတွေကို ဖျက်ဆီးတာမျိုး မရှိဘူးဆိုတာ သက်သေပြဖို့လိုတယ်။ အဲ့ဒါတွေကို သက်သေပြနိုင်တယ် ဆိုရင်တော့ ဒီအစီရင်ခံစာက တစုံတရာ အကျိုးရှိသွားနိုင်တာပေါ့။”
ဒါပေမယ့်လည်း ဒီအစီရင်ခံစာကနေ တကယ်တမ်း အကျိုးရှိလာလိမ့်မယ်လို့တော့ ဦးအောင်ထူးက မယူဆပါဘူး။
“သို့သော် လက်တွေ့အခြေအနေအရတော့ ဒီလိုလုပ်နိုင်တဲ့ အခြေအနေ မရှိဘူးဆိုတာ သွားတွေ့ရတယ်။ နိုင်ငံတကာဥပဒေနဲ့ ကြည့်မယ်ဆိုရင် အခုက နိုင်ငံတကာအဆင့် ဖြစ်သွားပြီ။ အပြစ်ကျူးလွန်သူကို အပြစ်ကိုပေးရမယ်။ Genocide Convention မှာလည်း ပါပြီးသား။ အင်းဒင်ကိစ္စဆိုရင် အောက်ခြေရဲဘော် တပ်စုမှူးလောက် အရေးယူရုံနဲ့ မရဘူး။ ဘယ်သူက အမိန့်ပေးတာလဲ၊ ဒါကြီးတခုလုံးကို ကျူးလွန်ဖို့ အမိန့်က ဘယ်ကလာတာလဲ၊ အဲ့တော့ အမိန့်စီးဆင်းလာတဲ့ အမိန့်ပေးပိုင်ခွင့်ရှိတဲ့ အဆင့်အမြင့်ဆုံး တပ်မတော် ထိပ်တန်းအရာရှိကြီးတွေကိုပါ အရေးယူပြရမယ်။ စစ်တပ်ဘက်က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ချင်တယ်ဆို ဒါမျိုးလုပ်ပြရမှာပေါ့၊ ဒီတလမ်းပဲရှိတယ်။”
ပထမဆုံးတင်သွင်းမယ့် အစီရင်ခံစာထဲမှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု အခြေအနေ တကယ့်မြေပြင်မှာ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေကို အစိုးရအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာကို ချပြဖို့လိုတယ်လို့ မြန်မာ့လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူ ညီမျှခြင်းမြန်မာရဲ့ ဒါရိုက်တာ ဦးအောင်မျိုးမင်းက ပြောပါတယ်။
“ပထမဆုံးတင်ပြတဲ့ အစီရင်ခံစာ ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့လို့ လက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ မြေပြင်အခြေအနေတွေကို ဘယ်လိုသုံးသပ်လဲ၊ ဒါတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး အစိုးရအနေနဲ့ ဘာတွေကို အတတ်နိုင်ဆုံး ကြိုးစားလုပ်ဆောင်နေသလဲ၊ အဲဒီလို လုပ်ဆောင်တဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာ ဘယ်လိုစိန်ခေါ်မှုတွေ ရှိနေသလဲ ဆိုတဲ့ အချက်တွေကို အဓိက ဦးစားပေး တင်ပြသင့်တယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဒါတွေဟာ နိုင်ငံတကာ တရားခုံရုံးကနေ တဆင့်ပြီးတဆင့် အစိုးရဘက်ကနေ တောင်းဆိုထားတဲ့ အချက်တွေကို လေးစားသောအားဖြင့် ဘာတွေလုပ်ဆောင်နေရသလဲဆိုတာ တင်ပြသင့်တယ်။
“နောက် အရေးကြီးဆုံး သတိထားရမယ့် တခုကတော့ ခေတ်အဆက်ဆက်က ငြင်းဆိုခဲ့တာမျိုး မဖြစ်ခဲ့ပါဘူး၊ မလုပ်ခဲ့ပါဘူး ဆိုတာမျိုး အရင်တုန်းကလို ငြင်းဆန်တဲ့ပုံစံမျိုး မဟုတ်ဘဲနဲ့ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး လက်တွေ့ဖြစ်နိုင်သော လက်တွေ့စစခြင်း လုပ်ဆောင်နိုင်မယ့် အချက်တွေကို တင်ပြရပါမယ်။ အစိုးရက နိုင်ငံတကာနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုရှိမှ နိုင်ငံတကာက စွပ်စွဲနေသလို လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုတွေ အထူးသဖြင့် စစ်ပွဲဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်မှုတွေ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို လက်မခံပါဘူးဆိုတာ တတ်နိုင်သလောက် လုပ်ဆောင်နေပါတယ်ဆိုတဲ့ အမြင်ကို စတင်ရရှိနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။”
ဒီကနေ့တင်သွင်းမယ့် အစီရင်ခံစာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာအစိုးရဘက်က တရားဝင် သတင်းထုတ်ပြန်တာတော့ မရှိသေးပါဘူး။
မြန်မာနိုင်ငံအတွက်ရော မြန်မာပြည်သူတွေအတွက်ပါ အရေးကြီးတဲ့ ဒီ နိုင်ငံတကာ တရားခုံရုံးကို တင်သွင်းမယ့် ပထမဆုံး အစီရင်ခံစာအပေါ် ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိစွာနဲ့ ပြည်သူလူထုကို ချပြသင့်တယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူ ဦးအောင်မျိုးမင်းက အကြံပြုပါတယ်။
“အမှန်တော့ ဒီစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတို့ လုပ်ဆောင်မှုတွေက အစိုးရက သူချည်းပဲ လုပ်လို့မရဘူး။ ပါဝင်ပတ်သက်သူ အားလုံးနဲ့ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးတာ၊ သတင်းအချက်အလက်တွေ ခိုင်လုံအောင် လာရောက်တင်ပြနိုင်တာ၊ ဒီလို လာရောက်တင်ပြသူတွေကို ကာကွယ်ပေးဖို့ ဥပဒေတွေလည်း လိုအပ်တယ်။ အခုချိန်အထိ ဒီအစီရင်ခံစာက လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို ဘယ်လိုဆောင်ရွက်နေပါတယ်ဆိုတာ ပြသနိုင်သော ဝန်ခံနိုင်သော မှတ်ကျောက်တင်ခံနိုင်သော အရာဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ ပြည်သူလူထုလည်း သိသင့်တယ်ဆိုတာ အစိုးရအနေနဲ့ သဘောပေါက်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ အစိုးရလုပ်ဆောင်မှုတွေ ဘယ်လိုထိရောက်မှုရှိလဲ၊ ပြောဆိုတဲ့အချက်တွေက ဘယ်လောက်အထိ မှန်ကန်မှုရှိသလဲဆိုတာ ပြည်တွင်းက ပိုသိတယ်၊ ပြည်တွင်းကနေလည်း ထောက်ပြဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဖြစ်နိုင်ရင် မြန်မာဘာသာနဲ့အပြင် တိုင်းရင်းသားဘာသာနဲ့ပါ ဖြန့်ဝေပြီး ကိုယ့်လုပ်ဆောင်ချက်ကို မှတ်ကျောက်တင်သင့်ပါတယ်။”
ရှေ့နေကြီး ဦးအောင်ထူးကလည်း ဒီအစီရင်ခံစာပါ အချက်တွေကို ပွင့်လင်းမြင်သာစွာ ချပြဖို့ လိုတယ်ဆိုတာ သဘောတူပါတယ်။
“တရားစွဲခံရတဲ့ အချိန်ကျတော့မှ ဒါက နိုင်ငံတော်ကိစ္စဖြစ်သွားပြီ။ နိုင်ငံတော်ကို တရားစွဲတာဖြစ်တယ်။ လူထုက နိုင်ငံတော်ဘက်က ရပ်ပါလို့ ရှင်းရှင်းပြောရရင် သူတို့လုပ်ချင်တိုင်း လုပ်တဲ့ အချိန်တုန်းက လုပ်တုန်းက ဘယ်လိုမူဝါဒတွေ ဘယ်လိုပေါ်လစီတွေနဲ့ သွားခဲ့တာလဲ၊ လူထုကို ဘာမှမတိုင်ပင်ဘူး၊ ဒီအတိုင်း လုပ်သွားခဲ့တာ။ အခု ဒီအစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်တဲ့ ကိစ္စမှာလည်းပဲ လူထုကိုလည်း တိုင်ပင်သင့်တာပေါ့။ ဘာတွေထည့်တယ်၊ ဘယ်ကိစ္စကတော့ ဘယ်လိုတင်ပြသင့်တယ်၊ လူထုအကြံပေးချက်တွေ ယူသင့်တာပေါ့။ အရင်တုန်းက လူထုဆန္ဒပြပွဲတွေနဲ့ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ထောက်ခံပွဲတွေတောင် လုပ်ခဲ့သေးတာပဲ။ အခုအစီရင်ခံစာကျတော့ ဘာတခုမှ အကြံပေးချက်တွေ မယူ မီဒီယာတွေကိုလည်း ချမပြတာ၊ ဒါ သဘာဝမကျဘူးလေ။”
ICJ က ချမှတ်ထားတဲ့ ကြားဖြတ်အစီအမံတွေဖြစ်တဲ့ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ထပ်ဖြစ်မလာအောင် လုံခြုံရေးအစီအမံတွေ ချမှတ်ဖို့၊ မြန်မာစစ်တပ် အပါအဝင် တခြားလက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့တွေ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု မကျူးလွန်အောင် ကြီးကြပ်ပေးဖို့၊ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုဆိုင်ရာ သက်သေအထောက်အထားတွေကို မဖျောက်ဖျက် မဖျက်ဆီးဖို့ ဆိုတာတွေအပေါ် မြန်မာအစိုးရဘက်ကရော စစ်တပ်ဘက်ကပါ လိုက်နာဆောင်ရွက်မှု အားနည်းတယ်လို့ ဥပဒေပညာရှင်တွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေက ဝေဖန် ထောက်ပြကြပါတယ်။
-----------------------------
(Unicode)
ICJ ပို့မယ့ျ မွနျမာအစီရငျခံစာ ဘာတှပေါသင့ျသလဲ
လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု စှဲခကြျနဲ့ နိုငျငံတကာတရားခုံရုံး (ICJ) မှာတရားရငျဆိုငျနရေတဲ့ မွနျမာနိုငျငံအနနေဲ့ ဒီကနေ့ မလေ ၂၃ ရကျနေ့မှာ ပထမဆုံး တငျသှငျးရမယ့ျ ကွားဖွတျအစီအမံဆိုငျရာ လေးလပွည့ျ အစီရငျခံစာအပေါျ သုံးသပျခကြျ အမွငျတှကေို မဆုမှနျက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
ရခိုငျမွောကျပိုငျး အကွမျးဖကျတိုကျခိုကျမှုတှအေတှငျး စဈတပျရဲ့ နယျမွရှေငျးလငျးမှုတှမှော ရိုဟငျဂြာ မှတျစလငျတှအေပေါျ လူမြိုးတုံး သတျဖွတျခဲ့တယျဆိုတဲ့ စှဲခကြျနဲ့ ICJ နိုငျငံတကာတရားရုံးမှာ ဂမျဘီယာနိုငျငံက မွနျမာနိုငျငံကို တရားစှဲဆိုထားပွီး Provisional Measures ကွားဖွတျလုပျဆောငျခကြျ ၆ ခကြျ ခမြှတျပေးဖို့ တငျပွခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီနောကျမှာတော့ ဇနျနဝါရီလ ၂၃ ရကျနေ့မှာ ICJ ကနေ ၆ ခကြျထဲက ၄ ခကြျကို မွနျမာအစိုးရ လိုကျနာဆောငျရှကျဖို့ ခမြှတျခဲ့ပွီး မွနျမာအစိုးရရဲ့ ဆောငျရှကျခကြျတှကေို ၄ လအတှငျး ပွနျပွီး အစီရငျခံဖို့ သတျမှတျခဲ့တာကွောင့ျ ဒီကနေ့ မလေ ၂၃ ရကျနေ့ဟာ ၄ လတငျးတငျး ပွည့ျတဲ့နေ့ ဖွဈပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးကို လကျခံမထားတဲ့ မွနျမာအစိုးရဘကျကတော့ မလေ ၂၃ ရကျနေ့ကရြငျ အစီရငျခံစာကို အခြိနျမီ တငျသှငျးသှားဖို့ ပွငျဆငျနတေယျလို့ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာန အပွညျပွညျဆိုငျရာ အဖှဲ့အစညျးမြားနဲ့ စေ့စပျဆှေးနှေးရေးဌာန ညှှနျကွားရေးမှူးခြုပျ ဦးခမြျးအေးက ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးကို ပွောဆိုထားပါတယျ။
နိုငျငံတကာတရားရုံးကို ပထမဆုံး တငျသှငျးမယ့ျ ဒီလေးလပွည့ျ အစီရငျခံစာဟာ တရားရငျဆိုငျနရေဆဲ တရားခှငျအတှကျရော နိုငျငံတကာရဲ့ ယုံကွညျမှု ရနိုငျဖို့အတှကျပါ စနဈကပြွီး ခိုငျလုံဖို့ အရေးကွီးတယျလို့ ဥပဒေ အထောကျအကူပွုအဖှဲ့ ထူထောငျသူ လူ့အခှင့ျအရေးရှေ့နကွေီး ဦးအောငျထူးက သုံးသပျပါတယျ။
“အစီရငျခံစာထဲမှာက ဘာတှပေါလဲဆိုတာ အဓိကထား ကွည့ျရမယျ။ Genocide Convention နဲ့အညီ ပထမ ၁ အခကြျက ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ သတျဖွတျတာ၊ ခန်ဓာကိုယျ ပကြျစီးအောငျလုပျတာ၊ အုပျစုလိုကျ ဘေးဖွဈအောငျလုပျတာ၊ ကလေးမီးဖှားခွငျးကို ဟန့ျတားတာမြိုး စတဲ့ ဒါတှကေို မလုပျပါဘူး ဆိုတာတှကေို ဒီအခကြျတှကေို သကျသခေံပွဖို့လိုတယျ။ ၂ အခကြျကတော့ Genocide လို့ခေါျတဲ့ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုကို ကြူးလှနျတာ၊ ကြူးလှနျဖို့ လှုံ့ဆောျတာ၊ ပူးပေါငျးကွံစညျ ပါဝငျပတျသကျတာမြိုး မရှိဘူးဆိုတာ သကျသပွေဖို့လိုတယျ။ တတိယအခကြျကတော့ ICJ ရဲ့ ကွားဖွတျဆုံးဖွတျခကြျမှာ ပါတဲ့အတိုငျးပဲ သကျသခေံပစ်စညျးတှကေို ဘာမှ ဖြောကျဖကြျတာမရှိဘူး။ သကျသခေံပစ်စညျးတှေ သူ့နရောအနအေထားတှေ၊ အိမျတှေ၊ အလောငျးတှကေို ဖကြျဆီးတာမြိုး မရှိဘူးဆိုတာ သကျသပွေဖို့လိုတယျ။ အဲ့ဒါတှကေို သကျသပွေနိုငျတယျ ဆိုရငျတော့ ဒီအစီရငျခံစာက တစုံတရာ အကြိုးရှိသှားနိုငျတာပေါ့။”
ဒါပမေယ့ျလညျး ဒီအစီရငျခံစာကနေ တကယျတမျး အကြိုးရှိလာလိမ့ျမယျလို့တော့ ဦးအောငျထူးက မယူဆပါဘူး။
“သို့သောျ လကျတှေ့အခွအေနအေရတော့ ဒီလိုလုပျနိုငျတဲ့ အခွအေနေ မရှိဘူးဆိုတာ သှားတှေ့ရတယျ။ နိုငျငံတကာဥပဒနေဲ့ ကွည့ျမယျဆိုရငျ အခုက နိုငျငံတကာအဆင့ျ ဖွဈသှားပွီ။ အပွဈကြူးလှနျသူကို အပွဈကိုပေးရမယျ။ Genocide Convention မှာလညျး ပါပွီးသား။ အငျးဒငျကိစ်စဆိုရငျ အောကျခွရေဲဘောျ တပျစုမှူးလောကျ အရေးယူရုံနဲ့ မရဘူး။ ဘယျသူက အမိန့ျပေးတာလဲ၊ ဒါကွီးတခုလုံးကို ကြူးလှနျဖို့ အမိန့ျက ဘယျကလာတာလဲ၊ အဲ့တော့ အမိန့ျစီးဆငျးလာတဲ့ အမိန့ျပေးပိုငျခှင့ျရှိတဲ့ အဆင့ျအမွင့ျဆုံး တပျမတောျ ထိပျတနျးအရာရှိကွီးတှကေိုပါ အရေးယူပွရမယျ။ စဈတပျဘကျက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျခငြျတယျဆို ဒါမြိုးလုပျပွရမှာပေါ့၊ ဒီတလမျးပဲရှိတယျ။”
ပထမဆုံးတငျသှငျးမယ့ျ အစီရငျခံစာထဲမှာ မွနျမာနိုငျငံတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှု အခွအေနေ တကယ့ျမွပွေငျမှာ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ စိနျခေါျမှုတှကေို အစိုးရအနနေဲ့ နိုငျငံတကာကို ခပြွဖို့လိုတယျလို့ မွနျမာ့လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူ ညီမြှခွငျးမွနျမာရဲ့ ဒါရိုကျတာ ဦးအောငျမြိုးမငျးက ပွောပါတယျ။
“ပထမဆုံးတငျပွတဲ့ အစီရငျခံစာ ဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့လို့ လကျရှိဖွဈနတေဲ့ မွပွေငျအခွအေနတှေကေို ဘယျလိုသုံးသပျလဲ၊ ဒါတှနေဲ့ပတျသကျပွီး အစိုးရအနနေဲ့ ဘာတှကေို အတတျနိုငျဆုံး ကွိုးစားလုပျဆောငျနသေလဲ၊ အဲဒီလို လုပျဆောငျတဲ့ အခွအေနမြေိုးမှာ ဘယျလိုစိနျခေါျမှုတှေ ရှိနသေလဲ ဆိုတဲ့ အခကြျတှကေို အဓိက ဦးစားပေး တငျပွသင့ျတယျလို့ ထငျပါတယျ။ ဒါတှဟော နိုငျငံတကာ တရားခုံရုံးကနေ တဆင့ျပွီးတဆင့ျ အစိုးရဘကျကနေ တောငျးဆိုထားတဲ့ အခကြျတှကေို လေးစားသောအားဖွင့ျ ဘာတှလေုပျဆောငျနရေသလဲဆိုတာ တငျပွသင့ျတယျ။
“နောကျ အရေးကွီးဆုံး သတိထားရမယ့ျ တခုကတော့ ခတျေအဆကျဆကျက ငွငျးဆိုခဲ့တာမြိုး မဖွဈခဲ့ပါဘူး၊ မလုပျခဲ့ပါဘူး ဆိုတာမြိုး အရငျတုနျးကလို ငွငျးဆနျတဲ့ပုံစံမြိုး မဟုတျဘဲနဲ့ ဒါနဲ့ပတျသကျပွီး လကျတှေ့ဖွဈနိုငျသော လကျတှေ့စစခွငျး လုပျဆောငျနိုငျမယ့ျ အခကြျတှကေို တငျပွရပါမယျ။ အစိုးရက နိုငျငံတကာနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုရှိမှ နိုငျငံတကာက စှပျစှဲနသေလို လူမြိုးတုံး သတျဖွတျမှုတှေ အထူးသဖွင့ျ စဈပှဲဆိုငျရာ ရာဇဝတျမှုတှေ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို လကျမခံပါဘူးဆိုတာ တတျနိုငျသလောကျ လုပျဆောငျနပေါတယျဆိုတဲ့ အမွငျကို စတငျရရှိနိုငျမှာ ဖွဈပါတယျ။”
ဒီကနေ့တငျသှငျးမယ့ျ အစီရငျခံစာနဲ့ ပတျသကျပွီး မွနျမာအစိုးရဘကျက တရားဝငျ သတငျးထုတျပွနျတာတော့ မရှိသေးပါဘူး။
မွနျမာနိုငျငံအတှကျရော မွနျမာပွညျသူတှအေတှကျပါ အရေးကွီးတဲ့ ဒီ နိုငျငံတကာ တရားခုံရုံးကို တငျသှငျးမယ့ျ ပထမဆုံး အစီရငျခံစာအပေါျ ပှင့ျလငျးမွငျသာမှုရှိစှာနဲ့ ပွညျသူလူထုကို ခပြွသင့ျတယျလို့ လူ့အခှင့ျအရေးလှုပျရှားသူ ဦးအောငျမြိုးမငျးက အကွံပွုပါတယျ။
“အမှနျတော့ ဒီစုံစမျးစဈဆေးမှုတို့ လုပျဆောငျမှုတှကေ အစိုးရက သူခညြျးပဲ လုပျလို့မရဘူး။ ပါဝငျပတျသကျသူ အားလုံးနဲ့ တိုငျပငျဆှေးနှေးတာ၊ သတငျးအခကြျအလကျတှေ ခိုငျလုံအောငျ လာရောကျတငျပွနိုငျတာ၊ ဒီလို လာရောကျတငျပွသူတှကေို ကာကှယျပေးဖို့ ဥပဒတှေလေညျး လိုအပျတယျ။ အခုခြိနျအထိ ဒီအစီရငျခံစာက လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို ဘယျလိုဆောငျရှကျနပေါတယျဆိုတာ ပွသနိုငျသော ဝနျခံနိုငျသော မှတျကြောကျတငျခံနိုငျသော အရာဖွဈတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့လို့ ပွညျသူလူထုလညျး သိသင့ျတယျဆိုတာ အစိုးရအနနေဲ့ သဘောပေါကျဖို့ လိုအပျပါတယျ။ အစိုးရလုပျဆောငျမှုတှေ ဘယျလိုထိရောကျမှုရှိလဲ၊ ပွောဆိုတဲ့အခကြျတှကေ ဘယျလောကျအထိ မှနျကနျမှုရှိသလဲဆိုတာ ပွညျတှငျးက ပိုသိတယျ၊ ပွညျတှငျးကနလေညျး ထောကျပွဖို့ လိုအပျပါတယျ။ ဖွဈနိုငျရငျ မွနျမာဘာသာနဲ့အပွငျ တိုငျးရငျးသားဘာသာနဲ့ပါ ဖွန့ျဝပွေီး ကိုယ့ျလုပျဆောငျခကြျကို မှတျကြောကျတငျသင့ျပါတယျ။”
ရှေ့နကွေီး ဦးအောငျထူးကလညျး ဒီအစီရငျခံစာပါ အခကြျတှကေို ပှင့ျလငျးမွငျသာစှာ ခပြွဖို့ လိုတယျဆိုတာ သဘောတူပါတယျ။
“တရားစှဲခံရတဲ့ အခြိနျကတြော့မှ ဒါက နိုငျငံတောျကိစ်စဖွဈသှားပွီ။ နိုငျငံတောျကို တရားစှဲတာဖွဈတယျ။ လူထုက နိုငျငံတောျဘကျက ရပျပါလို့ ရှငျးရှငျးပွောရရငျသူတို့လုပျခငြျတိုငျး လုပျတဲ့ အခြိနျတုနျးက လုပျတုနျးက ဘယျလိုမူဝါဒတှေ ဘယျလိုပေါျလစီတှနေဲ့ သှားခဲ့တာလဲ၊ လူထုကို ဘာမှမတိုငျပငျဘူး၊ ဒီအတိုငျး လုပျသှားခဲ့တာ။ အခု ဒီအစီရငျခံစာ ထုတျပွနျတဲ့ ကိစ်စမှာလညျးပဲ လူထုကိုလညျး တိုငျပငျသင့ျတာပေါ့။ ဘာတှထေည့ျတယျ၊ ဘယျကိစ်စကတော့ ဘယျလိုတငျပွသင့ျတယျ၊ လူထုအကွံပေးခကြျတှေ ယူသင့ျတာပေါ့။ အရငျတုနျးက လူထုဆန်ဒပွပှဲတှနေဲ့ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ ထောကျခံပှဲတှတေောငျ လုပျခဲ့သေးတာပဲ။ အခုအစီရငျခံစာကတြော့ ဘာတခုမှ အကွံပေးခကြျတှေ မယူ မီဒီယာတှကေိုလညျး ခမြပွတာ၊ ဒါ သဘာဝမကဘြူးလေ။”
ICJ က ခမြှတျထားတဲ့ ကွားဖွတျအစီအမံတှဖွေဈတဲ့ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု ထပျဖွဈမလာအောငျ လုံခွုံရေးအစီအမံတှေ ခမြှတျဖို့၊ မွနျမာစဈတပျ အပါအဝငျ တခွားလကျနကျကိုငျတပျဖှဲ့တှေ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှု မကြူးလှနျအောငျ ကွီးကွပျပေးဖို့၊ လူမြိုးတုံးသတျဖွတျမှုဆိုငျရာ သကျသအေထောကျအထားတှကေို မဖြောကျဖကြျ မဖကြျဆီးဖို့ ဆိုတာတှအေပေါျ မွနျမာအစိုးရဘကျကရော စဈတပျဘကျကပါ လိုကျနာဆောငျရှကျမှု အားနညျးတယျလို့ ဥပဒပေညာရှငျတှနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှကေ ဝဖေနျ ထောကျပွကွပါတယျ။
