(Zawgyi/Unicode)
ရခိုင်ပြည်နယ်အပါအဝင် တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာ သယံဇာတထုတ်လုပ်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေကြောင့် လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေကို အားပေးရာ ရောက်နေတယ်လို့ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့တခုက ဒီကနေ့ အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ရာမှာ ပြောဆိုလိုက်တဲ့ အကြောင်း တင်ပြပေးချင်ပါတယ်။ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် မမေခက ပြောပြပေးပါမယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ နိုင်ငံတကာ ကော်ပိုရေးရှင်းကြီးတွေရဲ့ သယံဇာတ ထုတ်ယူနေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေ ကြောင့် ပဋိပက္ခတွေကို မီးမောင်းထိုးပေးရာ ရောက်နေသလို၊ နောက်ဆက်တွဲ ဒေသခံတွေ ဒုက္ခရောက်အောင် တွန်းပို့ပေးရာရောက်တဲ့အကြောင်း ရခိုင်ရေနံ စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ (AOW) က ကိုမောင်ခိုင်က ပြောပါတယ်။
"ဗဟိုအစိုးရကပဲ အကုန်လုံးထိန်းချုပ်ပြီးတော့ လုပ်တယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်မို့လည်း နိုင်ငံက မညီမျှမှုတွေ များနေတယ်။ သယံဇာတကိုပေါ့နော် ဖယ်ဒရယ်စနစ်ကျကျ ပိုင်ဆိုင်ဖို့ ပြည်နယ်တွေကပဲ ပိုင်ဆိုင်ခွင့်တွေ၊ ပြည်နယ်တွေကပဲ စီမံခန့်ခွဲခွင့်တွေကို ကျနော်တို့ ရခိုင်က တောင်းဆိုထားပါတယ်။ ရခိုင်မှာ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမှုတွေ တော်တော်များများ ရခိုင်အတွက် ရခိုင်လူထုအတွက် အကျိုးမရှိစေဘဲနဲ့ ရခိုင်ပြည်သူတွေကို ပိုပြီးတော့ ဆိုးရွားစေတဲ့ အခြေအနေမှာ ရှိနေပါတယ်။"
နိုင်ငံတကာ ကော်ပိုရေးရှင်းကြီးတွေ ပါဝင်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေက ရရှိတဲ့ ဘဏ္ဍာငွေတွေဟာလည်း ရခိုင်ပြည်နယ်အပါအဝင် တိုင်းရင်းသားဒေသတွေက တိုက်ပွဲတွေမှာ စစ်တပ်အတွက် လက်နက်ဝယ်ဖို့ ထောက်ပံ့ပေးနေသလို ဖြစ်နေတယ်လို့လည်း အစီရင်ခံစာ ပြုစုသူတွေက ပြောဆိုထားတာပါ။ တိုင်းရင်းသားဒေသက သယံဇာတတွေက ရတဲ့ အကျိုးအမြတ်တွေကို မျှမျှတတ ခံစားခွင့် မရှိတာဟာလည်း အခြေခံပြဿနာတခု ဖြစ်တယ်လို့ ရခိုင်ရေနံစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့က ကိုမောင်ခိုင်က ပြောပါတယ်။
"ဒီစီးပွားရေးဇုန် မလုပ်ခင်ကတည်းက ပိုက်လိုင်းတွေ ဆောက်တဲ့ဟာတွေ၊ မဒေးကျွန်းမှာ ရေနံတင်ဆိပ်ကမ်း တည်ဆောက်တဲ့ဟာတွေ အဲ့ဒီဟာတွေမှာ ဒေသခံတွေရဲ့ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း လုပ်ငန်းတွေရယ်၊ တခြား ဒီနယ်မြေသိမ်းဆည်းခံရမှုတွေ အမျိုးမျိုးကို သူတို့ ကြုံတွေ့ပြီးပြီ။ တကယ်လို့ ဒီရေနံတင်သွင်းဖို့တွေ ဘာတွေ တခုခု ဖြစ်လာပြီဆိုလို့ရှိရင် ကျောက်ဖြူရဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ရှိတဲ့ လမုံတောပေါ့ မြန်မာပြည်မှာ ဒုတိယအကြီးဆုံးလောက်ရှိပါတယ်။ အဲလို လမုံတောတွေ အတွက်တောင် ကျနော်တို့ စိုးရိမ်ရတဲ့ ဒေသခံတွေရဲ့ သဘောထားကို အပြည့်အ၀ ရယူမှု မရှိဘူးပေါ့နော်။ အစိုးရနဲ့ပဲ လုပ်ချင်သလို လုပ်နေတဲ့ အပိုင်းတွေရှိတယ်။"
ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းက သဘာဝဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လုပ်တဲ့လုပ်ငန်းကို ၂၀၁၄ ခုနှစ်က နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီ ၁၃ ခု ပါဝင်လုပ်ကိုင်နေပြီး ပြင်သစ်၊ သြစတြေးလျ နိုင်ငံက ကုမ္ပဏီတွေကလည်း လက်ရှိ ရေနံလုပ်ငန်းတွေမှာ ပါဝင်နေကြောင်းလည်း အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ နောက်ထပ် ရှာဖွေတွေ့ရှိတဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့သိုက်တွေက တူးဖော်ရရှိတဲ့ ဓာတ်ငွေ့တွေကို အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနဲ့ တရုတ်နိုင်ငံတွေကို ရောင်းချဖို့ စီစဉ်ထားတာကြောင့် ဒေါ်လာ ဘီလီယံနဲ့ချီ ဝင်ငွေရဖို့ ရှိနေပေမဲ့ ဒေသခံတွေမှာတော့ နစ်နာဆုံးရှုံးမှုတွေက ကြီးမားလွန်းတယ်လို့လည်း ကိုမောင်ခိုင်က ပြောပါတယ်။
မြန်မာအစိုးရကတော့ ဖွံ့ဖြိုးမှုတွေ နိမ့်ကျနေတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်ကို စီးပွားရေး စီမံကိန်းတွေနဲ့ တိုးတက်အောင်လုပ်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားတယ်လို့ ပြောဆိုထားပြီး ပြည်ပလုပ်ငန်းတွေ အပါအဝင် ရင်းနှီးမြှုပ်နံှမှုတွေကိုလည်း ဖိတ်ခေါ်ထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ အရင်းအမြစ် ထုတ်လုပ်မှုတွေက ရရှိတဲ့ အကျိုးအမြတ်တွေကို ခွဲဝေသုံးစွဲရာမှာ မျှတမှု ရှိဖို့လိုတယ်လို့ ရခိုင်ပြည်နယ် မြေပုံမြို့နယ် ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်ဦးဖေသန်းတို့လို ဒေသခံ နိုင်ငံရေးသမားတွေက မြင်ကြပါတယ်။
"ဒီရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေကအစ တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာ နည်းတယ်။ budget ခွဲဝေမှုကလည်း နည်းတယ်။ ပြင်ပမှာပဲ များနေတယ်။ ကျနော်တို့က ကိုယ့်ဒေသကို အုပ်ချုပ်ခွင့်၊ စီမံခန့်ခွဲခွင့် ဖယ်ဒရယ်အခွင့်အရေးကို တောင်းလာကြတာပေါ့။ ဒါကလည်းတရားပါတယ်။ လက်ရှိ ထွက်တဲ့ သယံဇာတတွေပေါ်မှာလည်း လက်ဝါးကြီးအုပ်ပြီးတော့ အများကြီးယူပြီးတော့ နည်းနည်းပဲပေးတယ်။ ဒီလိုနိုင်ငံရေး မပြေလည်မှုတွေပေါ့ ၊ တန်းတူအခွင့်အရေးတွေ မရဘူးဆိုတဲ့ကိစ္စတွေကြောင့် ဒီနေ့တိုင်းရင်းသားတွေက ငါတို့အတွက် ထွက်ပေါက်ဟာ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ခြင်းပဲ ဖြစ်တယ်လို့ အယူအဆကို ပြောင်းသွားပြီးတော့ နှစ်ပေါင်း ၇၀ ရင်ဆိုင်နေရတယ်။ ရှေ့ဆက်ပြီးတော့ မြန်မာခေါင်းဆောင်တွေ၊ နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်တွေ ဒီစိတ်ဓာတ်မျိုးနဲ့သာ သွားနေမယ်ဆိုရင်တော့ ပြည်တွင်းစစ်ဟာလည်း ဘယ်တော့မှ ရပ်စဲမှာမဟုတ်ဘူး။"
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ တပ်မတော်နဲ့ ရခိုင်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ AA တို့ကြား ၂၀၁၉ ခုနှစ်က စခဲ့တဲ့ တိုက်ပွဲ တွေကြောင့် အရပ်သား ၂၆၀ လောက် သေဆုံးခဲ့ရပြီး၊ ၅၆၀ လောက် ထိခိုက်ဒဏ်ရာ ရရှိခဲ့ကြောင်း လည်း ရခိုင်ရေနံစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ရဲ့ ကြေညာချက်မှာ ဖော်ပြထားတာပါ။ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေအတွင်း ကျေးရွာ ၁၀ ရွာထက်မနည်း မီးရှို့ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရပြီး ကျေးရွာပေါင်း ၂၀၀ ကျော်ဟာလည်း စစ်ဒဏ်သင့်ခဲ့တာကြောင့် ရခိုင်နဲ့ ချင်းရွာသားပေါင်း ၂၅၀,၀၀၀ ကျော် အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ခဲ့ကြရတယ်လို့လည်း အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
.................
တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှော သယံဇာတထုတျယူတဲ့လုပျငနျးတှကွေောင့ျ ပဋိပက်ခတှေ ပိုမြားနေ
(Unicode)
ရခိုငျပွညျနယျအပါအဝငျ တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှော သယံဇာတထုတျလုပျတဲ့ လုပျငနျးတှကွေောင့ျ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှကေို အားပေးရာ ရောကျနတေယျလို့ ပတျဝနျးကငြျထိနျးသိမျးရေး လှုပျရှားမှုအဖှဲ့တခုက ဒီကနေ့ အစီရငျခံစာ ထုတျပွနျရာမှာ ပွောဆိုလိုကျတဲ့ အကွောငျး တငျပွပေးခငြျပါတယျ။ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ မမခေက ပွောပွပေးပါမယျ။
ရခိုငျပွညျနယျမှာ နိုငျငံတကာ ကောျပိုရေးရှငျးကွီးတှရေဲ့ သယံဇာတ ထုတျယူနတေဲ့ လုပျငနျးတှေ ကွောင့ျ ပဋိပက်ခတှကေို မီးမောငျးထိုးပေးရာ ရောကျနသေလို၊ နောကျဆကျတှဲ ဒသေခံတှေ ဒုက်ခရောကျအောငျ တှနျးပို့ပေးရာရောကျတဲ့အကွောငျး ရခိုငျရနေံ စောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ (AOW) က ကိုမောငျခိုငျက ပွောပါတယျ။
"ဗဟိုအစိုးရကပဲ အကုနျလုံးထိနျးခြုပျပွီးတော့ လုပျတယျ။ အဲ့ဒါကွောင့ျမို့လညျး နိုငျငံက မညီမြှမှုတှေ မြားနတေယျ။ သယံဇာတကိုပေါ့နောျ ဖယျဒရယျစနဈကကြြ ပိုငျဆိုငျဖို့ ပွညျနယျတှကေပဲ ပိုငျဆိုငျခှင့ျတှေ၊ ပွညျနယျတှကေပဲ စီမံခန့ျခှဲခှင့ျတှကေို ကနြောျတို့ ရခိုငျက တောငျးဆိုထားပါတယျ။ ရခိုငျမှာ နိုငျငံခွားရငျးနှီးမှုတှေ တောျတောျမြားမြား ရခိုငျအတှကျ ရခိုငျလူထုအတှကျ အကြိုးမရှိစဘေဲနဲ့ ရခိုငျပွညျသူတှကေို ပိုပွီးတော့ ဆိုးရှားစတေဲ့ အခွအေနမှော ရှိနပေါတယျ။"
နိုငျငံတကာ ကောျပိုရေးရှငျးကွီးတှေ ပါဝငျလုပျကိုငျနတေဲ့ လုပျငနျးတှကေ ရရှိတဲ့ ဘဏ်ဍာငှတှေဟောလညျး ရခိုငျပွညျနယျအပါအဝငျ တိုငျးရငျးသားဒသေတှကေ တိုကျပှဲတှမှော စဈတပျအတှကျ လကျနကျဝယျဖို့ ထောကျပံ့ပေးနသေလို ဖွဈနတေယျလို့လညျး အစီရငျခံစာ ပွုစုသူတှကေ ပွောဆိုထားတာပါ။ တိုငျးရငျးသားဒသေက သယံဇာတတှကေ ရတဲ့ အကြိုးအမွတျတှကေို မြှမြှတတ ခံစားခှင့ျ မရှိတာဟာလညျး အခွခေံပွူနာတခု ဖွဈတယျလို့ ရခိုငျရနေံစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့က ကိုမောငျခိုငျက ပွောပါတယျ။
"ဒီစီးပှားရေးဇုနျ မလုပျခငျကတညျးက ပိုကျလိုငျးတှေ ဆောကျတဲ့ဟာတှေ၊ မဒေးကြှနျးမှာ ရနေံတငျဆိပျကမျး တညျဆောကျတဲ့ဟာတှေ အဲ့ဒီဟာတှမှော ဒသေခံတှရေဲ့ အသကျမှေးဝမျးကြောငျး လုပျငနျးတှရေယျ၊ တခွား ဒီနယျမွသေိမျးဆညျးခံရမှုတှေ အမြိုးမြိုးကို သူတို့ ကွုံတှေ့ပွီးပွီ။ တကယျလို့ ဒီရနေံတငျသှငျးဖို့တှေ ဘာတှေ တခုခု ဖွဈလာပွီဆိုလို့ရှိရငျ ကြောကျဖွူရဲ့ ပတျဝနျးကငြျမှာ ရှိတဲ့ လမုံတောပေါ့ မွနျမာပွညျမှာ ဒုတိယအကွီးဆုံးလောကျရှိပါတယျ။ အဲလို လမုံတောတှေ အတှကျတောငျ ကနြောျတို့ စိုးရိမျရတဲ့ ဒသေခံတှရေဲ့ သဘောထားကို အပွည့ျအ၀ ရယူမှု မရှိဘူးပေါ့နောျ။ အစိုးရနဲ့ပဲ လုပျခငြျသလို လုပျနတေဲ့ အပိုငျးတှရှေိတယျ။"
ရခိုငျကမျးရိုးတနျးက သဘာဝဓာတျငှေ့ ထုတျလုပျတဲ့လုပျငနျးကို ၂၀၁၄ ခုနှဈက နိုငျငံခွားကုမ်ပဏီ ၁၃ ခု ပါဝငျလုပျကိုငျနပွေီး ပွငျသဈ၊ သွစတွေးလြ နိုငျငံက ကုမ်ပဏီတှကေလညျး လကျရှိ ရနေံလုပျငနျးတှမှော ပါဝငျနကွေောငျးလညျး အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။ နောကျထပျ ရှာဖှတှေေ့ရှိတဲ့ သဘာဝဓာတျငှေ့သိုကျတှကေ တူးဖောျရရှိတဲ့ ဓာတျငှေ့တှကေို အိမျနီးခငြျး ထိုငျးနဲ့ တရုတျနိုငျငံတှကေို ရောငျးခဖြို့ စီစဉျထားတာကွောင့ျ ဒေါျလာ ဘီလီယံနဲ့ခြီ ဝငျငှရေဖို့ ရှိနပေမေဲ့ ဒသေခံတှမှောတော့ နဈနာဆုံးရှုံးမှုတှကေ ကွီးမားလှနျးတယျလို့လညျး ကိုမောငျခိုငျက ပွောပါတယျ။
မွနျမာအစိုးရကတော့ ဖှံ့ဖွိုးမှုတှေ နိမ့ျကနြတေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျကို စီးပှားရေး စီမံကိနျးတှနေဲ့ တိုးတကျအောငျလုပျဖို့ ရညျရှယျထားတယျလို့ ပွောဆိုထားပွီး ပွညျပလုပျငနျးတှေ အပါအဝငျ ရငျးနှီးမွှုပျနံှမှုတှကေိုလညျး ဖိတျခေါျထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လညျး စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ အရငျးအမွဈ ထုတျလုပျမှုတှကေ ရရှိတဲ့ အကြိုးအမွတျတှကေို ခှဲဝသေုံးစှဲရာမှာ မြှတမှု ရှိဖို့လိုတယျလို့ ရခိုငျပွညျနယျ မွပေုံမွို့နယျ ပွညျသူ့လှှတျတောျကိုယျစားလှယျဦးဖသေနျးတို့လို ဒသေခံ နိုငျငံရေးသမားတှကေ မွငျကွပါတယျ။
"ဒီရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုတှကေအစ တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှော နညျးတယျ။ budget ခှဲဝမှေုကလညျး နညျးတယျ။ ပွငျပမှာပဲ မြားနတေယျ။ ကနြောျတို့က ကိုယ့ျဒသေကို အုပျခြုပျခှင့ျ၊ စီမံခန့ျခှဲခှင့ျ ဖယျဒရယျအခှင့ျအရေးကို တောငျးလာကွတာပေါ့။ ဒါကလညျးတရားပါတယျ။ လကျရှိ ထှကျတဲ့ သယံဇာတတှပေေါျမှာလညျး လကျဝါးကွီးအုပျပွီးတော့ အမြားကွီးယူပွီးတော့ နညျးနညျးပဲပေးတယျ။ ဒီလိုနိုငျငံရေး မပွလေညျမှုတှပေေါ့ ၊ တနျးတူအခှင့ျအရေးတှေ မရဘူးဆိုတဲ့ကိစ်စတှကွေောင့ျ ဒီနေ့တိုငျးရငျးသားတှကေ ငါတို့အတှကျ ထှကျပေါကျဟာ လကျနကျကိုငျ တောျလှနျခွငျးပဲ ဖွဈတယျလို့ အယူအဆကို ပွောငျးသှားပွီးတော့ နှဈပေါငျး ၇၀ ရငျဆိုငျနရေတယျ။ ရှေ့ဆကျပွီးတော့ မွနျမာခေါငျးဆောငျတှေ၊ နိုငျငံရေးခေါငျးဆောငျတှေ ဒီစိတျဓာတျမြိုးနဲ့သာ သှားနမေယျဆိုရငျတော့ ပွညျတှငျးစဈဟာလညျး ဘယျတော့မှ ရပျစဲမှာမဟုတျဘူး။"
ရခိုငျပွညျနယျမှာ တပျမတောျနဲ့ ရခိုငျလကျနကျကိုငျအဖှဲ့ AA တို့ကွား ၂၀၁၉ ခုနှဈက စခဲ့တဲ့ တိုကျပှဲ တှကွေောင့ျ အရပျသား ၂၆၀ လောကျ သဆေုံးခဲ့ရပွီး၊ ၅၆၀ လောကျ ထိခိုကျဒဏျရာ ရရှိခဲ့ကွောငျး လညျး ရခိုငျရနေံစောင့ျကွည့ျရေးအဖှဲ့ရဲ့ ကွညောခကြျမှာ ဖောျပွထားတာပါ။ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှအေတှငျး ကြေးရှာ ၁၀ ရှာထကျမနညျး မီးရှို့ဖကြျဆီးခံခဲ့ရပွီး ကြေးရှာပေါငျး ၂၀၀ ကြောျဟာလညျး စဈဒဏျသင့ျခဲ့တာကွောင့ျ ရခိုငျနဲ့ ခငြျးရှာသားပေါငျး ၂၅၀,၀၀၀ ကြောျ အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးတိမျးရှောငျခဲ့ကွရတယျလို့လညျး အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
