ဒီအပတ်မှာတော့ မွန်အမျိုးသားရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ မွန်အမျိုးသားနဲ့ မွန်အမျိုးသမီးတို့ရဲ့ သုံးသပ်ချက်တွေကို တင်ပြပါမယ်။ နှစ်ဦးစလုံးရဲ့ ဆာင်းပါးတွေကို နယ်သာလန်နိုင်ငံအခြေစိုက် Transnational Institute က ထုတ်ဝေတာ ဖစ်ပါတယ်။ မွန်နိုင်ငံရေးနဲ့ ၂၀၂၁ အာဏာဖီဆန်ရေး ဆန္ဒပြပွဲမှာပါဝင်ခဲ့သူ မင်းနိုင်စွန်းရဲ့ဆောင်းပါးကို ဝင်ဘာလက ထုတ်ဝေပြီး၊ မိခမွန်းရဲ့ဆောင်းပါးကိုတော့ ၂၀၂၀ ဇွန်လမှာ ထုတ်ဝေပါတယ်။ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် မွန်လှုပ်ရှားမှု ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ အကျပ်အတည်းတွေကို တင်ပြထားတဲ့ မင်းနိုင်စွန်းရဲ့သမိုင်းကြောင်းနောက်ခံ သုံးသပ်ချက်တွေကို အရင်ဆုံးတင်ပြလိုပါတယ်။
မွန်ညီညွတ်ရေးပါတီရဲ့ ခါင်းဆောင်နှစ်ဦး စစ်ကောင်စီထဲ ပါဝင်ခွင့်ရတာကို
အကောင်းမြင်သူတွေရှိသလို၊ အဆိုးမြင်သူတွေလည်း ရှိပါတယ်။ စစ်ကောင်စီမှာ မွန်ပါဝင်သလို အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရအဖွဲ့မှာလည်း မွန်တွေ ပါဝင်ပါတယ်။ မွန်အကျိုးစီးပွားကို စစ်ကောင်စီနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး မှင့်တင်လိုသူ ရှိသလို၊ အမျိုးသားညီညွှတ်ရေးအစိုးရနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး မြှင့်တင်ရမယ်လို့ ယုံကြည်သူလည်း ရှိပါတယ်။ သမိုင်းမှာတော့ ဗမာက တိုင်းရင်းသားကိုသုံးပြီးအာဏာတည်ဆောက်ပါတယ်။ ဗမာအချင်းချင်း သင့်မြတ်တဲ့အခါ၊ ရင်ကြားစေ့ပူးပေါင်းပြီး တိုင်းရင်းသားတွေကို ဖိနှိပ်တဲ့ သက်သေသာဓကတွေ အများကြီးရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ဗမာအင်အားစုတွေ ပြိုင်ဆိုင်တဲ့အခါမှာ တဘက်ကနေ ဝင်ရောက်ကူညီလို့ အကျိုးယုတ်ခဲ့ရတဲ့ သမိုင်းသင်ခန်းစာတွေ မွန်မှာ အများကြီးရှိတယ်လို့ မင်းနိုင်စွန်းက ဆိုပါတယ်။
ကြံ့ဖွံ့အစိုးရလက်ထက်မှာရော၊ NLD အစိုးရလက်ထက်မှာရော မွန်အရေးကို လျစ်လျူရှုခဲ့ကြပါတယ်။နှစ်ပေါင်းများစွာ ဗမာ့လက်အောက်ခံ ဖစ်ခဲ့ပေမယ့် ကိုယ့်ကြမ္မာ ကိုယ်ဖန်တီးချင်တဲ့ စိတ်ဓါတ် မွန်တွေမှာ ရှိနေပါတယ်။ ဟံသာဝတီပြည်ကို (၁၇၅၇) မှာ ဗမာမင်း အလောင်းဘုရား သိမ်းပိုက်ချိန်ကစပြီး မွန်နိုင်ငံ ကွယ်ပျောက်သွားတာမို့ စ်ပေါင်း (၂၆၅) စ် ရှိနေပါပြီ။ အဲဒီအချိန်ကစပြီး မွန်လွတ်မြောက်ရေး တိုက်ပွဲ စတင်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ အာဏာရှင်ဟူသမျှ ဆန့်ကျင်တာဟာ မွန်တော်လှန်ရေး အစဉ်အလာ ဖစ်ပါတယ်။ ဦးတော်လှန်ရေးအောင်မြင်သွားရင်လည်း အာဏာရှင်ဓလေ့ကို ဆက်လက်ဆန့်ကျင်ရမယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
မွန်ကိုယ်ပိုင် ပြဌာန်းခွင့်အတွက် လွတ်လပ်ရေးရကတည်းက လှုပ်ရှားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီတုန်းကတော့ မွန်ပြည်သူ့တပ်ဦးဆိုတဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ပါ။ ၁၉၆၂ မှာ မွန်ပြည်သစ်ပါတီ တည်ထောင်တော့ မွန်အမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦးဟာ ပါတီရဲ့ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ ဖစ်လာပါတယ်။ ၁၉၇၄ မှာ မွန်ပြည်နယ် ဖွဲ့လိုက်တော့လည်း လက်နက်ကိုင် လှုပ်ရှားမှု ရှိနေဆဲ ဖစ်ပါတယ်။ ၁၉၉၅ ရောက်တော့မှ နဝတစစ်အစိုးရနဲ့ မွန်ပြည်သစ်ပါတီ အပစ်ရပ်ဖို့ သဘောတူကြပါတယ်။ အပစ်ရပ်သက်တမ်း (၂၅) နှစ် ရှိလာပေမယ့် မွန်လူမျိုးတွေရဲ့ အကျိုးစီးပွား တိုးတက်လာတာမျိုး မတွေ့ရဘူးလို့ မွန်အမျိုးသမီး မိခမွန်းက သုံးသပ်တင်ပြထားပါတယ်။ အပစ်ရပ်ကာလမှာ စစ်တပ်အင်အားတိုးပွားလာပြီး
င်ငံခြားမှာ အလုပ်လုပ်ကြတဲ့ မွန်တွေလည်း များပြားလာတဲ့အတွက် ဆိုးကျိုးများပြီး၊
ကာင်းကျိုးမရှိသလောက်ပဲလို့ ဆိုပါတယ်။
အပစ်ရပ်ကာလမှာ တိုက်ပွဲဖြစ်လိုက်၊ ညှိနှိုင်းလိုက်၊ ဆွးနွေးပွဲလုပ်လိုက်နဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးမရဘဲ လမ်းလျှောက်ရင် တဖြည်းဖြည်း လမ်းပျောက်သလို ဖစ်လာတယ်လို့ မိခမွန်းက သုံးသပ်ပါတယ်။စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေလည်း ပျောက်ဆုံးလာပါတယ်။ ၂၀၀၈ အခြေခံဥပဒေအရ သဘာဝအရင်းအမြစ် သယံဇာတကို င်ငံတော်က ပိုင်တယ်လို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့အတွက် မွန်လူမျိုးတွေကို ဘိုးဘွားအစဉ်အဆက်က ပးထားခဲ့တဲ့ အမွေအနှစ်တွေလည်း ပျောက်ဆုံးသွားပါတော့တယ်။ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်ရဖို့အတွက် အပစ်ရပ်ခဲ့တဲ့ မွန်ပြည်သစ်ပါတီရဲ့ ခရီးစဉ်ဟာလည်း အမှောင်ထဲမှာသာ ရှိနေသေးတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ စစ်ဘေးကြောင့် အိုးအိမ်မဲ့ဖြစ်သွားရသူတွေဟာ မိမိတို့ ဇာတိမြေကို ပန်စရာ မမရှိတော့တဲ့အတွက် မွန်ပြည်သစ်ပါတီရှိရာ တာတောင်ထူထပ်တဲ့နေရာဒေသတွေမှာပဲ မှီခိုနေထိုင်ကြရပါတယ်။
အပစ်အခတ်ရပ်စဲတဲ့ အချိန်ကစပြီး ယနေ့အထိ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခတွေ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေတဲ့အတွက် မွန်ပြည်သူတွေဟာ အမြဲတမ်းစိုးရိမ်ပူပန်နေရပါတယ်။ ယခင်စစ်အစိုးရတွေ လက်ထက်မှာ မြေယာသိမ်းယူမှုတွေ များပြားလာသလို ဘဝပျက်တဲ့ ဒသခံတွေလည်း များလာခဲ့ပါတယ်။ အပစ်ရပ်မတိုင်မီ ၁၉၉၅ မှာ မွန်ပြည်နယ်မှာ အစိုးရတပ်ရင်း (၃) ရင်းသာ ရှိပါတယ်။ ငါးနှစ်လောက်ကြာတော့ တပ်ရင်း (၂၀) ကျာ် ရှိလာပြီး၊ မွန်ပြည်သစ်ပါတီရဲ့ ထိန်းချုပ်နယ်မြေကို ဝိုင်းထားနိုင်ပါတယ်။ မွန်ပြည်သစ်ပါတီရဲ့ နယ်မြေဟာ အစိုးရမြေပုံမှာ သစ်တောကြိုးဝိုင်း ဖစ်နေတယ်လို့ မိခမွန်းက ဆိုပါတယ်။
မွန်ပြည်နယ်ကို ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုတွေ ဝင်ရောက်လာပေမယ့် မွန်ပြည်သစ်ပါတီရဲ့ အကျိုးအမြတ်ခံစားခွင့်ဟာ အလွန်နည်းပါတယ်။ ဓါတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်းတွေ မိမိတို့ဒေသကို ဖတ်သွာ တာကိုမြင်နေရတဲ့ မွန်ပြည်သူတွေဟာ အကျိုးခံစားခွင့် မရှိကြပါဘူး။ ဒါကြောင့် မိမိတို့
ဘိုးဘွားတွေ ပးထားခဲ့တဲ့ အမွေအနှစ်တွေ မကုန်ဆုံးခင်မှာ အားလုံးအတူတကွ ပူးပေါင်းကာကွယ်ဖို့ အလွန်အရေးကြီးပါတယ်။ နောင်လာမယ့် မျိုးဆက်သစ်တွေကိုလည်း ခွန်အားအပြည့်နဲ့ ခရီးဆက်စေချင်တယ်လို့ မွန်အမျိုးသမီးသုတေသီ မိခမွန်းက သုံးသပ်ထားတာကိုပြန်လည်တင်ပြလိုက်ရပါတယ်။
................................................................................................
မှနျအမြိုးသားရေး သုံးသပျခကြျမြား
Unicode
ဒီအပတျမှာတော့ မှနျအမြိုးသားရေးနဲ့ ပတျသကျတဲ့ မှနျအမြိုးသားနဲ့ မှနျအမြိုးသမီးတို့ရဲ့ သုံးသပျခကြျတှကေို တငျပွပါမယျ။ နှဈဦးစလုံးရဲ့ ဆာငျးပါးတှကေို နယျသာလနျနိုငျငံအခွစေိုကျ Transnational Institute က ထုတျဝတော ဖဈပါတယျ။ မှနျနိုငျငံရေးနဲ့ ၂၀၂၁ အာဏာဖီဆနျရေး ဆန်ဒပွပှဲမှာပါဝငျခဲ့သူ မငျးနိုငျစှနျးရဲ့ဆောငျးပါးကို ဝငျဘာလက ထုတျဝပွေီး၊ မိခမှနျးရဲ့ဆောငျးပါးကိုတော့ ၂၀၂၀ ဇှနျလမှာ ထုတျဝပေါတယျ။ စဈအာဏာသိမျးမှုကွောင့ျ မှနျလှုပျရှားမှု ရငျဆိုငျနရေတဲ့ အကပြျအတညျးတှကေို တငျပွထားတဲ့ မငျးနိုငျစှနျးရဲ့သမိုငျးကွောငျးနောကျခံ သုံးသပျခကြျတှကေို အရငျဆုံးတငျပွလိုပါတယျ။
မှနျညီညှတျရေးပါတီရဲ့ ခါငျးဆောငျနှဈဦး စဈကောငျစီထဲ ပါဝငျခှင့ျရတာကို
အကောငျးမွငျသူတှရှေိသလို၊ အဆိုးမွငျသူတှလေညျး ရှိပါတယျ။ စဈကောငျစီမှာ မှနျပါဝငျသလို အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရအဖှဲ့မှာလညျး မှနျတှေ ပါဝငျပါတယျ။ မှနျအကြိုးစီးပှားကို စဈကောငျစီနဲ့ ပူးပေါငျးပွီး မှင့ျတငျလိုသူ ရှိသလို၊ အမြိုးသားညီညှှတျရေးအစိုးရနဲ့ ပူးပေါငျးပွီး မွှင့ျတငျရမယျလို့ ယုံကွညျသူလညျး ရှိပါတယျ။ သမိုငျးမှာတော့ ဗမာက တိုငျးရငျးသားကိုသုံးပွီးအာဏာတညျဆောကျပါတယျ။ ဗမာအခငြျးခငြျး သင့ျမွတျတဲ့အခါ၊ ရငျကွားစေ့ပူးပေါငျးပွီး တိုငျးရငျးသားတှကေို ဖိနှိပျတဲ့ သကျသသောဓကတှေ အမြားကွီးရှိတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
ဗမာအငျအားစုတှေ ပွိုငျဆိုငျတဲ့အခါမှာ တဘကျကနေ ဝငျရောကျကူညီလို့ အကြိုးယုတျခဲ့ရတဲ့ သမိုငျးသငျခနျးစာတှေ မှနျမှာ အမြားကွီးရှိတယျလို့ မငျးနိုငျစှနျးက ဆိုပါတယျ။
ကွံ့ဖှံ့အစိုးရလကျထကျမှာရော၊ NLD အစိုးရလကျထကျမှာရော မှနျအရေးကို လစြျလြူရှုခဲ့ကွပါတယျ။နှဈပေါငျးမြားစှာ ဗမာ့လကျအောကျခံ ဖဈခဲ့ပမေယ့ျ ကိုယ့ျကွမ်မာ ကိုယျဖနျတီးခငြျတဲ့ စိတျဓါတျ မှနျတှမှော ရှိနပေါတယျ။ ဟံသာဝတီပွညျကို (၁၇၅၇) မှာ ဗမာမငျး အလောငျးဘုရား သိမျးပိုကျခြိနျကစပွီး မှနျနိုငျငံ ကှယျပြောကျသှားတာမို့ ဈပေါငျး (၂၆၅) ဈ ရှိနပေါပွီ။ အဲဒီအခြိနျကစပွီး မှနျလှတျမွောကျရေး တိုကျပှဲ စတငျခဲ့တယျလို့ ဆိုပါတယျ။ အာဏာရှငျဟူသမြှ ဆန့ျကငြျတာဟာ မှနျတောျလှနျရေး အစဉျအလာ ဖဈပါတယျ။ ဦးတောျလှနျရေးအောငျမွငျသှားရငျလညျး အာဏာရှငျဓလေ့ကို ဆကျလကျဆန့ျကငြျရမယျလို့ ဆိုပါတယျ။
မှနျကိုယျပိုငျ ပွဌာနျးခှင့ျအတှကျ လှတျလပျရေးရကတညျးက လှုပျရှားခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီတုနျးကတော့ မှနျပွညျသူ့တပျဦးဆိုတဲ့ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့ပါ။ ၁၉၆၂ မှာ မှနျပွညျသဈပါတီ တညျထောငျတော့ မှနျအမြိုးသားလှတျမွောကျရေးတပျဦးဟာ ပါတီရဲ့ လကျနကျကိုငျတပျဖှဲ့ ဖဈလာပါတယျ။ ၁၉၇၄ မှာ မှနျပွညျနယျ ဖှဲ့လိုကျတော့လညျး လကျနကျကိုငျ လှုပျရှားမှု ရှိနဆေဲ ဖဈပါတယျ။ ၁၉၉၅ ရောကျတော့မှ နဝတစဈအစိုးရနဲ့ မှနျပွညျသဈပါတီ အပဈရပျဖို့ သဘောတူကွပါတယျ။ အပဈရပျသကျတမျး (၂၅) နှဈ ရှိလာပမေယ့ျ မှနျလူမြိုးတှရေဲ့ အကြိုးစီးပှား တိုးတကျလာတာမြိုး မတှေ့ရဘူးလို့ မှနျအမြိုးသမီး မိခမှနျးက သုံးသပျတငျပွထားပါတယျ။ အပဈရပျကာလမှာ စဈတပျအငျအားတိုးပှားလာပွီး
ငျငံခွားမှာ အလုပျလုပျကွတဲ့ မှနျတှလေညျး မြားပွားလာတဲ့အတှကျ ဆိုးကြိုးမြားပွီး၊
ကာငျးကြိုးမရှိသလောကျပဲလို့ ဆိုပါတယျ။
အပဈရပျကာလမှာ တိုကျပှဲဖွဈလိုကျ၊ ညှိနှိုငျးလိုကျ၊ ဆှးနှေးပှဲလုပျလိုကျနဲ့ ငွိမျးခမြျးရေးမရဘဲ လမျးလြှောကျရငျ တဖွညျးဖွညျး လမျးပြောကျသလို ဖဈလာတယျလို့ မိခမှနျးက သုံးသပျပါတယျ။စီးပှားရေးလုပျငနျးတှလေညျး ပြောကျဆုံးလာပါတယျ။ ၂၀၀၈ အခွခေံဥပဒအေရ သဘာဝအရငျးအမွဈ သယံဇာတကို ငျငံတောျက ပိုငျတယျလို့ သတျမှတျထားတဲ့အတှကျ မှနျလူမြိုးတှကေို ဘိုးဘှားအစဉျအဆကျက ပးထားခဲ့တဲ့ အမှအေနှဈတှလေညျး ပြောကျဆုံးသှားပါတော့တယျ။ ကိုယျပိုငျပွဌာနျးခှင့ျရဖို့အတှကျ အပဈရပျခဲ့တဲ့ မှနျပွညျသဈပါတီရဲ့ ခရီးစဉျဟာလညျး အမှောငျထဲမှာသာ ရှိနသေေးတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ စဈဘေးကွောင့ျ အိုးအိမျမဲ့ဖွဈသှားရသူတှဟော မိမိတို့ ဇာတိမွကေို ပနျစရာ မမရှိတော့တဲ့အတှကျ မှနျပွညျသဈပါတီရှိရာ တာတောငျထူထပျတဲ့နရောဒသေတှမှောပဲ မှီခိုနထေိုငျကွရပါတယျ။
အပဈအခတျရပျစဲတဲ့ အခြိနျကစပွီး ယနေ့အထိ လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခတှေ ဆကျလကျဖွဈပှားနတေဲ့အတှကျ မှနျပွညျသူတှဟော အမွဲတမျးစိုးရိမျပူပနျနရေပါတယျ။ ယခငျစဈအစိုးရတှေ လကျထကျမှာ မွယောသိမျးယူမှုတှေ မြားပွားလာသလို ဘဝပကြျတဲ့ ဒသခံတှလေညျး မြားလာခဲ့ပါတယျ။ အပဈရပျမတိုငျမီ ၁၉၉၅ မှာ မှနျပွညျနယျမှာ အစိုးရတပျရငျး (၃) ရငျးသာ ရှိပါတယျ။ ငါးနှဈလောကျကွာတော့ တပျရငျး (၂၀) ကြာျ ရှိလာပွီး၊ မှနျပွညျသဈပါတီရဲ့ ထိနျးခြုပျနယျမွကေို ဝိုငျးထားနိုငျပါတယျ။ မှနျပွညျသဈပါတီရဲ့ နယျမွဟော အစိုးရမွပေုံမှာ သဈတောကွိုးဝိုငျး ဖဈနတေယျလို့ မိခမှနျးက ဆိုပါတယျ။
မှနျပွညျနယျကို ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုတှေ ဝငျရောကျလာပမေယ့ျ မှနျပွညျသဈပါတီရဲ့ အကြိုးအမွတျခံစားခှင့ျဟာ အလှနျနညျးပါတယျ။ ဓါတျငှေ့ပိုကျလိုငျးတှေ မိမိတို့ဒသေကို ဖတျသှာ တာကိုမွငျနရေတဲ့ မှနျပွညျသူတှဟော အကြိုးခံစားခှင့ျ မရှိကွပါဘူး။ ဒါကွောင့ျ မိမိတို့
ဘိုးဘှားတှေ ပးထားခဲ့တဲ့ အမှအေနှဈတှေ မကုနျဆုံးခငျမှာ အားလုံးအတူတကှ ပူးပေါငျးကာကှယျဖို့ အလှနျအရေးကွီးပါတယျ။ နောငျလာမယ့ျ မြိုးဆကျသဈတှကေိုလညျး ခှနျအားအပွည့ျနဲ့ ခရီးဆကျစခေငြျတယျလို့ မှနျအမြိုးသမီးသုတသေီ မိခမှနျးက သုံးသပျထားတာကိုပွနျလညျတငျပွလိုကျရပါတယျ။
