(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေက စိုးရိမ်စရာတွေ ဆက်လက် ရှိနေသေးတယ်လို့ ရန်ကုန်မြို့ အမေရိကန်သံရုံးက ပြောခွင့်ရ Ms. Aryani Manring က ပြောပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေအပေါ် မြန်မာအစိုးရက ဝန်ခံပြောကြား ခဲ့တာက ၂၀၁၉ ခုနှစ်အတွင်း ထူးခြားမှုတခုလို့လည်း ပြောပါတယ်။ အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြီးခဲ့တဲ့ အပတ်က ထုတ်ပြန်တဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ မြန်မာနိုင်ငံ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကိုရဲမင်းထွန်းက ဆက်သွယ်မေးမြန်းရာမှာ သူက အခုလို စပြောပါတယ်။
၂၀၁၈ နဲ့ နှိုင်းယှဉ်မယ်ဆိုရင် ၂၀၁၉ ခုနှစ်မှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေက စိုးရိမ်စရာတွေ ဆက်လက် ရှိနေပါသေးတယ်။ အထူးသဖြင့် ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားနေတဲ့ နေရာတွေမှာ အရပ်သားတွေ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရတာနဲ့ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်၊ စုဝေးခွင့် အခွင့်အရေး ကန့်သတ်ခံနေရတာက စိုးရိမ်စရာပါ။ ဒါတွေဟာ ၂၀၁၉ ခုနှစ်အတွင်းမှာလည်း ပိုပြီး သိသာလာတာမို့လို့ အစီရင်ခံစာထဲမှာ အလေးပေး ထောက်ပြ ရေးထားတာပါ။
အစီရင်ခံစာရေးရခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က စိုးရိမ်စရာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို ထောက်ပြရင်းနဲ့ ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းရာမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံ အနေနဲ့ အကူအညီပေးနိုင်ဖို့နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေ တိုးတက်လာစေဖို့ ရည်ရွယ်တာလို့ ဆိုပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေအပေါ် မြန်မာအစိုးရက ဝန်ခံပြောကြားခဲ့တာက ၂၀၁၉ ခုနှစ်အတွင်း ထူးခြားမှု တခုလို့ သူက ပြောပါတယ်။
"အရေးကြီးတဲ့အချက်တချက်က ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေ အရင်က ရက်ရက်စက်စက် ကျူးလွန်ခဲ့တာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အစိုးရ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းက ဝန်ခံပြောကြားခဲ့တာက ဂရုပြု မှတ်သားစရာပါ။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းက နိုင်ငံတော် အတိုင်ပင်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်က သည်ဟိတ်မြို့ နိုင်ငံတကာ တရားရုံးမှာ ပြောခဲ့တာပါ။ မကြာသေးခင်ကလည်း တာဝန်ခံမှုဆိုင်ရာ ကိစ္စတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အာဏာပိုင်တွေကဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေတာ တွေ့ရပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ တရားရုံး ICJ က ချမှတ်ထားတာတွေနဲ့ ပြည်တွင်းမှာ ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ ICOE အစီရင်ခံစာ တိုက်တွန်းချက်မျိုးတွေကို မြန်မာ အစိုးရက အကောင်အထည် ဖော်ပြီး တရားမျှတမှုကို ဖော်ဆောင်လိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။"
မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေတွေ တိုးတက်လာစေဖို့အတွက် အမေရိကန်နိုင်ငံဟာ မြန်မာအစိုးရနဲ့ ရော ပြည်သူတွေနဲ့ပါ လက်တွဲဖော် ဖြစ်တယ်လို့လည်း Ms. Aryani Manring က ပြောပါတယ်။
"မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း လွတ်လပ်ခွင့်တွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး တိုးတက်မှုတွေရှိဖို့နဲ့ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက မြန်မာ အစိုးရနဲ့ရော ပြည်သူတွေနဲ့ပါ လက်တွဲဖော်ပါ။ နှစ်ပေါင်း များစွာ စစ်တပ် အုပ်ချုပ်မှုနဲ့ အထီးကျန်ခဲ့မှုကနေ လွတ်မြောက်အောင် လုပ်ဆောင်ရာမှာ မြန်မာပြည်သူတွေနဲ့ လက်တွဲဖော် ဖြစ်ခဲ့တာ ဆယ်စုနှစ်တွေ ကြာခဲ့ပါပြီ။ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ဒီမိုကရေစီ စနစ် တိုးတက်ဖို့နဲ့ လူအများ ပါဝင် ခံစားနိုင်တဲ့ စီးပွားရေး တိုးတက်မှု ရှိဖို့ဟာ ကျမတို့ အလုပ်ရဲ့ တစိတ်တပိုင်း ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာအစိုးရနဲ့ အရပ်ဘက် အာဏာပိုင်တွေနဲ့ ကျမတို့ ထိတွေ့ ဆက်ဆံနေတာတွေက လူ့အခွင့်အရေး အကာအကွယ်ပေးဖို့၊ နှစ်ပေါင်း ၅၀ အထီးကျန်နေခဲ့တာနဲ့ စစ်တပ် အုပ်ချုပ်မှုရဲ့ ဆိုးကျိုးတွေကနေ ကျော်လွန်နိုင်ဖို့ပါ။ ဒီမိုကရေစီ အသွင်ကူးပြောင်းရေးနဲ့ အခြေခံ လူ့အခွင့်အရေးတွေ တိုးတက် ရရှိဖို့ကိုလည်း အကူအညီ ဆက်ပေးသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။"
အမေရိကန် ကွန်ဂရက်ရဲ့ ညွှန်ကြားချက်အရ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံ အသီးသီးရဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာတွေကို အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက နှစ်စဉ် ထုတ်ပြန်လေ့ရှိပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီ၊၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ အလုပ်သမားရေးရာဆိုင်ရာ အမေရိကန် လက်ထောက်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Robert Destro က ဒီ အစီရင်ခံစာတွေဟာ လူ့အခွင့်အရေးတွေ လေးစားလိုက်နာရေးနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အတွက် ပြောရဲဆိုရဲရှိအောင် တိုက်တွန်းအားပေးနေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ဘယ်သူပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဘယ်နေရာမှာပဲ နေနေ လူသားအားလုံးနဲ့ဆိုင်တဲ့ လူ့ အခွင့်အရေးနဲ့ လွတ်လပ်မှုတွေ ခံစားခွင့် ရှိပါတယ်လို့ ဝန်ကြီး Destro က သူ့ရဲ့ တွစ်တာမှာ ရေးထားပါတယ်။
အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့၂၀၁၉ ခုနှစ် မြန်မာနိုင်ငံ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာနဲ့ ပတ်သက်လို့ မြန်မာ အစိုးရဘက်ကတော့ တရားဝင် တုံ့ပြန် ပြောဆိုခြင်း မရှိပါဘူး ခင်ဗျာ။
[Unicode Version]
မွနျမာနိုငျငံရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး အခွအေနကေ စိုးရိမျစရာတှေ ဆကျလကျ ရှိနသေေးတယျလို့ ရနျကုနျမွို့ အမရေိကနျသံရုံးက ပွောခှင့ျရ Ms. Aryani Manring က ပွောပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျအတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှအေပေါျ မွနျမာအစိုးရက ဝနျခံပွောကွား ခဲ့တာက ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှငျး ထူးခွားမှုတခုလို့လညျး ပွောပါတယျ။ အမရေိကနျ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာနက ပွီးခဲ့တဲ့ အပတျက ထုတျပွနျတဲ့ ၂၀၁၉ခုနှဈ၊ မွနျမာနိုငျငံ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ အစီရငျခံစာနဲ့ ပတျသကျပွီး ကိုရဲမငျးထှနျးက ဆကျသှယျမေးမွနျးရာမှာ သူက အခုလို စပွောပါတယျ။
၂၀၁၈ နဲ့ နှိုငျးယှဉျမယျဆိုရငျ ၂၀၁၉ ခုနှဈမှာလညျး မွနျမာနိုငျငံအတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး အခွအေနကေ စိုးရိမျစရာတှေ ဆကျလကျ ရှိနပေါသေးတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ပဋိပက်ခ ဖွဈပှားနတေဲ့ နရောတှမှော အရပျသားတှေ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခံရတာနဲ့ လှတျလပျစှာ ပွောဆိုခှင့ျ၊ စုဝေးခှင့ျ အခှင့ျအရေး ကန့ျသတျခံနရေတာက စိုးရိမျစရာပါ။ ဒါတှဟော ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှငျးမှာလညျး ပိုပွီး သိသာလာတာမို့လို့ အစီရငျခံစာထဲမှာ အလေးပေး ထောကျပွ ရေး ထားတာပါ။
အစီရငျခံစာရေးရခွငျးရဲ့ ရညျရှယျခကြျက စိုးရိမျစရာ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို ထောကျပွရငျးနဲ့ ပွဿနာတှကေို ဖွရှေငျးရာမှာ အမရေိကနျနိုငျငံ အနနေဲ့ အကူအညီပေးနိုငျဖို့နဲ့ မွနျမာနိုငျငံအတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး အခွအေနေ တိုးတကျလာစဖေို့ ရညျရှယျတာလို့ ဆိုပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျအတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှအေပေါျ မွနျမာအစိုးရက ဝနျခံပွောကွားခဲ့တာက ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှငျး ထူးခွားမှု တခုလို့ သူက ပွောပါတယျ။
"အရေးကွီးတဲ့အခကြျတခကြျက ရခိုငျပွညျနယျအတှငျး လုံခွုံရေးတပျဖှဲ့ဝငျတှေ အရငျက ရကျရကျစကျစကျ ကြူးလှနျခဲ့တာတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး အစိုးရ ခေါငျးဆောငျပိုငျးက ဝနျခံပွောကွားခဲ့တာက ဂရုပွု မှတျသားစရာပါ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈနှောငျးပိုငျးက နိုငျငံတောျ အတိုငျပငျခံ ပုဂ်ဂိုလျက သညျဟိတျမွို့ နိုငျငံတကာ တရားရုံးမှာ ပွောခဲ့တာပါ။ မကွာသေးခငျကလညျး တာဝနျခံမှုဆိုငျရာ ကိစ်စတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး အာဏာပိုငျတှကေဆကျလကျလုပျဆောငျနတော တှေ့ရပါတယျ။ နိုငျငံတကာ တရားရုံး ICJ က ခမြှတျထားတာတှနေဲ့ ပွညျတှငျးမှာ ထုတျပွနျခဲ့တဲ့ ICOE အစီရငျခံစာ တိုကျတှနျးခကြျမြိုးတှကေို မွနျမာ အစိုးရက အကောငျအထညျ ဖောျပွီး တရားမြှတမှုကို ဖောျဆောငျလိမ့ျမယျလို့ မြှောျလင့ျပါတယျ။"
မွနျမာနိုငျငံအတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး အခွအေနတှေေ တိုးတကျလာစဖေို့အတှကျ အမရေိကနျနိုငျငံဟာ မွနျမာအစိုးရနဲ့ ရော ပွညျသူတှနေဲ့ပါ လကျတှဲဖောျ ဖွဈတယျလို့လညျး Ms. Aryani Manring က ပွောပါတယျ။
"မွနျမာနိုငျငံအတှငျး လှတျလပျခှင့ျတှနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး တိုးတကျမှုတှရှေိဖို့နဲ့ အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုက မွနျမာ အစိုးရနဲ့ရော ပွညျသူတှနေဲ့ပါ လကျတှဲဖောျပါ။ နှဈပေါငျး မြားစှာ စဈတပျ အုပျခြုပျမှုနဲ့ အထီးကနြျခဲ့မှုကနေ လှတျမွောကျအောငျ လုပျဆောငျရာမှာ မွနျမာပွညျသူတှနေဲ့ လကျတှဲဖောျ ဖွဈခဲ့တာ ဆယျစုနှဈတှေ ကွာခဲ့ပါပွီ။ မွနျမာနိုငျငံအတှငျး ဒီမိုကရစေီ စနဈ တိုးတကျဖို့နဲ့ လူအမြား ပါဝငျ ခံစားနိုငျတဲ့ စီးပှားရေး တိုးတကျမှု ရှိဖို့ဟာ ကမြတို့ အလုပျရဲ့ တစိတျတပိုငျး ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာအစိုးရနဲ့ အရပျဘကျ အာဏာပိုငျတှနေဲ့ ကမြတို့ ထိတှေ့ ဆကျဆံနတောတှကေ လူ့အခှင့ျအရေး အကာအကှယျပေးဖို့၊ နှဈပေါငျး ၅၀ အထီးကနြျနခေဲ့တာနဲ့ စဈတပျ အုပျခြုပျမှုရဲ့ ဆိုးကြိုးတှကေနေ ကြောျလှနျနိုငျဖို့ပါ။ ဒီမိုကရစေီ အသှငျကူးပွောငျးရေးနဲ့ အခွခေံ လူ့အခှင့ျအရေးတှေ တိုးတကျ ရရှိဖို့ကိုလညျး အကူအညီ ဆကျပေးသှားမှာ ဖွဈပါတယျ။"
အမရေိကနျ ကှနျဂရကျရဲ့ ညှှနျကွားခကြျအရ ကမ်ဘာ့နိုငျငံအသီးသီးရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ အစီရငျခံစာတှကေို အမရေိကနျနိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဌာနက နှဈစဉျ ထုတျပွနျလေ့ရှိပါတယျ။ ဒီမိုကရစေီ၊၊ လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့ အလုပျသမားရေးရာဆိုငျရာ အမရေိကနျ လကျထောကျနိုငျငံ ခွားရေးဝနျကွီး Robert Destro က ဒီ အစီရငျခံစာတှဟော လူ့အခှင့ျအရေးတှေ လေးစားလိုကျနာရေးနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး အတှကျ ပွောရဲဆိုရဲရှိအောငျ တိုကျတှနျးအားပေးနတေယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ဘယျသူပဲ ဖွဈဖွဈ ဘယျနရောမှာပဲ နနေေ လူသားအားလုံးနဲ့ဆိုငျတဲ့ လူ့ အခှင့ျအရေးနဲ့ လှတျလပျမှုတှေ ခံစားခှင့ျ ရှိပါတယျလို့ ဝနျကွီး Destro က သူ့ရဲ့ တှဈတာမှာ ရေးထားပါတယျ။
အမရေိကနျနိုငျငံခွားရေး ဝနျကွီးဌာနက ထုတျပွနျခဲ့တဲ့၂၀၁၉ ခုနှဈ မွနျမာနိုငျငံ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ အစီရငျခံစာ နဲ့ ပတျသကျလို့ မွနျမာ အစိုးရဘကျကတော့ တရားဝငျ တုံ့ပွနျ ပွောဆိုခွငျး မရှိပါဘူး ခငျဗြာ။
