(Zawgyi / Unicode)
သတင်းထောက်တွေအနေနဲ့ သတင်းရယူပိုင်ခွင့်အရ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေနဲ့ ဆက်သွယ်မေးမြန်း တင်ပြတာတွေအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေနဲ့ အရေးယူမခံရအောင် ဘယ်လိုလုပ်ဆောင်သင့်သလဲဆိုတဲ့ အမြင်တွေကို ကိုမိုးဇော် စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
သတင်းသမားတွေ သတင်းမေးမြန်းရယူတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေနဲ့ တရားစွဲဆိုခံရတဲ့အပေါ် အစိုးရက ကာကွယ်ပေးနိုင်မှု အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်ပါတီ ဗဟိုပြန်ကြားရေးကော်မတီဝင် စာရေးဆရာ မုံရွာအောင်ရှင်က သူ့ရဲ့ ပုဂ္ဂလိကအမြင်ကို အခုလို ပြောပါတယ်။
“အခု မတရားသင်း အက်ဥပဒေပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အကြမ်းဖက်ဥပဒေပဲ ဖြစ်ဖြစ်ပေါ့လေ ကျနော်တို့ ရဲဘော်တွေ၊ သတင်းသမားတွေ ဒုက္ခရောက်နေတယ်၊ ခံစားနေရတယ်။ ဒီဟာတွေရဲ့ အခြေခံအကြောင်းကတော့ ကျနော်ထင်တယ်၊ အစိုးရ အစိုးရဆိုတာကတော့ တခုလုံးနဲ့တော့ ဆိုင်တယ်။ သို့သော်လည်းပဲ ကျနော်တို့မှာက အကန့်အသတ်တွေ ရှိတယ်။ အဲဒီအကန့်အသတ်တွေကို လောလောဆယ် အစိုးရအနေနဲ့က ကျော်လွန်လို့ မရသေးဘူးလို့ ကျနော်က မြင်တယ်။ အဲဒါကို ဘယ်လိုကျော်လွှားမလဲ ဆိုရင်တော့ လွှတ်တော်ထဲကပဲ ကျနော်တို့ ကျော်လွှားရမှာပါပဲ။”
လွှတ်တော်မှာ မေးခွန်းမေးမြန်းတာမျိုးကနေ ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်နိုင်မယ်လို့ မြင်ကြောင်း သူက ပြောပါတယ်။
သတင်းသမားတွေကို ကာကွယ်နိုင်ဖို့ဆိုရင် သတင်းမီဒီယာဥပဒေကို ထိထိရောက်ရောက် ပြင်ဆင်ရေးဆွဲဖို့နဲ့ မီဒီယာကောင်စီရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို မြှင့်တင်ဖို့ လိုအပ်ကြောင်းလည်း မုံရွာအောင်ရှင်က အကြံပြုပါတယ်။
“မီဒီယာဥပဒေက တကယ်ပီပြင်တဲ့ မီဒီယာဥပဒေ ဖြစ်ဖို့လိုတယ်။ ကျနော်တို့ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၄ လောက်က အတည်ပြုထားတဲ့ မီဒီယာဥပဒေဟာ တကယ်တန်းက ဘာမှ ပြည့်စုံတဲ့ မီဒီယာဥပဒေတော့ မဟုတ်ဘူး။ အဲဒီတော့ ဒီဟာကို သေသေချာချာ ပြန်ပြီးတော့ တကယ် ထိထိရောက်ရောက်ဖြစ်တဲ့ ခေတ်နဲ့လည်း လျော်ညီတဲ့ မီဒီယာဥပဒေကောင်းတခု ပြန်ပြီးတော့ လုပ်ကြရမယ်လို့ ယူဆတယ်။ ဒါက ဥပဒေပိုင်းပေါ့။ နောက် နံပါတ် ၂ ကတော့ မီဒီယာကောင်စီရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို ဒီထက်ပိုပြီးတော့ မြှင့်တင်ဖို့ လိုအပ်မယ်လို့ ကျနော်ယူဆတယ်။”
အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းဝင် တဦးဖြစ်တဲ့ ဦးသွင်လင်းအောင်က သတင်းမီဒီယာဥပဒေမှာ သတင်းရယူပိုင်ခွင့် RTI နဲ့ပတ်သက်လို့ အာမခံရှိစေဖို့အတွက် အခုလို အကြံပြုပါတယ်။
“အခုဆိုရင် ကောင်စီဥပဒေမှာက RTI နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အချက်တွေဆို ဘာမှ မရှိဘူး။ သတင်းအချက်အလက် ရဖို့အတွက်ဆို တောင်းလို့မပေးရင် ဘာပြန်လုပ်လို့ရတယ် ဆိုတဲ့ဟာ မပါဘူး။ အဲဒီထဲမှာ ဘာပဲပါနေလဲဆို လောလောဆယ် သတင်းသမားတွေဘက်က မှားယွင်းမှုရှိရင်တော့ ဘယ်လိုတာဝန်ယူမယ်၊ ဘယ်လိုညှိနှိုင်းမယ်၊ ဘယ်လိုအရေးယူမယ်ဆိုတာ ပါပေမယ့် သတင်းသမားတွေက ဒီအချက်အလက်တွေကို သက်ဆိုင်ရာ ဌာနတွေက ရအောင်လို့ တောင်းတဲ့အခါ မရရင် သက်ဆိုင်ရာဌာနတွေက ဘယ်လို တာဝန်ယူမယ်ဆိုတာ ထိထိရောက်ရောက် ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မပါတာမျိုး၊ ဒါက ဥပမာတခုအနေနဲ့ ပြောတာပါ။ ကျန်တဲ့အချက်တွေလည်း အများကြီးရှိတယ်။ ဆိုတော့ မီဒီယာကောင်စီကို ပိုပြီး အခန်းကဏ္ဍမြှင့်ဖို့ဆိုရင် သူမွေးဖွားရာဖြစ်တဲ့ မီဒီယာဥပဒေကို ပိုပြီး ထိရောက်အောင် ပြင်ဆင်ဖို့ လိုပါတယ်။ အဲဒါကို ဆရာတို့ လွှတ်တော်အနေနဲ့ တာဝန်ယူပေးပါ။”
နောက် ပြည့်စုံတဲ့ RTI ခေါ် သတင်းရယူပိုင်ခွင့်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဥပဒေ ပေါ်ပေါက်ဖို့ကိုလည်း ဆောင်ရွက်ကြဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။
VOM သတင်းဌာနရဲ့ အယ်ဒီတာချုပ် ဦးနေမျိုးလင်းကတော့ အစိုးရဌာနက ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ စာရင်းတွေ ထုတ်ပြန်ထားပေမယ့် ဆက်သွယ်တဲ့အခါ မရတာကြောင့် သတင်းရယူဖို့ ခက်ခဲကြောင်း ထောက်ပြ ပြောဆိုပါတယ်။
ဦးနေမျိုးလင်းက သူ အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေနဲ့ အဖမ်းခံရစဉ် ဥပဒေကြောင်းအရ ကာကွယ်ပေးသူရရှိဖို့ ခက်ခဲတဲ့ အခြေအနေကို ကြုံခဲ့ရတာကြောင့် အခုလို အကြံပြု တိုက်တွန်းပါတယ်။
“မီဒီယာသမားတွေ တခုခုဖြစ်ပြီဆိုရင် ဥပမာ ကျနော်ဖြစ်ပြီဆိုရင် ရှေ့နေ ဘယ်သူ့ကို ခေါ်ရမှန်းမသိဘူး။ မီဒီယာကောင်စီအနေနဲ့ ဥပဒေအထောက်အကူပြု အဖွဲ့လိုမျိုး ဖန်တီးပေးသင့်တယ်။ မီဒီယာကို ကာကွယ်ပေးမယ့် ဥပဒေထောက်ကူပြုအဖွဲ့ သန်သန်မာမာရှိဖို့ လိုတယ်။”
မန္တလေးအခြေစိုက် Voice of Myanmar (VOM) သတင်းဌာန အယ်ဒီတာချုပ်ဖြစ်တဲ့ ဦးနေမျိုးလင်းကို အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေနဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ မတ်လက တရားစွဲဆိုခဲ့သလို ရခိုင်အခြေစိုက် နိရဉ္စရာသတင်းဌာနက သတင်းသမားနှစ်ဦး ဖမ်းဆီးခံရပြီး သတင်းဌာနအချို့ရဲ့ ဝက်ဘ်ဆိုက်တွေကိုလည်း အာဏာပိုင်တွေက ပိတ်ပစ်ခဲ့ပါတယ်။
အကြမ်းဖက်တိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေနဲ့ အရေးယူခံရတာမျိုး မရှိစေဖို့အတွက် အကြမ်းဖက်မှု ကျူးလွန်အောင် လှုံ့ဆော်တဲ့ အရေးအသားမျိုး မဖြစ်စေဖို့ သတင်းသမားတွေ အနေနဲ့ သတိထားသင့်ကြောင်း တရားလွှတ်တော်ရှေ့နေ ဦးသန်းဇော်အောင်ကလည်း ထောက်ပြပါတယ်။
“ဒီမှာကတော့ အကြမ်းဖက်သမားလို့ ကျနော်မပြောဘူး။ ဘယ်လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းပဲဖြစ်ဖြစ် ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်တဲ့အခါမှာ အဓိကအားဖြင့် လှုံ့ဆော်မှုဖြစ်တဲ့ အရေးအသားမျိုး၊ တင်ဆက်မှုမျိုး မဖြစ်ဖို့လိုတယ်။ ဥပဒေ ပဋိပက္ခကတော့ သတင်းမီဒီယာဥပဒေမှာ သတင်းသမားတွေကို သတင်းယူပိုင်ခွင့်၊ သတင်းသိပိုင်ခွင့်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အတိအကျ ဖော်ပြထားပြီးသား ဖြစ်တယ်။ သတင်းသမားက ဥပဒေနဲ့အညီ ကိုယ့်ရဲ့ စည်းကမ်း ဘောင်ထဲက လုပ်လို့ရှိရင် တခြားဥပဒေတွေနဲ့ အရေးယူတာထက် သတင်းမီဒီယာ ဥပဒေနဲ့ပဲ အရေးယူသင့်တယ်။”
အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေနဲ့ သတင်းသမားတွေ တရားစွဲဆိုခံရတဲ့ အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်လို့ မြန်မာဂျာနယ်လစ်ကွန်ရက်က ကမကထလုပ် စီစဉ်ပြီး ဒီကနေ့လုပ်တဲ့ အွန်လိုင်းဆွေးနွေးပွဲအတွင်း အဲဒီလို အကြံပြု ပြောဆိုသွားကြတာပါ။
ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ ဦးဆောင်ဆွေးနွေးသူတွေအပြင် သတင်းသမား ၃၀ လောက် ပါဝင်တက်ရောက် ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။
---------------------------------
(Unicode)
အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေး ဥပဒနေဲ့ သတငျးသမားတှေ အရေးယူမခံရအောငျ ဘယျလိုလုပျသင့ျသလဲ
သတငျးထောကျတှအေနနေဲ့ သတငျးရယူပိုငျခှင့ျအရ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှနေဲ့ ဆကျသှယျမေးမွနျး တငျပွတာတှအေပေါျ အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေး ဥပဒနေဲ့ အရေးယူမခံရအောငျ ဘယျလိုလုပျဆောငျသင့ျသလဲဆိုတဲ့ အမွငျတှကေို ကိုမိုးဇောျ စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
သတငျးသမားတှေ သတငျးမေးမွနျးရယူတာနဲ့ ပတျသကျပွီး အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေး ဥပဒနေဲ့ တရားစှဲဆိုခံရတဲ့အပေါျ အစိုးရက ကာကှယျပေးနိုငျမှု အခွအေနနေဲ့ ပတျသကျပွီး အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျပါတီ ဗဟိုပွနျကွားရေးကောျမတီဝငျ စာရေးဆရာ မုံရှာအောငျရှငျက သူ့ရဲ့ ပုဂ်ဂလိကအမွငျကို အခုလို ပွောပါတယျ။
“အခု မတရားသငျး အကျဥပဒပေဲဖွဈဖွဈ၊ အကွမျးဖကျဥပဒပေဲ ဖွဈဖွဈပေါ့လေ ကနြောျတို့ ရဲဘောျတှေ၊ သတငျးသမားတှေ ဒုက်ခရောကျနတေယျ၊ ခံစားနရေတယျ။ ဒီဟာတှရေဲ့ အခွခေံအကွောငျးကတော့ ကနြောျထငျတယျ၊ အစိုးရ အစိုးရဆိုတာကတော့ တခုလုံးနဲ့တော့ ဆိုငျတယျ။ သို့သောျလညျးပဲ ကနြောျတို့မှာက အကန့ျအသတျတှေ ရှိတယျ။ အဲဒီအကန့ျအသတျတှကေို လောလောဆယျ အစိုးရအနနေဲ့က ကြောျလှနျလို့ မရသေးဘူးလို့ ကနြောျက မွငျတယျ။ အဲဒါကို ဘယျလိုကြောျလှှားမလဲ ဆိုရငျတော့ လှှတျတောျထဲကပဲ ကနြောျတို့ ကြောျလှှားရမှာပါပဲ။”
လှှတျတောျမှာ မေးခှနျးမေးမွနျးတာမြိုးကနေ ဖွရှေငျးဆောငျရှကျနိုငျမယျလို့ မွငျကွောငျး သူက ပွောပါတယျ။
သတငျးသမားတှကေို ကာကှယျနိုငျဖို့ဆိုရငျ သတငျးမီဒီယာဥပဒကေို ထိထိရောကျရောကျ ပွငျဆငျရေးဆှဲဖို့နဲ့ မီဒီယာကောငျစီရဲ့ အခနျးကဏ်ဍကို မွှင့ျတငျဖို့ လိုအပျကွောငျးလညျး မုံရှာအောငျရှငျက အကွံပွုပါတယျ။
“မီဒီယာဥပဒကေ တကယျပီပွငျတဲ့ မီဒီယာဥပဒေ ဖွဈဖို့လိုတယျ။ ကနြောျတို့ ပွီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၄ လောကျက အတညျပွုထားတဲ့ မီဒီယာဥပဒဟော တကယျတနျးက ဘာမှ ပွည့ျစုံတဲ့ မီဒီယာဥပဒတေော့ မဟုတျဘူး။ အဲဒီတော့ ဒီဟာကို သသေခြောခြာ ပွနျပွီးတော့ တကယျ ထိထိရောကျရောကျဖွဈတဲ့ ခတျေနဲ့လညျး လြောျညီတဲ့ မီဒီယာဥပဒကေောငျးတခု ပွနျပွီးတော့ လုပျကွရမယျလို့ ယူဆတယျ။ ဒါက ဥပဒပေိုငျးပေါ့။ နောကျ နံပါတျ ၂ ကတော့ မီဒီယာကောငျစီရဲ့ အခနျးကဏ်ဍကို ဒီထကျပိုပွီးတော့ မွှင့ျတငျဖို့ လိုအပျမယျလို့ ကနြောျယူဆတယျ။”
အရပျဘကျအဖှဲ့အစညျးဝငျ တဦးဖွဈတဲ့ ဦးသှငျလငျးအောငျက သတငျးမီဒီယာဥပဒမှော သတငျးရယူပိုငျခှင့ျ RTI နဲ့ပတျသကျလို့ အာမခံရှိစဖေို့အတှကျ အခုလို အကွံပွုပါတယျ။
“အခုဆိုရငျ ကောငျစီဥပဒမှောက RTI နဲ့ ပတျသကျတဲ့ အခကြျတှဆေို ဘာမှ မရှိဘူး။ သတငျးအခကြျအလကျ ရဖို့အတှကျဆို တောငျးလို့မပေးရငျ ဘာပွနျလုပျလို့ရတယျ ဆိုတဲ့ဟာ မပါဘူး။ အဲဒီထဲမှာ ဘာပဲပါနလေဲဆို လောလောဆယျ သတငျးသမားတှဘေကျက မှားယှငျးမှုရှိရငျတော့ ဘယျလိုတာဝနျယူမယျ၊ ဘယျလိုညှိနှိုငျးမယျ၊ ဘယျလိုအရေးယူမယျဆိုတာ ပါပမေယ့ျ သတငျးသမားတှကေ ဒီအခကြျအလကျတှကေို သကျဆိုငျရာ ဌာနတှကေ ရအောငျလို့ တောငျးတဲ့အခါ မရရငျ သကျဆိုငျရာဌာနတှကေ ဘယျလို တာဝနျယူမယျဆိုတာ ထိထိရောကျရောကျ ရှငျးရှငျးလငျးလငျး မပါတာမြိုး၊ ဒါက ဥပမာတခုအနနေဲ့ ပွောတာပါ။ ကနြျတဲ့အခကြျတှလေညျး အမြားကွီးရှိတယျ။ ဆိုတော့ မီဒီယာကောငျစီကို ပိုပွီး အခနျးကဏ်ဍမွှင့ျဖို့ဆိုရငျ သူမှေးဖှားရာဖွဈတဲ့ မီဒီယာဥပဒကေို ပိုပွီး ထိရောကျအောငျ ပွငျဆငျဖို့ လိုပါတယျ။ အဲဒါကို ဆရာတို့ လှှတျတောျအနနေဲ့ တာဝနျယူပေးပါ။”
နောကျ ပွည့ျစုံတဲ့ RTI ခေါျ သတငျးရယူပိုငျခှင့ျနဲ့ ပတျသကျတဲ့ ဥပဒေ ပေါျပေါကျဖို့ကိုလညျး ဆောငျရှကျကွဖို့ တိုကျတှနျးပါတယျ။
VOM သတငျးဌာနရဲ့ အယျဒီတာခြုပျ ဦးနမြေိုးလငျးကတော့ အစိုးရဌာနက ပွောရေးဆိုခှင့ျရှိသူ စာရငျးတှေ ထုတျပွနျထားပမေယ့ျ ဆကျသှယျတဲ့အခါ မရတာကွောင့ျ သတငျးရယူဖို့ ခကျခဲကွောငျး ထောကျပွ ပွောဆိုပါတယျ။
ဦးနမြေိုးလငျးက သူ အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေး ဥပဒနေဲ့ အဖမျးခံရစဉျ ဥပဒကွေောငျးအရ ကာကှယျပေးသူရရှိဖို့ ခကျခဲတဲ့ အခွအေနကေို ကွုံခဲ့ရတာကွောင့ျ အခုလို အကွံပွု တိုကျတှနျးပါတယျ။
“မီဒီယာသမားတှေ တခုခုဖွဈပွီဆိုရငျ ဥပမာ ကနြောျဖွဈပွီဆိုရငျ ရှေ့နေ ဘယျသူ့ကို ခေါျရမှနျးမသိဘူး။ မီဒီယာကောငျစီအနနေဲ့ ဥပဒအေထောကျအကူပွု အဖှဲ့လိုမြိုး ဖနျတီးပေးသင့ျတယျ။ မီဒီယာကို ကာကှယျပေးမယ့ျ ဥပဒထေောကျကူပွုအဖှဲ့ သနျသနျမာမာရှိဖို့ လိုတယျ။”
မန်တလေးအခွစေိုကျ Voice of Myanmar (VOM) သတငျးဌာန အယျဒီတာခြုပျဖွဈတဲ့ ဦးနမြေိုးလငျးကို အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေး ဥပဒနေဲ့ ပွီးခဲ့တဲ့ မတျလက တရားစှဲဆိုခဲ့သလို ရခိုငျအခွစေိုကျ နိရဉ်စရာသတငျးဌာနက သတငျးသမားနှဈဦး ဖမျးဆီးခံရပွီး သတငျးဌာနအခြို့ရဲ့ ဝကျဘျဆိုကျတှကေိုလညျး အာဏာပိုငျတှကေ ပိတျပဈခဲ့ပါတယျ။
အကွမျးဖကျတိုကျဖကြျရေး ဥပဒနေဲ့ အရေးယူခံရတာမြိုး မရှိစဖေို့အတှကျ အကွမျးဖကျမှု ကြူးလှနျအောငျ လှုံ့ဆောျတဲ့ အရေးအသားမြိုး မဖွဈစဖေို့ သတငျးသမားတှေ အနနေဲ့ သတိထားသင့ျကွောငျး တရားလှှတျတောျရှေ့နေ ဦးသနျးဇောျအောငျကလညျး ထောကျပွပါတယျ။
“ဒီမှာကတော့ အကွမျးဖကျသမားလို့ ကနြောျမပွောဘူး။ ဘယျလကျနကျကိုငျ အဖှဲ့အစညျးပဲဖွဈဖွဈ ဆကျသှယျဆောငျရှကျတဲ့အခါမှာ အဓိကအားဖွင့ျ လှုံ့ဆောျမှုဖွဈတဲ့ အရေးအသားမြိုး၊ တငျဆကျမှုမြိုး မဖွဈဖို့လိုတယျ။ ဥပဒေ ပဋိပက်ခကတော့ သတငျးမီဒီယာဥပဒမှော သတငျးသမားတှကေို သတငျးယူပိုငျခှင့ျ၊ သတငျးသိပိုငျခှင့ျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အတိအကြ ဖောျပွထားပွီးသား ဖွဈတယျ။ သတငျးသမားက ဥပဒနေဲ့အညီ ကိုယ့ျရဲ့ စညျးကမျး ဘောငျထဲက လုပျလို့ရှိရငျ တခွားဥပဒတှေနေဲ့ အရေးယူတာထကျ သတငျးမီဒီယာ ဥပဒနေဲ့ပဲ အရေးယူသင့ျတယျ။”
အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေး ဥပဒနေဲ့ သတငျးသမားတှေ တရားစှဲဆိုခံရတဲ့ အခွအေနနေဲ့ ပတျသကျလို့ မွနျမာဂြာနယျလဈကှနျရကျက ကမကထလုပျ စီစဉျပွီး ဒီကနေ့လုပျတဲ့ အှနျလိုငျးဆှေးနှေးပှဲအတှငျး အဲဒီလို အကွံပွု ပွောဆိုသှားကွတာပါ။
ဒီဆှေးနှေးပှဲမှာ ဦးဆောငျဆှေးနှေးသူတှအေပွငျ သတငျးသမား ၃၀ လောကျ ပါဝငျတကျရောကျ ဆှေးနှေးခဲ့ကွပါတယျ။
