(Zawgyi/Unicode)
ချင်းပြည်နယ်ထဲ လက်တလောဖြစ်ပွားနေတဲ့ တိုက်ပွဲတွေကြောင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ထဲ ထွက်ပြေး တိမ်းရှောင်သူတွေ ပိုများလာတဲ့အတွက် အခုဆို စုစုပေါင်း ၂၀, ၀၀၀ ဝန်းကျင်ရှိသွားပြီလို့ မီဇိုရမ်အခြေစိုက် ချင်းလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တခုက ပြောပါတယ်။ မင်းတပ်၊ ဖလမ်း၊ တီးတိန် စတဲ့မြို့တွေကနေ အိန္ဒိယနိုင်ငံဘက် ထွက်ပြေးသူတွေ များနေတဲ့အကြောင်း ရန်ကုန်ကလာတဲ့သတင်းကို ကိုရဲမွန်ကပြောပြပေးမှာပါ။
ချင်းပြည်နယ်ထဲမှာ စစ်တပ်နဲ့ ဒေသခံ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေး တပ်ဖွဲ့တွေကြား လတ်တလောဖြစ်နေတဲ့ ပစ်ခတ် တိုက်ခိုက်မှုတွေကြောင့် ချင်းပြည်နယ်နဲ့ ကပ်နေတဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဖက် ထွက်ပြေး တိမ်းရှောင်သွားသူ အရေအတွက်ဟာ သောင်းဂဏန်းရှိသွားပြီလို့ မီဇိုရမ်အခြေစိုက် ချင်းအရပ်ဘက်အဖွဲ့တွေက ပြောပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်း မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဘက် ထွက်ပြေးကြသူ ထောင်ဂဏန်းလောက်ပဲ ရှိပေမဲ့ ဧပြီလက စခဲ့တဲ့ ချင်းပြည်နယ်တွင်း တိုက်ပွဲတွေကြောင့် သောင်းနဲ့ချီ ထွက်ပြေးနေတာဖြစ်ကြောင်း ချင်းအရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ တာဝန်ခံ ဆလိုင်းခင်မောင်က ပြောပါတယ်။
“အစမှာ သိပ်ပြီးမဖြစ်ခင်မှာ ၂၀၀၀ ဝန်းကျင်လောက်ပဲရှိတယ်။ အဲဒီတော့ ဒီတိုက်ပွဲ မဖြစ်ခင်မှာ MP တွေ လွှတ်တော်အမတ်တွေ ၁၄ ယောက်လောက် ပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီတိုက်ပွဲဖြစ်ပြီးမှ ရွာအလိုက် အစုလိုက်အပြုံလိုက်ထွက်ပြေး ကြတော့ အဲလို လူများလာတာ ဖြစ်တယ်။ မီဇိုရမ်အစိုးရရဲ့ data အရတော့ ၁၅၄၀၀ ဖြစ်တယ်။ သူတို့စာရင်းမှာ မထည့်ထားတဲ့ သူတွေအများကြီး ရှိနိုင်တယ်။”
ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင် သူတွေထဲမှာ လူငယ် အများအပြားပါကြောင်း မီဇိုရမ်အခြေစိုက် ချင်းလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ CHRO ရဲ့ ဒုတိယ ညွှန်ကြားရေးမှူး ဆလိုင်းဇာအုပ်လိန်းကလည်း ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“သူတို့အစိုးရဘက် list ရှိတဲ့ဟာက ၁၅,၀၀၀ ပေါ့နော်။ ၂၀,၀၀၀ တော့အနည်းဆုံးရှိတယ်အခု မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဘက် ရောက်နေသူတွေ။ ဖိနှိပ်မှုက ပိုကြီးလေလေ လူတွေက ပိုကြောက်လန့်လေလေ၊ ထွက်ပြေး တိမ်းရှောင်လေလေ ဖြစ်နေတော့။ အခုနောက်ပိုင်း ရောက်လာတဲ့သူတွေ မိသားစုအလိုက် ရှိသလို လူငယ်တွေ အတော်များတယ်။”
ချင်းပြည်နယ်နဲ့ ကပ်နေတဲ့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ဘက်ကို အစောပိုင်း တိမ်းရှောင်သူတွေထဲမှာ ချင်းပြည်နယ်ထဲက ဖလမ်းမြို့၊ တီးတိန်မြို့နဲ့ စစ်ကိုင်းတိုင်း ကလေးမြို့က ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင် အများအပြားပါတယ်လို့ ဒေသခြေစိုက် သတင်းဌာနတချို့က ဖော်ပြပါတယ်။ ရဲဝန်ထမ်းစုစုပေါင်း ၅၀၀ လောက်ရှိလိမ့်မယ်လို့ ချင်းလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ CHRO ကပြောပါတယ်။
အိန္ဒိယ၊ မဏိပူပြည်နယ်ဘက်လည်း တိမ်းရှောင်ကြသူတွေလည်း ရှိနိုင်ပေမဲ့ အဲဒီဘက်က အချက်အလက်တွေကတော့ ရနိုင်ဖို့ခဲယဉ်းကြောင်း ချင်းအဖွဲ့အစည်း တချို့က ပြောပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အများစုကတော့ မြန်မာနဲ့ အရှည်ကီလိုမီတာ၅၀၀ ကျော် နယ်နမိတ်ထိစပ်နေတဲ့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ထဲပဲ ခိုလှုံကြတာပါ။
မြန်မာဘက်က ထွက်ပြေးလာသူတွေကို လက်ခံဖို့၊ မခံဖို့နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အိန္ဒိယ ဗဟိုအစိုးရနဲ့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်အစိုးရကြား သဘောထား မတူညီကြပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ မီဇိုရမ်ပြည်နယ် အစိုးရကတော့ မြန်မာဘက်က ခိုလှုံသူတွေကို ဆက်ပြီးလက်ခံထားပါတယ်။
“ဗဟိုအစိုးရကနေ refugees ( ဒုက္ခသည်) တွေကို လက်မခံထားအောင် သူတို့က ညွှန်ကြားထားတယ်။ မီဇိုရမ်ပဲဖြစ်ဖြစ် မဏိပူပဲဖြစ်ဖြစ် သူတို့အစိုးရကတော့ သူတို့အဲဒါမလုပ်ဘူးဆိုပြီး ငြင်းပယ်ထားတယ်၊ ဝင်လာတဲ့ သူတွေကိုတော့ မတားဘူးပေါ့ လက်ခံပေးဖို့ပေါ့နော်။ ပြီးတော့ အထောက်ပံ့တွေလည်း ပေးဖို့။ အဲဒါ အိန္ဒိယ ဗဟိုအစိုးရအနေနဲ့က အခုအချိန်အထိတော့ ညွှန်ကြားချက်ကတော့ သူတို့ရုတ်သိမ်းတာ မရှိသေးဘူး။”
ချင်းလူ့အခွင့်ရေးအဖွဲ့ CHRO က ဆလိုင်းဇာအုပ်လျဲန်း ပြောသွားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ စစ်အာဏာသိမ်းထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အကြမ်းဖက် နှိမ်နင်းမှုတွေကြောင့်ဘေးလွတ်ရာ ထွက်ပြေးလာတဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေဟာ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်မှာ ခိုလှုံခွင့်ရသင့်ကြောင်း ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် Zoramthamga က ဗဟိုအစိုးရကို စာပေးပို့ပြီး တောင်းဆိုခဲ့တာပါ။ အိန္ဒိယ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ထဲ ရောက်လာတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေကို အဲဒီမှာရှိတဲ့ လူမှုရေး အသင်းအဖွဲ့တွေက အဓိကကူညီနေပြီး စားဝတ်နေရေးနဲ့ ကိုဗစ်ရောဂါ ကာကွယ်ရေးအတွက်လည်း လုပ်ဆောင်ပေးနေကြပါတယ်။
ချင်းပြည်နယ် မင်းတပ်မှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ တိုက်ပွဲတွေကြောင့် မင်းတပ်မြို့ခံ ၉၀% လောက် ဘေးလွတ်ရာ ထွက်ပြေးနေကြရပါတယ်။ တချို့က တော တောင်တွေပေါ်မှာ ပုန်းရှောင်နေကြသလို၊ တချို့ အနားကမြို့တွေ၊ ခရစ်ယာန်ဘုရားကျောင်းတွေက ပြင်ဆင်ထားတဲ့ ယာယီ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ ခိုလှုံနေကြပါတယ်။ မင်းတပ်မြို့နယ်ထဲက ယာယီစခန်းတွေမှာ လာရောက်ခိုလှုံသူ ၇ ထောင်ကျော်၊ ဆမီးမြို့နယ်က ယာယီစခန်းကို ရောက်လာသူ ၃ ထောင်ကျော် ရှိတယ်လို့ စခန်းတခု တာဝန်ခံက ပြောပါတယ်။
“ မင်းတပ်မြို့ထဲမှာတော့ အနည်းဆုံးပဲ ကျန်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေ ကျန်မယ်၊ စုစုပေါင်း လူဦးရေရဲ့ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ပဲ ကျန်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ အိန္ဒိယကို သွားမယ့်ဟာတွေကျတော့ မြောက်ပိုင်းဘက်က ပြည်သူတွေက ပိုများမယ်ပေါ့လေ။”
မင်းတပ်မြို့က နေရပ်စွန်ထွက်ပေးခဲ့တဲ့ ပြည်တွင်း ဒုက္ခသည်တချို့ကတော့ နီးစပ်ရာ ဆွေမျိုးသားချင်း အိမ်တွေမှာ ခိုလှုံနေကြပါတယ်။
................
အိန်ဒိယ မီဇိုရမျပွညျနယျထဲ ခိုလှုံသှားသူ ၂၀,၀၀၀ ဝနျးကငြျရှိ
(Unicode)
ခငြျးပွညျနယျထဲ လကျတလောဖွဈပှားနတေဲ့ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ အိန်ဒိယနိုငျငံ မီဇိုရမျပွညျနယျထဲ ထှကျပွေး တိမျးရှောငျသူတှေ ပိုမြားလာတဲ့အတှကျ အခုဆို စုစုပေါငျး ၂၀, ၀၀၀ ဝနျးကငြျရှိသှားပွီလို့ မီဇိုရမျအခွစေိုကျ ခငြျးလူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တခုက ပွောပါတယျ။ မငျးတပျ၊ ဖလမျး၊ တီးတိနျ စတဲ့မွို့တှကေနေ အိန်ဒိယနိုငျငံဘကျ ထှကျပွေးသူတှေ မြားနတေဲ့အကွောငျး ရနျကုနျကလာတဲ့သတငျးကို ကိုရဲမှနျကပွောပွပေးမှာပါ။
ခငြျးပွညျနယျထဲမှာ စဈတပျနဲ့ ဒသေခံ ပွညျသူ့ကာကှယျရေး တပျဖှဲ့တှကွေား လတျတလောဖွဈနတေဲ့ ပဈခတျ တိုကျခိုကျမှုတှကွေောင့ျ ခငြျးပွညျနယျနဲ့ ကပျနတေဲ့ အိန်ဒိယနိုငျငံ မီဇိုရမျပွညျနယျဖကျ ထှကျပွေး တိမျးရှောငျသှားသူ အရအေတှကျဟာ သောငျးဂဏနျးရှိသှားပွီလို့ မီဇိုရမျအခွစေိုကျ ခငြျးအရပျဘကျအဖှဲ့တှကေ ပွောပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈတပျအာဏာသိမျးခဲ့ပွီးနောကျပိုငျး မီဇိုရမျပွညျနယျဘကျ ထှကျပွေးကွသူ ထောငျဂဏနျးလောကျပဲ ရှိပမေဲ့ ဧပွီလက စခဲ့တဲ့ ခငြျးပွညျနယျတှငျး တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ သောငျးနဲ့ခြီ ထှကျပွေးနတောဖွဈကွောငျး ခငြျးအရပျဘကျအဖှဲ့အစညျးမြား တာဝနျခံ ဆလိုငျးခငျမောငျက ပွောပါတယျ။
“အစမှာ သိပျပွီးမဖွဈခငျမှာ ၂၀၀၀ ဝနျးကငြျလောကျပဲရှိတယျ။ အဲဒီတော့ ဒီတိုကျပှဲ မဖွဈခငျမှာ MP တှေ လှှတျတောျအမတျတှေ ၁၄ ယောကျလောကျ ပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီတိုကျပှဲဖွဈပွီးမှ ရှာအလိုကျ အစုလိုကျအပွုံလိုကျထှကျပွေး ကွတော့ အဲလို လူမြားလာတာ ဖွဈတယျ။ မီဇိုရမျအစိုးရရဲ့ data အရတော့ ၁၅၄၀၀ ဖွဈတယျ။ သူတို့စာရငျးမှာ မထည့ျထားတဲ့ သူတှအေမြားကွီး ရှိနိုငျတယျ။”
ထှကျပွေးတိမျးရှောငျ သူတှထေဲမှာ လူငယျ အမြားအပွားပါကွောငျး မီဇိုရမျအခွစေိုကျ ခငြျးလူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ CHRO ရဲ့ ဒုတိယ ညှှနျကွားရေးမှူး ဆလိုငျးဇာအုပျလိနျးကလညျး ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“သူတို့အစိုးရဘကျ list ရှိတဲ့ဟာက ၁၅,၀၀၀ ပေါ့နောျ။ ၂၀,၀၀၀ တော့အနညျးဆုံးရှိတယျအခု မီဇိုရမျပွညျနယျဘကျ ရောကျနသေူတှေ။ ဖိနှိပျမှုက ပိုကွီးလလေေ လူတှကေ ပိုကွောကျလန့ျလလေေ၊ ထှကျပွေး တိမျးရှောငျလလေေ ဖွဈနတေော့။ အခုနောကျပိုငျး ရောကျလာတဲ့သူတှေ မိသားစုအလိုကျ ရှိသလို လူငယျတှေ အတောျမြားတယျ။”
ခငြျးပွညျနယျနဲ့ ကပျနတေဲ့ မီဇိုရမျပွညျနယျဘကျကို အစောပိုငျး တိမျးရှောငျသူတှထေဲမှာ ခငြျးပွညျနယျထဲက ဖလမျးမွို့၊ တီးတိနျမွို့နဲ့ စဈကိုငျးတိုငျး ကလေးမွို့က ရဲတပျဖှဲ့ဝငျ အမြားအပွားပါတယျလို့ ဒသေခွစေိုကျ သတငျးဌာနတခြို့က ဖောျပွပါတယျ။ ရဲဝနျထမျးစုစုပေါငျး ၅၀၀ လောကျရှိလိမ့ျမယျလို့ ခငြျးလူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ CHRO ကပွောပါတယျ။
အိန်ဒိယ၊ မဏိပူပွညျနယျဘကျလညျး တိမျးရှောငျကွသူတှလေညျး ရှိနိုငျပမေဲ့ အဲဒီဘကျက အခကြျအလကျတှကေတော့ ရနိုငျဖို့ခဲယဉျးကွောငျး ခငြျးအဖှဲ့အစညျး တခြို့က ပွောပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အမြားစုကတော့ မွနျမာနဲ့ အရှညျကီလိုမီတာ၅၀၀ ကြောျ နယျနမိတျထိစပျနတေဲ့ မီဇိုရမျပွညျနယျထဲပဲ ခိုလှုံကွတာပါ။
မွနျမာဘကျက ထှကျပွေးလာသူတှကေို လကျခံဖို့၊ မခံဖို့နဲ့ ပတျသကျပွီး အိန်ဒိယ ဗဟိုအစိုးရနဲ့ မီဇိုရမျပွညျနယျအစိုးရကွား သဘောထား မတူညီကွပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ မီဇိုရမျပွညျနယျ အစိုးရကတော့ မွနျမာဘကျက ခိုလှုံသူတှကေို ဆကျပွီးလကျခံထားပါတယျ။
“ဗဟိုအစိုးရကနေ refugees ( ဒုက်ခသညျ) တှကေို လကျမခံထားအောငျ သူတို့က ညှှနျကွားထားတယျ။ မီဇိုရမျပဲဖွဈဖွဈ မဏိပူပဲဖွဈဖွဈ သူတို့အစိုးရကတော့ သူတို့အဲဒါမလုပျဘူးဆိုပွီး ငွငျးပယျထားတယျ၊ ဝငျလာတဲ့ သူတှကေိုတော့ မတားဘူးပေါ့ လကျခံပေးဖို့ပေါ့နောျ။ ပွီးတော့ အထောကျပံ့တှလေညျး ပေးဖို့။ အဲဒါ အိန်ဒိယ ဗဟိုအစိုးရအနနေဲ့က အခုအခြိနျအထိတော့ ညှှနျကွားခကြျကတော့ သူတို့ရုတျသိမျးတာ မရှိသေးဘူး။”
ခငြျးလူ့အခှင့ျရေးအဖှဲ့ CHRO က ဆလိုငျးဇာအုပျလြဲနျး ပွောသှားတာ ဖွဈပါတယျ။ စဈအာဏာသိမျးထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အကွမျးဖကျ နှိမျနငျးမှုတှကွေောင့ျဘေးလှတျရာ ထှကျပွေးလာတဲ့ မွနျမာပွညျသူတှဟော မီဇိုရမျပွညျနယျမှာ ခိုလှုံခှင့ျရသင့ျကွောငျး ပွညျနယျဝနျကွီးခြုပျ Zoramthamga က ဗဟိုအစိုးရကို စာပေးပို့ပွီး တောငျးဆိုခဲ့တာပါ။ အိန်ဒိယ မီဇိုရမျပွညျနယျထဲ ရောကျလာတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှကေို အဲဒီမှာရှိတဲ့ လူမှုရေး အသငျးအဖှဲ့တှကေ အဓိကကူညီနပွေီး စားဝတျနရေေးနဲ့ ကိုဗဈရောဂါ ကာကှယျရေးအတှကျလညျး လုပျဆောငျပေးနကွေပါတယျ။
ခငြျးပွညျနယျ မငျးတပျမှာ ဖွဈခဲ့တဲ့ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ မငျးတပျမွို့ခံ ၉၀% လောကျ ဘေးလှတျရာ ထှကျပွေးနကွေရပါတယျ။ တခြို့က တော တောငျတှပေေါျမှာ ပုနျးရှောငျနကွေသလို၊ တခြို့ အနားကမွို့တှေ၊ ခရဈယာနျဘုရားကြောငျးတှကေ ပွငျဆငျထားတဲ့ ယာယီ ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော ခိုလှုံနကွေပါတယျ။ မငျးတပျမွို့နယျထဲက ယာယီစခနျးတှမှော လာရောကျခိုလှုံသူ ၇ ထောငျကြောျ၊ ဆမီးမွို့နယျက ယာယီစခနျးကို ရောကျလာသူ ၃ ထောငျကြောျ ရှိတယျလို့ စခနျးတခု တာဝနျခံက ပွောပါတယျ။
“ မငျးတပျမွို့ထဲမှာတော့ အနညျးဆုံးပဲ ကနြျမယျလို့ ထငျပါတယျ။ သကျကွီးရှယျအိုတှေ ကနြျမယျ၊ စုစုပေါငျး လူဦးရရေဲ့ ၁၀ ရာခိုငျနှုနျးလောကျပဲ ကနြျမယျလို့ ထငျပါတယျ။ အိန်ဒိယကို သှားမယ့ျဟာတှကေတြော့ မွောကျပိုငျးဘကျက ပွညျသူတှကေ ပိုမြားမယျပေါ့လေ။”
မငျးတပျမွို့က နရေပျစှနျထှကျပေးခဲ့တဲ့ ပွညျတှငျး ဒုက်ခသညျတခြို့ကတော့ နီးစပျရာ ဆှမြေိုးသားခငြျး အိမျတှမှော ခိုလှုံနကွေပါတယျ။
