ကိုဗစ်-19 ရောဂါဖြစ်ပြီးနောက် နုံးချည့်၊ ဆုံးဖြတ်ရခက်၊ ရုတ်တရက်မူးလဲ၊ အဆုပ်ထိခိုက်၊ စိတ်ထိခိုက်တာတွေအပြင်၊ ဆီးချိုနဲ့ကျောက်ကပ်ရောဂါတွေလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
ကိုဗစ်ရောဂါပိုးအနေနဲ့ အဆုပ်ကို အဓိက ထိခိုက်စေပေမယ့် နောက်ဆက်တွဲအဖြစ် ဆီးချိုနဲ့ ကျောက်ကပ်ရောဂါတွေလည်း ဆက်ဖြစ်စေရာမှာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဆီးချိုရောဂါ အဓိကပိုဖြစ်လာတာကို တွေ့ရပါတယ်။ တချို့လူနာတွေမှာ၊ ကိုဗစ်ဖြစ်နေချိန်မှာပဲ ဆီးချိုပါတက်လာပြီး၊ ဆီးချိုထိုးဆေး (Insulin) နဲ့ပါ ကုသရတဲ့အဆင့် ရောက်ခဲ့ကြပေမယ့်၊ ကိုဗစ်ပြန်ကောင်းလာချိန်မှာ ဆီးချိုသောက်ဆေး ပြောင်းသောက်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ ကိုဗစ်ဖြစ်အပြီး နောက်ဆက်တွဲ ဆီးချိုဖြစ်လာသူတွေအနေနဲ့တော့၊ ဆီးချိုဆေးတွေ ဆက်သောက်သင့်ပါတယ်။ ဒီနေရာမှာ အရေးကြီးတာက ကိုဗစ်ဖြစ်အပြီး ဆီးချိုဖြစ်လာ၊ မလာ သိနိုင်ဖို့၊ ဆီးချိုသွေး ဖောက်စစ်ကြည့်ဖို့ လိုလာတာပါ။ ဆီးချိုရှိလာလျှင်တော့၊ ဆေးအပြင်၊ အစားအသောက်ပါ ပြောင်းစားဖို့ လိုလာရာမှာ၊ ထမင်းလို ကဆီဓာတ်ကိုလျှော့စားပြီး၊ အသားဓာတ် (ငါးနဲ့ပဲအပါအဝင်) နဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေ ပိုစားပေးခြင်းဖြင့် သက်သာစေနိုင်ပါတယ်။
ကိုဗစ်ဖြစ်အပြီး ကျောက်ကပ်နဲ့ဆီးရောဂါ နောက်ဆက်တွဲတွေ ဖြစ်တာကတော့၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခုအချိန်ထိ သိပ်မတွေ့ရသေးပါဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခုလိုဖြစ်နေသေးတာက အီတလီမှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ဖြစ်စဉ်နဲ့တူပေမယ့်၊ နယူးယောက်မှာတုန်းကတော့ ကိုဗစ်အများအပြား ဖြစ်ခဲ့အပြီး ဆီးချိုအပြင်၊ ကျောက်ကပ်ထိတာ (၅) % နဲ့ အဆုပ်ပေါက်တာတွေအထိပါ တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။ အခုလို ကျောက်ကပ်ထိတာနဲ့ အဆုပ်ပေါက်တာတွေကို အီတလီမှာ မတွေ့ခဲ့ရသလို၊ မြန်မာနဲ့ နောက်ထပ်ဆင်တူတာက၊ အရင်ပြောခဲ့သလို အသက်ကြီးသူတွေ ရုတ်တရက်အများအပြား သေဆုံးကုန်ကြရတာပါ။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက ကိုဗစ်ဖြစ်အပြီး လူနာတွေရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ မှတ်တမ်းတွေကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မသိရသေးတာမို့၊ ဆက်ပြီးတော့စောင့်ကြည့်ဖို့ လိုပါဦးမယ်။
နောက်ဆုံးအရေးကြီးတာကတော့၊ ကိုဗစ်ဖြစ်အပြီး ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခုလို နောက်ဆက်တွဲတွေအတွက်၊ ဆရာဝန်တွေဘက်ကလည်း လူနာတွေပြောပြလာလျှင် အလေးပေး နားထောင်သင့်သလို၊ လူနာတွေဘက်ကလည်း ဒီနောက်ဆက်တွဲ လက္ခဏာတွေပြလာလျှင် အိမ်မှာကြိတ်မှိတ် ကုမနေဘဲ၊ နီးစပ်ရာ ကျွမ်းကျင်သူတွေနဲ့ ပြသသင့်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့်တော့ ပြီးခဲ့တဲ့အပတ်ကပြောခဲ့တဲ့ အသက်အန္တရာယ်အထိ စိုးရိမ်ရတဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နောက်ဆက်တွဲ (စိတ်ဒဏ်ရာ PTSD နဲ့ အသက်ရှင်ကျန်ခဲ့သူရဲ့ စိတ်ဖိစီးအပြစ်တင်မူ Survival Guilt) တွေဖြစ်လာလျှင် ပိုမိုဂရုတစိုက် ကုသမူခံယူဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။
ဒီအကြောင်း ပိုမိုသိရှိနားလည်နိုင်ဖို့ ကိုဝင်းမင်းက နယူးယောက်မြို့မှာ ကိုဗစ်လူနာတွေကို ကုသပေးနေပြီး၊ မြန်မာပြည်က လူနာတွေကိုလည်း ဖုန်းကတဆင့် ကူညီကုသပေးနေတဲ့၊ Wyckoff Heights ဆေးရုံ ကူးစက်ရောဂါအထူးကု ဒေါက်တာဇေယျာသက်အား ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
=== Unicode ===
ကိုဗဈ-19 ရောဂါဖွဈပွီးနောကျ နုံးခညြ့ျ၊ ဆုံးဖွတျရခကျ၊ ရုတျတရကျမူးလဲ၊ အဆုပျထိခိုကျ၊ စိတျထိခိုကျတာတှအေပွငျ၊ ဆီးခြိုနဲ့ကြောကျကပျရောဂါတှလေညျး ဖွဈနိုငျပါတယျ။
ကိုဗဈရောဂါပိုးအနနေဲ့ အဆုပျကို အဓိက ထိခိုကျစပေမေယ့ျ နောကျဆကျတှဲအဖွဈ ဆီးခြိုနဲ့ ကြောကျကပျရောဂါတှလေညျး ဆကျဖွဈစရောမှာ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဆီးခြိုရောဂါ အဓိကပိုဖွဈလာတာကို တှေ့ရပါတယျ။ တခြို့လူနာတှမှော၊ ကိုဗဈဖွဈနခြေိနျမှာပဲ ဆီးခြိုပါတကျလာပွီး၊ ဆီးခြိုထိုးဆေး (Insulin) နဲ့ပါ ကုသရတဲ့အဆင့ျ ရောကျခဲ့ကွပမေယ့ျ၊ ကိုဗဈပွနျကောငျးလာခြိနျမှာ ဆီးခြိုသောကျဆေး ပွောငျးသောကျနိုငျခဲ့ကွပါတယျ။ ကိုဗဈဖွဈအပွီး နောကျဆကျတှဲ ဆီးခြိုဖွဈလာသူတှအေနနေဲ့တော့၊ ဆီးခြိုဆေးတှေ ဆကျသောကျသင့ျပါတယျ။ ဒီနရောမှာ အရေးကွီးတာက ကိုဗဈဖွဈအပွီး ဆီးခြိုဖွဈလာ၊ မလာ သိနိုငျဖို့၊ ဆီးခြိုသှေး ဖောကျစဈကွည့ျဖို့ လိုလာတာပါ။ ဆီးခြိုရှိလာလြှငျတော့၊ ဆေးအပွငျ၊ အစားအသောကျပါ ပွောငျးစားဖို့ လိုလာရာမှာ၊ ထမငျးလို ကဆီဓာတျကိုလြှော့စားပွီး၊ အသားဓာတျ (ငါးနဲ့ပဲအပါအဝငျ) နဲ့ ဟငျးသီးဟငျးရှကျတှေ ပိုစားပေးခွငျးဖွင့ျ သကျသာစနေိုငျပါတယျ။
ကိုဗဈဖွဈအပွီး ကြောကျကပျနဲ့ဆီးရောဂါ နောကျဆကျတှဲတှေ ဖွဈတာကတော့၊ မွနျမာနိုငျငံမှာ အခုအခြိနျထိ သိပျမတှေ့ရသေးပါဘူး။ မွနျမာနိုငျငံမှာ အခုလိုဖွဈနသေေးတာက အီတလီမှာ ဖွဈခဲ့တဲ့ဖွဈစဉျနဲ့တူပမေယ့ျ၊ နယူးယောကျမှာတုနျးကတော့ ကိုဗဈအမြားအပွား ဖွဈခဲ့အပွီး ဆီးခြိုအပွငျ၊ ကြောကျကပျထိတာ (၅) % နဲ့ အဆုပျပေါကျတာတှအေထိပါ တှေ့ခဲ့ရပါတယျ။ အခုလို ကြောကျကပျထိတာနဲ့ အဆုပျပေါကျတာတှကေို အီတလီမှာ မတှေ့ခဲ့ရသလို၊ မွနျမာနဲ့ နောကျထပျဆငျတူတာက၊ အရငျပွောခဲ့သလို အသကျကွီးသူတှေ ရုတျတရကျအမြားအပွား သဆေုံးကုနျကွရတာပါ။ ဒါပမေဲ့ မွနျမာနိုငျငံက ကိုဗဈဖွဈအပွီး လူနာတှရေဲ့ နောကျဆကျတှဲ မှတျတမျးတှကေို ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ မသိရသေးတာမို့၊ ဆကျပွီးတော့စောင့ျကွည့ျဖို့ လိုပါဦးမယျ။
နောကျဆုံးအရေးကွီးတာကတော့၊ ကိုဗဈဖွဈအပွီး ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခုလို နောကျဆကျတှဲတှအေတှကျ၊ ဆရာဝနျတှဘေကျကလညျး လူနာတှပွေောပွလာလြှငျ အလေးပေး နားထောငျသင့ျသလို၊ လူနာတှဘေကျကလညျး ဒီနောကျဆကျတှဲ လက်ခဏာတှပွေလာလြှငျ အိမျမှာကွိတျမှိတျ ကုမနဘေဲ၊ နီးစပျရာ ကြှမျးကငြျသူတှနေဲ့ ပွသသင့ျပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျတော့ ပွီးခဲ့တဲ့အပတျကပွောခဲ့တဲ့ အသကျအန်တရာယျအထိ စိုးရိမျရတဲ့ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ နောကျဆကျတှဲ (စိတျဒဏျရာ PTSD နဲ့ အသကျရှငျကနြျခဲ့သူရဲ့ စိတျဖိစီးအပွဈတငျမူ Survival Guilt) တှဖွေဈလာလြှငျ ပိုမိုဂရုတစိုကျ ကုသမူခံယူဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။
ဒီအကွောငျး ပိုမိုသိရှိနားလညျနိုငျဖို့ ကိုဝငျးမငျးက နယူးယောကျမွို့မှာ ကိုဗဈလူနာတှကေို ကုသပေးနပွေီး၊ မွနျမာပွညျက လူနာတှကေိုလညျး ဖုနျးကတဆင့ျ ကူညီကုသပေးနတေဲ့၊ Wyckoff Heights ဆေးရုံ ကူးစကျရောဂါအထူးကု ဒေါကျတာဇယြောသကျအား ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
