မြန်မာနိုင်ငံမှာ မကြာခဏ ငလျင် လှုပ်လာတာမို့၊ ငလျှင် တကယ်လှုပ်လာတဲ့ အချိန်ခဏတာအတွင်းမှာ၊ အတတ်နိုင်ဆုံး စိတ်တည်ငြိမ်အောင်ထားပြီး (အလွန်ကြောက်ရွံ့ မသွားဘဲ၊ ယောက်ယက်ခတ် မသွားဘဲ)၊ ချက်ချင်း တဆင့်စီ လုပ်သင့်တာတွေကို ကြိုသိထားသင့်တယ်လို့ ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက ဆိုကြပါတယ်။
ငလျင်လှုပ်လာချိန်မှာ ပထမဆုံးအရေးကြီးတာက အတတ်နိုင်ဆုံး စိတ်တည်ငြိမ်အောင်ထားပြီး အန္တရာယ်ကင်းတဲ့ ခိုင်ခံ့တဲ့ နေရာကို အမြန်ရှာဖို့ပါ။ အဆောက်အဦးထဲမှာ ရှိနေလျှင်၊ ခိုင်ခံ့တဲ့ စားပွဲအောက် (သို့) အကာအကွယ် တစ်ခုခုအောက်ကို အမြန်ဆုံး ပြေးဝင်ပြီး “ဝပ်၊ ကာ၊ ကိုင်” (ကြမ်းပြင်ပေါ် ဒူးထောက် “ဝပ်” ချ၊ ခေါင်းကို အဓိက လက် သို့မဟုတ် တစ်ခုခုနဲ့ “ကာ”၊ ခိုင်တဲ့ စားပွဲတိုင် သို့မဟုတ် မြဲတဲ့ တစ်ခုခုကို “ကိုင်” ထားတာတွေ) လုပ်သင့်ပါတယ်။ ကုတင်အောက်ကိုတော့ မဝင်သင့်ပါဘူး၊ နိမ့်လွန်းပြီး ပြိုကျလာနိုင်တာတွေနဲ့ ထိခိုက်နိုင်လို့ပါ။
အဆောက်အဦးထဲမှာ လွင့်စင်ပြိုကျလာနိုင်တဲ့ ပြူတင်းပေါက်၊ မှန်တံခါး၊ နံရံ၊ အိမ်ထောင်ပရိဘောဂ၊ အမြင့်က ပစ္စည်းတွေ အနားနဲ့အောက်မှာနဲ့ လှေကားအရင်းမှာ သွားမနေမိဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ နောက်အရေးကြီးတာက၊ ငလျင်လှုပ်နေချိန်မှာ၊ အထက်ပါအတိုင်း “ဝပ်၊ ကာ၊ ကိုင်” မလုပ်ဘဲ၊ အဆောက်အဦး ပြင်ပကို ချက်ချင်းထွက်ပြေးတာ၊ လှေကား (သို့မဟုတ်) ဓာတ်လှေကား ချက်ချင်းသွားသုံးတာတွေကိုတော့၊ လုံးဝ မလုပ်ဘဲ ရှောင်ကျဉ်သင့်ပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ငလျင်လှုပ်တဲ့ အချိန်တိုလေးအတွင်းမှာ ပြိုကျ၊ ပိမိလာတာတွေနဲ့ သွားကြုံပြီး ထိခိုက်နိုင်လို့ပါ။
တကယ်လို့ ငလျင်ဒဏ်ကြောင့် ပြိုကျတာတွေနဲ့ ရုတ်တရက်ပိတ်မိ၊ အပြင်မထွက်နိုင်လျှင်လည်း တတ်နိုင်သမျှ စိတ်ကို တည်ငြိမ်အောင်ထားပြီးမှ၊ အပြင်ကို အကူအညီတောင်းသင့်ပါတယ်။ ချက်ချင်း အတင်းရုန်းကန်လှုပ်ရှားပြီး ထွက်တာမျိုး မလုပ်သင့်ပါဘူး။ ချက်ချင်း ရုန်းကန်လှုပ်ရှားမိတာကြောင့် ကိုယ့်အပေါ် ထပ်မံ ပြုတ်ကျ၊ ပြိုကျတာတွေနဲ့ ထိခိုက်မိနိုင်လို့ပါ။
တကယ်လို့ ငလျင်လှုပ်ချိန် အိမ်အပြင်ရောက်နေလျှင်လည်း၊ အန္တရာယ်ကင်းတဲ့ ကွင်းပြင် သို့မဟုတ် ကွက်လပ်နေရာမျိုးကို ချက်ချင်း ပြေးသွားပြီး၊ “ဝပ်၊ ကာ၊ ကိုင်” လုပ်သင့်ပါတယ်။ မြေပေါ် “ဝပ်” ချရခြင်းအကြောင်းရင်းက ငလျင်ဟာ ရပ်နေသူနဲ့ ထိုင်နေသူတွေကို၊ ချက်ချင်း လှဲချနိုင်ပြီး ခေါင်းဒဏ်ရာအထိရ သတိလစ်စေနိုင်တာမို့၊ ကိုယ်ကိုယ်တိုင် ကြိုတင် ဒူးထောက်ဝပ်ချပြီး အကာအကွယ် ယူတာပါ။ “ကာ” တာကလည်း ပြုတ်ကျနိုင်တဲ့ ပစ္စည်းတွေ အဓိက အရေးပါတဲ့ ဦးခေါင်းကို မထိရအောင်လို့ပါ။ ခေါင်းအုံး၊ ဘန်း၊ ရှိတာတစ်ခုခု သို့မဟုတ် လက်နဲ့ ခေါင်းကို ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ ခိုင်တဲ့ တစ်ခုခုကို “ကိုင်” ထားတာကလည်း ငလျင်က လှုပ်ခါဆွဲလှဲနေတာကနေ ထပ်လဲမကျအောင်၊ ပြုတ်မကျအောင် ကာကွယ်တာဖြစ်ပါတယ်။ အပြင်မှာလည်း အရေးကြီးတာက ပြိုကျနိုင်တဲ့ သစ်ပင်၊ အဆောက်အဦးနဲ့ ဓာတ်တိုင်တွေ ဘေးမှာ၊ အောက်မှာ သွားနေတာမျိုး လုံးဝ မလုပ်ဘဲ ရှောင်ကျဉ်သင့်ပါတယ်။
ငလျင်လှုပ်လာချိန် ကားထဲရောက်နေလျှင်လည်း ကားကို အချိန်လျော့ ချက်ချင်းရပ်ဖို့လုပ်ပြီး၊ ကားထဲမှာဘဲ ဆက်နေသင့်ပါတယ်။ အကြောင်းက ကားအနေနဲ့ ပြိုကျထိခိုက်လာနိုင်တာတွေကို ကာကွယ်ပေးပြီးသားဖြစ်နေလို့ပါ။ အလားတူပဲ၊ ပြိုကျနိုင်တဲ့ သစ်ပင်၊ အဆောက်အဦးနဲ့ တိုင်တွေ၊ တံကားတွေနဲ့ ဝေးရာမှာ နေသင့်ပါတယ်။ ဒီမှာလည်း အရေးကြီးတာကလည်း ကာထဲက ဆင်းမပြေးဖို့၊ ဘေးကိုထွက်မသွားဖို့ပါ။
အကယ်၍ ငလျင်လှုပ်လာချိန်မှာ ပင်လယ်ကမ်းခြေနား ရောက်နေလျှင်လည်း၊ ပေ (၅၀) အထက် မြင့်တဲ့နေရာ (ကုန်းမြင့်၊ ခိုင်ခံတဲ့ အဆောက်အဦးအမြင့်) ကို တတ်နိုင်သမျှ အမြန်ဆုံး ပြေးတက်သင့်ပါတယ်။ ငလျင်အပြီး မိနစ်နဲ့၊ နာရီပိုင်းအတွင်းလာနိုင်တဲ့ ဆူနာမီရေလှိုင်း ဒဏ်ကနေ ကာကွယ်နိုင်ဖို့ပါ။
ဒီအကြောင်းကို ပိုမိုသိရှိနားလည်နိုင်ဖို့ ကိုဝင်းမင်း က ရန်ကုန်ပြည်သူ့ဆေးရုံကြီး အရေးပေါ်ကုသမှုဌာနမှ ပါမောက္ခ၊ ဌာနမှူး ဒေါက်တာမော်မော်ဦး ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
===Unicode ===
မွနျမာနိုငျငံမှာ မကွာခဏ ငလငြျ လှုပျလာတာမို့၊ ငလြှငျ တကယျလှုပျလာတဲ့ အခြိနျခဏတာအတှငျးမှာ၊ အတတျနိုငျဆုံး စိတျတညျငွိမျအောငျထားပွီး (အလှနျကွောကျရှံ့ မသှားဘဲ၊ ယောကျယကျခတျ မသှားဘဲ)၊ ခကြျခငြျး တဆင့ျစီ လုပျသင့ျတာတှကေို ကွိုသိထားသင့ျတယျလို့ ကနြျးမာရေးပညာရှငျတှကေ ဆိုကွပါတယျ။
ငလငြျလှုပျလာခြိနျမှာ ပထမဆုံးအရေးကွီးတာက အတတျနိုငျဆုံး စိတျတညျငွိမျအောငျထားပွီး အန်တရာယျကငျးတဲ့ ခိုငျခံ့တဲ့ နရောကို အမွနျရှာဖို့ပါ။ အဆောကျအဦးထဲမှာ ရှိနလြှေငျ၊ ခိုငျခံ့တဲ့ စားပှဲအောကျ (သို့) အကာအကှယျ တဈခုခုအောကျကို အမွနျဆုံး ပွေးဝငျပွီး “ဝပျ၊ ကာ၊ ကိုငျ” (ကွမျးပွငျပေါျ ဒူးထောကျ “ဝပျ” ခြ၊ ခေါငျးကို အဓိက လကျ သို့မဟုတျ တဈခုခုနဲ့ “ကာ”၊ ခိုငျတဲ့ စားပှဲတိုငျ သို့မဟုတျ မွဲတဲ့ တဈခုခုကို “ကိုငျ” ထားတာတှေ) လုပျသင့ျပါတယျ။ ကုတငျအောကျကိုတော့ မဝငျသင့ျပါဘူး၊ နိမ့ျလှနျးပွီး ပွိုကလြာနိုငျတာတှနေဲ့ ထိခိုကျနိုငျလို့ပါ။
အဆောကျအဦးထဲမှာ လှင့ျစငျပွိုကလြာနိုငျတဲ့ ပွူတငျးပေါကျ၊ မှနျတံခါး၊ နံရံ၊ အိမျထောငျပရိဘောဂ၊ အမွင့ျက ပစ်စညျးတှေ အနားနဲ့အောကျမှာနဲ့ လှကေားအရငျးမှာ သှားမနမေိဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။ နောကျအရေးကွီးတာက၊ ငလငြျလှုပျနခြေိနျမှာ၊ အထကျပါအတိုငျး “ဝပျ၊ ကာ၊ ကိုငျ” မလုပျဘဲ၊ အဆောကျအဦး ပွငျပကို ခကြျခငြျးထှကျပွေးတာ၊ လှကေား (သို့မဟုတျ) ဓာတျလှကေား ခကြျခငြျးသှားသုံးတာတှကေိုတော့၊ လုံးဝ မလုပျဘဲ ရှောငျကဉြျသင့ျပါတယျ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ငလငြျလှုပျတဲ့ အခြိနျတိုလေးအတှငျးမှာ ပွိုကြ၊ ပိမိလာတာတှနေဲ့ သှားကွုံပွီး ထိခိုကျနိုငျလို့ပါ။
တကယျလို့ ငလငြျဒဏျကွောင့ျ ပွိုကတြာတှနေဲ့ ရုတျတရကျပိတျမိ၊ အပွငျမထှကျနိုငျလြှငျလညျး တတျနိုငျသမြှ စိတျကို တညျငွိမျအောငျထားပွီးမှ၊ အပွငျကို အကူအညီတောငျးသင့ျပါတယျ။ ခကြျခငြျး အတငျးရုနျးကနျလှုပျရှားပွီး ထှကျတာမြိုး မလုပျသင့ျပါဘူး။ ခကြျခငြျး ရုနျးကနျလှုပျရှားမိတာကွောင့ျ ကိုယ့ျအပေါျ ထပျမံ ပွုတျကြ၊ ပွိုကတြာတှနေဲ့ ထိခိုကျမိနိုငျလို့ပါ။
တကယျလို့ ငလငြျလှုပျခြိနျ အိမျအပွငျရောကျနလြှေငျလညျး၊ အန်တရာယျကငျးတဲ့ ကှငျးပွငျ သို့မဟုတျ ကှကျလပျနရောမြိုးကို ခကြျခငြျး ပွေးသှားပွီး၊ “ဝပျ၊ ကာ၊ ကိုငျ” လုပျသင့ျပါတယျ။ မွပေေါျ “ဝပျ” ခရြခွငျးအကွောငျးရငျးက ငလငြျဟာ ရပျနသေူနဲ့ ထိုငျနသေူတှကေို၊ ခကြျခငြျး လှဲခနြိုငျပွီး ခေါငျးဒဏျရာအထိရ သတိလဈစနေိုငျတာမို့၊ ကိုယျကိုယျတိုငျ ကွိုတငျ ဒူးထောကျဝပျခပြွီး အကာအကှယျ ယူတာပါ။ “ကာ” တာကလညျး ပွုတျကနြိုငျတဲ့ ပစ်စညျးတှေ အဓိက အရေးပါတဲ့ ဦးခေါငျးကို မထိရအောငျလို့ပါ။ ခေါငျးအုံး၊ ဘနျး၊ ရှိတာတဈခုခု သို့မဟုတျ လကျနဲ့ ခေါငျးကို ကာကှယျပေးနိုငျပါတယျ။ ခိုငျတဲ့ တဈခုခုကို “ကိုငျ” ထားတာကလညျး ငလငြျက လှုပျခါဆှဲလှဲနတောကနေ ထပျလဲမကအြောငျ၊ ပွုတျမကအြောငျ ကာကှယျတာဖွဈပါတယျ။ အပွငျမှာလညျး အရေးကွီးတာက ပွိုကနြိုငျတဲ့ သဈပငျ၊ အဆောကျအဦးနဲ့ ဓာတျတိုငျတှေ ဘေးမှာ၊ အောကျမှာ သှားနတောမြိုး လုံးဝ မလုပျဘဲ ရှောငျကဉြျသင့ျပါတယျ။
ငလငြျလှုပျလာခြိနျ ကားထဲရောကျနလြှေငျလညျး ကားကို အခြိနျလြော့ ခကြျခငြျးရပျဖို့လုပျပွီး၊ ကားထဲမှာဘဲ ဆကျနသေင့ျပါတယျ။ အကွောငျးက ကားအနနေဲ့ ပွိုကထြိခိုကျလာနိုငျတာတှကေို ကာကှယျပေးပွီးသားဖွဈနလေို့ပါ။ အလားတူပဲ၊ ပွိုကနြိုငျတဲ့ သဈပငျ၊ အဆောကျအဦးနဲ့ တိုငျတှေ၊ တံကားတှနေဲ့ ဝေးရာမှာ နသေင့ျပါတယျ။ ဒီမှာလညျး အရေးကွီးတာကလညျး ကာထဲက ဆငျးမပွေးဖို့၊ ဘေးကိုထှကျမသှားဖို့ပါ။
အကယျ၍ ငလငြျလှုပျလာခြိနျမှာ ပငျလယျကမျးခွနေား ရောကျနလြှေငျလညျး၊ ပေ (၅၀) အထကျ မွင့ျတဲ့နရော (ကုနျးမွင့ျ၊ ခိုငျခံတဲ့ အဆောကျအဦးအမွင့ျ) ကို တတျနိုငျသမြှ အမွနျဆုံး ပွေးတကျသင့ျပါတယျ။ ငလငြျအပွီး မိနဈနဲ့၊ နာရီပိုငျးအတှငျးလာနိုငျတဲ့ ဆူနာမီရလှေိုငျး ဒဏျကနေ ကာကှယျနိုငျဖို့ပါ။
ဒီအကွောငျးကို ပိုမိုသိရှိနားလညျနိုငျဖို့ ကိုဝငျးမငျး က ရနျကုနျပွညျသူ့ဆေးရုံကွီး အရေးပေါျကုသမှုဌာနမှ ပါမောက်ခ၊ ဌာနမှူး ဒေါကျတာမောျမောျဦး ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
