(Zawgyi/Unicode)
ကမ္ဘာကြီးပူနွေးမှုနဲ့ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုတွေကို ဖြစ်စေတဲ့ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှု လျှော့ချရေး တကိုယ်တော်ဆန္ဒပြရာကနေ ကမ္ဘာတဝှမ်း သန်းနဲ့ချီတဲ့ ကျောင်းသားလူငယ်တွေ ပါဝင်လာတဲ့အထိ စည်းရုံး လှုံ့ဆော် နိုင်ခဲ့တဲ့ ဆွီဒင်နိုင်ငံက Greta Thunberg ဟာ သူ့ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကြောင့် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေကပါ အသိအမှတ်ပြု အလေးထားခံလာရတဲ့ ဆယ်ကျော်သက် လူငယ်အမျိုးသမီး တဦးပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒီကနေ့ ကမ္ဘာကြီးကြုံတွေ့နေရတဲ့ အကြီးမားဆုံးပြဿနာတခုကို အကျယ်လောင်ဆုံး နိုးဆော် လှုပ်ရှား နိုင်သူအဖြစ် အသိအမှတ်ပြု ခံထားရသူလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ယုံကြည်ချက်ခိုင်မာမှုနဲ့ မဆုတ်မနစ် ခွန်အားစိုက်ထုတ်မှုတွေကြောင့် အသက်ငယ်ငယ်အရွယ်မှာပဲ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ရေးရာ ခေါင်းဆောင်တယောက် ဖြစ်လာတဲ့ ဆယ်ကျော်သက် အမျိုးသမီးငယ် Greta Thunberg နဲ့ သူ့ရဲ့လှုပ်ရှားမှုတွေအကြောင်း ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
ဒီကနေ့ ကမ္ဘာကြီးဟာ ဝေဒနာမျိုးစုံ ခံစားနေရတဲ့ ချို့တဲ့ ခန္ဓာ တခုလိုဖြစ်လာနေပြီး မိုးခေါင်ရေရှား၊ တောမီးလောင်၊ မုန်တိုင်းဘေး ရေဘေးသင့် စသဖြင့် သဘာဝဘေးဒဏ် အမျိုးမျိုးနဲ့ ရောဂါကပ်ဘေး ဒဏ်တွေကိုပါ တနှစ်ထက်တနှစ် ပိုပြီးတော့ ခပ်စိပ်စိပ် ကြုံတွေ့လာနေရပါတယ်။ ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာမှုနဲ့ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုတွေကို ဖြစ်စေတဲ့ ကာဘွန်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုတွေကို အတိုင်းအတာတခုအထိ မလျှော့ချနိုင်ဘူးဆိုရင်တော့ ဒီလို အခြေအနေတွေက ပိုပြီးတော့ ဆိုးရွားလာဖို့သာ ရှိတယ်ဆိုတာကိုလည်း သိပ္ပံပညာရှင်တွေက သတိပေးနေကြတာပါ။ ဒီလိုပဲ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရေး တက်ကြွ လှုပ်ရှားသူတွေကလည်း ကာဘွန်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုတွေကို အမြန်ဆုံး လျှော့ချဖို့ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေကို ဖိအားပေး တိုက်တွန်းနေကြပါတယ်။ ဒီအထဲမှာ ထင်ရှားတဲ့ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတဦးကတော့ ဆွီဒင်နိုင်ငံက ဆယ်ကျော်သက် အမျိုးသမီးလူငယ် Greta Thunberg ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ဥတုရာသီဖောက်ပြန် ပြောင်းလဲမှုတွေကြောင့် လူ့ အသက်ပေါင်းများစွာ ဆုံးရှုံးရပြီး အတိဒုက္ခ ရောက်နေကြရတာဟာ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ လက်တွေ့မပါတဲ့ ကတိကဝတ်တွေနဲ့ ကာဘွန်ဓာတ်ငွေ့ လျော့ကျအောင် မလုပ်ဆောင်နိုင်တာကြောင့် ဖြစ်တယ်လို့ Greta Thunberg က ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန်ပါတယ်။ ကမ္ဘာကြီး ရေရှည် တည်တံ့ရေးကို ရှေးမရှုဘဲ ငွေနဲ့ အကျိုးစီးပွားကိုသာ ကြည့်ပြီး ဖြစ်လာတဲ့အကျိုးဆက်ကို တာဝန်မခံချင်ကြတဲ့ လူကြီးတွေကြောင့် ဒီကနေ့ခေတ် မျိုးဆက်လူငယ်တွေဟာ ဆိုးရွားတဲ့ သဘာဝဘေးဒဏ်တွေကို ကြုံကြရတယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။
“ ရှင်တို့လူကြီးတွေ ကျမတို့အပေါ်မှာ ပျက်ကွက်ခဲ့ကြတယ်။ ရှင်တို့ရဲ့ တာဝန်မကျေမှုတွေကို လူငယ်တွေက ခုတော့ နားလည်လာကြပါပြီ။ အနာဂတ်မျိုးဆက်တွေက ရှင်တို့ကို စောင့်ကြည့်နေကြပါတယ်။ ထပ်ပြီး ပျက်ကွက်ကြဦးမယ် ဆိုရင်တော့ ကျမတို့ ဘယ်တော့မှခွင့်လွှတ်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီအတိုင်း လက်ပိုက်ကြည့်နေတော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ခုထက်ပိုပြီး ဘောင်ကျော်မလာဖို့ ဒီအချိန် ဒီနေရာမှာပဲ စည်းကန့်လိုက်ပါတယ်။ ရှင်တို့ ကြိုက်ကြိုက် မကြိုက်ကြိုက် အပြောင်းအလဲ အတွက် ကမ္ဘာကြီးက နိုးထလာနေပါပြီ။''
ဒါကတော့ ၂၀၁၉ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလက ကမ္ဘာတဝှမ်း သမ္မတတွေ၊ ဝန်ကြီးချုပ်တွေနဲ့ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေ အများအပြား တက်ရောက်ခဲကြတဲ့ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံအတွင်း ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှု ဟန့်တားရေးဆိုင်ရာ ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲမှာ Greta Thunberg က ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေကို ရဲရဲဝံ့ဝံ့ သတိပေး ပြောဆိုခဲ့တာပါ။ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးမှုကို လျှော့ချနိုင်ဖို့ ဒီကနေ့ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေ အနေနဲ့ မှန်ကန်တဲ့မူဝါဒတွေ ချမှတ်ပြီး တာဝန်ယူဖြေရှင်းကြရလိမ့်မယ် ဆိုတာကို Greta Thunberg က ဥရောပ ပါလီမန်မှာရော၊ ဥရောပနိုင်ငံတချို့က လွှတ်တော်တွေမှာပါ တက်ရောက် ပြောကြားခဲ့သလို၊ ဥတုရာသီအရေးဆိုင်ရာ ကမ္ဘာ့ညီလာခံတွေမှာလည်း ပြီးခဲ့တဲ့ ၂ နှစ်ဆက်တိုက် တက်ရောက် ပြောကြားခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
လွန်ခဲ့တဲ့ ၂ နှစ်၊ အသက် ၁၅ နှစ်အရွယ်တုန်းကတော့ Greta Thunberg ဟာ သောကြာနေ့ တရက်၊ ကျောင်းချိန်အတွင်းမှာ ကျောင်းမသွားဘဲ ဆွီဒင်ပါလီမန်ရှေ့ သွားပြီး ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ တာဝန်ရှိသူတွေက ထိထိရောက်ရောက် တုံ့ပြန်ကိုင်တွယ်ဖို့ တကိုယ်တော် ဆန္ဒပြ တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။ မီးလောင်နေတဲ့အိမ်တလုံးလို ဖြစ်နေတဲ့ကမ္ဘာကြီးမှာ သူတို့လိုမျိုးဆက်တွေအတွက် အနာဂတ်မဲ့ရတာမို့ ဒီအခြေအနေကို ပြောင်းလဲနိုင်မယ့် ဘယ်အရာမဆို သူ လုပ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်လို့ Greta Thunberg က ပြောပါတယ်။ သူ့အသံကို လူတွေ နားထောင်လာတဲ့အထိ မဆုတ်မနစ် သောကြာနေ့တိုင်း လွှတ်တော်ရှေ့ ဆန္ဒပြခဲ့ရာကနေ ကမ္ဘာတဝန်း လူငယ်တွေ သန်းပေါင်းများစွာ ပါဝင်လာတဲ့အထိ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရေး ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုကြီး ဖြစ်လာအောင် လှုံ့ဆော်နိုင်ခဲ့သူ ဖြစ်ပါတယ်။
လွန်ခဲ့တဲ့ ၂ နှစ်က တကိုယ်တော်စခဲ့တဲ့ လှုပ်ရှားမှုဟာ ဒီကနေ့မှာတော့ “Friday’s for Future” သောကြာနေ့ဟာ အနာဂတ်အတွက် ဆိုတဲ့ဆောင်ပုဒ်နဲ့ နိုင်ငံပေါင်း ၁၅၀ ကျော်မှာ လူတွေသန်းပေါင်း များစွာပါဝင်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုကြီးတွေ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါတယ်။ Greta Thunberg ဟာ ဒီကနေ့ကမ္ဘာကြီး ကြုံနေရတဲ့ အကြီးမားဆုံး ပြဿနာတခုကို အကျယ်လောင်ဆုံး နိုးဆော်နိုင်ခဲ့သူဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပြီး ကမ္ဘာကျော် Times မဂ္ဂဇင်းကြီးက ၂၀၁၉ ခုနှစ်အတွက် အထူးခြားဆုံး လူပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် သူ့ကို ဂုဏ်ပြု ခဲ့သလို၊ ၂၀၁၉ နိုဘဲလ် ငြိမ်းချမ်းရေးဆုအတွက် အဆိုပြုခံရတဲ့အထဲမှာလည်း Greta Thunberg ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။
ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေ တာဝန်မဲ့စွာ လစ်လျူရှုနေတဲ့ ကိစ္စတခုကို ယုံကြည်ချက်အပြည့်နဲ့ ထောက်ပြ ပြောဆိုဝံ့သူ Greta Thunberg ဟာ တကယ်တော့ သူ စိတ်ဝင်စားတဲ့ အကြောင်းအရာတခုမှာသာ အာရုံစူးစိုက်နေတတ်ပြီး လူတွေနဲ့ ဆက်ဆံပေါင်းသင်း ဆက်ဆံရာမှာ အခက်အခဲရှိတဲ့ Asperger syndrome လို့ခေါ်တဲ့ ဝေဒနာတမျိုး ခံစားခဲ့ရတဲ့ လူငယ်တယောက်ပါ။ အသက် ၈ နှစ်အရွယ်လောက်မှာ ရာသီဥတုဖောက်ပြန် ပြောင်းလဲမှုတွေအကြောင်းကို ကျောင်းမှာ စတင်လေ့လာရပြီး ကမ္ဘာကြီးဟာ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုတွေကြောင့် ပူနွေးလာနေတယ်ဆိုတဲ့ အခြေခံအချက်ကို သူ နားလည်လာတဲ့အခါမှာတော့ ဒီအပေါ်မှာ လူတွေက ဘာလို့ အလေးအနက်ထား မတုံ့ပြန်ကြတာလဲဆိုတာ နားမလည်နိုင်အောင် သိပ်ကို အံ့သြ စိတ်ပျက်ခဲ့ရတယ်လို့ Greta Thunberg က ပြောပါတယ်။ သူ့အတွက်ကတော့ ဒါက ဘယ်လိုမှ လစ်လျူရှု မရခဲ့တာကြောင့် တကိုယ်တော် ဆန္ဒပြဖို့အထိ ဖြစ်ခဲ့တာလို့ ပြောပါတယ်။
''လူတွေ ဒုက္ခမျိုးစုံ ခံစားနေကြရပါတယ်။ လူတွေ သေနေကြရပါတယ်။ ဂေဟစနစ်ကြီး တခုလုံး ပျက်စီးလာနေပါတယ်။ လူတွေ အစုလိုက် အပြုံလိုက် သေကြေ ပျက်စီး ပျောက်ကွယ်မယ့် အခြေအနေ အစကို ကျမတို့ ကြုံလာနေရတာပါ။ ဒီလိုအချိန်မှာတောင် ငွေကြေးနဲ့ အဆုံးစွန် စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ဖို့ ဆိုတာတွေကိုပဲ ပြောကောင်းနေကြတုန်းပဲ။ ရှင်တို့မို့ ပြောဝံ့နိုင်ကြပါတယ်။”
ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုတွေဟာ လူတွေရဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ ဒီကနေ့ ခေတ်မွေးဖွားတဲ့ ကလေးငယ်တွေရဲ့ ဘဝနေထိုင်မှု အရည်အသွေးကို ခြိမ်းခြောက်လာလိမ့်မယ်ဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ၊ သုတေသီတွေကလည်း ထောက်ပြ ပြောဆိုနေကြတာပါ။ အပူချိန်မြင့်တက်မှုကနေ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်မှုတွေ ပိုဆိုးလာပြီး ရောဂါတွေ ပိုမို ထူပြောလာစေသလို၊ လက်ရှိနဲ့ အနာဂတ်မျိုးဆက် တွေအတွက် စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှု အန္တရာယ်ရှိလာမယ်လို့ ပညာရှင်တွေက သတိပေးပါတယ်။ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးမှုရဲ့ ဒဏ်ကို လူတွေ တနေ့တခြား သိသိသာသာ ပိုပြီး ခံစားလာနေရတဲ့တိုင်အောင် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေ ကတော့ ဒါကို အလေးအနက် မထားချင်ကြသေးဘူးလို့ Greta Thunberg က ပြောပါတယ်။
“မရေမတွက်နိုင်လောက်အောင် များတဲ့သူတွေ ကုလသမဂ္ဂရုံးရှေ့လာပြီး ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုတွေ လေ ျှာ့ချဖို့ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်တွေကို နှစ်များစွာ တောင်းဆိုခဲ့ကြပေမဲ့၊ ခေါင်းဆောင်တွေကတော့ နားမထောင်ခဲ့ပါဘူး။ ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုက ဆက်ပြီးများလာနေဆဲပါ။ ဒါကြောင့် သူတို့ကို ဘာမှမတောင်းဆိုတော့ဘဲ ကမ္ဘာတဝှမ်းက ပြည်သူတွေကိုပဲ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်တွေ ဘယ်လောက် ပျက်ကွက်ကြတယ်ဆိုတာ နားလည်အောင် ကျမ ကြိုးစားပါမယ်။ ဒီကနေ့ ကျမတို့ ရင်ဆိုင်နေရတာက လူသားတွေရဲ့ အသက်ရှင်နေထိုင် ရပ်တည်မှုတွေကို ခြိမ်းခြောက်ခံလာနေရတာပါ။ ဒါကို ဆက်ပြီး ခွင့်ပြုဖို့ အချိန်မရှိတော့ပါဘူး။”
စက်မှုတော်လှန်ရေးခေတ်ကနေ ဒီကနေ့ခေတ်အထိ ပြောင်းလဲလာခဲ့တဲ့ ကာလတလေ ျှာက် စက်ရုံ အလုပ်ရုံတွေ၊ မော်တော်ကားတွေနဲ့ လူတွေရဲ့ နေ့စဉ် နေထိုင်မှု ပုံစံတွေကြောင့် ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုတွေ အဆမတန် များလာခဲ့ပြီး ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးမှုက တနေ့တခြား သိသိသာသာ ပိုဆိုးလာခဲ့တာပါ။ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးတွေကတော့ ကမ္ဘာတဝှမ်း ရာသီဥတုဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုတွေနဲ့ အကျပ်အတည်းတွေ ပိုများလာတာပါ။ Greta Thunberg ကတော့ ကမ္ဘာမြေကြီးကို အချိန်မီကယ်တင်နိုင်ဖို့အတွက် ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုကို လုံးဝ ရပ်ပစ်ရလိမ့်မယ်လို့ ပြောပါတယ်။
"ရှင်းရှင်းပြောပါမယ်။ ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုနည်းတဲ့ စီးပွားရေးတို့၊ ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှု လေ ျှာ့ချတာတွေ လုပ်ရမယ့်အခြေအနေ မဟုတ်ပါဘူး။ ကမ္ဘာ့အပူချိန်ကို ၁.၅ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်အောက်မှာ ထားနိုင်ဖို့ဆိုရင် ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုကို အခုကတည်းက ရပ်ပစ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။''
ကမ္ဘာ့အပူချိန်ကို ၂ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်ထက် မပိုအောင် မထိန်းထားနိုင်ဘူးဆိုရင် ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုတွေရဲ့ ဆိုးကျိုးတွေကို အကြီးအကျယ်ကြုံရမယ်လို့ ပညာရှင်တွေက အစောပိုင်း တွက်ချက်ပြောခဲ့ကြပြီး၊ နောက်ပိုင်းမှာတော့ အဲ့ဒီသတ်မှတ်ချက်နဲ့ တောင် မလုံလောက်နိုင်တော့ဘူးလို့ ဆိုပြီး ကမ္ဘာကြီးရဲ့ အပူချိန်ကို ၁.၅ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်ထက် မပိုအောင် ထိန်းထားနိုင်မှသာ လူတွေ ရေရှည် အသက်ရှင် ရပ်တည်နိုင်လိမ့်မယ်လို့ ပညာရှင်တွေက ပြောဆိုထားကြပါတယ်။ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးဆိုင်ရာ ပါရီသဘောတူညီချက်မှာလည်း ကမ္ဘာကြီးရဲ့အပူချိန်ကို ၂ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်ထက်မပိုအောင် ထိန်းထားနိုင်ဖို့အတွက် ကာဗွန်ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လွှတ်မှုတွေ အချိန်ကာလတခု သတ်မှတ် လျှော့ချဖို့ သဘောတူထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ လက်တွေ့ အကောင်အထည်ဖော်မှုတွေမှာတော့ အားနည်းနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် Greta Thunberg ကတော့ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေ အနေနဲ့ လက်တွေ့မပါတဲ့ စကားလုံးတွေကို ရပ်ပြီး ကမ္ဘာကြီးကို အမြန်ဆုံး ကယ်တင်ကြဖို့ နိုးဆော်နေတာပါ။
" ဒီ့ထက်ပို အချိန်ကြာစောင့်လေ... ပြင်ဆင်ဖို့ခက်လေ ဖြစ်လာပါလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့် အချိန်တွေ ထပ်မဖြုန်းတော့ဘဲ လက်တွေ့ အကောင်အထည် ဖော်ကြရအောင်ပါ။''
ဥတုရာသီအရေး အပါအဝင် ဒီကနေ့ကမ္ဘာကြီး ကြုံတွေ့နေရတဲ့ အကျပ်အတည်းတွေကို ဆွေနွေးကြတဲ့ R20 Austrian ကမ္ဘာ့ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲမှာ Greta Thunberg က တိုက်တွန်းပြောကြားခဲ့တာပါ။ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်လာအောင် ဒီကနေ့ လူသားတွေကပဲ လုပ်ဆောင်ကြရမှာဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာကြီးကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ကြဖို့၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကြီးကို ထိန်းသိမ်းဖို့ ဘယ်လိုလူမျိုးမဆို စွမ်းဆောင်နိုင်တယ်ဆိုတာနဲ့ မှန်ကန်တဲ့ ယုံကြည်ချက်နဲ့ ခိုင်မာတဲ့ဇွဲလုံ့လသာ ရှိဖို လိုတယ်ဆိုတာကို Greta Thunberg က လက်တွေ့ ပြခဲ့တယ်ဆိုတာ တင်ပြရင်းနဲ့ပဲ ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲရပ်နားခွင့် ပြုပါရှင်။ ကျမ ခင်ဖြူထွေးပါရှင်။
=========================
[Unicode Version]
ဥတုရာသီအရေး ကမ်ဘာကွီးကိုနိုးဆောျသူ Greta Thunberg (အမြိုးသမီးကဏ်ဍ)
ကမ်ဘာကွီးပူနှေးမှုနဲ့ ရာသီဥတု ဖောကျပွနျပွောငျးလဲမှုတှကေို ဖွဈစတေဲ့ ဖနျလုံအိမျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှု လြှော့ခရြေး တကိုယျတောျဆန်ဒပွရာကနေ ကမ်ဘာတဝှမျး သနျးနဲ့ခြီတဲ့ ကြောငျးသားလူငယျတှေ ပါဝငျလာတဲ့အထိ စညျးရုံး လှုံ့ဆောျ နိုငျခဲ့တဲ့ ဆှီဒငျနိုငျငံက Greta Thunberg ဟာ သူ့ရဲ့ လှုပျရှားမှုတှကွေောင့ျ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှကေပါ အသိအမှတျပွု အလေးထားခံလာရတဲ့ ဆယျကြောျသကျ လူငယျအမြိုးသမီး တဦးပဲဖွဈပါတယျ။ ဒီကနေ့ ကမ်ဘာကွီးကွုံတှေ့နရေတဲ့ အကွီးမားဆုံးပွူနာတခုကို အကယြျလောငျဆုံး နိုးဆောျ လှုပျရှား နိုငျသူအဖွဈ အသိအမှတျပွု ခံထားရသူလညျး ဖွဈပါတယျ။ ယုံကွညျခကြျခိုငျမာမှုနဲ့ မဆုတျမနဈ ခှနျအားစိုကျထုတျမှုတှကွေောင့ျ အသကျငယျငယျအရှယျမှာပဲ သဘာဝပတျဝနျးကငြျရေးရာ ခေါငျးဆောငျတယောကျ ဖွဈလာတဲ့ ဆယျကြောျသကျ အမြိုးသမီးငယျ Greta Thunberg နဲ့ သူ့ရဲ့လှုပျရှားမှုတှအေကွောငျး ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မခငျဖွူထှေးက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
ဒီကနေ့ ကမ်ဘာကွီးဟာ ဝဒေနာမြိုးစုံ ခံစားနရေတဲ့ ခြို့တဲ့ ခန်ဓာ တခုလိုဖွဈလာနပွေီး မိုးခေါငျရရှေား၊ တောမီးလောငျ၊ မုနျတိုငျးဘေး ရဘေေးသင့ျ စသဖွင့ျ သဘာဝဘေးဒဏျ အမြိုးမြိုးနဲ့ ရောဂါကပျဘေး ဒဏျတှကေိုပါ တနှဈထကျတနှဈ ပိုပွီးတော့ ခပျစိပျစိပျ ကွုံတှေ့လာနရေပါတယျ။ ကမ်ဘာကွီး ပူနှေးလာမှုနဲ့ ရာသီဥတု ဖောကျပွနျပွောငျးလဲမှုတှကေို ဖွဈစတေဲ့ ကာဘှနျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုတှကေို အတိုငျးအတာတခုအထိ မလြှော့ခနြိုငျဘူးဆိုရငျတော့ ဒီလို အခွအေနတှေကေ ပိုပွီးတော့ ဆိုးရှားလာဖို့သာ ရှိတယျဆိုတာကိုလညျး သိပ်ပံပညာရှငျတှကေ သတိပေးနကွေတာပါ။ ဒီလိုပဲ သဘာဝပတျဝနျးကငြျအရေး တကျကွှ လှုပျရှားသူတှကေလညျး ကာဘှနျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုတှကေို အမွနျဆုံး လြှော့ခဖြို့ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှကေို ဖိအားပေး တိုကျတှနျးနကွေပါတယျ။ ဒီအထဲမှာ ထငျရှားတဲ့ တကျကွှလှုပျရှားသူတဦးကတော့ ဆှီဒငျနိုငျငံက ဆယျကြောျသကျ အမြိုးသမီးလူငယျ Greta Thunberg ပဲ ဖွဈပါတယျ။
ဥတုရာသီဖောကျပွနျ ပွောငျးလဲမှုတှကွေောင့ျ လူ့ အသကျပေါငျးမြားစှာ ဆုံးရှုံးရပွီး အတိဒုက်ခ ရောကျနကွေရတာဟာ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှရေဲ့ လကျတှေ့မပါတဲ့ ကတိကဝတျတှနေဲ့ ကာဘှနျဓာတျငှေ့ လြော့ကအြောငျ မလုပျဆောငျနိုငျတာကွောင့ျ ဖွဈတယျလို့ Greta Thunberg က ပွငျးပွငျးထနျထနျ ဝဖေနျပါတယျ။ ကမ်ဘာကွီး ရရှေညျ တညျတံ့ရေးကို ရှေးမရှုဘဲ ငှနေဲ့ အကြိုးစီးပှားကိုသာ ကွည့ျပွီး ဖွဈလာတဲ့အကြိုးဆကျကို တာဝနျမခံခငြျကွတဲ့ လူကွီးတှကွေောင့ျ ဒီကနေ့ခတျေ မြိုးဆကျလူငယျတှဟော ဆိုးရှားတဲ့ သဘာဝဘေးဒဏျတှကေို ကွုံကွရတယျလို့ သူက ပွောပါတယျ။
“ ရှငျတို့လူကွီးတှေ ကမြတို့အပေါျမှာ ပကြျကှကျခဲ့ကွတယျ။ ရှငျတို့ရဲ့ တာဝနျမကြမှေုတှကေို လူငယျတှကေ ခုတော့ နားလညျလာကွပါပွီ။ အနာဂတျမြိုးဆကျတှကေ ရှငျတို့ကို စောင့ျကွည့ျနကွေပါတယျ။ ထပျပွီး ပကြျကှကျကွဦးမယျ ဆိုရငျတော့ ကမြတို့ ဘယျတော့မှခှင့ျလှှတျမှာ မဟုတျပါဘူး။ ဒီအတိုငျး လကျပိုကျကွည့ျနတေော့မှာ မဟုတျပါဘူး။ ခုထကျပိုပွီး ဘောငျကြောျမလာဖို့ ဒီအခြိနျ ဒီနရောမှာပဲ စညျးကန့ျလိုကျပါတယျ။ ရှငျတို့ ကွိုကျကွိုကျ မကွိုကျကွိုကျ အပွောငျးအလဲ အတှကျ ကမ်ဘာကွီးက နိုးထလာနပေါပွီ။''
ဒါကတော့ ၂၀၁၉ ခုနှဈ စကျတငျဘာလက ကမ်ဘာတဝှမျး သမ်မတတှေ၊ ဝနျကွီးခြုပျတှနေဲ့ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှေ အမြားအပွား တကျရောကျခဲကွတဲ့ ကုလသမဂ်ဂ အထှထှေေ ညီလာခံအတှငျး ရာသီဥတု ဖောကျပွနျပွောငျးလဲမှု ဟန့ျတားရေးဆိုငျရာ ထိပျသီးဆှေးနှေးပှဲမှာ Greta Thunberg က ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှကေို ရဲရဲဝံ့ဝံ့ သတိပေး ပွောဆိုခဲ့တာပါ။ ကမ်ဘာကွီးပူနှေးမှုကို လြှော့ခနြိုငျဖို့ ဒီကနေ့ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှေ အနနေဲ့ မှနျကနျတဲ့မူဝါဒတှေ ခမြှတျပွီး တာဝနျယူဖွရှေငျးကွရလိမ့ျမယျ ဆိုတာကို Greta Thunberg က ဥရောပ ပါလီမနျမှာရော၊ ဥရောပနိုငျငံတခြို့က လှှတျတောျတှမှောပါ တကျရောကျ ပွောကွားခဲ့သလို၊ ဥတုရာသီအရေးဆိုငျရာ ကမ်ဘာ့ညီလာခံတှမှောလညျး ပွီးခဲ့တဲ့ ၂ နှဈဆကျတိုကျ တကျရောကျ ပွောကွားခဲ့တာဖွဈပါတယျ။
လှနျခဲ့တဲ့ ၂ နှဈ၊ အသကျ ၁၅ နှဈအရှယျတုနျးကတော့ Greta Thunberg ဟာ သောကွာနေ့ တရကျ၊ ကြောငျးခြိနျအတှငျးမှာ ကြောငျးမသှားဘဲ ဆှီဒငျပါလီမနျရှေ့ သှားပွီး ရာသီဥတု ဖောကျပွနျပွောငျးလဲမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ တာဝနျရှိသူတှကေ ထိထိရောကျရောကျ တုံ့ပွနျကိုငျတှယျဖို့ တကိုယျတောျ ဆန်ဒပွ တောငျးဆိုခဲ့ပါတယျ။ မီးလောငျနတေဲ့အိမျတလုံးလို ဖွဈနတေဲ့ကမ်ဘာကွီးမှာ သူတို့လိုမြိုးဆကျတှအေတှကျ အနာဂတျမဲ့ရတာမို့ ဒီအခွအေနကေို ပွောငျးလဲနိုငျမယ့ျ ဘယျအရာမဆို သူ လုပျဖို့ ဆုံးဖွတျခဲ့တယျလို့ Greta Thunberg က ပွောပါတယျ။ သူ့အသံကို လူတှေ နားထောငျလာတဲ့အထိ မဆုတျမနဈ သောကွာနေ့တိုငျး လှှတျတောျရှေ့ ဆန်ဒပွခဲ့ရာကနေ ကမ်ဘာတဝနျး လူငယျတှေ သနျးပေါငျးမြားစှာ ပါဝငျလာတဲ့အထိ သဘာဝပတျဝနျးကငြျအရေး ကမ်ဘာလုံးဆိုငျရာ လှုပျရှားမှုကွီး ဖွဈလာအောငျ လှုံ့ဆောျနိုငျခဲ့သူ ဖွဈပါတယျ။
လှနျခဲ့တဲ့ ၂ နှဈက တကိုယျတောျစခဲ့တဲ့ လှုပျရှားမှုဟာ ဒီကနေ့မှာတော့ “Friday’s for Future” သောကွာနေ့ဟာ အနာဂတျအတှကျ ဆိုတဲ့ဆောငျပုဒျနဲ့ နိုငျငံပေါငျး ၁၅၀ ကြောျမှာ လူတှသေနျးပေါငျး မြားစှာပါဝငျတဲ့ လှုပျရှားမှုကွီးတှေ ပေါျပေါကျလာခဲ့ပါတယျ။ Greta Thunberg ဟာ ဒီကနေ့ကမ်ဘာကွီး ကွုံနရေတဲ့ အကွီးမားဆုံး ပွူနာတခုကို အကယြျလောငျဆုံး နိုးဆောျနိုငျခဲ့သူဖွဈတယျလို့ ဆိုပွီး ကမ်ဘာကြောျ Times မဂ်ဂဇငျးကွီးက ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှကျ အထူးခွားဆုံး လူပုဂ်ဂိုလျအဖွဈ သူ့ကို ဂုဏျပွု ခဲ့သလို၊ ၂၀၁၉ နိုဘဲလျ ငွိမျးခမြျးရေးဆုအတှကျ အဆိုပွုခံရတဲ့အထဲမှာလညျး Greta Thunberg ပါဝငျခဲ့ပါတယျ။
ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှေ တာဝနျမဲ့စှာ လဈလြူရှုနတေဲ့ ကိစ်စတခုကို ယုံကွညျခကြျအပွည့ျနဲ့ ထောကျပွ ပွောဆိုဝံ့သူ Greta Thunberg ဟာ တကယျတော့ သူ စိတျဝငျစားတဲ့ အကွောငျးအရာတခုမှာသာ အာရုံစူးစိုကျနတေတျပွီး လူတှနေဲ့ ဆကျဆံပေါငျးသငျး ဆကျဆံရာမှာ အခကျအခဲရှိတဲ့ Asperger syndrome လို့ခေါျတဲ့ ဝဒေနာတမြိုး ခံစားခဲ့ရတဲ့ လူငယျတယောကျပါ။ အသကျ ၈ နှဈအရှယျလောကျမှာ ရာသီဥတုဖောကျပွနျ ပွောငျးလဲမှုတှအေကွောငျးကို ကြောငျးမှာ စတငျလေ့လာရပွီး ကမ်ဘာကွီးဟာ ဖနျလုံအိမျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုတှကွေောင့ျ ပူနှေးလာနတေယျဆိုတဲ့ အခွခေံအခကြျကို သူ နားလညျလာတဲ့အခါမှာတော့ ဒီအပေါျမှာ လူတှကေ ဘာလို့ အလေးအနကျထား မတုံ့ပွနျကွတာလဲဆိုတာ နားမလညျနိုငျအောငျ သိပျကို အံ့သွ စိတျပကြျခဲ့ရတယျလို့ Greta Thunberg က ပွောပါတယျ။ သူ့အတှကျကတော့ ဒါက ဘယျလိုမှ လဈလြူရှု မရခဲ့တာကွောင့ျ တကိုယျတောျ ဆန်ဒပွဖို့အထိ ဖွဈခဲ့တာလို့ ပွောပါတယျ။
''လူတှေ ဒုက်ခမြိုးစုံ ခံစားနကွေရပါတယျ။ လူတှေ သနေကွေရပါတယျ။ ဂဟေစနဈကွီး တခုလုံး ပကြျစီးလာနပေါတယျ။ လူတှေ အစုလိုကျ အပွုံလိုကျ သကွေေ ပကြျစီး ပြောကျကှယျမယ့ျ အခွအေနေ အစကို ကမြတို့ ကွုံလာနရေတာပါ။ ဒီလိုအခြိနျမှာတောငျ ငှကွေေးနဲ့ အဆုံးစှနျ စီးပှားရေးဖှံ့ဖွိုး တိုးတကျဖို့ ဆိုတာတှကေိုပဲ ပွောကောငျးနကွေတုနျးပဲ။ ရှငျတို့မို့ ပွောဝံ့နိုငျကွပါတယျ။”
ရာသီဥတု ဖောကျပွနျပွောငျးလဲမှုတှဟော လူတှရေဲ့ ကနြျးမာရေးနဲ့ ဒီကနေ့ ခတျေမှေးဖှားတဲ့ ကလေးငယျတှရေဲ့ ဘဝနထေိုငျမှု အရညျအသှေးကို ခွိမျးခွောကျလာလိမ့ျမယျဆိုတာကို သိပ်ပံပညာရှငျတှေ၊ သုတသေီတှကေလညျး ထောကျပွ ပွောဆိုနကွေတာပါ။ အပူခြိနျမွင့ျတကျမှုကနေ ရာသီဥတု ဖောကျပွနျမှုတှေ ပိုဆိုးလာပွီး ရောဂါတှေ ပိုမို ထူပွောလာစသေလို၊ လကျရှိနဲ့ အနာဂတျမြိုးဆကျ တှအေတှကျ စားနပျရိက်ခာဖူလုံမှု အန်တရာယျရှိလာမယျလို့ ပညာရှငျတှကေ သတိပေးပါတယျ။ ကမ်ဘာကွီးပူနှေးမှုရဲ့ ဒဏျကို လူတှေ တနေ့တခွား သိသိသာသာ ပိုပွီး ခံစားလာနရေတဲ့တိုငျအောငျ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှေ ကတော့ ဒါကို အလေးအနကျ မထားခငြျကွသေးဘူးလို့ Greta Thunberg က ပွောပါတယျ။
“မရမေတှကျနိုငျလောကျအောငျ မြားတဲ့သူတှေ ကုလသမဂ်ဂရုံးရှေ့လာပွီး ကာဗှနျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုတှေ လေ ြှာ့ခဖြို့ နိုငျငံ့ခေါငျးဆောငျတှကေို နှဈမြားစှာ တောငျးဆိုခဲ့ကွပမေဲ့၊ ခေါငျးဆောငျတှကေတော့ နားမထောငျခဲ့ပါဘူး။ ကာဗှနျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုက ဆကျပွီးမြားလာနဆေဲပါ။ ဒါကွောင့ျ သူတို့ကို ဘာမှမတောငျးဆိုတော့ဘဲ ကမ်ဘာတဝှမျးက ပွညျသူတှကေိုပဲ နိုငျငံ့ခေါငျးဆောငျတှေ ဘယျလောကျ ပကြျကှကျကွတယျဆိုတာ နားလညျအောငျ ကမြ ကွိုးစားပါမယျ။ ဒီကနေ့ ကမြတို့ ရငျဆိုငျနရေတာက လူသားတှရေဲ့ အသကျရှငျနထေိုငျ ရပျတညျမှုတှကေို ခွိမျးခွောကျခံလာနရေတာပါ။ ဒါကို ဆကျပွီး ခှင့ျပွုဖို့ အခြိနျမရှိတော့ပါဘူး။”
စကျမှုတောျလှနျရေးခတျေကနေ ဒီကနေ့ခတျေအထိ ပွောငျးလဲလာခဲ့တဲ့ ကာလတလေ ြှာကျ စကျရုံ အလုပျရုံတှေ၊ မောျတောျကားတှနေဲ့ လူတှရေဲ့ နေ့စဉျ နထေိုငျမှု ပုံစံတှကွေောင့ျ ကာဗှနျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုတှေ အဆမတနျ မြားလာခဲ့ပွီး ကမ်ဘာကွီး ပူနှေးမှုက တနေ့တခွား သိသိသာသာ ပိုဆိုးလာခဲ့တာပါ။ နောကျဆကျတှဲ ဆိုးကြိုးတှကေတော့ ကမ်ဘာတဝှမျး ရာသီဥတုဖောကျပွနျပွောငျးလဲမှုတှနေဲ့ အကပြျအတညျးတှေ ပိုမြားလာတာပါ။ Greta Thunberg ကတော့ ကမ်ဘာမွကွေီးကို အခြိနျမီကယျတငျနိုငျဖို့အတှကျ ကာဗှနျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုကို လုံးဝ ရပျပဈရလိမ့ျမယျလို့ ပွောပါတယျ။
"ရှငျးရှငျးပွောပါမယျ။ ကာဗှနျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုနညျးတဲ့ စီးပှားရေးတို့၊ ကာဗှနျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှု လေ ြှာ့ခတြာတှေ လုပျရမယ့ျအခွအေနေ မဟုတျပါဘူး။ ကမ်ဘာ့အပူခြိနျကို ၁.၅ ဒီဂရီ စငျတီဂရိတျအောကျမှာ ထားနိုငျဖို့ဆိုရငျ ကာဗှနျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုကို အခုကတညျးက ရပျပဈရမှာဖွဈပါတယျ။''
ကမ်ဘာ့အပူခြိနျကို ၂ ဒီဂရီ စငျတီဂရိတျထကျ မပိုအောငျ မထိနျးထားနိုငျဘူးဆိုရငျ ရာသီဥတု ဖောကျပွနျပွောငျးလဲမှုတှရေဲ့ ဆိုးကြိုးတှကေို အကွီးအကယြျကွုံရမယျလို့ ပညာရှငျတှကေ အစောပိုငျး တှကျခကြျပွောခဲ့ကွပွီး၊ နောကျပိုငျးမှာတော့ အဲ့ဒီသတျမှတျခကြျနဲ့ တောငျ မလုံလောကျနိုငျတော့ဘူးလို့ ဆိုပွီး ကမ်ဘာကွီးရဲ့ အပူခြိနျကို ၁.၅ ဒီဂရီစငျတီဂရိတျထကျ မပိုအောငျ ထိနျးထားနိုငျမှသာ လူတှေ ရရှေညျ အသကျရှငျ ရပျတညျနိုငျလိမ့ျမယျလို့ ပညာရှငျတှကေ ပွောဆိုထားကွပါတယျ။ သဘာဝပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေးဆိုငျရာ ပါရီသဘောတူညီခကြျမှာလညျး ကမ်ဘာကွီးရဲ့အပူခြိနျကို ၂ ဒီဂရီ စငျတီဂရိတျထကျမပိုအောငျ ထိနျးထားနိုငျဖို့အတှကျ ကာဗှနျဓာတျငှေ့ ထုတျလှှတျမှုတှေ အခြိနျကာလတခု သတျမှတျ လြှော့ခဖြို့ သဘောတူထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ လကျတှေ့ အကောငျအထညျဖောျမှုတှမှောတော့ အားနညျးနဆေဲဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ Greta Thunberg ကတော့ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှေ အနနေဲ့ လကျတှေ့မပါတဲ့ စကားလုံးတှကေို ရပျပွီး ကမ်ဘာကွီးကို အမွနျဆုံး ကယျတငျကွဖို့ နိုးဆောျနတောပါ။
" ဒီ့ထကျပို အခြိနျကွာစောင့ျလေ... ပွငျဆငျဖို့ခကျလေ ဖွဈလာပါလိမ့ျမယျ။ ဒါကွောင့ျ အခြိနျတှေ ထပျမဖွုနျးတော့ဘဲ လကျတှေ့ အကောငျအထညျ ဖောျကွရအောငျပါ။''
ဥတုရာသီအရေး အပါအဝငျ ဒီကနေ့ကမ်ဘာကွီး ကွုံတှေ့နရေတဲ့ အကပြျအတညျးတှကေို ဆှနှေေးကွတဲ့ R20 Austrian ကမ်ဘာ့ထိပျသီးဆှေးနှေးပှဲမှာ Greta Thunberg က တိုကျတှနျးပွောကွားခဲ့တာပါ။ အပွောငျးအလဲတှေ ဖွဈလာအောငျ ဒီကနေ့ လူသားတှကေပဲ လုပျဆောငျကွရမှာဖွဈပွီး ကမ်ဘာကွီးကို ကာကှယျစောင့ျရှောကျကွဖို့၊ သဘာဝပတျဝနျးကငြျကွီးကို ထိနျးသိမျးဖို့ ဘယျလိုလူမြိုးမဆို စှမျးဆောငျနိုငျတယျဆိုတာနဲ့ မှနျကနျတဲ့ ယုံကွညျခကြျနဲ့ ခိုငျမာတဲ့ဇှဲလုံ့လသာ ရှိဖို လိုတယျဆိုတာကို Greta Thunberg က လကျတှေ့ ပွခဲ့တယျဆိုတာ တငျပွရငျးနဲ့ပဲ ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲရပျနားခှင့ျ ပွုပါရှငျ။ ကမြ ခငျဖွူထှေးပါရှငျ။
