(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့လက်ရှိ ရာသီဥတုအခြေအနေနဲ့ COVID-19 ရောဂါဖြစ်နေချိန်မကြာခင်ရောက်ရှိတော့မယ့် မိုးရာသီမှာ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကာကွယ်ရေးတွေကို ဘယ်လို ဆောင်ရွက်ကြမလဲဆိုတဲ့ အကြောင်းကို ပြောပြမှာပါ။
ဒီနှစ်မှာ မိုးရာသီက တစ်နိုင်ငံလုံး မိုးနည်းပြီး အပူချိန်မြင့်မားနိုင်တယ်လို့ မိုးလေဝသ ပညာရှင်တွေက ခန့်မှန်းထားကြပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ရက်ပိုင်းတွေမှာ အပူချိန်တွေမြင့်တာကြောင့် မိုးတိမ်တောင်တွေဖြစ်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံ အထက်ပိုင်း ဒေသတွေမှာ ဒီရက်ပိုင်းအတွင်း လေပြင်းတိုက်တာ၊ မိုးသီးကြွေတာ၊ လျှပ်စီးလက်ပြီး မိုးကြိုးပစ်တာတွေ ဖြစ်နေပါတယ်။
ဒီနှစ် မိုးနည်းနိုင်တဲ့ အတွက် အဓိက မြစ်ကြီးတွေမှာ ရေကြီးရေလျှံမှုတွေ လျော့နည်းနိုင်ပေမယ့် နေရာကွက်ပြီးတော့ ဒါမှမဟုတ် ဒေသအလိုက် မိုးသည်းထန်တာတွေ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ချေများတဲ့အတွက် လျှပ်တပြတ် ရေကြီးတာ၊ မြေပြိုတာ၊ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ပြတ်တောက်တာ၊ နေအိမ် ထိခိုက်တာတွေ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့အတွက် အထူးအလေးထား ပြင်ဆင်ထားဖို့လိုတယ်လို့ မိုးလေဝသ ပညာရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။ ဒီလို မိုးနည်းတဲ့ အတွက် စိုက်ပျိုးရေးတွေလည်း ထိခိုက်လာနိုင်ပါတယ်။
မိုးရာသီကာလမှာ သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ် တစ်ခုခု ကြုံတွေ့ရရင် ကူညီကယ်ဆယ်မှုလုပ်တဲ့နေရာ တွေမှာ COVID-19 ကို ကာကွယ်ဖို့ အတွက် ဘာတွေကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားဖို့လိုအပ်သလဲ ဆိုတာကို မိုးလေဝသနှင့် ဇလဗေဒ ညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာနက ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ဦးကျော်မိုးဦးက အခုလို ပြောပြပါတယ်။
“ဒီမိုးရာသီ ကာလတွေ မုတ်သုန် အဝင်ကာလတွေမှာ တစ်ခုခု ဖြစ်တဲ့ အနေအထားဆိုရင် ကျနော်တို့က ဒီ ဘေးသင့်တဲ့ ပြည်သူတွေကို ကျနော်တို့က အရင်တုန်းက လိုမျိုး ဒီ ကယ်ဆယ်ရေး စခန်းတွေမှာထားလို့ မရတော့ပါဘူး။ အရင်ကတော့ စုစည်းပြီးတော့ထားတယ် ခု COVID-19 ဖြစ်နေတဲ့ အခါကျတော့ အရင်က တစ်နေရာတည်းထားလို့ရတာကို ခုကျ ၃၊ ၄ နေရာလောက် ခွဲပြီး ထားရမယ့် အနေအထားမျိုးဖြစ်နေတယ်ပေါ့နှော်။ သဘာဝဘေး ဖြစ်လာပြီဆိုရင် အဆောက်အဦး တစ်ခုတည်းမှာ စုပြုံတိုးနေတာနဲ့ စာရင် ၃၊ ၄ ခုလောက်ထားတာတို့ အခြား လူစုခွဲပြီးတော့မှ ထားနိုင်တဲ့ နေရာမျိုးလေးတွေ ခုကတည်းက ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားဖို့တော့ လိုပါတယ်”
ဘေးအန္တရယ် ခံစားရသူတွေကို နေရာချထားပေးဖို့ အဆောက်အဦးတွေက ချက်ချင်းလုပ်ဆောင်လို့ ရတာတွေ မဟုတ်တဲ့အတွက် ခုကတည်းက ထားလို့ အဆင်ပြေနိုင်မယ့် စာသင်ကျောင်းတွေ၊ ဘုန်းကြီးကျောင်းတွေနဲ့ အခြားနေရာတွေကို ပြင်ဆင်နေပြီ ဖြစ်တယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။
သဘာဝဘေးအန္တရာယ်တွေ ကြုံလာချိန်မှာ ကယ်ဆယ်ရေးစခန်းတွေမှာ COVID-19 ကာလ ကျန်းမာရေးနှင့် ပတ်သက်တဲ့ ဆောင်ရန် ရှောင်ရန် ကိစ္စတွေကို အားလုံးသိနိုင်စေဖို့ အသိပညာပေးတာတွေကိုလည်း လုပ်ဆောင်နေတဲ့အကြောင်း ဦးကျော်မိုးဦးက ပြောပြပါတယ်။
“မပြင်ဆင်ရသေးတဲ့ အပိုင်းဆိုတာမျိုးက ဘာလဲဆိုတော့ အောက်ခြေထိကို ညွှန်ကြားပြီးတော့ ဒီကယ်ဆယ်၇ေးစခန်းတွေကို သဘာဝဘေးဖြစ်လာရင် စခန်းတွေခွဲထားနိုင်ဖို့ကို ကျန်းမာရေးပိုင်းနှင့် ပတ်သက်ပြီးတော့ အသိရှိကြဖို့အတွက်ကိုပေါ့ နောက် သဘာဝဘေးနှင့် ပတ်သက်တဲ့ အသိတွေပေါ့၊ အကုန်လုံး ပြည်ပြည့်စုံစုံ လုံလုံလောက်လောက် ပြည်သူတွေအထဲမှာ အသိရှိနေဖို့ကို လုပ်တော့ လုပ်နေတာပဲပေါ့နော်။ အစိုးရဌာနတွေလည်းလုပ်နေတယ်၊ NGO တို့ INGO တို့လည်း လုပ်နေကြတယ်ပေါ့နော်။ အကုန်လုံးပြည့်ပြည့်စုံစုံ တစ်နိုင်ငံလုံး လွမ်းခြုံလားဆိုတော့ မခြုံနိုင်သေးဘူး။”
အခုလို COVID-19 ဖြစ်ပွားနေတဲ့ ကာလမှာ သဘာဝဘေး တုံ့ပြန်မှုတွေ အနေနဲ့ ဘေးလွတ်ရာသို့ ရွှေ့ပြောင်းရေး ကိစ္စတွေ၊ Quarantine နေရာတွေ၊ COVID-19 ကူးစက်ရောဂါ ကုသနေတဲ့ နေရာတွေမှာ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကြိုတင်ပြင်ဆင်ရေးနဲ့အပြင် Covid 19 ကူးစက်ရောဂါဆိုင်ရာ အသိဖြန့်ဝေမှုတွေကိုပါ အစိုးရဌာနဆိုင်ရာတွေ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ဖို့ စီစဉ်နေတယ်လို့လည်း သိရပါတယ်။
[Unicode Version]
COVID-19 နဲ့ ရငျဆိုငျနရေခြိနျ သဘာဝဘေးအတှကျ ဘာတှပွေငျထားပွီးပွီလဲ
မွနျမာနိုငျငံရဲ့လကျရှိ ရာသီဥတုအခွအေနနေဲ့ COVID-19 ရောဂါဖွဈနခြေိနျမကွာခငျရောကျရှိတော့မယ့ျ မိုးရာသီမှာ ဖွဈလာနိုငျတဲ့ သဘာဝဘေးအန်တရာယျကာကှယျရေးတှကေို ဘယျလို ဆောငျရှကျကွမလဲဆိုတဲ့ အကွောငျးကို ပွောပွမှာပါ။
ဒီနှဈမှာ မိုးရာသီက တဈနိုငျငံလုံး မိုးနညျးပွီး အပူခြိနျမွင့ျမားနိုငျတယျလို့ မိုးလဝေသ ပညာရှငျတှကေ ခန့ျမှနျးထားကွပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ရကျပိုငျးတှမှော အပူခြိနျတှမွေင့ျတာကွောင့ျ မိုးတိမျတောငျတှဖွေဈပွီး မွနျမာနိုငျငံ အထကျပိုငျး ဒသေတှမှော ဒီရကျပိုငျးအတှငျး လပွေငျးတိုကျတာ၊ မိုးသီးကွှတော၊ လြှပျစီးလကျပွီး မိုးကွိုးပဈတာတှေ ဖွဈနပေါတယျ။
ဒီနှဈ မိုးနညျးနိုငျတဲ့ အတှကျ အဓိက မွဈကွီးတှမှော ရကွေီးရလြှေံမှုတှေ လြော့နညျးနိုငျပမေယ့ျ နရောကှကျပွီးတော့ ဒါမှမဟုတျ ဒသေအလိုကျ မိုးသညျးထနျတာတှေ ဖွဈပေါျလာနိုငျခြမြေားတဲ့အတှကျ လြှပျတပွတျ ရကွေီးတာ၊ မွပွေိုတာ၊ လမျးပနျးဆကျသှယျရေး ပွတျတောကျတာ၊ နအေိမျ ထိခိုကျတာတှေ ဖွဈလာနိုငျတဲ့အတှကျ အထူးအလေးထား ပွငျဆငျထားဖို့လိုတယျလို့ မိုးလဝေသ ပညာရှငျတှကေ ဆိုပါတယျ။ ဒီလို မိုးနညျးတဲ့ အတှကျ စိုကျပြိုးရေးတှလေညျး ထိခိုကျလာနိုငျပါတယျ။
မိုးရာသီကာလမှာ သဘာဝ ဘေးအန်တရာယျ တဈခုခု ကွုံတှေ့ရရငျ ကူညီကယျဆယျမှုလုပျတဲ့နရော တှမှော COVID-19 ကို ကာကှယျဖို့ အတှကျ ဘာတှကွေိုတငျပွငျဆငျထားဖို့လိုအပျသလဲ ဆိုတာကို မိုးလဝေသနှင့ျ ဇလဗဒေ ညှှနျကွားမှု ဦးစီးဌာနက ညှှနျကွားရေးမှူးခြုပျ ဦးကြောျမိုးဦးက အခုလို ပွောပွပါတယျ။
“ဒီမိုးရာသီ ကာလတှေ မုတျသုနျ အဝငျကာလတှမှော တဈခုခု ဖွဈတဲ့ အနအေထားဆိုရငျ ကနြောျတို့က ဒီ ဘေးသင့ျတဲ့ ပွညျသူတှကေို ကနြောျတို့က အရငျတုနျးက လိုမြိုး ဒီ ကယျဆယျရေး စခနျးတှမှောထားလို့ မရတော့ပါဘူး။ အရငျကတော့ စုစညျးပွီးတော့ထားတယျ ခု COVID-19 ဖွဈနတေဲ့ အခါကတြော့ အရငျက တဈနရောတညျးထားလို့ရတာကို ခုကြ ၃၊ ၄ နရောလောကျ ခှဲပွီး ထားရမယ့ျ အနအေထားမြိုးဖွဈနတေယျပေါ့နှောျ။ သဘာဝဘေး ဖွဈလာပွီဆိုရငျ အဆောကျအဦး တဈခုတညျးမှာ စုပွုံတိုးနတောနဲ့ စာရငျ ၃၊ ၄ ခုလောကျထားတာတို့ အခွား လူစုခှဲပွီးတော့မှ ထားနိုငျတဲ့ နရောမြိုးလေးတှေ ခုကတညျးက ကွိုတငျပွငျဆငျထားဖို့တော့ လိုပါတယျ”
ဘေးအန်တရယျ ခံစားရသူတှကေို နရောခထြားပေးဖို့ အဆောကျအဦးတှကေ ခကြျခငြျးလုပျဆောငျလို့ ရတာတှေ မဟုတျတဲ့အတှကျ ခုကတညျးက ထားလို့ အဆငျပွနေိုငျမယ့ျ စာသငျကြောငျးတှေ၊ ဘုနျးကွီးကြောငျးတှနေဲ့ အခွားနရောတှကေို ပွငျဆငျနပွေီ ဖွဈတယျလို့လညျး ဆိုပါတယျ။
သဘာဝဘေးအန်တရာယျတှေ ကွုံလာခြိနျမှာ ကယျဆယျရေးစခနျးတှမှော COVID-19 ကာလ ကနြျးမာရေးနှင့ျ ပတျသကျတဲ့ ဆောငျရနျ ရှောငျရနျ ကိစ်စတှကေို အားလုံးသိနိုငျစဖေို့ အသိပညာပေးတာတှကေိုလညျး လုပျဆောငျနတေဲ့အကွောငျး ဦးကြောျမိုးဦးက ပွောပွပါတယျ။
“မပွငျဆငျရသေးတဲ့ အပိုငျးဆိုတာမြိုးက ဘာလဲဆိုတော့ အောကျခွထေိကို ညှှနျကွားပွီးတော့ ဒီကယျဆယျ၇ေးစခနျးတှကေို သဘာဝဘေးဖွဈလာရငျ စခနျးတှခှေဲထားနိုငျဖို့ကို ကနြျးမာရေးပိုငျးနှင့ျ ပတျသကျပွီးတော့ အသိရှိကွဖို့အတှကျကိုပေါ့ နောကျ သဘာဝဘေးနှင့ျ ပတျသကျတဲ့ အသိတှပေေါ့၊ အကုနျလုံး ပွညျပွည့ျစုံစုံ လုံလုံလောကျလောကျ ပွညျသူတှအေထဲမှာ အသိရှိနဖေို့ကို လုပျတော့ လုပျနတောပဲပေါ့နောျ။ အစိုးရဌာနတှလေညျးလုပျနတေယျ၊ NGO တို့ INGO တို့လညျး လုပျနကွေတယျပေါ့နောျ။ အကုနျလုံးပွည့ျပွည့ျစုံစုံ တဈနိုငျငံလုံး လှမျးခွုံလားဆိုတော့ မခွုံနိုငျသေးဘူး။”
အခုလို COVID-19 ဖွဈပှားနတေဲ့ ကာလမှာ သဘာဝဘေး တုံ့ပွနျမှုတှေ အနနေဲ့ ဘေးလှတျရာသို့ ရှှေ့ပွောငျးရေး ကိစ်စတှေ၊ Quarantine နရောတှေ၊ COVID-19 ကူးစကျရောဂါ ကုသနတေဲ့ နရောတှမှော သဘာဝဘေးအန်တရာယျကွိုတငျပွငျဆငျရေးနဲ့အပွငျ Covid 19 ကူးစကျရောဂါဆိုငျရာ အသိဖွန့ျဝမှေုတှကေိုပါ အစိုးရဌာနဆိုငျရာတှေ ပူးပေါငျးလုပျဆောငျဖို့ စီစဉျနတေယျလို့လညျး သိရပါတယျ။
