(Zawgyi/Unicode)
COVID-19 ရောဂါ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်နေတဲ့ ကာလမှာ ပြည်သူတွေအနေနဲ့ ဆောင်ရန်ရှောင်ရန်အချက်တွေကို လိုက်နာနေချိန်မှာပဲ စိတ်ဖိစီးမှုတွေကို လျှော့ချနိုင်ဖို့အတွက် စိတ်ကျန်းမာရေးဆရာဝန်ကြီးတွေက လမ်းညွှန်ပေးထားပါတယ်။ အရေးပေါ်စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စတွေကို အထူးကုဆရာဝန်တွေကိုယ်တိုင် ဖြေကြားပေးနေတဲ့အစီအစဉ်ကိုလည်း ရန်ကုန်စိတ်ကျန်းမာရေးဆေးရုံကြီးမှာ ဆောင်ရွက်နေတဲ့အခြေအနေတွေကို ဗွီအိုအေသတင်းထောက် စုစုကပြောပြသွားမှာပါ။
☞ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် ထိန်းချုပ်ရေး မန္တလေးမြို့ အဝင်အထွက် စတင်ကန့်သတ်တဲ့ သတင်းကိုလည်း ဖတ်နိုင်ပါပြီ။
မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ COVID-19 ဓာတ်ခွဲအတည်ပြုလူနာတွေ ရှိလာတဲ့ အခြေအနေမှာ ဒီရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့အတွက် တာဝန်ရှိသူတွေက အရှိန်မြှင့်ဆောင်ရွက်နေကြတာပါ။ ပြည်သူတွေအနေနဲ့လည်း ဒီရောဂါနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ဆောင်ရန်ရှောင်ရန်အချက်တွေကို လိုက်နာနေချိန်မှာ စိတ်ဖိစီးမှုတွေ များလာတာကြောင့် ဒါတွေကို လျှော့ချနိုင်မယ့် နည်းလမ်းကို ရန်ကုန်စိတ်ကျန်းမာရေးဆေးရုံကြီးက ဒေါက်တာအဏ္ဏဝါရီညိုက အခုလိုလမ်းညွှန်ထားပါတယ်။
“ဒီလိုခံစားချက်တွေ ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့အချိန်မှာ ကိုယ့်ခံစားချက်ကို ကိုယ်ယုံကြည်ရတဲ့သူတွေကို ရင်ဖွင့်လိုက် အဲလိုမျိုးတွေ လုပ်သင့်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ အိမ်မှာပဲနေရချိန်မှာ ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်တဲ့ အစားအသောက်စားတာ၊ ပုံမှန်အိပ်တာ၊ ပုံမှန်လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်တာနဲ့ တခြားသူတွေနဲ့လည်း အဆက်အသွယ်ပြတ်မနေဘဲ ဖုန်းနဲ့ဖြစ်ဖြစ် အင်တာနက်နဲ့ပဲဖြစ်ဖြစ် ချိတ်ဆက်ပြီးတော့ နေသင့်တယ်။ နောက်ပြီး စိတ်ခံစားချက်သက်သာအောင်ဆိုပြီး ဆေးလိပ်သောက်တာ အရက်သောက်တာ အဲလိုမျိုးတွေမလုပ်သင့်ဘူး။ ကိုယ့်ရဲ့စိတ်ဖိစီးမှုက အရမ်းများလာပြီဆိုရင်တော့ ကိုယ့်ကိုနှစ်သိမ့်ဆွေးနွေး အကြံပေးနိုင်တဲ့သူတွေနဲ့ ဆွေးနွေးတာအကောင်းဆုံးပဲ။”
မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ ဒီရောဂါကို ကာကွယ်ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့အတွက် ဌာနဆိုင်ရာတာဝန်ရှိသူတွေ အချင်းချင်းက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေကြသလို ပြည်သူတွေကလည်း လမ်းညွှန်ချက်တွေကို လိုက်နာနေရချိန်ဖြစ်ပါတယ်။ အခုလိုအချိန်မှာ ပြည်သူလူထုအပါအဝင်၊ အသွားအလာကန့်သတ်ခံထားရတဲ့ သူတွေနဲ့ ဒီရောဂါကို ကာကွယ်ကုသရာမှာ ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ဆရာဝန်တွေနဲ့ လူနာတွေမှာလည်း စိတ်ဖိစီးမှုတွေ များနေတဲ့အချိန်ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ရွာသာကြီးက ရန်ကုန်စိတ်ကျန်းမာရေးဆေးရုံကြီးမှာလည်း လူစုလူဝေးလျှော့ချနိုင်ဖို့အတွက် နာတာရှည်လူနာတွေထဲက ရောဂါသက်သာသူတချို့ကို ဆေးရုံဆင်းခွင့်ပြုပြီး ပြင်ပလူနာဌာနမှာ လာပြသူတွေကိုလည်း သေချာကြပ်မတ်ပြီးဆောင်ရွက်နေတဲ့ အကြောင်းကို ဒေါက်တာအဏ္ဏဝါရီညိုက ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
“ဆေးရုံတင်မယ့်လူနာဆိုရင်လည်း အရမ်းကိုအရေးကြီးတဲ့ လူနာကိုမှ ကျမတို့ တင်တယ်။ သိပ်အရေးမကြီးဘူးဆိုရင် ကျမတို့ကဆေးပေးတယ်။ ပြင်ပလူနာ အနေနဲ့ ပြန်ပြဖို့လုပ်ပေးတယ်ပေါ့နော်။ ဆေးရုံတင်တာ ကောင်းပြီဆိုလို့ရှိရင်လည်း အရင်လိုနှစ်ပတ်၊ သုံးပတ်ထားတာမဟုတ်ဘူးပေါ့နော်။ ကောင်းပြီဆိုရင် မြန်မြန်ပြန်ပေးဆင်းတယ်။ နောက်အရေးပေါ်မဟုတ်ဘူးဆိုရင် ကျမတို့က ဖုန်းနံပါတ်တွေကို ဖြန့်ဝေထားပါတယ်။ ဒီလိုလူစုလူဝေးတွေ ဖြစ်ပေါ်မှုကိုရှောင်ဖို့အတွက်ပေါ့နော်။ အရေးပေါ်စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးဖို့ရယ်၊ ရက်ချိန်းပြန်ပြဖို့ရယ်၊ စိတ်ကျန်းမာရေးဆေးတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး သိလိုတဲ့ အချက်တွေကို အကူအညီလိုရင်ဆက်သွယ်ဖို့အတွက် တယ်လီဖုန်းလေးတွေကို ကျမတို့က မီဒီယာကိုဖြန့်ဝေထားပါတယ်ရှင့်။”
အခုလိုအချိန်မှာ သတင်းအမှားတွေကို ယုံကြည်ပြီး စိတ်ဖိစီးမှုများတာတွေ မဖြစ်စေဖို့နဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ချက်တွေကို လိုက်နာဖို့အတွက်လည်း အကြံပေးထားပါတယ်။
“သတင်းအချက်အလက်အမှားတွေကို ကိုယ်ကစိတ်ခံစားပြီး စိတ်ဖိစီးမှုများတာတွေ ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့လို့ ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်တဲ့သတင်းအချက်အလက်တွေကိုပဲ ဖတ်သင့်တယ်။ ဒီလိုဖြစ်နေချိန်မှာ အနိဌာရုံတွေဖော်ပြတဲ့ မီဒီယာတွေကိုကြည့်တာ လျှော့ချသင့်တယ်။ ဥပမာ သူများဆီမှာဖြစ်နေတာတွေကို ကြည့်ပြီးတော့ စိတ်ခြောက်ခြားနေမယ့်အစား ကိုယ်စိတ်သက်သာရမယ့် နည်းလမ်းတွေကိုရှာပြီးတော့ စိတ်သက်သာအောင်နေသင့်တယ်။”
အရေးပေါ်စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စတွေကို ဆွေးနွေးဖို့နဲ့ ရက်ချိန်းပြန်လည်ပြသတာ လူနာလွှဲပို့တဲ့ကိစ္စတွေမှာ အကူအညီလိုအပ်လာရင် စိတ်ကျန်းမာရေး ဆရာဝန်တွေကိုယ်တိုင် ဖြေကြားဆွေးနွေးပေးနေပြီး ဖုန်းနံပါတ် ၀၉ ၈၈၉ ၆၄၅ ၆၆၀/ ၆၆၁/ ၆၆၂/ ၆၆၃/ ၆၆၄ တို့ကို ဆက်သွယ်ပြီး အကူအညီရယူနိုင်ပါတယ်။
နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း AAPP ကလည်း အခုလို COVID-19 ထိန်းချုပ်ကာကွယ်ရေးကာလမှာ အွန်လိုင်း စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြံပေး အစီအစဉ်ကို ဆောင်ရွက်ပေးနေပါတယ်။ ပါဝင်ဆွေးနွေးလိုသူတွေ အနေနဲ့ ၀၉ ၄၂၀ ၀၆၄ ၄၁၀ နဲ့ ၀၉ ၅၁၁ ၆၂၆၆ တို့ကို အချိန်မရွေး ဆက်သွယ်အကြောင်းကြားနိုင်ပါတယ်။
ဒီကနေ့စာရင်းတွေအရ နိုင်ငံပေါင်း ၂၀၈ နိုင်ငံကို ကူးစက်ခဲ့ပြီး၊ လူပေါင်း ၁၂ သိန်းကျော်ကို ကူးစက်ခဲ့တာပါ။ ဒီရောဂါကြောင့် သေဆုံးသူ ၇၀၀၀၀ ကျော်ရှိခဲ့ပြီး ပြန်လည်သက်သာလာသူဟာလည်း ၂၆ သိန်းကျော်အထိ ရှိနေပြီဖြစ်ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာတော့ မနေ့က ညထုတ်ပြန်ချိန်အထိဆို COVID-19 ရောဂါဖြစ်ပွားသူ ၂၁ ဦး ရှိခဲ့ပြီးဖြစ်ပါတယ်။ ပြည်သူတွေအနေနဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့အားကစား ဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ ရောဂါကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးပညာပေး အချက်အလက်တွေကို တိတိကျကျလိုက်နာပေးဖို့နဲ့ ဒီရောဂါကူးစက်မှုမရှိစေရေး ပူးပေါင်းပါဝင်ပေးဖို့ကို နှိုးဆော်ထားပါတယ်။
[Unicode Version]
COVID-19 စိတျဖိစီးမှုတှေ ဖွရှေငျးရေး မွနျမာပညာရှငျတှေ အကွံပေး
COVID-19 ရောဂါ ကာကှယျထိနျးခြုပျနတေဲ့ ကာလမှာ ပွညျသူတှအေနနေဲ့ ဆောငျရနျရှောငျရနျအခကြျတှကေို လိုကျနာနခြေိနျမှာပဲ စိတျဖိစီးမှုတှကေို လြှော့ခနြိုငျဖို့အတှကျ စိတျကနြျးမာရေးဆရာဝနျကွီးတှကေ လမျးညှှနျပေးထားပါတယျ။ အရေးပေါျစိတျကနြျးမာရေးဆိုငျရာ ကိစ်စတှကေို အထူးကုဆရာဝနျတှကေိုယျတိုငျ ဖွကွေားပေးနတေဲ့အစီအစဉျကိုလညျး ရနျကုနျစိတျကနြျးမာရေးဆေးရုံကွီးမှာ ဆောငျရှကျနတေဲ့အခွအေနတှေကေို ဗှီအိုအသေတငျးထောကျ စုစုကပွောပွသှားမှာပါ။
☞ကိုရိုနာဗိုငျးရပျဈ ထိနျးခြုပျရေး မန်တလေးမွို့ အဝငျအထှကျ စတငျကန့ျသတျတဲ့ သတငျးကိုလညျး ဖတျနိုငျပါပွီ။
မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာ COVID-19 ဓာတျခှဲအတညျပွုလူနာတှေ ရှိလာတဲ့ အခွအေနမှော ဒီရောဂါဖွဈပှားမှုကို ထိနျးခြုပျနိုငျဖို့အတှကျ တာဝနျရှိသူတှကေ အရှိနျမွှင့ျဆောငျရှကျနကွေတာပါ။ ပွညျသူတှအေနနေဲ့လညျး ဒီရောဂါနဲ့ ပတျသကျတဲ့ ဆောငျရနျရှောငျရနျအခကြျတှကေို လိုကျနာနခြေိနျမှာ စိတျဖိစီးမှုတှေ မြားလာတာကွောင့ျ ဒါတှကေို လြှော့ခနြိုငျမယ့ျ နညျးလမျးကို ရနျကုနျစိတျကနြျးမာရေးဆေးရုံကွီးက ဒေါကျတာအဏ်ဏဝါရီညိုက အခုလိုလမျးညှှနျထားပါတယျ။
“ဒီလိုခံစားခကြျတှေ ဖွဈပေါျနတေဲ့အခြိနျမှာ ကိုယ့ျခံစားခကြျကို ကိုယျယုံကွညျရတဲ့သူတှကေို ရငျဖှင့ျလိုကျ အဲလိုမြိုးတှေ လုပျသင့ျတယျ။ နောကျပွီးတော့ အိမျမှာပဲနရေခြိနျမှာ ကနြျးမာရေးနဲ့ညီညှတျတဲ့ အစားအသောကျစားတာ၊ ပုံမှနျအိပျတာ၊ ပုံမှနျလေ့ကငြ့ျခနျးလုပျတာနဲ့ တခွားသူတှနေဲ့လညျး အဆကျအသှယျပွတျမနဘေဲ ဖုနျးနဲ့ဖွဈဖွဈ အငျတာနကျနဲ့ပဲဖွဈဖွဈ ခြိတျဆကျပွီးတော့ နသေင့ျတယျ။ နောကျပွီး စိတျခံစားခကြျသကျသာအောငျဆိုပွီး ဆေးလိပျသောကျတာ အရကျသောကျတာ အဲလိုမြိုးတှမေလုပျသင့ျဘူး။ ကိုယ့ျရဲ့စိတျဖိစီးမှုက အရမျးမြားလာပွီဆိုရငျတော့ ကိုယ့ျကိုနှဈသိမ့ျဆှေးနှေး အကွံပေးနိုငျတဲ့သူတှနေဲ့ ဆှေးနှေးတာအကောငျးဆုံးပဲ။”
မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာ ဒီရောဂါကို ကာကှယျထိနျးခြုပျနိုငျဖို့အတှကျ ဌာနဆိုငျရာတာဝနျရှိသူတှေ အခငြျးခငြျးက ပူးပေါငျးဆောငျရှကျနကွေသလို ပွညျသူတှကေလညျး လမျးညှှနျခကြျတှကေို လိုကျနာနရေခြိနျဖွဈပါတယျ။ အခုလိုအခြိနျမှာ ပွညျသူလူထုအပါအဝငျ၊ အသှားအလာကန့ျသတျခံထားရတဲ့ သူတှနေဲ့ ဒီရောဂါကို ကာကှယျကုသရာမှာ ဆောငျရှကျနတေဲ့ ဆရာဝနျတှနေဲ့ လူနာတှမှောလညျး စိတျဖိစီးမှုတှေ မြားနတေဲ့အခြိနျဖွဈတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
ရှာသာကွီးက ရနျကုနျစိတျကနြျးမာရေးဆေးရုံကွီးမှာလညျး လူစုလူဝေးလြှော့ခနြိုငျဖို့အတှကျ နာတာရှညျလူနာတှထေဲက ရောဂါသကျသာသူတခြို့ကို ဆေးရုံဆငျးခှင့ျပွုပွီး ပွငျပလူနာဌာနမှာ လာပွသူတှကေိုလညျး သခြောကွပျမတျပွီးဆောငျရှကျနတေဲ့ အကွောငျးကို ဒေါကျတာအဏ်ဏဝါရီညိုက ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
“ဆေးရုံတငျမယ့ျလူနာဆိုရငျလညျး အရမျးကိုအရေးကွီးတဲ့ လူနာကိုမှ ကမြတို့ တငျတယျ။ သိပျအရေးမကွီးဘူးဆိုရငျ ကမြတို့ကဆေးပေးတယျ။ ပွငျပလူနာ အနနေဲ့ ပွနျပွဖို့လုပျပေးတယျပေါ့နောျ။ ဆေးရုံတငျတာ ကောငျးပွီဆိုလို့ရှိရငျလညျး အရငျလိုနှဈပတျ၊ သုံးပတျထားတာမဟုတျဘူးပေါ့နောျ။ ကောငျးပွီဆိုရငျ မွနျမွနျပွနျပေးဆငျးတယျ။ နောကျအရေးပေါျမဟုတျဘူးဆိုရငျ ကမြတို့က ဖုနျးနံပါတျတှကေို ဖွန့ျဝထေားပါတယျ။ ဒီလိုလူစုလူဝေးတှေ ဖွဈပေါျမှုကိုရှောငျဖို့အတှကျပေါ့နောျ။ အရေးပေါျစိတျကနြျးမာရေးဆိုငျရာ ဆှေးနှေးဖို့ရယျ၊ ရကျခြိနျးပွနျပွဖို့ရယျ၊ စိတျကနြျးမာရေးဆေးတှနေဲ့ပတျသကျပွီး သိလိုတဲ့ အခကြျတှကေို အကူအညီလိုရငျဆကျသှယျဖို့အတှကျ တယျလီဖုနျးလေးတှကေို ကမြတို့က မီဒီယာကိုဖွန့ျဝထေားပါတယျရှင့ျ။”
အခုလိုအခြိနျမှာ သတငျးအမှားတှကေို ယုံကွညျပွီး စိတျဖိစီးမှုမြားတာတှေ မဖွဈစဖေို့နဲ့ ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာနက ထုတျပွနျခကြျတှကေို လိုကျနာဖို့အတှကျလညျး အကွံပေးထားပါတယျ။
“သတငျးအခကြျအလကျအမှားတှကေို ကိုယျကစိတျခံစားပွီး စိတျဖိစီးမှုမြားတာတှေ ဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့လို့ ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာနက ထုတျပွနျတဲ့သတငျးအခကြျအလကျတှကေိုပဲ ဖတျသင့ျတယျ။ ဒီလိုဖွဈနခြေိနျမှာ အနိဌာရုံတှဖေောျပွတဲ့ မီဒီယာတှကေိုကွည့ျတာ လြှော့ခသြင့ျတယျ။ ဥပမာ သူမြားဆီမှာဖွဈနတောတှကေို ကွည့ျပွီးတော့ စိတျခွောကျခွားနမေယ့ျအစား ကိုယျစိတျသကျသာရမယ့ျ နညျးလမျးတှကေိုရှာပွီးတော့ စိတျသကျသာအောငျနသေင့ျတယျ။”
အရေးပေါျစိတျကနြျးမာရေးဆိုငျရာ ကိစ်စတှကေို ဆှေးနှေးဖို့နဲ့ ရကျခြိနျးပွနျလညျပွသတာ လူနာလှှဲပို့တဲ့ကိစ်စတှမှော အကူအညီလိုအပျလာရငျ စိတျကနြျးမာရေး ဆရာဝနျတှကေိုယျတိုငျ ဖွကွေားဆှေးနှေးပေးနပွေီး ဖုနျးနံပါတျ ၀၉ ၈၈၉ ၆၄၅ ၆၆၀/ ၆၆၁/ ၆၆၂/ ၆၆၃/ ၆၆၄ တို့ကို ဆကျသှယျပွီး အကူအညီရယူနိုငျပါတယျ။
နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးအသငျး AAPP ကလညျး အခုလို COVID-19 ထိနျးခြုပျကာကှယျရေးကာလမှာ အှနျလိုငျး စိတျပိုငျးဆိုငျရာအကွံပေး အစီအစဉျကို ဆောငျရှကျပေးနပေါတယျ။ ပါဝငျဆှေးနှေးလိုသူတှေ အနနေဲ့ ၀၉ ၄၂၀ ၀၆၄ ၄၁၀ နဲ့ ၀၉ ၅၁၁ ၆၂၆၆ တို့ကို အခြိနျမရှေး ဆကျသှယျအကွောငျးကွားနိုငျပါတယျ။
ဒီကနေ့စာရငျးတှအေရ နိုငျငံပေါငျး ၂၀၈ နိုငျငံကို ကူးစကျခဲ့ပွီး၊ လူပေါငျး ၁၂ သိနျးကြောျကို ကူးစကျခဲ့တာပါ။ ဒီရောဂါကွောင့ျ သဆေုံးသူ ၇၀၀၀၀ ကြောျရှိခဲ့ပွီး ပွနျလညျသကျသာလာသူဟာလညျး ၂၆ သိနျးကြောျအထိ ရှိနပွေီဖွဈပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာတော့ မနေ့က ညထုတျပွနျခြိနျအထိဆို COVID-19 ရောဂါဖွဈပှားသူ ၂၁ ဦး ရှိခဲ့ပွီးဖွဈပါတယျ။ ပွညျသူတှအေနနေဲ့ ကနြျးမာရေးနဲ့အားကစား ဝနျကွီးဌာနက ထုတျပွနျထားတဲ့ ရောဂါကာကှယျရေးဆိုငျရာ ကနြျးမာရေးပညာပေး အခကြျအလကျတှကေို တိတိကကြလြိုကျနာပေးဖို့နဲ့ ဒီရောဂါကူးစကျမှုမရှိစရေေး ပူးပေါငျးပါဝငျပေးဖို့ကို နှိုးဆောျထားပါတယျ။
