ဥရောပသမဂ္ဂ (EU) အနေနဲ့ စစ်ကောင်စီ လက်ထက် မြန်မာနိုင်ငံ အပေါ် ဆက်ဆံရာမှာ Everything But Arms (EBA) လို့ ခေါ်တဲ့ လက်နက်မှအပ ကျန်တဲ့ စီးပွားရေး ဆက်သွယ်မှု အရောင်းအဝယ်တွေ ဆက်ထားရှိတဲ့ ချဥ်းကပ်မှု အပါအဝင် မြန်မာ စစ်ကောင်စီ အပေါ် အရေးယူမှု ပုံစံ တွေကို ပြန်လည် သုံးသပ်ဖို့ မြန်မာနိုင်ငံ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ်က တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။
အီတလီနိုင်ငံ ရောမမြို့တော်မှာ ဇွန်လ ၂၁ ရက်က ကျင်းပခဲ့တဲ့ အီးယူ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတွေက တာဝန်ရှိသူတွေပါ ပါဝင်ဆွေးနွေးတဲ့ မြန်မာ့ အရေး ဆွေးနွေးပွဲမှာ အခုလို တောင်းဆိုခဲ့တာပါ။ အီတလီ-မြန်မာ မိတ်ဖက်အဖွဲ့နဲ့ အီတလီက EU ပါလီမန်ရုံး အပါအဝင် EU တာဝန်ရှိသူတွေ ပူးပေါင်း ကျင်းပတဲ့ ဒီပွဲက ဆွေးနွေးချက်တွေ အကြောင်းကို ကိုငြိမ်းချမ်းအေးက စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
No Time Left မြန်မာ့အရေး “အချိန်ဆွဲနေလို့ မရတော့ဘူး” ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဥ် နဲ့ ကျင်းပတဲ့ ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ လက်ရှိ ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ အီတလီအမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ် သံအမတ်ကြီး အပါအဝင် လွှတ်တော် အမတ်တွေ၊ ဌာနဆိုင်ရာ ဝန်ကြီးတွေ၊ သံတမန်တွေ၊ ပါမောက္ခတွေက ဘက်ပေါင်းစုံကနေ မြန်မာ အရေးမှာ အီတလီနဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂရဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဆွေးနွေးခဲ့ကြတာပါ။
မြန်မာနိုင်ငံ နေရာ အနှံ့အပြားမှာ အာဏာသိမ်း စစ်ကောင်စီဘက်က ရွာပေါင်း ရာနဲ့ချီကို ဗုံးကြဲ ဖျက်ဆီးနေတာ အပါအဝင် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေ နေ့စဥ်ရက်ဆက် ကျူးလွန်နေချိန်မှာ ဥရောပသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေ အပါအဝင် နိုင်ငံတကာက ပြင်းထန်တဲ့ ရှုတ်ချပြောဆိုမှုတွေ၊ ကြေညာချက်တွေထက်ပိုတဲ့ အရေးယူ ဆောင်ရွက်မှုတွေလိုနေတယ်လို့ ပါဝင်ဆွေးနွေးကြသူတွေက တညီတညွတ်တည်း ပြောဆိုကြပါတယ်။
ဒီဆွေးနွေးပွဲကို မြန်မာနိုင်ငံဘက်ကလည်း အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရ၊ တိုင်းရင်းသားအဖွဲ့ အစည်းတွေနဲ့ မြန်မာ အလုပ်သမား သမဂ္ဂများ အဖွဲ့ ချုပ် စတဲ့ အဖွဲ့တွေက တာဝန်ရှိသူတွေလည်း မြန်မာ့ မျက်မှောက် အခြေအနေကို ပြန်လည် ဆွေးးနွေးခဲ့ကြရာမှာလည်း စစ်ကောင်စီ အပေါ် အရေးယူမှုတွေက တပြိုင်တည်း နိုင်ငံပေါင်းစုံက စုစည်းတုံ့နှောင် အရေးယူမှု အားနည်းနေလို့ စစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေ အတွက် အသက်ရှုပေါက်တွေ ရနေသေးတာကို အဓိက ထောက်ပြ ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။
ကိုယ်တိုင် အထည်ချုပ် စက်ရုံ အလုပ်သမ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံ အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ်ရဲ့ လက်ထောက် အထွေထွေ အတွင်းရင်းမှူးချုပ် တာဝန် ယူထားပြီး အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမား အဖွဲ့ချုပ် (ILO) ရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့မှာလည်း ဒုတိယကိုယ်စားလှယ် အဖွဲ့ဝင် အဖြစ် မြန်မာအလုပ်သမား အရေး ထဲထဲဝင် ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ဒေါ်ဖြိုးစန္ဒာစိုးက EU နိုင်ငံတွေ အတွက် မြန်မာပြည်မှာ စက်ရုံတွေမှာ အလုပ် လုပ်ပေးနေတဲ့ မြန်မာ အလုပ်သမားတွေ အပေါ် တကယ် အခွင့်အရေး အပြည့် အဝ ရစေချင်ရင် EU ပါလီမန်က မေလတုန်းက ချမှတ်ခဲ့တဲ့ မြန်မာ အရေး ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ပြန်လည် သုံးသပ်သင့်တယ်လို့ အခု ဆွေးနွေးပွဲမှာ တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။
“မြန်မာပြည်က အလုပ်သမားတွေကို မထိခိုက်စေချင်လို့ EU အနေနဲ့ အထည်ချုပ် လုပ်ငန်းတွေအပေါ် စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့အရေးယူဖို့နဲ့ EBA လို့ခေါ်တဲ့ လက်နက်မှ လွဲပြီး အားလုံးခွင့်ပြုထားချက် ပြန်လည် ရုပ်သိမ်းဖို့ သေသေချာချာ စဥ်းစားနေတယ်ဆိုတာ ကျွန်မ နားလည်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရိုးရိုးသားပြောရရင် စစ်ကောင်စီ အောက်မှာ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ အလုပ်သမား အခွင့်အရေးတွေ အမှန်တကယ် အကောင်အထည်ဖော်လို့ ရရဲ့လား။ ကျွန်မတို့ မယုံပါဘူး။ သိပ်မကြာသေးခင် အချိန်တုန်းကပဲ အခြေခံ လုပ်ခလစာလေး ရဖို့ စက်ရုံထဲမှာ ဆန္ဒ ထုတ်ဖော် ကြတာကို စစ်သားတွေ ရောက်လာပြီး စစ်အုပ်ချုပ်ခေတ်မှာ သမဂ္ဂတွေ အကြောင်း မပြောရဘူးလို့ လူသိရှင်ကြားကို ပြောသွားတာပါ။”
ဒီလိုအနေအထားမှာ မြန်မာ့ နိုင်ငံက စက်ရုံတွေမှာ အီးယူအနေနဲ့ အလုပ်သမားအခွင့်အရေး၊ လူ့အခွင့်အရေး တွေကို ဘယ်လို အကောင်အထည်ဖော်မလဲ ဆိုပြီး ဒေါ်ဖြိုးစန္ဒာစိုးက မေးခွန်းထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ အခြေခံ လူထု အခွင့်မရှိဘဲနဲ့ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ခွင့်၊ အသင်းအပင်း ဖွဲ့စည်းခွင့်လို အခြေခံ အလုပ်သမား အခွင့်အရေး တွေလည်း လက်တွေ့မှာ တကယ်ကျင့်သုံးလို့ မရဘူးဘူးလို့ သူက ထောက်ပြပါတယ်။
လာမယ့် နိုဝင်ဘာထဲမှာ ILO က မြန်မာ့ အလုပ်သမား အရေး လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းရေးကော်မရှင်ရဲ့ အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ဖို့ ရှိပြီး အဲဒီက အကြံပြုချက်တွေနဲ့ အညီ EU အနေနဲ့ အရေးယူဖို့လည်း ဒေါ်ဖြိုးစန္ဒာစိုးက တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။
“ဒီ အစီရင်ခံစာမှာ တကယ်လို့ အလုပ်သမားသမဂ္ဂတွေ ဖွဲ့စည်းခွင့် ချိုးဖောက်ခံနေရကြောင်းနဲ့ အတင်းအဓမ္မ အလုပ်စေခိုင်းမှု ရှိနေကြောင်း EU အစိုးရ အနေနဲ့ ILO ရဲ့ ယန္တရားနဲ့ အတူ အရေးယူဖို့ ကျွန်မတို့ တောင်းဆိုပါတယ်။ စစ်အစိုးရကို ဒဏ်ခတ်အရေးယူစေချင်ပါတယ်။ EU က ဒါကို တက်တက်ကြွကြွနဲ့ အရေးယူတဲ့ ခြေလှမ်းတွေ စဖို့ လိုနေပါတယ်။”
တခါ နိုင်ငံတကာက ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေ ချမှတ်ရာမှာ ညီညွတ်ဖို့၊ ပူးပေါင်း ပြီး ကျယ်ကျန်ပြန့်ပြန့် ဟာကွက်မရှိ လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုတယ် ဆိုတာကိုလည်း သူက ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။ စစ်ကောင်စီက အတိုက်အခံတွေကို ဖိနှိပ်နိုင်ဖို့ လက်နက်နဲ့ လောင်စာဆီ ဝယ်ယူဖို့ အတွက် ဒေါ်လာ လိုလို့ ဒါကို ပိတ်ဆို့နိုင်မှသာ ထိရောက်မယ်လို့ လတ်တလောမှာ စစ်ကောင်စီ လက်ဝေခံ ဘဏ်နှစ်ခုနဲ့ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနကို အမေရိကန်အစိုးရက ပိတ်ဆို့အရေးယူတာကို ဥပမာပြုပြီး EU အနေနဲ့လည်း အလားတူ အရေးယူဖို့ ဒေါ်ဖြိုးစန္ဒာစိုးက တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။
ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ တိုင်းရင်းသား ခေါင်ဆောင် တဦး အနေနဲ့ ရော NUCC အမျိုးသား ညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ အဖွဲ့ဝင် အနေနဲ့ ရော ကိုယ်စားပြုပြီး တက်ရောက်တဲ့ ပအိုဝ်းအမျိုးသားဖက်ဒရယ်ကောင်စီ(PNFC) ဥက္ကဋ္ဌ ဦးခွန်မြင့်ထွန်း ကလည်း ပိုပြီး ထိရောက်တဲ့ နိုင်ငံတကာ အရေးယူမှု လိုနေကြောင်း အလားတူ ထောက်ပြတောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် နိုင်ငံကြီး တချို့နဲ့ အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတချို့ ကလည်း မြန်မာ့ ဒီမိုကရေစီအင်အားစုတွေရဲ့ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေးကို အားလျော့ စေဖို့ လုပ်ဆောင်နေတယ်လို့ သူက သတိပေးပါတယ်။ နိုင်ငံတချို့က သူတို့ အကျိုးစီးပွား အတွက် အကျပ်အတည်းဆိုက်နေတဲ့ စစ်ကောင်စီ ဆီမှာ “မသာအိမ် ဖဲသွားရိုက်သလို” လုပ်နေတယ်လို့ ဦးခွန်မြင့်ထွန်းက ပြင်းပြင်းထန်ထန် ပြောခဲ့ပါတယ်။
“ဒီတော်လှန်ရေးမှာ ကျွန်တော်တို့က သုည ကနေ စခဲ့ရပါတယ်။ စစ်တပ်ကတော့ ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း က နေစခဲ့ပြီး အခု ဆိုရင် သူတို့က ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း အထိ ထိုးကျ သွားပါပြီ။ ကျွန်တော်တို့က သုညကနေ အခု ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း အထိ ရောက်နေပါပြီ။ ဒါကို ထောက်ပြချင်တာပါ။ ဒီအချိန်မှာ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးဖို့ ပြောပြော၊ ရွေးကောက်ပွဲ ကိစ္စ ပြောပြော၊ ဘာတွေ ဖြစ်ဖြစ်က ပြည်သူ့ တော်လှန်ရေးကို အရှိန်အဟုန် လျော့သွားအောင် လုပ်နေတာပါ။ ဒါက အန္တရာယ် သိပ်ကြီးပါတယ်။ Track 1.5 ဆိုပြီး အိမ်နီးချင်း တချို့က မြန်မာ့အရေး အဖြေရှာဖို့ ဆွေးနွေးတာတွေ လုပ်ကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်တော့် အမြင်ကတော့ ဒါကပြည်သူ့ ဆန္ဒကို မျက်ကွယ်ပြုနေတာပါ။”
မြန်မာ့အရေး လက်တွေ့ အဖြေက အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရ၊ အမျိုးသား ညီညွတ်ရေး အတိုင်ပင်ခံကောင်စီ၊ တိုင်းရင်းသား အဖွဲ့တွေနဲ့ ပြည်သူလူထုက ဦးဆောင်နေတဲ့ တော်လှန်ရေးကို အဓိပ္ပာယ် ပြည့်ဝတဲ့ အားပေးထောက်ခံ ပူးပေါင်း ပေးဖို့ပဲလို့ ဦးခွန်မြင့်ထွန်းက တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။
လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အာဆီယံပါလီမန်အမတ်များ ခေါင်းဆောင် ချားလ် ဆန်တီယေဂို (Charles Santiago) ကလည်း ဦးခွန်မြင့်ထွန်း သတိပေးသလို နိုင်ငံတချို့က တော်လှန်ရေး အရှိန် ပျက်ပြားအောင် လုပ်နေကြောင်း ထောက်ပြခဲ့ပြီး မြန်မာ့ အရေး တခုတည်းသော အဖြေက နိုင်ငံတကာ အနေနဲ့ NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရကို အသိအမှတ်ပြုပြီး NUG ရဲ့ လုပ်ကိုင်နိုင်စွမ်းတွေကို မြှင့်တင်ပေးဖို့နဲ့ လူထုရဲ့ တော်လှန်ရေးကို ထောက်ခံဖို့ လိုကြောင်း ဆွေးနွေးခဲ့ပါတယ်။
ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ် Tom Andrews ရဲ့ အစီရင်ခံစာကို ကိုးကားပြီး တရုတ်၊ ရုရှား၊ အိန္ဒိယ၊ ထိုင်းနဲ့ စင်ကာပူနိုင်ငံတွေက စစ်ကောင်စီကို ဂျက်တိုက်လေယာဉ်၊ တိုက်ခိုက်ရေး ရဟတ်ယာဉ်၊ ဒရုန်း၊ အဆင့်မြင့် ဒုံးကျည်စနစ်၊ တင့်ကားအဆင့်မြှင့်တင်မှုတွေ၊ ရေဒီယို၊ ရေဒါနဲ့ ဆက်သွယ်ရေးကိရိယာတွေ၊ ရေတပ်သင်္ဘောတွေ ဆက်စပ် ပစ္စည်းတွေ စုစုပေါင်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁ ဘီလီယံ ဖိုးထက် မနည်း ထောက်ပံ့ခဲ့ပေမယ့် မြေပြင်မှာ တော်လှန်ရေး အင်အားစုတွေက နေရာ အများစု ထိန်းချုပ်ထားနိုင်နေကြောင်း ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။
တဖက်မှာလည်း စစ်ကောင်စီက တရားမဝင် နည်းလမ်းတွေ သုံးပြီး ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားနေတာ၊ နိုင်ငံတကာ အခင်းအကျင်းမှာလည်း လာမယ့် ၂၀၂၃ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလမှာ ကျင်းပမယ့် (၇၈) ကြိမ်မြောက် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံမှာ တစုံတရာ အသိအမှတ်ပြုမှု ရဖို့ ကြိုးစားနေကြောင်း ဆွေးနွေးကြသူတွေက သတိပေးပါတယ်။
ဒီဆွေးနွေးပွဲကို ကမကထ လုပ်တဲ့ အဖွဲ့တခုဖြစ်တဲ့ အီတလီ-မြန်မာ မိတ်ဖက်အဖွဲ့ ဥက္ကဋ္ဌ ပါမောက္ခ ဗီချင်ဇို စကော့တီ (Vincenzo Scotti) ကတော့ နေ့စဥ် ကလေးသူငယ်တွေ အပါအဝင် ပြည်သူ လူထု က ထိခိုက်နေလို့ စစ်အစိုးရရဲ့ ဘဏ္ဍာရေးနဲ့ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အရင်းအမြစ်တွေကို ပိတ်ဆို့ပြီး မြန်မာပြည်သူတွေရဲ့ နိုင်ငံရေးနဲ့ ဘဏ္ဍာရေးဆိုင်ရာ အထောက်အပံ့တွေကို အာမခံမယ့် အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေ လုပ်ဆောင်ဖို့ EU အပါအဝင် နိုင်ငံတကာက လုပ်ဆောင်ဖို့ အချိန် မကျန်တော့ကြောင်း ထောက်ပြ ဆွေးနွေးသွားပါတယ်။
