ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီက မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ထိထိရောက်ရောက် ဆောင်ရွက်ပေးတာ မရှိသေးတဲ့အတွက် အခြေအနေတွေဟာ စိုးရိမ် ထိတ်လန့်စရာ အခြေအနေတွေ ရောက်ခဲ့တယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံထဲက လူထုအခြေပြုအဖွဲ့ ၅၀၀ နီးပါးက ပြောကြားလိုက်ပါတယ်။ စစ်ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ လုပ်ရပ်အတွက် နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်တရားရုံး ICC ကိုတင်ပြဖို့တောင်းဆိုချက်အပါအဝင်၊ တောင်းဆိုချက်တွေကိုလည်း ကြေငြာချက်ထဲမှာ လုံခြုံရေးကောင်စီကို တောင်းဆိုထားပါတယ်။ ဖြစ်လာဖို့ မလွယ်တာမှန်ပေမယ့် ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခြေအနေတွေ ရှိတယ်လို့ တောင်းဆိုသူတွေထဲမှာပါတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူ မဝေဝေနု က ပြောပါတယ်။ မစုမြတ်မွန် က မဝေဝေနုကို ဆက်သွယ်မေးထားပါတယ်။
မေး ။ ။ မင်္ဂလာပါ မဝေဝေနုရှင့်။ VOA မြန်မာပိုင်းအစီအစဉ်က ကြိုဆိုပါတယ်။ အခု မဝေဝေနုတို့ရဲ့ လူထုအခြေပြုအဖွဲ့ ၅၀၀ နီးပါး၊ ၄၈၈ ဖွဲ့ကနေ ကြေငြာထုတ်ပြီးတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းထားတဲ့သူတွေရဲ့ လူမဆန်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို ရပ်သွားအောင်လို့ တောင်းဆိုတယ်။ အဲဒီထဲမှာ ဘာပါလဲဆိုတော့ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီကနေ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကို လေ့လာစောင့်ကြည့်ဖို့နဲ့ ကြားဝင်ဖြေရှင်းပေးဖို့အတွက် အထူးအဖွဲ့ကို အမြန်ဆုံး စေလွှတ်ပါဆိုပြီးတော့ တောင်းဆိုထားတာပါပါတယ်။ ဆိုတော့ ဘယ်လိုမျိုး အဲဒီအဖွဲ့ကို သွားစေချင်ပြီးတော့၊ ဘယ်လိုမျိုး လေ့လာစောင့်ကြည့်မှုတွေကို လုပ်စေချင်တာလဲဆိုတာကို သိပါရေစရှင့်။
ဖြေ ။ ။ မင်္ဂလာပါ အမ။ ကျမတို့ လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေက အရင်တုန်းကလဲ ဖေဖေါ်ဝါရီလတုန်းကလဲ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီကို စာတွေပေးပို့ခဲ့ပါတယ်။ သို့ပေမယ့် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီကနေ ဆုံးဖြတ်ချက်ထွက်လာတာ မဟုတ်ဘဲနဲ့ ထုတ်ပြန်ချက် ထွက်လာတာမျိုးတွေ ထွက်လာခဲ့ပါတယ်။ ထုတ်ပြန်ချက်က အတိုင်းအတာတခုအထိ ထိရောက်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ ပြင်းထန်တယ်ဆိုပေမယ့်လဲ ထိရောက်တဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေ မပါဝင်လာဘူး။ အဲဒီလို ထိရောက်တဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေအတွက်ဆို ကျမတို့က ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ ဆုံးဖြတ်ချက် resolution ဆိုတဲ့ဟာတွေ ထုတ်ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒါတွေဖြစ်လာဖို့အတွက် အခုတခါ ထပ်ပြီးတော့ statement ထုတ်ပြီးတော့ ကြေငြာချက်လို့ ထုတ်ပြီးတော့ ထပ်မံပြီးတော့ တောင်းဆိုတဲ့သဘောမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
အဲဒီအထဲမှာမှ အမ ပြောသလိုမျိုးပဲ လုံခြုံရေးကောင်စီကနေ မြန်မာပြည်မှာ လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အခြေအနေတွေ၊ အထူးသဖြင့် သတ်ဖြတ်မှုတွေ၊ မတရားဖမ်းဆီးမှုတွေ၊ ညှဉ်းပမ်းနှိပ်စက်မှုတွေ၊ အပြစ်မဲ့တဲ့ ပြည်သူတွေကို ဒီလိုမျိုး ညှဉ်းပမ်းနှိပ်စက်မှုတွေကို လေ့လာစောင့်ကြည့်ဖို့နဲ့ နိုင်ငံရေးပြဿနာတွေကို ကြားဝင်ညှိနှိုင်စေ့စပ်ပေးဖို့ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ကိုလည်း တောင်းဆိုထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒါကတော့ လောလောဆယ် တောင်းဆိုနေပါတယ်။
မေး ။ ။ လုံခြံရေးကောင်စီက သူ့ရဲ့ တုံ့ပြန်မှုက မြန်မာနိုင်ငံအရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လက်တွေ့ထိထိရောက်ရောက် မရှိသေးတဲ့အတွက်ကြောင့် အခုမြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေတွေက ပိုပြီးတော့ ဆိုးနေတယ်လို့ မဝေနုတို့ ထုတ်ပြန်ချက်ထဲမှာလည်း ရေးထားပါတယ်။ ဆိုတော့ အခုတခေါက်တောင်းဆိုတဲ့ မဝေနုတို့ တောင်းဆိုနေသလိုမျိုး သူတို့ဘက်က တုံ့ပြန်မယ်လို့ မျှော်လင့်သလား။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အထူးသဖြင့် လုံခြုံရေးကောင်စီ အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်ထဲမှာဆို တရုတ်၊ ရုရှားတို့ ပါဝင်နေတယ်ဆိုတော့ ကိုယ့်ဘက်က ဖြစ်စေချင်သလို၊ တောင်းဆိုမှုတွေ ဖြစ်လာနိုင်ဖို့အတွက်က လွယ်နိုင်ပါ့မလား။
ဖြေ ။ ။ ပြောမယ်ဆိုရင်တော့ နိုင်ငံတခုရဲ့ နိုင်ငံရေးအခြေအနေတွေမှာ ဆုံးဖြတ်ချက်တခု ကုလသမဂ္ဂကနေ ထွက်လာဖို့ဆိုတာ မလွယ်ကူပါဘူး။ မြန်မာပြည်အရေးကိစ္စမှာမှ မဟုတ်ဘူး။ ဘယ်အရေးကိစ္စမှာမှ မလွယ်ကူပါဘူး။ မြန်မာပြည်အရေးမှာဆိုလဲ အခုနလို တရုတ်၊ ရုရှားတို့ကနေ မြန်မာအစိုးရတွေဘက်က၊ ဒါမှမဟုတ် စစ်တပ်ဘက်ကနေ ကာကွယ်ပေးနေလေ့ ရှိတယ်။ သို့ပေမဲ့ ကျမတို့က ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံ။ လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ ဖြစ်တည်ပုံ အနှစ်သာရတွေကို ပြန်ကြည့်မယ်ဆိုရင် လုံခြုံရေးကောင်စီအနေနဲ့ လေးစားလိုက်နာရမယ့် သူတို့ရဲ့တာဝန်နဲ့ ဝတ္တရားတွေ ရှိပါတယ်။ အဲဒီတာဝန်နဲ့ ဝတ္တရားတွေအရ ကျမတို့က ဒီအချက်အလက်တွေကို တောင်းဆိုနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုကိစ္စရပ်တွေက မလွယ်ကူပါဘူး။ ကြန့်ကြာတတ်ပါတယ်။
သို့ပေမယ့် ကျမတို့ဟာ ကျမတို့ပြည်သူတွေအနေနဲ့ လုပ်ရမယ့်တာဝန်ရှိတယ်။ ကျမတို့ ရသင့်ရထိုက်တဲ့ ကာကွယ်မှု၊ လုံခြုံမှုပေးဖို့ တောင်းဆိုခွင့်ကို ကျမတို့က တောင်းဆိုဖို့ရှိတယ်။ အဲဒီအခါကြတော့ တဖြည်းဖြည်းချင်း တွန်းသွားရမှာ ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ လုံးဝမဖြစ်လာနိုင်ဘူးဆိုတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ လက်တွေ့မှာ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အနေအထားတွေလည်း အများကြီးရှိပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ စစ်အုပ်စုအနေနဲ့ နှစ်ပေါင်းမြောက်မြားစွာ ပြည်သူတွေအပေါ် ကျူးလွန်ထားတဲ့ ပြစ်မှုတွေက အများကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂကိုယ်တိုင် စနစ်တကျ မှတ်တမ်းတင်ထားတဲ့ မှတ်တမ်းတွေ၊ Fact Finding Mission က ပြုစုထားတဲ့ မှတ်တမ်းတွေအရ သူတို့ရဲ့ ကျူးလွန်မှုတွေက အင်မတန် ကြီးမားပါတယ်။ အဲဒီအတွက်ကြောင့်မို့ အခုထပ်ထပ်ပြီး ကျူးလွန်လာတဲ့ ကျူးလွန်မှုတွေနဲ့ ပေါင်းစပ်လာပြီးဆိုတော့ ကုလသမဂ္ဂအနေနဲ့ ငြင်းပယ်လို့ ပစ်ပယ်ထားလို့ မြန်မာပြည်ရဲ့အရေးကို ပစ်ပယ်ထားလို့ မရတဲ့ အနေအထားကို ရောက်သွားပြီးတော့ တုံ့ပြန်ရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအခါကြတော့ နောက်ဆုံး တွန်းရင်းတွန်းရင်းနဲ့ တချိန်ကျရင်တော့ ရုရှား၊ တရုတ်တို့ လက်ခံလာရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ မဝေနုတို့ တောင်းဆိုတဲ့ တောင်းဆိုချက်ထဲမှာ နောက်တချက်ပါတာက စစ်အာဏာသိမ်းထားသူတွေရဲ့ လုပ်ရပ်ကို ICC နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်တရားရုံးအထိ တင်ပေးပါဆိုပြီးတော တောင်းဆိုတာလည်း ပါပါတယ်။ အဲဒါကရော တကယ်လက်တွေ့ဖြစ်လာဖို့ လွယ်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီကို တောင်းဆိုတဲ့ တောင်းဆိုချက်တွေဟာ ဖြစ်လာဖို့ဟာ မလွယ်ကူပါဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အဲဒီလို ဖြစ်လာဖို့ အဆင့်တွေ အများကြီးရှိတယ်။ အရင်ဆုံး သူတို့ အစည်းအဝေးတွေ လုပ်ရမယ်။ အစည်းအဝေးလုပ်ပြီးတော့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ရေးရမယ်။ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ အကုန်လုံး သဘောတူမှ ဒါမျိုးတွေ ဖြစ်လာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုန ICC ကို Refer လုပ်တယ်။ ICC ကို မြန်မာပြည်ရဲ့ အခြေအနေကို ပို့တယ်ဆိုတဲ့ဟာကလဲ။ မလွယ်ကူပါဘူး။ သို့ပေမဲ့ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အနေအထားက ရှိပါတယ်။ မလွယ်ကူပေမယ့် ဖြစ်လာဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အနေအထားတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ စောစောက ပြောခဲ့သလိုမျိုး စစ်တပ်ကနေ အပြစ်မဲ့တဲ့ ပြည်သူတွေအပေါ်မှာ၊ လူနည်းစုတွေအပေါ်၊ လူမျိုးစုတွေအပေါ်မှာ ကျူးလွန်ထားတဲ့ ပြစ်မှုတွေဟာ နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှုတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုဆက်လက်ပြီးတော့ ကျူးလွန်နေတဲ့ ပြစ်မှုတွေဟာလည်း နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှု ဖြစ်ပါတယ်။
အခုဆိုလို့ရှိရင် လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ကိုယ်စားလှယ်ကအစ ဒီမှာလက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေဟာဆိုရင် ဒါက လူသားမျိုးနွယ်စုအပေါ် ကျူးလွန်တဲ့အမှုတွေ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောနေကြပြီဖြစ်တယ်။ ဒါတွေကို နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးပြီးတော့ အရေးယူဖို့ လိုနေတယ်လို့ ပြောနေကြပြီ။ ဆိုတော့ ကျမတို့က ဒီလိုရာဇဝတ်မှုတွေ ဖြစ်လာပြီဆိုရင် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီကနေ တာဝန်ယူပြီးတော့ ဖြေရှင်းပေးရတယ်။ အဆုံးသတ်ပေးရတယ်။ တာဝန်ယူမှု တာဝန်ခံမှုတွေကို ရှိအောင်လုပ်ပေးရတယ်။ ကျူးလွန်သူတွေအပေါ်မှာ။ ဒါက သူတို့ရဲ့ တာဝန်ဖြစ်တယ်။ အဲဒီတော့ သူတို့တာဝန်ကို သူတို့က အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ နှောင့်နှေးနေတဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ ကျမတို့က တိုက်တွန်းရတာ ဖြစ်တယ်။
နောက်တချက်က ဒီနေရာမှာ ကျမတို့ စဉ်းစားရမှာက ICC နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်ခုံရုံးကနေ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ မြန်မာပြည်အပေါ်မှာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုကို မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ ကျူးလွန်မှုတွေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေကို စတင်စစ်ဆေးနေပြီ ဖြစ်တယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေကို အတင်းအဓမ္မ တိုင်းပြည်ကနေ နှင်ထုတ်ခဲ့တဲ့ကိစ္စရပ်ကို လူသားမျိုးနွယ်စုအပေါ်မှာ ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုအနေနဲ့ ICC ကနေ သူ့အစီအမံနဲ့သူ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေ ပြုလုပ်နေတာ ရှိပါတယ်။ အဲဒီအခါကြတော့ ကုလသမဂ္ဂအနေနဲ့ ကျမတို့ တောင်းဆိုချက်တွေနဲ့ ထည့်သွင်းစဉ်းစားပြီးတော့ လက်ရှိစုံစမ်းစစ်ဆေးနေတဲ့ Process ဖြစ်စဉ်မှာ ထည့်သွင်းပြီးတော့ မြန်မာပြည်အရေးကို Refer လုပ်တယ်ဆိုရင်တော့ ကျမတို့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စုံစမ်းစစ်ဆေးပြီးတော့ ကျူးလွန်တဲ့လူတွေကို အပြစ်ပေးအရေးယူလို့ ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုလိုချင်တာက လက်ရှိရှိနေပြီသား Process ရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ ICJ မှာလည်း Genocide ကျူးလွန်ထားတဲ့ဆိုတဲ့ အမှုဖြစ်စဉ်ရှိတယ်။ ဒီတော့ အခြေခံအကြောင်းရင်းတွေ ရှိနေပြီသား ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့လို့ ကျမတို့ ဒီဘက်က ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီကို ICC ကို ပို့ဖို့အတွက် တွန်းအားပေးတယ်ဆိုလို့ရှိရင် ဖြစ်လာနိုင်စရာ အလားအလာရှိတယ်။ ဖြစ်လာနိုင်ချေရှိတယ်။ ကျူးလွန်မှုတွေကလည်း ရှိနေတယ်ဆိုတော့ ကျမတော့ အဲဒီလိုမျိုး မြင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် လိုလည်းလိုအပ်တယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ကျမတို့က တောင်းဆိုရတာ ဖြစ်တယ်။
မေး ။ ။ တကယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီကနေ မဝေနုတို့ တောင်းဆိုထားတဲ့ တောင်းဆိုချက်တွေအတိုင်း လုပ်မပေးဘူးဆိုရင် ကုလသမဂ္ဂ ပဋိညာဉ်အရ အထွေထွေညီလာခံကန ဆုံးဖြတ်ပြီးတော့ လုပ်ပေးပါဆိုပြီးတော့ ပြောထားတာလည်း ပါပါတယ်ဆိုတော့ အဲဒါက ပြည်သူအများ မျှော်လင့်နေကြတဲ့ R2P ကိစ္စလို့ ထင်ပါတယ်။ အဲဒါ ဟုတ်ပါလားရှင့်။
ဖြေ ။ ။ အထွေထွေညီလာခံကနေ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီကို ကျမတို့ တိုက်တွန်းလို့ရတာ ရှိပါတယ်။ ကျမတို့ R2P လို့ ပြောတဲ့အခါမှာ မြန်မာပြည်မှာ အများနားလည်တာကတော့ ကုလသမဂ္ဂကနေ စစ်တပ်ကြီး နိုင်ငံတကာစစ်တပ်ကြီး ပို့ပြီးတော့ စစ်တိုက်ခိုင်းတယ်ဆိုတဲ့သဘောမျိုးကို နားလည်ထားတယ်လို့ ကျမ ယူဆပါတယ်။ ဆိုတော့ အမှန်တကယ်က Peace Keeping Force ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ နိုင်ငံတကာစစ်တပ်စေလွှတ်ပြီးတော့ ငြိမ်းချမ်းရေးထိန်းသိမ်းတယ်ဆိုတာက R2P ရဲ့ နောက်ဆုံးအဆင့် ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါကို ကျမတို့က သေသေချာချာ ကျေကျေလည်လည် ဆွေးနွေးပြီးမှ တောင်းဆိုရမယ့် ကိစ္စရပ် ဖြစ်ပါတယ်။ သို့ပေမဲ့ R2P မှာ အခြားသော Process တွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ အဲဒီမှာမှ သတိပေးစောင့်ကြည့်ရာက၊ အရေးယူတဲ့အဆင့်တွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ အဲဒီအရေးယူမှုတွေထဲမှာ အခုနပြောတဲ့ စီးပွားရေးပိတ်စို့အရေးယူတာတွေ။ နောက်တခါ လက်နက်ရောင်းဝယ်မှုတွေ ပိတ်ပင်တာတွေ။ နောက်တခါကြတော့ ICC ပို့တာတွေအထိ ဒါတွေက R2P Process တွေထဲမှာ ပါပါတယ်။ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေထဲမှာ ပါဝင်ပြီသား ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါက Imply ဖြစ်တယ်။ အထူးတလည် မပြောဘဲနဲ့ ဒါတွေက ပါဝင်ပြီးသာကိစ္စရပ်တွေ ဖြစ်တယ်။ ဒါ့အပြင် အခုနလိုမျိုး ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီကနေ မြန်မာနိုင်ငံအတွက်ကို အခြေအနေတွေ လေ့လာစောင့်ကြည့်ပြီးတော့ ကြားဖြတ်ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးပေးမယ့် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ Body တခုကို လွှတ်ဖို့ဆိုတဲ့ဟာကလဲ R2P ရဲ့ Framework ထဲမှာ ပါဝင်တဲ့ကိစ္စရပ် ဖြစ်ပါတယ်။
ပြောမယ်ဆိုရင် ကျမတို့ တောင်းဆိုနေတာတွေဟာ Responsible to Framework အောက်ထဲမှာ ပါဝင်တဲ့ အချက်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျမတို့ စစ်တိုက်ဖို့ ခေါ်နေတဲ့ဟာမျိုးတော့ ချက်ချင်းလက်ငင်း မဟုတ်သေးပါဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒီလိုကိစ္စရပ်က အခုနကပြောသလို သေသေချာချာ ဘက်ပေါင်းစုံနဲ့ ဆွေးနွေးပြီးတော့ သေချာအခြေအနေ အတိုင်းအတာတခုအထိ ရောက်တဲ့အခါမှာ ပြောဆိုဆွေးနွေးရမယ့် ကိစ္စရပ် ဖြစ်တယ်။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ကုလသမဂ္ဂက သူ့ရဲ့အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေကို R2P နဲ့ အကာအကွယ်ပေးဖို့ဆိုရင် Condition တွေ ရှိတယ်ပေါ့။ အဲဒီအခြေအနေ လိုအပ်ချက်တွေက ဘာလဲဆိုတော့ အဲဒီနိုင်ငံမှာ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုတွေ ဖြစ်နေသလား။ နောက် စစ်ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်မှုတွေ ဖြစ်နေသလား။ မျိုးနွယ်စုတွေကို ရှင်းလင်းသုတ်သင်မှုတွေ ဖြစ်နေသလား။ ဒါမှမဟုတ် လူသားထုအပေါ်မှာ ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေ ဖြစ်နေပြီလား။ အဲဒီလိုမျိုး အချက် (၄) ချက် ဖြစ်ပြီဆိုရင်တော့ သူတို့က R2P လုပ်ငန်းစဉ်ကို စပါတယ်ဆိုတော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိ စစ်အာဏာသိမ်းထားသူတွေ လုပ်နေတဲ့ လုပ်ရပ်တွေက ဒါမျိုးကျူးလွန်တဲ့ အခြေအနေတွေကို ရောက်နေပြီဆိုပြီးတော့ ကုလသမဂ္ဂက တရားဝင်ပြောတာမျိုးတွေ ရှိပါပြီလားရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ပါတယ်။ Responsibility to Protect ဆိုတဲ့ Framework က ဆိုရင် အခုနပြောတဲ့ ဆိုးဝါးဆုံးသော နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှုတွေကို ကျူးလွန်တယ်ဆိုလို့ရှိရင် ဒါကို အသုံးပြုလို့ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုတော့ ကုလသမဂ္ဂ ပြောနေပြီလား၊ ရှိနေပြီလို့ ကျမတို့ဆီမှာ ရာဇဝတ်မှုတွေ ကျူးလွန်ပြီလားလို့ ပြောနေပြီလားဆိုတော့ သိပ်မကြာသေးခင်ကပဲ လွန်ခဲ့တဲ့ (၂) နှစ် (၃) နှစ် ကာလအတွင်းမှာ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးကော်မရှင်ကနေ စနစ်တကျ အသေးစိတ်ပြုစုထားတဲ့ အစီရင်ခံစာ ထွက်ရှိခဲ့တာ ရှိပါတယ်။
အဲဒီအစီရင်ခံစာထဲမှာဆိုရင် မြန်မာစစ်တပ်ကနေ ရိုဟင်ဂျာတွေကို လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုတွေ လုပ်ခဲ့တယ်။ တခြားလူနည်းစု တိုင်းရင်းသားတွေကို စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေသော်လည်းကောင်း ဒါမှမဟုတ် လူသားမျိုးနွယ်စုတွေ ကျူးလွန်တဲ့ ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကိုသော်လည်းကောင်း ကျူးလွန်ခဲ့ပါတယ်ဆိုပြီးတော့ အသေးစိတ်ဖော်ပြခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအစီရင်ခံစာ ထွက်ရှိခဲ့ပြီး (၂) နှစ်ကာလမှာ အခု စစ်အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပြီးတော့ နောက်ထပ်ကျူးလွန်မှုတွေ ထပ်ထပ်ပြီးတော့ ဖြစ်လာခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုလောလောဆယ်မှာတော့ စစ်တပ်ကနေ အရပ်သားပြည်သူတွေရဲ့ ငြိမ်းချမ်းစွာဆန္ဒဖော်ထုတ်နေတဲ့ ပြည်သူတွေနဲ့ နောက်ပြီးတော့ CDM မှာ ပါဝင်နေတဲ့ လူတွေကို နှိမ်နင်းတာတွေ။ အထူးသဖြင့် သတ်ဖြတ်မှုတွေ၊ မတရားဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်မှုတွေ၊ ညှဉ်းပမ်းနှိပ်စက်မှုတွေ ဒါတွေဟာ စနစ်တကျနဲ့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖြစ်နေပြီ။ ဒါကြောင့်မို့ ဒီလိုစနစ်တကျနဲ့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖြစ်တယ်ဆိုလို့ရှိရင် ဒါဟာ လူသားမျိုးနွယ်စုအပေါ်မှာ ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုလို့ သတ်မှတ်လို့ ရပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့လို့လဲ လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည်တဲ့အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေ၊ ဥပဒေရေးရာအဖွဲ့တွေနဲ့ အဖွဲ့တွေအပါအဝင် ကုလသမဂ္ဂရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ်ကပါ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ အနေအထားဟာ လူသားမျိုးနွယ်စုတွေအပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေ ဖြစ်တယ်ဆိုပြီးတော့ စတင်ပြောဆိုနေတာတွေကို တွေ့ရပါတယ်။
မစုမြတ်မွန် ။ ။ အခုလိုမျိုး အချိန်ပေးပြီး ဖြေကြားပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ရှင့်။
မဝေဝေနု ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ပါ။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ် အမ။
==Unicode==
ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီက မွနျမာနိုငျငံအတှကျ ထိထိရောကျရောကျ ဆောငျရှကျပေးတာ မရှိသေးတဲ့အတှကျ အခွအေနတှေဟော စိုးရိမျ ထိတျလန့ျစရာ အခွအေနတှေေ ရောကျခဲ့တယျလို့ မွနျမာနိုငျငံထဲက လူထုအခွပွေုအဖှဲ့ ၅၀၀ နီးပါးက ပွောကွားလိုကျပါတယျ။ စဈခေါငျးဆောငျတှရေဲ့ လုပျရပျအတှကျ နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျတရားရုံး ICC ကိုတငျပွဖို့တောငျးဆိုခကြျအပါအဝငျ၊ တောငျးဆိုခကြျတှကေိုလညျး ကွငွောခကြျထဲမှာ လုံခွုံရေးကောငျစီကို တောငျးဆိုထားပါတယျ။ ဖွဈလာဖို့ မလှယျတာမှနျပမေယ့ျ ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အခွအေနတှေေ ရှိတယျလို့ တောငျးဆိုသူတှထေဲမှာပါတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးလှုပျရှားသူ မဝဝေနေု က ပွောပါတယျ။ မစုမွတျမှနျ က မဝဝေနေုကို ဆကျသှယျမေးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ မငျ်ဂလာပါ မဝဝေနေုရှင့ျ။ VOA မွနျမာပိုငျးအစီအစဉျက ကွိုဆိုပါတယျ။ အခု မဝဝေနေုတို့ရဲ့ လူထုအခွပွေုအဖှဲ့ ၅၀၀ နီးပါး၊ ၄၈၈ ဖှဲ့ကနေ ကွငွောထုတျပွီးတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ စဈအာဏာသိမျးထားတဲ့သူတှရေဲ့ လူမဆနျတဲ့ လုပျရပျတှကေို ရပျသှားအောငျလို့ တောငျးဆိုတယျ။ အဲဒီထဲမှာ ဘာပါလဲဆိုတော့ ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေးကောငျစီကနေ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖွဈနတေဲ့ အခွအေနတှေကေို လေ့လာစောင့ျကွည့ျဖို့နဲ့ ကွားဝငျဖွရှေငျးပေးဖို့အတှကျ အထူးအဖှဲ့ကို အမွနျဆုံး စလှေှတျပါဆိုပွီးတော့ တောငျးဆိုထားတာပါပါတယျ။ ဆိုတော့ ဘယျလိုမြိုး အဲဒီအဖှဲ့ကို သှားစခေငြျပွီးတော့၊ ဘယျလိုမြိုး လေ့လာစောင့ျကွည့ျမှုတှကေို လုပျစခေငြျတာလဲဆိုတာကို သိပါရစေရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ မငျ်ဂလာပါ အမ။ ကမြတို့ လူမှုအဖှဲ့အစညျးတှကေ အရငျတုနျးကလဲ ဖဖေေါျဝါရီလတုနျးကလဲ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီကို စာတှပေေးပို့ခဲ့ပါတယျ။ သို့ပမေယ့ျ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီကနေ ဆုံးဖွတျခကြျထှကျလာတာ မဟုတျဘဲနဲ့ ထုတျပွနျခကြျ ထှကျလာတာမြိုးတှေ ထှကျလာခဲ့ပါတယျ။ ထုတျပွနျခကြျက အတိုငျးအတာတခုအထိ ထိရောကျတယျ။ နောကျပွီးတော့ ပွငျးထနျတယျဆိုပမေယ့ျလဲ ထိရောကျတဲ့ အရေးယူဆောငျရှကျမှုတှေ မပါဝငျလာဘူး။ အဲဒီလို ထိရောကျတဲ့ အရေးယူဆောငျရှကျမှုတှအေတှကျဆို ကမြတို့က ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီမှာ ဆုံးဖွတျခကြျ resolution ဆိုတဲ့ဟာတှေ ထုတျရတာ ဖွဈပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒါတှဖွေဈလာဖို့အတှကျ အခုတခါ ထပျပွီးတော့ statement ထုတျပွီးတော့ ကွငွောခကြျလို့ ထုတျပွီးတော့ ထပျမံပွီးတော့ တောငျးဆိုတဲ့သဘောမြိုး ဖွဈပါတယျ။
အဲဒီအထဲမှာမှ အမ ပွောသလိုမြိုးပဲ လုံခွုံရေးကောငျစီကနေ မွနျမာပွညျမှာ လကျရှိဖွဈပေါျနတေဲ့ အခွအေနတှေေ၊ အထူးသဖွင့ျ သတျဖွတျမှုတှေ၊ မတရားဖမျးဆီးမှုတှေ၊ ညှဉျးပမျးနှိပျစကျမှုတှေ၊ အပွဈမဲ့တဲ့ ပွညျသူတှကေို ဒီလိုမြိုး ညှဉျးပမျးနှိပျစကျမှုတှကေို လေ့လာစောင့ျကွည့ျဖို့နဲ့ နိုငျငံရေးပွူနာတှကေို ကွားဝငျညှိနှိုငျစေ့စပျပေးဖို့ ကိုယျစားလှယျအဖှဲ့ကိုလညျး တောငျးဆိုထားတာ ဖွဈပါတယျ။ အဲဒါကတော့ လောလောဆယျ တောငျးဆိုနပေါတယျ။
မေး ။ ။ လုံခွံရေးကောငျစီက သူ့ရဲ့ တုံ့ပွနျမှုက မွနျမာနိုငျငံအရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး လကျတှေ့ထိထိရောကျရောကျ မရှိသေးတဲ့အတှကျကွောင့ျ အခုမွနျမာနိုငျငံမှာ ဖွဈနတေဲ့ အခွအေနတှေကေ ပိုပွီးတော့ ဆိုးနတေယျလို့ မဝနေုတို့ ထုတျပွနျခကြျထဲမှာလညျး ရေးထားပါတယျ။ ဆိုတော့ အခုတခေါကျတောငျးဆိုတဲ့ မဝနေုတို့ တောငျးဆိုနသေလိုမြိုး သူတို့ဘကျက တုံ့ပွနျမယျလို့ မြှောျလင့ျသလား။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ အထူးသဖွင့ျ လုံခွုံရေးကောငျစီ အမွဲတမျးအဖှဲ့ဝငျထဲမှာဆို တရုတျ၊ ရုရှားတို့ ပါဝငျနတေယျဆိုတော့ ကိုယ့ျဘကျက ဖွဈစခေငြျသလို၊ တောငျးဆိုမှုတှေ ဖွဈလာနိုငျဖို့အတှကျက လှယျနိုငျပါ့မလား။
ဖွေ ။ ။ ပွောမယျဆိုရငျတော့ နိုငျငံတခုရဲ့ နိုငျငံရေးအခွအေနတှေမှော ဆုံးဖွတျခကြျတခု ကုလသမဂ်ဂကနေ ထှကျလာဖို့ဆိုတာ မလှယျကူပါဘူး။ မွနျမာပွညျအရေးကိစ်စမှာမှ မဟုတျဘူး။ ဘယျအရေးကိစ်စမှာမှ မလှယျကူပါဘူး။ မွနျမာပွညျအရေးမှာဆိုလဲ အခုနလို တရုတျ၊ ရုရှားတို့ကနေ မွနျမာအစိုးရတှဘေကျက၊ ဒါမှမဟုတျ စဈတပျဘကျကနေ ကာကှယျပေးနလေေ့ ရှိတယျ။ သို့ပမေဲ့ ကမြတို့က ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ဖှဲ့စညျးပုံ။ လုံခွုံရေးကောငျစီရဲ့ ဖွဈတညျပုံ အနှဈသာရတှကေို ပွနျကွည့ျမယျဆိုရငျ လုံခွုံရေးကောငျစီအနနေဲ့ လေးစားလိုကျနာရမယ့ျ သူတို့ရဲ့တာဝနျနဲ့ ဝတ်တရားတှေ ရှိပါတယျ။ အဲဒီတာဝနျနဲ့ ဝတ်တရားတှအေရ ကမြတို့က ဒီအခကြျအလကျတှကေို တောငျးဆိုနတော ဖွဈပါတယျ။
ဒီလိုကိစ်စရပျတှကေ မလှယျကူပါဘူး။ ကွန့ျကွာတတျပါတယျ။ သို့ပမေယ့ျ ကမြတို့ဟာ ကမြတို့ပွညျသူတှအေနနေဲ့ လုပျရမယ့ျတာဝနျရှိတယျ။ ကမြတို့ ရသင့ျရထိုကျတဲ့ ကာကှယျမှု၊ လုံခွုံမှုပေးဖို့ တောငျးဆိုခှင့ျကို ကမြတို့က တောငျးဆိုဖို့ရှိတယျ။ အဲဒီအခါကွတော့ တဖွညျးဖွညျးခငြျး တှနျးသှားရမှာ ဖွဈတယျ။ ဒါပမေဲ့ လုံးဝမဖွဈလာနိုငျဘူးဆိုတာတော့ မဟုတျပါဘူး။ လကျတှေ့မှာ ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အနအေထားတှလေညျး အမြားကွီးရှိပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ စဈအုပျစုအနနေဲ့ နှဈပေါငျးမွောကျမွားစှာ ပွညျသူတှအေပေါျ ကြူးလှနျထားတဲ့ ပွဈမှုတှကေ အမြားကွီး ဖွဈပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂကိုယျတိုငျ စနဈတကြ မှတျတမျးတငျထားတဲ့ မှတျတမျးတှေ၊ Fact Finding Mission က ပွုစုထားတဲ့ မှတျတမျးတှအေရ သူတို့ရဲ့ ကြူးလှနျမှုတှကေ အငျမတနျ ကွီးမားပါတယျ။ အဲဒီအတှကျကွောင့ျမို့ အခုထပျထပျပွီး ကြူးလှနျလာတဲ့ ကြူးလှနျမှုတှနေဲ့ ပေါငျးစပျလာပွီးဆိုတော့ ကုလသမဂ်ဂအနနေဲ့ ငွငျးပယျလို့ ပဈပယျထားလို့ မွနျမာပွညျရဲ့အရေးကို ပဈပယျထားလို့ မရတဲ့ အနအေထားကို ရောကျသှားပွီးတော့ တုံ့ပွနျရမှာ ဖွဈပါတယျ။ အဲဒီအခါကွတော့ နောကျဆုံး တှနျးရငျးတှနျးရငျးနဲ့ တခြိနျကရြငျတော့ ရုရှား၊ တရုတျတို့ လကျခံလာရမှာ ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ မဝနေုတို့ တောငျးဆိုတဲ့ တောငျးဆိုခကြျထဲမှာ နောကျတခကြျပါတာက စဈအာဏာသိမျးထားသူတှရေဲ့ လုပျရပျကို ICC နိုငျငံတကာရာဇဝတျတရားရုံးအထိ တငျပေးပါဆိုပွီးတော တောငျးဆိုတာလညျး ပါပါတယျ။ အဲဒါကရော တကယျလကျတှေ့ဖွဈလာဖို့ လှယျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီကို တောငျးဆိုတဲ့ တောငျးဆိုခကြျတှဟော ဖွဈလာဖို့ဟာ မလှယျကူပါဘူး။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ အဲဒီလို ဖွဈလာဖို့ အဆင့ျတှေ အမြားကွီးရှိတယျ။ အရငျဆုံး သူတို့ အစညျးအဝေးတှေ လုပျရမယျ။ အစညျးအဝေးလုပျပွီးတော့ ဆုံးဖွတျခကြျတှေ ရေးရမယျ။ ဆုံးဖွတျခကြျတှေ အကုနျလုံး သဘောတူမှ ဒါမြိုးတှေ ဖွဈလာမှာ ဖွဈပါတယျ။ အခုန ICC ကို Refer လုပျတယျ။ ICC ကို မွနျမာပွညျရဲ့ အခွအေနကေို ပို့တယျဆိုတဲ့ဟာကလဲ။ မလှယျကူပါဘူး။ သို့ပမေဲ့ ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အနအေထားက ရှိပါတယျ။ မလှယျကူပမေယ့ျ ဖွဈလာဖို့ လိုအပျပါတယျ။ ဖွဈလာနိုငျတဲ့ အနအေထားတှလေညျး ရှိပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ စောစောက ပွောခဲ့သလိုမြိုး စဈတပျကနေ အပွဈမဲ့တဲ့ ပွညျသူတှအေပေါျမှာ၊ လူနညျးစုတှအေပေါျ၊ လူမြိုးစုတှအေပေါျမှာ ကြူးလှနျထားတဲ့ ပွဈမှုတှဟော နိုငျငံတကာရာဇဝတျမှုတှေ ဖွဈပါတယျ။ အခုဆကျလကျပွီးတော့ ကြူးလှနျနတေဲ့ ပွဈမှုတှဟောလညျး နိုငျငံတကာရာဇဝတျမှု ဖွဈပါတယျ။ အခုဆိုလို့ရှိရငျ လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ကိုယျစားလှယျကအစ ဒီမှာလကျရှိဖွဈပေါျနတေဲ့ ရာဇဝတျမှုတှဟောဆိုရငျ ဒါက လူသားမြိုးနှယျစုအပေါျ ကြူးလှနျတဲ့အမှုတှေ ဖွဈတယျလို့ ပွောနကွေပွီဖွဈတယျ။ ဒါတှကေို နိုငျငံတကာအနနေဲ့ စုံစမျးစဈဆေးပွီးတော့ အရေးယူဖို့ လိုနတေယျလို့ ပွောနကွေပွီ။ ဆိုတော့ ကမြတို့က ဒီလိုရာဇဝတျမှုတှေ ဖွဈလာပွီဆိုရငျ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီကနေ တာဝနျယူပွီးတော့ ဖွရှေငျးပေးရတယျ။ အဆုံးသတျပေးရတယျ။ တာဝနျယူမှု တာဝနျခံမှုတှကေို ရှိအောငျလုပျပေးရတယျ။ ကြူးလှနျသူတှအေပေါျမှာ။ ဒါက သူတို့ရဲ့ တာဝနျဖွဈတယျ။ အဲဒီတော့ သူတို့တာဝနျကို သူတို့က အကောငျအထညျဖောျဖို့ နှောင့ျနှေးနတေဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ ကမြတို့က တိုကျတှနျးရတာ ဖွဈတယျ။
နောကျတခကြျက ဒီနရောမှာ ကမြတို့ စဉျးစားရမှာက ICC နိုငျငံတကာရာဇဝတျခုံရုံးကနေ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ မွနျမာပွညျအပေါျမှာ စုံစမျးစဈဆေးမှုကို မွနျမာစဈတပျရဲ့ ကြူးလှနျမှုတှကေို စုံစမျးစဈဆေးမှုတှကေို စတငျစဈဆေးနပွေီ ဖွဈတယျ။ ရိုဟငျဂြာတှကေို အတငျးအဓမ်မ တိုငျးပွညျကနေ နှငျထုတျခဲ့တဲ့ကိစ်စရပျကို လူသားမြိုးနှယျစုအပေါျမှာ ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှုအနနေဲ့ ICC ကနေ သူ့အစီအမံနဲ့သူ စုံစမျးစဈဆေးမှုတှေ ပွုလုပျနတော ရှိပါတယျ။ အဲဒီအခါကွတော့ ကုလသမဂ်ဂအနနေဲ့ ကမြတို့ တောငျးဆိုခကြျတှနေဲ့ ထည့ျသှငျးစဉျးစားပွီးတော့ လကျရှိစုံစမျးစဈဆေးနတေဲ့ Process ဖွဈစဉျမှာ ထည့ျသှငျးပွီးတော့ မွနျမာပွညျအရေးကို Refer လုပျတယျဆိုရငျတော့ ကမြတို့ ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ စုံစမျးစဈဆေးပွီးတော့ ကြူးလှနျတဲ့လူတှကေို အပွဈပေးအရေးယူလို့ ရမှာဖွဈပါတယျ။ ဆိုလိုခငြျတာက လကျရှိရှိနပွေီသား Process ရှိတယျ။ နောကျပွီးတော့ ICJ မှာလညျး Genocide ကြူးလှနျထားတဲ့ဆိုတဲ့ အမှုဖွဈစဉျရှိတယျ။ ဒီတော့ အခွခေံအကွောငျးရငျးတှေ ရှိနပွေီသား ဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့လို့ ကမြတို့ ဒီဘကျက ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီကို ICC ကို ပို့ဖို့အတှကျ တှနျးအားပေးတယျဆိုလို့ရှိရငျ ဖွဈလာနိုငျစရာ အလားအလာရှိတယျ။ ဖွဈလာနိုငျခြရှေိတယျ။ ကြူးလှနျမှုတှကေလညျး ရှိနတေယျဆိုတော့ ကမြတော့ အဲဒီလိုမြိုး မွငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ လိုလညျးလိုအပျတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ကမြတို့က တောငျးဆိုရတာ ဖွဈတယျ။
မေး ။ ။ တကယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီကနေ မဝနေုတို့ တောငျးဆိုထားတဲ့ တောငျးဆိုခကြျတှအေတိုငျး လုပျမပေးဘူးဆိုရငျ ကုလသမဂ်ဂ ပဋိညာဉျအရ အထှထှေညေီလာခံကန ဆုံးဖွတျပွီးတော့ လုပျပေးပါဆိုပွီးတော့ ပွောထားတာလညျး ပါပါတယျဆိုတော့ အဲဒါက ပွညျသူအမြား မြှောျလင့ျနကွေတဲ့ R2P ကိစ်စလို့ ထငျပါတယျ။ အဲဒါ ဟုတျပါလားရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ အထှထှေညေီလာခံကနေ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီကို ကမြတို့ တိုကျတှနျးလို့ရတာ ရှိပါတယျ။ ကမြတို့ R2P လို့ ပွောတဲ့အခါမှာ မွနျမာပွညျမှာ အမြားနားလညျတာကတော့ ကုလသမဂ်ဂကနေ စဈတပျကွီး နိုငျငံတကာစဈတပျကွီး ပို့ပွီးတော့ စဈတိုကျခိုငျးတယျဆိုတဲ့သဘောမြိုးကို နားလညျထားတယျလို့ ကမြ ယူဆပါတယျ။ ဆိုတော့ အမှနျတကယျက Peace Keeping Force ပဲဖွဈဖွဈ၊ နိုငျငံတကာစဈတပျစလှေှတျပွီးတော့ ငွိမျးခမြျးရေးထိနျးသိမျးတယျဆိုတာက R2P ရဲ့ နောကျဆုံးအဆင့ျ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကို ကမြတို့က သသေခြောခြာ ကြကြေလေညျလညျ ဆှေးနှေးပွီးမှ တောငျးဆိုရမယ့ျ ကိစ်စရပျ ဖွဈပါတယျ။ သို့ပမေဲ့ R2P မှာ အခွားသော Process တှေ အမြားကွီး ရှိပါတယျ။ အဲဒီမှာမှ သတိပေးစောင့ျကွည့ျရာက၊ အရေးယူတဲ့အဆင့ျတှေ အမြားကွီး ရှိပါတယျ။ အဲဒီအရေးယူမှုတှထေဲမှာ အခုနပွောတဲ့ စီးပှားရေးပိတျစို့အရေးယူတာတှေ။ နောကျတခါ လကျနကျရောငျးဝယျမှုတှေ ပိတျပငျတာတှေ။ နောကျတခါကွတော့ ICC ပို့တာတှအေထိ ဒါတှကေ R2P Process တှထေဲမှာ ပါပါတယျ။ အရေးယူဆောငျရှကျမှုတှထေဲမှာ ပါဝငျပွီသား ဖွဈပါတယျ။ ဒါက Imply ဖွဈတယျ။ အထူးတလညျ မပွောဘဲနဲ့ ဒါတှကေ ပါဝငျပွီးသာကိစ်စရပျတှေ ဖွဈတယျ။ ဒါ့အပွငျ အခုနလိုမြိုး ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီကနေ မွနျမာနိုငျငံအတှကျကို အခွအေနတှေေ လေ့လာစောင့ျကွည့ျပွီးတော့ ကွားဖွတျညှိနှိုငျးဆှေးနှေးပေးမယ့ျ ကိုယျစားလှယျအဖှဲ့ Body တခုကို လှှတျဖို့ဆိုတဲ့ဟာကလဲ R2P ရဲ့ Framework ထဲမှာ ပါဝငျတဲ့ကိစ်စရပျ ဖွဈပါတယျ။
ပွောမယျဆိုရငျ ကမြတို့ တောငျးဆိုနတောတှဟော Responsible to Framework အောကျထဲမှာ ပါဝငျတဲ့ အခကြျတှေ ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကမြတို့ စဈတိုကျဖို့ ခေါျနတေဲ့ဟာမြိုးတော့ ခကြျခငြျးလကျငငျး မဟုတျသေးပါဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ဒီလိုကိစ်စရပျက အခုနကပွောသလို သသေခြောခြာ ဘကျပေါငျးစုံနဲ့ ဆှေးနှေးပွီးတော့ သခြောအခွအေနေ အတိုငျးအတာတခုအထိ ရောကျတဲ့အခါမှာ ပွောဆိုဆှေးနှေးရမယ့ျ ကိစ်စရပျ ဖွဈတယျ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ ကုလသမဂ်ဂက သူ့ရဲ့အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှကေို R2P နဲ့ အကာအကှယျပေးဖို့ဆိုရငျ Condition တှေ ရှိတယျပေါ့။ အဲဒီအခွအေနေ လိုအပျခကြျတှကေ ဘာလဲဆိုတော့ အဲဒီနိုငျငံမှာ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုတှေ ဖွဈနသေလား။ နောကျ စဈရာဇဝတျမှု ကြူးလှနျမှုတှေ ဖွဈနသေလား။ မြိုးနှယျစုတှကေို ရှငျးလငျးသုတျသငျမှုတှေ ဖွဈနသေလား။ ဒါမှမဟုတျ လူသားထုအပေါျမှာ ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှုတှေ ဖွဈနပွေီလား။ အဲဒီလိုမြိုး အခကြျ (၄) ခကြျ ဖွဈပွီဆိုရငျတော့ သူတို့က R2P လုပျငနျးစဉျကို စပါတယျဆိုတော့ မွနျမာနိုငျငံမှာ လကျရှိ စဈအာဏာသိမျးထားသူတှေ လုပျနတေဲ့ လုပျရပျတှကေ ဒါမြိုးကြူးလှနျတဲ့ အခွအေနတှေကေို ရောကျနပွေီဆိုပွီးတော့ ကုလသမဂ်ဂက တရားဝငျပွောတာမြိုးတှေ ရှိပါပွီလားရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျပါတယျ။ Responsibility to Protect ဆိုတဲ့ Framework က ဆိုရငျ အခုနပွောတဲ့ ဆိုးဝါးဆုံးသော နိုငျငံတကာရာဇဝတျမှုတှကေို ကြူးလှနျတယျဆိုလို့ရှိရငျ ဒါကို အသုံးပွုလို့ရတာ ဖွဈပါတယျ။ ဆိုတော့ ကုလသမဂ်ဂ ပွောနပွေီလား၊ ရှိနပွေီလို့ ကမြတို့ဆီမှာ ရာဇဝတျမှုတှေ ကြူးလှနျပွီလားလို့ ပွောနပွေီလားဆိုတော့ သိပျမကွာသေးခငျကပဲ လှနျခဲ့တဲ့ (၂) နှဈ (၃) နှဈ ကာလအတှငျးမှာ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ လှတျလပျတဲ့ စုံစမျးစဈဆေးရေးကောျမရှငျကနေ စနဈတကြ အသေးစိတျပွုစုထားတဲ့ အစီရငျခံစာ ထှကျရှိခဲ့တာ ရှိပါတယျ။ အဲဒီအစီရငျခံစာထဲမှာဆိုရငျ မွနျမာစဈတပျကနေ ရိုဟငျဂြာတှကေို လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုတှေ လုပျခဲ့တယျ။ တခွားလူနညျးစု တိုငျးရငျးသားတှကေို စဈရာဇဝတျမှုတှသေောျလညျးကောငျး ဒါမှမဟုတျ လူသားမြိုးနှယျစုတှေ ကြူးလှနျတဲ့ ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှုတှကေိုသောျလညျးကောငျး ကြူးလှနျခဲ့ပါတယျဆိုပွီးတော့ အသေးစိတျဖောျပွခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။
အဲဒီအစီရငျခံစာ ထှကျရှိခဲ့ပွီး (၂) နှဈကာလမှာ အခု စဈအာဏာသိမျးမှု ဖွဈပွီးတော့ နောကျထပျကြူးလှနျမှုတှေ ထပျထပျပွီးတော့ ဖွဈလာခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ အခုလောလောဆယျမှာတော့ စဈတပျကနေ အရပျသားပွညျသူတှရေဲ့ ငွိမျးခမြျးစှာဆန်ဒဖောျထုတျနတေဲ့ ပွညျသူတှနေဲ့ နောကျပွီးတော့ CDM မှာ ပါဝငျနတေဲ့ လူတှကေို နှိမျနငျးတာတှေ။ အထူးသဖွင့ျ သတျဖွတျမှုတှေ၊ မတရားဖမျးဆီးခြုပျနှောငျမှုတှေ၊ ညှဉျးပမျးနှိပျစကျမှုတှေ ဒါတှဟော စနဈတကနြဲ့ ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ ဖွဈနပွေီ။ ဒါကွောင့ျမို့ ဒီလိုစနဈတကနြဲ့ ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ ဖွဈတယျဆိုလို့ရှိရငျ ဒါဟာ လူသားမြိုးနှယျစုအပေါျမှာ ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှုလို့ သတျမှတျလို့ ရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့လို့လဲ လူ့အခှင့ျအရေး စောင့ျကွညျတဲ့အဖှဲ့အစညျးတှေ၊ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှေ၊ ဥပဒရေေးရာအဖှဲ့တှနေဲ့ အဖှဲ့တှအေပါအဝငျ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ လူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျကပါ မွနျမာနိုငျငံမှာ လကျရှိဖွဈနတေဲ့ အနအေထားဟာ လူသားမြိုးနှယျစုတှအေပေါျ ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှုတှေ ဖွဈတယျဆိုပွီးတော့ စတငျပွောဆိုနတောတှကေို တှေ့ရပါတယျ။
မစုမွတျမှနျ ။ ။ အခုလိုမြိုး အခြိနျပေးပွီး ဖွကွေားပေးတဲ့အတှကျ ကြေးဇူးတငျပါတယျရှင့ျ။
မဝဝေနေု ။ ။ ဟုတျကဲ့ပါ။ ကြေးဇူးတငျပါတယျ အမ။
