ထိုင်းနိုင်ငံမှာရှိတဲ့ မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ အရေးအတွက် မြန်မာသံရုံးနဲ့ အလုပ်သမားအဖွဲ့တွေ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဟာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုဖြစ်ပြီးနောက်ပိုင်း ရပ်နေတယ်လို့ ထိုင်းနိုင်ငံတောင်ပိုင်းအခြေစိုက် ပညာရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဖောင်ဒေးရှင်း (FED) ရဲ့ အလုပ်သမားရေးဌာန တာဝန်ခံက ပြောပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ လက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ ကိုဗစ်တတိယလှိုင်းမှာ မြန်မာရွှေ့ပြောင်း အလုပ်သမားတွေ ကူးစက်မှု အခြေအနေ၊ ထိုင်းအစိုးရရဲ့ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေးထိုး အစီအစဉ်မှာ ရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားတွေ ကာကွယ်ဆေးထိုးနိုင်မယ့် အလားအလာတွေကို (FED) ရဲ့ အလုပ်သမားရေးဌာနတာဝန်ခံ ကိုမင်းဦး, ကို မစုမြတ်မွန်က ဆက်သွယ်မေးထားပါတယ်။
မေး ။ ။ မင်္ဂလာပါ ကိုမင်းဦးရှင့်။ ကိုမင်းဦးက ထိုင်းနိုင်ငံတောင်ပိုင်းမှာ အခြေစိုက်တဲ့ ပညာရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဖောင်ဒေးရှင်း (FED) ရဲ့ အလုပ်သမားရေးရာဌာနရဲ့ တာဝန်ခံ ဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုတော့ ထိုင်းနိုင်ငံမှာရောက်နေတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေကိုလည်း ပညာပေးအလုပ်တွေ လုပ်နေပါတယ်ဆိုတော့ အခု ကိုမင်းဦးကို မေးချင်တာက လက်ရှိ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ဖြစ်နေတဲ့ ကိုဗစ်တတိယလှိုင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ မေးချင်တာပါ။ ဆိုတော့ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ အခုဖြစ်နေတဲ့ တတိယလှိုင်းက တော်တော်လေး ကူးစက်မှုအခြေအနေ ဆိုးနေပါတယ်။ တနေ့တနေ့ကိုလဲ အတည်ပြုလူနာသစ်က ထောင်ကျော်ရှိနေတယ်ဆိုတော့ ကျနော် အဓိကသိချင်တာကတော့ အခုလိုမျိုး ကူးစက်မှု ရှိနေတဲ့အထဲမှာ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ရောက်နေပြီးတော့ အလုပ်လုပ်နေကြတဲ့ မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ ဘယ်လောက်လောက် ဒီထဲမှာပါနေတယ်လို့ ကိုမင်းဦးတို့ သိထားပါလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ မင်္ဂလာပါ။ ထိုင်းနိုင်ငံ ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေး ဗဟိုဌာနကနေ အခြားနိုင်ငံသားတွေ၊ အဲဒီဟာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ သတင်းအချက်အလက် ထုတ်ပြန်တာ မရှိတော့ဘူး။ ဒုတိယကိုဗစ်လှိုင်း အစမှာတော့ ကျနော်တို့ စမွတ်ပလာကန် နဲ့ စမွတ်ဆာခေါင်တွေမှာ ဖြစ်တဲ့ကိစ္စရပ်တွေပေါ့။ အဲဒီလိုဖြစ်ပြီးတဲအခါမှာ နည်းနည်းပြဿနာတတ်တာက အဲဒီလို အသုံးအနှုန်း၊ တိုင်းတည်လုပ်တဲ့ဟာတွေမှာ ပြဿနာတက်တဲ့အခါကြတော့ သူတို့က ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား၊ ဘာညာမခွဲတော့ဘူး။ ကိန်းကဏန်းတွေကို အတူတူတွဲပြီးတော့ တင်တယ်။ အခု ထိုင်းနိုင်ငံမှာရှိတဲ့ Migrant Workers Rights Network (MWRN) ခေါ်တဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားကွန်ရက်ကနေ ကိန်းကဏန်း တိတိကျကျ လိုက်ပါစုံစမ်းတဲ့အခါမှာ ထိုင်းကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနကလည်း မထုတ်ပြန်ဘူး။ နောက် မြန်မာသံရုံးကို ဆက်သွယ်ကြည့်တဲ့အခါမှာလဲ အဲဒီကနေ ထုတ်ပြန်တာလဲ မတွေ့ရဘူး။ အဲဒီတော့ ကိန်းကဏန်းတွေက သတင်းတွေမှာ ရလာတဲ့ ကိန်းကဏန်းတွေကိုပဲ ခန့်မှန်းပြီတော့ပဲ ပြောလို့ရပါတယ်။ အဲဒီတော့ ကျိန်းသေတာကတော့ ကိန်းကဏန်းတွေအရဆိုရင် ထောင်ကဏန်းရှိတယ်။ ထောင်ဆိုတာက နှစ်ထောင်သုံးထောင် ဝန်းကျင်လောက် ရှိတယ်လို့ ကျနော်တို့ ခန့်မှန်းလို့ရတယ်။ သို့သော် ဒီထဲမှာ ဘယ်နှစ်ဦးက ကုသမှု ခံယူပြီးသွားပြီ။ ရောဂါပျောက်သွားပြီလဲ။ အဲဒါတွေကို ကျနော်တို့ လိုက်ဖို့ ခက်နေတယ်။
မေး ။ ။ အခုနပြောတဲ့ ထောင်ကဏန်းရှိတယ်ဆိုတဲ့ ပြောဆိုချက်မှာ ဘယ်အပိုင်းတွေမှာ ရှိတဲ့ အလုပ်သမားတွေက ကူးစက်မှု များတယ်ဆိုတာကို သိရပါလားရှင့်။
ဖြေ ။ ။ အထူးသဖြင့်တော့ ရွှေ့ပြောင်အလုပ်သမားတွေများတဲ့ စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံတွေမှာ ဖြစ်တာများတယ်။ နောက်ပြီး ဈေးကြီးတွေ၊ အဲဒီလိုနေရာမျိုးတွေ အများစုလုပ်တဲ့ နေရာတွေမှာ ကူးစက်တာများတယ်။ အဲဒီအခါကြတော့ ကူးစက်တာများမှန်း သိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ ကိန်းကဏန်းအရေ သေချာမသိရဘူး။ နောက်တခုရှိတာက ဘာလဲဆိုတော့ အခုဟာက ဘယ်နေရာမှာဖြစ်တယ်။ ဘယ်နေရာမှာ ကူးစက်မှုများတယ် ဆိုလို့ရှိရင် သူတို့က လိုက်ပြီးတော့ စစ်လိုက်တယ်။ စစ်တဲ့အခါမှာ ထိုင်းနိုင်ငံသားတွေကိုပဲ ဦးစားပေးပြီးစစ်တာ။ မြန်မာတွေကိုစစ်တာ မဟုတ်တဲ့အခါကြတော့ မြန်မာတွေကြားထဲမှာ ဘယ်နှစ်ယောက် ဖြစ်နေတယ်ဆိုတာကို တိတိကျကျ မသိနိုင်ဘူး။
မေး ။ ။ စောစောက ကိုမင်းဦး ပြောသလို၊ ကိုဗစ်ဒုတိယလှိုင်း ဖြစ်တုန်းကတော့ စမုပရာကန်မြို့တွေမှာ အလုပ်လုပ်ကြတဲ့ ပင်လယ်စာ လုပ်ငန်းတွေမှာ လုပ်ကြတဲ့ မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ တော်တော်လေး ဖြစ်ခဲ့တယ်။ အဲဒီကနေစပြီး ကူးစက်တာပေါ့။ အဲဒီအတွက်ကြောင့် ထိုင်းအစိုးရက စည်းကပ်တင်းကြပ်မှုတွေကို တော်တော်လေး တင်းတင်းကြပ်ကြပ် လုပ်ခဲ့တယ်။ ဆိုတော့ အခုတခေါက် တတိယလှိုင်းမှာ အဲဒီလို ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအပေါ်မှာ စည်းကမ်းကန့်သတ်မှုတွေ၊ တင်းကြပ်မှုတွေ ဘယ်လောက်အထိ လုပ်ထားတယ်လို့ ပြောနိုင်လဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအတွက်ဆိုပြီး ထုတ်ပြန်တာမျိုး ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီလိုမျိုး သီးသန့်ကြီးအနေနဲ့ အရင်ခေါက်တွေမျိုး ထုတ်ပြန်တာမျိုး မရှိဘူး။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ ဖန်ငမှာတော့ ကျနော်တို့ ရှိတာက ပြန်နယ်ထဲမှာ ခရိုင် ကိုးခု။ အဲဒီခရိုင် ကိုးခုမှာပဲ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား လူထုခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ ကျနော်တို့ NGO အဖွဲ့ထဲက ဦးစီးဦးဆောင်လုပ်ပြီးတော့ ပြည်နယ်မှူးနဲ့ ကျနော်တို့ ညှိနှိုင်းကြတယ်။ ညှိနှိုင်းတဲ့အခါမှာ သူတို့က ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ - အထူးသဖြင့် ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကိစ္စ။ နောက် မှတ်ပုံတင်တဲ့ ကိစ္စတို့ဆိုရင် ကျနော်တို့ လူထုကြားထဲမှာ၊ အလုပ်သမားတွေကြားထဲမှာ ဖြန့်ဝေပေးဖို့အတွက် အကူအညီတောင်းထားတဲ့ အတွက်ကြောင့်မို့ ခရိုင်ကနေ ထုတ်ပြန်းချက်တွေ၊ ခရိုင်ကနေ ထုတ်ပြန်ချက်တွေ၊ ဘန်ကောက်ကနေ ထုတ်ပြန်တာတွေကို ကျနော်တို့က ဘာသာပြန်ပြီးတော့ ကွန်မြူနီတီထဲမှာ လိုက်ဝေတာတွေ ရှိတယ်။ နောက် အွန်လိုင်းဆိုရှယ်မီဒီယာကနေ ဖြန့်ဝေပေးနေတာတွေ ရှိပါတယ်။ ပြောရမယ်ဆိုရင် ဒီတခေါက်မှာတော့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအတွက် သီးခြား၊ ဖိဖိစီးစီးနဲ့ လုပ်တဲ့ဟာမျိုးကတော့ လျော့ပါးသွားတယ်လို့ ကျနော်တို့က မြင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ကိုမင်းဦး စောစောကပြောသလို ပညာရေးနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ဖောင်ဒေးရှင်း (FED) ကလည်း ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေကို ကိုဗစ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ပညာပေးတွေကို လုပ်ပေးနေတယ်။ အွန်လိုင်းကနေလည်း လုပ်နေတယ်ဆိုတော့ ဘယ်လိုကိစ္စတွေကို လက်ရှိမှာ ဦးစားပေးပြီးတော့ ပညာပေးမှုတွေ လုပ်နေတယ်ဆိုတာကိုလဲ ပြောပြပါလားရှင့်။
ဖြေ ။ ။ FED Facebook Social Media တခုရယ်၊ ပြီးတော့ အလုပ်သမားမိတ်ဆွေတို့ အဖွဲ့အစည်းတွေက သတင်းအချက်အလက်တွေ၊ အလုပ်သမားတွေ သိသင့်သိထိုက်တဲ့ အချက်အလက်တွေကို မျှဝေတာတွေ ရှိပါတယ်။ ကျနော်တို့အနေနဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်မှုပိုင်းဆိုင်ရာတွေကို တင်ပေတင်သော်ငြားလဲ တချို့ကိစ္စတွေမှာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းနဲ့ ပတ်သက်တာတွေ။ ဥပမာဆိုရင် ကျနော်တို့ ဖန်ငခရိုင်မှာ ကျန်ခဲ့တဲ့ (၁၂) ရက်နေ့က ထုတ်ပြန်လိုက်တာ အဓိကအားဖြင့် ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအနေနဲ့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ ညဆိုရင် (၁၁) နာရီ အပြင်ထွက်လို့ မရဘူးဆိုတဲ့ကိစ္စ။ နောက်ပြီးတော့ ခရိုင်ကျော်လို့ မရဘူးဆိုတဲ့ကိစ္စ။ အထူးသဖြင့်တော့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအနေနဲ့ ဥပဒေတွေကို မသိလိုက်လို့ အပြစ်ပေးအရေးယူခံရမှာ စိုးရိမ်တာရယ်။ နောက်ရောဂါကူးစက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရောဂါကြောင့် ရောဂါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပြဌာန်းထားတဲ့ ဥပဒေအရ ငြိ့တယ်ဆိုရင် အဖမ်းအဆီး ခံရပြီးတော့၊ ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးခံရမှာစတဲ့ ဒီလိုကိစ္စရပ်တွေကို ကျနော်တို့တွေက ဦးစားပေးပြီးတော့၊ လုပ်ပြီးတော့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေကြားထဲမှာ မျှဝေမှုတွေ လုပ်ပေးပါတယ်။
မေး ။ ။ ထိုင်းအစိုးရ ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ ကိုဗစ်ထိန်းချုပ်ကန့်သတ်ရေး စည်းကမ်းတွေမှာ မြန်မာအလုပ်သမားတွေ၊ ထိုင်းတနိုင်ငံလုံးမှာ ရှိနေတဲ့ မြန်မာအလုပ်သမားတွေ မဖြစ်မနေ သိသင့်တဲ့ အချက်တွေက ဘာလို့ပြောလို့ရပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ အဓိကအားဖြင့် WHO က ထုတ်ပြန်ထားတာကိုပဲ သူတို့ပြန်ပြီးတော့ ထုတ်ပြန်တာပဲ။ အားလုံးပေါင်းတော့ ခြောက်ချက်လား ရှိတယ်။ နံပတ်တစ်ကတော့ ခပ်ခွာခွာနေပေါ့။ သုံးမီတာ နေရမယ်။ လက်ကို မကြာခဏ ဆေးရမယ့်ကိစ္စ။ နောက်ပြီးတော့ နှားခေါင်းစည်းဝတ်ထားရမယ့်ကိစ္စ။ ပြီးတော့ သူတို့ရဲ့ မောချနတို့ ထန်ချနတို့ခေါ်တဲ့ Application တွေကို မိုဘိုင်လ်ဖုန်းထဲမှာ ထည့်ထားဖို့ကိစ္စ။ နောက်ပြီးတော့ ဖြစ်နိုင်မယ်ဆိုရင် ကိုယ်အပူချိန်ကို မကြာခဏစစ်ဖို့။ နောက်ပြီးတော့ တကယ်လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို မသင်္ကာဘူးဆိုရင် ဖျားနာမှုကို မသင်္ကာဘူး၊ လက္ခဏာထဲက တခုခုကို ပြတယ်ဆိုရင် ဆေးရုံဆေးခန်းကို သွားဖို့ကိစ္စ။ ဒီလိုကိစ္စတွေကို အဓိကထားပြီးတော့ သိစေချင်ပါတယ်။ နောက်တခုကတော့ ရောဂါကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရေး၊ ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေးက ထုတ်ပြန်တဲ့ ဥပဒေလေးကို သိထားစေချင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ အခု ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ဖြစ်နေတဲ့ ကိုဗစ်တတိယလှိုင်းမှာ နောက်တခု ဘာဖြစ်လဲဆိုတော့ ထိုင်းအကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ ကူးစက်မှုတွေ ဖြစ်နေတယ်ဆိုပြီးတော့ ထိုင်းအစိုးရက ပြောပါတယ်။ ဒီကူးစက်မှု ဖြစ်နေတယ်လို့ ထိုင်းအစိုးရပြောနေတဲ့ အကျဉ်းထောင်တွေထဲမှာ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေ ရှိလား။ ရှိတယ်ဆိုရင် ဘယ်လောက်လောက် ရှိတယ်လို့ သိရပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ကိန်းဂဏန်းအရတော့ တိတိကျကျ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေအနေနဲ့ ဘယ်လောက်ရှိတယ်ဆိုတာကတော့ ဟိုတုန်းထဲက မြန်မာအကျဉ်းသားတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အကူအညီပေးဖို့ မြန်မာသံရုံးနဲ့ ပူးတွဲပြီးတော့ လုပ်ခဲ့ဖူးတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ (၁) နှစ်ကျော်လောက်က ရှိပြီ။ (၂) နှစ်လောက်က။ ဒါပေမဲ့ အဲဒါအဆင်မပြေဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ သူတို့က နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနကနေ တရားဝင်စာနဲ့ဆင့်ပြီးတော့ တောင်းရမယ်ဆိုတော့ ကျနော်တို့ NGO တွေအနေနဲ့ တိုက်ရိုက်လုပ်ခွင့် မရဘူး။ အဲဒီတော့ မြန်မာသံရုံးအနေနဲ့ ဆက်လုပ်ဖို့အတွက် စီစဉ်ထားခဲ့ပေမယ့် မြန်မာသံရုံးအနေနဲ့ ဒီကိစ္စတွေကို ဆက်မလုပ်ဖြစ်ခဲ့တဲ့အတွက် ကျနော်တို့ အလှမ်းဝေးသွားတဲ့အတွက် အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ မသိရဘူး။ သို့သော် ထိုင်းတနိုင်ငံလုံးမှာ ထောင်ပေါင်းက (၁၄၃) ထောင် ရှိတယ်။ အခု အဓိကဖြစ်တဲ့ ထောင်တွေက ဘန်ခွမ်အကျဉ်းထောင်ကြီးအပါအဝင် အားလုံး (၁၃) ထောင်။ အဲဒီထောင်တွေမှာ မြန်မာအများစုရှိတာကတော့ ဘန်ကောက်မှာရှိတဲ့ အထူးထောင်လို့ခေါ်တဲ့ ရရောင်၊ ဘန်ခွမ်ကတော့ နွန်ထပူရီမှာရှိတဲ့ ဝင်းနိုင်ဇော်တို့ရှိတဲ့ ထောင်။ ပြီးတော့ ဒီမှာဆိုရင်တော့ နရသီဝပ်လို့ခေါ်တဲ့ နှစ်ကြီးသမားတွေထားတဲ့ တောင်ပိုင်းကထောင်။ နောက် ဆုန်ခလာမှာရှိတဲ့ထောင် အစရှိသဖြင့် အဲဒီမှာ အများဆုံးရှိပြီးနောက် ရနောင်းထောင်။ အဲဒီထောင်တွေမှာတော့ မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ တော်တော်များများ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုထောင်သားတွေ ဖြစ်တဲ့အထဲမှာ မြန်မာနိုင်ငံသား အကျဉ်းသား ဘယ်နှစ်ယောက်ဖြစ်တယ်ဆိုတာမျိုး သူတို့က မကြေညာဘူး။ အခုဆိုရင် တစ်သောင်းဝန်းကျင် ဖြစ်သွားပြီ။ အရေအတွက် ကိုးဆယ်ရာခိုင်နှုန်း။ တနိုင်ငံလုံးမှာ။ အများဆုံးကတော့ ရနောင်၊ မဲ့ဆောက်၊ ဘန်ခွမ်၊ နရာသီဝပ်ထောင်တွေမှာ ရှိတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေအနေနဲ့ ပိုပြီးတော့ ကူးစက်ဖို့ ရှိနိုင်တယ်။
မေး ။ ။ နောက်တခုက ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ထိုးတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ မေးချင်ပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ထိုးမှုတွေ မေလ (၁၈) ရက်နေ့တုန်းကဆိုရင် သံဃာတော်တွေကို စပြီးတော့ ထိုးပေးနေပြီ။ အဲဒီကနေ တဆင့်ချင်း တနိုင်ငံလုံးကို ထိုးပေးမယ့် အစီအစဉ်တွေ ရှိတယ်ဆိုတော့ အဲဒီလို ထိုင်းနိုင်ငံက ထိုင်းအစိုးရက ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ထိုးပေမယ့် အစီအစဉ်ထဲမှာ သူတို့နိုင်ငံထဲမှာ အလုပ်လုပ်နေတဲ့ မြန်မာတွေအပါအဝင် ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေကို ထိုးပေးမယ့် အစီအစဉ်ပါပါသလားရှင့်။
ဖြေ ။ ။ တကယ့်တကယ်က ကာကွယ်ဆေးထိုးဖို့အတွက် အွန်လိုင်းကနေ မှတ်ပုံတင်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်နိုင်ပြီဆိုတာကို ကျနော်တို့ ကျန်ခဲ့တဲ့ မေလ (၁၄) ရက်နေ့တုန်းက သိရပါတယ်။ ဆိုတော့ အဲဒီဟာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဘယ်လိုမျိုးဆက်ပြီးသွားတယ်။ ဘယ်လိုမျိုး အွန်လိုင်းကနေ လုပ်ဆောင်လို့ ရမလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့က စုံစမ်းတာ။ ဒီနေ့ မေလ (၁၉) ရက်နေ့မှာ ကျနော်တို့ ကျန်းမာရေးဌာနက ဝန်ထမ်းတွေက သွားပြီးတော့ ကျန်းမာရေးခရိုင်၊ ကျန်းမာရေးဌာန၊ ဆေးရုံတို့ကို သွားရောက်စုံစမ်းတဲ့အခါမှာ ထိုင်းနိုင်ငံသားတွေအတွက်ပဲ ဒီအစီအစဉ်က ရှိပါသေးတယ်ဆိုတာမျိုးပဲ ကျနော်တို့ သိရတယ်။ တကယ်တမ်း တကယ့်တကယ် ဗဟိုကနေ ဘန်ကောက်က ကြေညာတုန်းက အဲဒီလိုမဟုတ်ဘူး၊ အားလုံးအတူတူ ခံစားရမယ်။ လူမှုဖူလုံရေးဝင်ထားတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေမှန်ရင်၊ နိုင်ငံခြားသားတွေမှန်ရင် ရမယ်လို့ပြောတယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ့်တကယ် လက်တွေ့ကတော့ အခုဟာက မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောလို့ရတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီမှာ တခု သိချင်တာက စောစောက ပြောခဲ့သလို၊ လူမှုဖူလုံရေးဝင်ထားတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေသာ ထိုးခွင့်ရှိမယ်ဆိုရင် သူတို့တွေ ထိုးနိုင်ဖို့အတွက် ဘာတွေလုပ်ဖို့ လိုပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အခုန ကျနော်တို့ သွားစုံစမ်းတယ်ဆိုတာ တကယ်လို့ အွန်လိုင်းစနစ်ကနေ စာရင်းသွင်းတာ၊ ဘယ်လိုသွင်းရသလဲဆိုတာကို သိပြီဆိုရင် ကျနော်တို့က ဒီကနေ ဆိုရှယ်မီဒီယာကနေတဆင့် ပြန်ပြီးတော့ အလုပ်သမားတွေကို လုပ်တတ်အောင်လို့ အွန်လိုင်းကနေ သွင်းလို့ရအောင်လို့ ပြန်မျှဝေ ပေးမလို့ပါ။ အဲဒီဟာကို ကျနော်တို့ကိုယ်တိုင် လုပ်လို့မရသေးဘူး။ လုပ်လို့မဖြစ်ဘူးဆိုရင် ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအနေနဲ့ ဒါက အခက်အခဲက ဖြစ်မှာတော့ ကျိန်းသေပြီ။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုရင် ကျန်ခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ဖေဖေါ်ဝါရီလက လူသစ်စာရင်းသွင်းတဲ့ကိစ္စမှာလဲ ထိုနည်းလည်းကောင်းပဲ အွန်လိုင်းကနေ စာရင်းသွင်းရတယ်။ အဲဒီအွန်လိုင်းစာရင်းသွင်းဖို့က သာမန်လူတွေအနေနဲ့ အခုနပြောတဲ့ technical ပိုင်းဆိုင်ရာ နည်းနည်းပါတယ်။ နောက် ဘာသာရပ်ပိုင်းဆိုင်ရာပါတယ်။ ဘာသာစကားပိုင်း ပါတဲ့အခါကြတော့ ဘယ်လိုမှ အဆင်မပြေနိုင်ပါဘူး။ ဒါက ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအနေနဲ့ အွန်လိုင်းကနေ သွင်းရမယ်ဆိုရင်တောင်မှ အများစုအတွက်က အခက်အခဲနဲ့ ကြုံနေရအုံးမယ်။
မေး ။ ။ ဘန်ကောက်မှာရှိတဲ့ မြန်မာသံရုံးက အရင်တုန်းကတော့ ကိုမင်းဦးတို့လို အလုပ်သမားရေး ဆောင်ရွက်နေသူတွေနဲ့ တွဲပြီးတော့ မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ အရေးကို ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ တချို့ကိစ္စတွေ ရှိပါတယ်ဆိုတော့ အခု ကိုဗစ်ကိစ္စမှာ မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ သူတို့ရောဂါဖြစ်နေသူတွေကို ဆေးကုပေးတာ၊ နောက်တခါ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ထိုးမယ်ဆိုရင်လဲ၊ မြန်မာရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေ ထိုးနိုင်ရေးအတွက်ကို ကူညီပေးဖို့အတွက် အဲဒီလိုမျိုး လုပ်ငန်းတွေ လုပ်ပေးနေတာ အခု အခြေအနေ ဘယ်လိုရှိပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ အခု တတိယလှိုင်းဖြစ်ပြီးကတည်းက ဒီလိုကိစ္စရပ်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ မြန်မာသံရုံးကနေ ထုတ်ပြန်ချက်တချို့ ထုတ်တာတော့ ရှိတယ်။ ဥပမာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းပိုင်းဆိုင်ရာတွေ၊ အထောက်အထားပိုင်းဆိုင်ရာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေ၊ နောက်ဆုတ်သွားတဲ့အကြောင်းတို့။ ဒါမှမဟုတ် လူသစ်စာရင်းသွင်းတဲ့ကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ လက်ရှိမှာ မည်သူမည်ဝါဖြစ်ကြောင်း စစ်ဆေးတာတို့ အလုပ်လုပ်ခွင့် ပါမစ်အတွက် စာရင်းသွင်းတာတွေ အဲဒါတွေ နောက်ဆုတ်တယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စတွေကို ထိုင်းအစိုးရဘက်က ထုတ်ပြန်တာတွေပေါ် မူတည်ပြီးတော့ လိုက်ထုတ်တာတွေတော့ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အရင်တုန်းကလို ကိုဗစ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ခံစားခွင့်တို့၊ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေအနေနဲ့ လိုက်နာရမယ်၊ လုပ်ဆောင်ရမယ့်ဟာတွေကို တိတိကျကျ ထုတ်ပြန်တာတို့ လုပ်နိုင်တာတို့က ဒီဘက်ပိုင်းမှာ အရမ်းနည်းလာတယ်။ နောက်တခုကတော့ ပြောလို့ရတာက ကိုဗစ်ကြောင့် သူတို့အနေနဲ့ ခရီးသွားလာခွင့်တွေ ကန့်သတ်ထားတာကြောင့် လိုက်ပါလုပ်ဆောင်ဖို့ ခက်တယ်ဆိုတာမျိုးတော့ ပြောလို့တော့ရတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဓိကတော့ စစ်အာဏာသိမ်းနောက်ပိုင်းမှာ လည်ပတ်နေတဲ့ ယန္တရား ရုံးလုပ်ငန်းစဉ် အကုန်လုံးက အင်မတန်မှ ကမောက်ကမ ဖြစ်ကုန်တယ်လို့ ဒီလိုမျိုး ယူဆလို့ရတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုရင် ဖမ်းဆီးခံတွေ ပြန်ပို့တဲ့ကိစ္စတွေဆိုရင် မပို့နိုင်ဘူး။ ပို့ဖို့အတွက် အရင်တုန်းကဆိုရင် နယ်စပ်ကနေ နှစ်နိုင်ငံက ညှိပြီးတော့ပို့တယ်။ ဒီထဲမှာ ပြန်ပို့တဲ့ထဲမှာ ရောဂါဖြစ်တဲ့လူတွေ ပါနိုင်လား၊ မပါနိုင်ဘူးလားဆိုတာကိစ္စကိုလည်း စီစစ်ဖို့လိုတယ်။ အခုလက်ရှိ သက်ဆိုင်ရာအာဏာပိုင်တွေအနေနဲ့ အဲဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ထဲထဲဝင်ဝင် လိုက်ပါပြီး ဆောင်ရွက်တာတို့ ကြေညာချက်ထုတ်တာတို့ မတွေ့ရဘူး။
မစုမြတ်မွန် ။ ။ ကိုမင်းဦး ကျေးဇူးအများကြီး တင်ပါတယ်ရှင်။ အခုလိုမျိုး အချိန်ပေးပြီး ဖြေကြားပေးတဲ့အတွက်။
ဖြေ ။ ။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
==Unicode==
ထိုငျးနိုငျငံမှာရှိတဲ့ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ အရေးအတှကျ မွနျမာသံရုံးနဲ့ အလုပျသမားအဖှဲ့တှေ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုဟာ စဈအာဏာသိမျးမှုဖွဈပွီးနောကျပိုငျး ရပျနတေယျလို့ ထိုငျးနိုငျငံတောငျပိုငျးအခွစေိုကျ ပညာရေးနဲ့ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေးဖောငျဒေးရှငျး (FED) ရဲ့ အလုပျသမားရေးဌာန တာဝနျခံက ပွောပါတယျ။ ထိုငျးနိုငျငံမှာ လကျရှိဖွဈနတေဲ့ ကိုဗဈတတိယလှိုငျးမှာ မွနျမာရှှေ့ပွောငျး အလုပျသမားတှေ ကူးစကျမှု အခွအေနေ၊ ထိုငျးအစိုးရရဲ့ ကိုဗဈကာကှယျဆေးထိုး အစီအစဉျမှာ ရှှေ့ပွောငျးလုပျသားတှေ ကာကှယျဆေးထိုးနိုငျမယ့ျ အလားအလာတှကေို (FED) ရဲ့ အလုပျသမားရေးဌာနတာဝနျခံ ကိုမငျးဦး, ကို မစုမွတျမှနျက ဆကျသှယျမေးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ မငျ်ဂလာပါ ကိုမငျးဦးရှင့ျ။ ကိုမငျးဦးက ထိုငျးနိုငျငံတောငျပိုငျးမှာ အခွစေိုကျတဲ့ ပညာရေးနဲ့ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေးဖောငျဒေးရှငျး (FED) ရဲ့ အလုပျသမားရေးရာဌာနရဲ့ တာဝနျခံ ဖွဈပါတယျ။ ဆိုတော့ ထိုငျးနိုငျငံမှာရောကျနတေဲ့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှကေိုလညျး ပညာပေးအလုပျတှေ လုပျနပေါတယျဆိုတော့ အခု ကိုမငျးဦးကို မေးခငြျတာက လကျရှိ ထိုငျးနိုငျငံမှာ ဖွဈနတေဲ့ ကိုဗဈတတိယလှိုငျးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ မေးခငြျတာပါ။ ဆိုတော့ ထိုငျးနိုငျငံမှာ အခုဖွဈနတေဲ့ တတိယလှိုငျးက တောျတောျလေး ကူးစကျမှုအခွအေနေ ဆိုးနပေါတယျ။ တနေ့တနေ့ကိုလဲ အတညျပွုလူနာသဈက ထောငျကြောျရှိနတေယျဆိုတော့ ကနြောျ အဓိကသိခငြျတာကတော့ အခုလိုမြိုး ကူးစကျမှု ရှိနတေဲ့အထဲမှာ ထိုငျးနိုငျငံမှာ ရောကျနပွေီးတော့ အလုပျလုပျနကွေတဲ့ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ ဘယျလောကျလောကျ ဒီထဲမှာပါနတေယျလို့ ကိုမငျးဦးတို့ သိထားပါလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ မငျ်ဂလာပါ။ ထိုငျးနိုငျငံ ရောဂါကာကှယျထိနျးခြုပျရေး ဗဟိုဌာနကနေ အခွားနိုငျငံသားတှေ၊ အဲဒီဟာနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ သတငျးအခကြျအလကျ ထုတျပွနျတာ မရှိတော့ဘူး။ ဒုတိယကိုဗဈလှိုငျး အစမှာတော့ ကနြောျတို့ စမှတျပလာကနျ နဲ့ စမှတျဆာခေါငျတှမှော ဖွဈတဲ့ကိစ်စရပျတှပေေါ့။ အဲဒီလိုဖွဈပွီးတဲအခါမှာ နညျးနညျးပွူနာတတျတာက အဲဒီလို အသုံးအနှုနျး၊ တိုငျးတညျလုပျတဲ့ဟာတှမှော ပွူနာတကျတဲ့အခါကွတော့ သူတို့က ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမား၊ ဘာညာမခှဲတော့ဘူး။ ကိနျးကဏနျးတှကေို အတူတူတှဲပွီးတော့ တငျတယျ။ အခု ထိုငျးနိုငျငံမှာရှိတဲ့ Migrant Workers Rights Network (MWRN) ခေါျတဲ့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားကှနျရကျကနေ ကိနျးကဏနျး တိတိကကြြ လိုကျပါစုံစမျးတဲ့အခါမှာ ထိုငျးကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနကလညျး မထုတျပွနျဘူး။ နောကျ မွနျမာသံရုံးကို ဆကျသှယျကွည့ျတဲ့အခါမှာလဲ အဲဒီကနေ ထုတျပွနျတာလဲ မတှေ့ရဘူး။ အဲဒီတော့ ကိနျးကဏနျးတှကေ သတငျးတှမှော ရလာတဲ့ ကိနျးကဏနျးတှကေိုပဲ ခန့ျမှနျးပွီတော့ပဲ ပွောလို့ရပါတယျ။ အဲဒီတော့ ကြိနျးသတောကတော့ ကိနျးကဏနျးတှအေရဆိုရငျ ထောငျကဏနျးရှိတယျ။ ထောငျဆိုတာက နှဈထောငျသုံးထောငျ ဝနျးကငြျလောကျ ရှိတယျလို့ ကနြောျတို့ ခန့ျမှနျးလို့ရတယျ။ သို့သောျ ဒီထဲမှာ ဘယျနှဈဦးက ကုသမှု ခံယူပွီးသှားပွီ။ ရောဂါပြောကျသှားပွီလဲ။ အဲဒါတှကေို ကနြောျတို့ လိုကျဖို့ ခကျနတေယျ။
မေး ။ ။ အခုနပွောတဲ့ ထောငျကဏနျးရှိတယျဆိုတဲ့ ပွောဆိုခကြျမှာ ဘယျအပိုငျးတှမှော ရှိတဲ့ အလုပျသမားတှကေ ကူးစကျမှု မြားတယျဆိုတာကို သိရပါလားရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ အထူးသဖွင့ျတော့ ရှှေ့ပွောငျအလုပျသမားတှမြေားတဲ့ စကျရုံ၊ အလုပျရုံတှမှော ဖွဈတာမြားတယျ။ နောကျပွီး ဈေးကွီးတှေ၊ အဲဒီလိုနရောမြိုးတှေ အမြားစုလုပျတဲ့ နရောတှမှော ကူးစကျတာမြားတယျ။ အဲဒီအခါကွတော့ ကူးစကျတာမြားမှနျး သိတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ ကိနျးကဏနျးအရေ သခြောမသိရဘူး။ နောကျတခုရှိတာက ဘာလဲဆိုတော့ အခုဟာက ဘယျနရောမှာဖွဈတယျ။ ဘယျနရောမှာ ကူးစကျမှုမြားတယျ ဆိုလို့ရှိရငျ သူတို့က လိုကျပွီးတော့ စဈလိုကျတယျ။ စဈတဲ့အခါမှာ ထိုငျးနိုငျငံသားတှကေိုပဲ ဦးစားပေးပွီးစဈတာ။ မွနျမာတှကေိုစဈတာ မဟုတျတဲ့အခါကွတော့ မွနျမာတှကွေားထဲမှာ ဘယျနှဈယောကျ ဖွဈနတေယျဆိုတာကို တိတိကကြြ မသိနိုငျဘူး။
မေး ။ ။ စောစောက ကိုမငျးဦး ပွောသလို၊ ကိုဗဈဒုတိယလှိုငျး ဖွဈတုနျးကတော့ စမုပရာကနျမွို့တှမှော အလုပျလုပျကွတဲ့ ပငျလယျစာ လုပျငနျးတှမှော လုပျကွတဲ့ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ တောျတောျလေး ဖွဈခဲ့တယျ။ အဲဒီကနစေပွီး ကူးစကျတာပေါ့။ အဲဒီအတှကျကွောင့ျ ထိုငျးအစိုးရက စညျးကပျတငျးကွပျမှုတှကေို တောျတောျလေး တငျးတငျးကွပျကွပျ လုပျခဲ့တယျ။ ဆိုတော့ အခုတခေါကျ တတိယလှိုငျးမှာ အဲဒီလို ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှအေပေါျမှာ စညျးကမျးကန့ျသတျမှုတှေ၊ တငျးကွပျမှုတှေ ဘယျလောကျအထိ လုပျထားတယျလို့ ပွောနိုငျလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှအေတှကျဆိုပွီး ထုတျပွနျတာမြိုး ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီလိုမြိုး သီးသန့ျကွီးအနနေဲ့ အရငျခေါကျတှမြေိုး ထုတျပွနျတာမြိုး မရှိဘူး။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ ဖနျငမှာတော့ ကနြောျတို့ ရှိတာက ပွနျနယျထဲမှာ ခရိုငျ ကိုးခု။ အဲဒီခရိုငျ ကိုးခုမှာပဲ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမား လူထုခေါငျးဆောငျတှနေဲ့ ကနြောျတို့ NGO အဖှဲ့ထဲက ဦးစီးဦးဆောငျလုပျပွီးတော့ ပွညျနယျမှူးနဲ့ ကနြောျတို့ ညှိနှိုငျးကွတယျ။ ညှိနှိုငျးတဲ့အခါမှာ သူတို့က ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားနဲ့ ပတျသကျတဲ့ - အထူးသဖွင့ျ ကိုဗဈကပျရောဂါကိစ်စ။ နောကျ မှတျပုံတငျတဲ့ ကိစ်စတို့ဆိုရငျ ကနြောျတို့ လူထုကွားထဲမှာ၊ အလုပျသမားတှကွေားထဲမှာ ဖွန့ျဝပေေးဖို့အတှကျ အကူအညီတောငျးထားတဲ့ အတှကျကွောင့ျမို့ ခရိုငျကနေ ထုတျပွနျးခကြျတှေ၊ ခရိုငျကနေ ထုတျပွနျခကြျတှေ၊ ဘနျကောကျကနေ ထုတျပွနျတာတှကေို ကနြောျတို့က ဘာသာပွနျပွီးတော့ ကှနျမွူနီတီထဲမှာ လိုကျဝတောတှေ ရှိတယျ။ နောကျ အှနျလိုငျးဆိုရှယျမီဒီယာကနေ ဖွန့ျဝပေေးနတောတှေ ရှိပါတယျ။ ပွောရမယျဆိုရငျ ဒီတခေါကျမှာတော့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှအေတှကျ သီးခွား၊ ဖိဖိစီးစီးနဲ့ လုပျတဲ့ဟာမြိုးကတော့ လြော့ပါးသှားတယျလို့ ကနြောျတို့က မွငျပါတယျ။
မေး ။ ။ ကိုမငျးဦး စောစောကပွောသလို ပညာရေးနဲ့ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျရေး ဖောငျဒေးရှငျး (FED) ကလညျး ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှကေို ကိုဗဈနဲ့ ပတျသကျတဲ့ ပညာပေးတှကေို လုပျပေးနတေယျ။ အှနျလိုငျးကနလေညျး လုပျနတေယျဆိုတော့ ဘယျလိုကိစ်စတှကေို လကျရှိမှာ ဦးစားပေးပွီးတော့ ပညာပေးမှုတှေ လုပျနတေယျဆိုတာကိုလဲ ပွောပွပါလားရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ FED Facebook Social Media တခုရယျ၊ ပွီးတော့ အလုပျသမားမိတျဆှတေို့ အဖှဲ့အစညျးတှကေ သတငျးအခကြျအလကျတှေ၊ အလုပျသမားတှေ သိသင့ျသိထိုကျတဲ့ အခကြျအလကျတှကေို မြှဝတောတှေ ရှိပါတယျ။ ကနြောျတို့အနနေဲ့ ကနြျးမာရေးနဲ့ ပတျသကျတဲ့ ကာကှယျစောင့ျရှောကျမှုပိုငျးဆိုငျရာတှကေို တငျပတေငျသောျငွားလဲ တခြို့ကိစ်စတှမှော စညျးမဉြျးစညျးကမျးနဲ့ ပတျသကျတာတှေ။ ဥပမာဆိုရငျ ကနြောျတို့ ဖနျငခရိုငျမှာ ကနြျခဲ့တဲ့ (၁၂) ရကျနေ့က ထုတျပွနျလိုကျတာ အဓိကအားဖွင့ျ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှအေနနေဲ့ သတျမှတျထားတဲ့ ညဆိုရငျ (၁၁) နာရီ အပွငျထှကျလို့ မရဘူးဆိုတဲ့ကိစ်စ။ နောကျပွီးတော့ ခရိုငျကြောျလို့ မရဘူးဆိုတဲ့ကိစ်စ။ အထူးသဖွင့ျတော့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှအေနနေဲ့ ဥပဒတှေကေို မသိလိုကျလို့ အပွဈပေးအရေးယူခံရမှာ စိုးရိမျတာရယျ။ နောကျရောဂါကူးစကျမှုနဲ့ ပတျသကျပွီး ရောဂါကွောင့ျ ရောဂါနဲ့ ပတျသကျပွီး ပွဌာနျးထားတဲ့ ဥပဒအေရ ငွိ့တယျဆိုရငျ အဖမျးအဆီး ခံရပွီးတော့၊ ပွညျနှငျဒဏျပေးခံရမှာစတဲ့ ဒီလိုကိစ်စရပျတှကေို ကနြောျတို့တှကေ ဦးစားပေးပွီးတော့၊ လုပျပွီးတော့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှကွေားထဲမှာ မြှဝမှေုတှေ လုပျပေးပါတယျ။
မေး ။ ။ ထိုငျးအစိုးရ ထုတျပွနျထားတဲ့ ကိုဗဈထိနျးခြုပျကန့ျသတျရေး စညျးကမျးတှမှော မွနျမာအလုပျသမားတှေ၊ ထိုငျးတနိုငျငံလုံးမှာ ရှိနတေဲ့ မွနျမာအလုပျသမားတှေ မဖွဈမနေ သိသင့ျတဲ့ အခကြျတှကေ ဘာလို့ပွောလို့ရပါသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ အဓိကအားဖွင့ျ WHO က ထုတျပွနျထားတာကိုပဲ သူတို့ပွနျပွီးတော့ ထုတျပွနျတာပဲ။ အားလုံးပေါငျးတော့ ခွောကျခကြျလား ရှိတယျ။ နံပတျတဈကတော့ ခပျခှာခှာနပေေါ့။ သုံးမီတာ နရေမယျ။ လကျကို မကွာခဏ ဆေးရမယ့ျကိစ်စ။ နောကျပွီးတော့ နှားခေါငျးစညျးဝတျထားရမယ့ျကိစ်စ။ ပွီးတော့ သူတို့ရဲ့ မောခနြတို့ ထနျခနြတို့ခေါျတဲ့ Application တှကေို မိုဘိုငျလျဖုနျးထဲမှာ ထည့ျထားဖို့ကိစ်စ။ နောကျပွီးတော့ ဖွဈနိုငျမယျဆိုရငျ ကိုယျအပူခြိနျကို မကွာခဏစဈဖို့။ နောကျပွီးတော့ တကယျလို့ ကိုယ့ျကိုယျကို မသငျ်ကာဘူးဆိုရငျ ဖြားနာမှုကို မသငျ်ကာဘူး၊ လက်ခဏာထဲက တခုခုကို ပွတယျဆိုရငျ ဆေးရုံဆေးခနျးကို သှားဖို့ကိစ်စ။ ဒီလိုကိစ်စတှကေို အဓိကထားပွီးတော့ သိစခေငြျပါတယျ။ နောကျတခုကတော့ ရောဂါကာကှယျထိနျးသိမျးရေး၊ ကာကှယျထိနျးခြုပျရေးက ထုတျပွနျတဲ့ ဥပဒလေေးကို သိထားစခေငြျပါတယျ။
မေး ။ ။ အခု ထိုငျးနိုငျငံမှာ ဖွဈနတေဲ့ ကိုဗဈတတိယလှိုငျးမှာ နောကျတခု ဘာဖွဈလဲဆိုတော့ ထိုငျးအကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ ကူးစကျမှုတှေ ဖွဈနတေယျဆိုပွီးတော့ ထိုငျးအစိုးရက ပွောပါတယျ။ ဒီကူးစကျမှု ဖွဈနတေယျလို့ ထိုငျးအစိုးရပွောနတေဲ့ အကဉြျးထောငျတှထေဲမှာ မွနျမာနိုငျငံသားတှေ ရှိလား။ ရှိတယျဆိုရငျ ဘယျလောကျလောကျ ရှိတယျလို့ သိရပါသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ကိနျးဂဏနျးအရတော့ တိတိကကြြ မွနျမာနိုငျငံသားတှအေနနေဲ့ ဘယျလောကျရှိတယျဆိုတာကတော့ ဟိုတုနျးထဲက မွနျမာအကဉြျးသားတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး အကူအညီပေးဖို့ မွနျမာသံရုံးနဲ့ ပူးတှဲပွီးတော့ လုပျခဲ့ဖူးတယျ။ လှနျခဲ့တဲ့ (၁) နှဈကြောျလောကျက ရှိပွီ။ (၂) နှဈလောကျက။ ဒါပမေဲ့ အဲဒါအဆငျမပွဘေူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ သူတို့က နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးဌာနကနေ တရားဝငျစာနဲ့ဆင့ျပွီးတော့ တောငျးရမယျဆိုတော့ ကနြောျတို့ NGO တှအေနနေဲ့ တိုကျရိုကျလုပျခှင့ျ မရဘူး။ အဲဒီတော့ မွနျမာသံရုံးအနနေဲ့ ဆကျလုပျဖို့အတှကျ စီစဉျထားခဲ့ပမေယ့ျ မွနျမာသံရုံးအနနေဲ့ ဒီကိစ်စတှကေို ဆကျမလုပျဖွဈခဲ့တဲ့အတှကျ ကနြောျတို့ အလှမျးဝေးသှားတဲ့အတှကျ အဲဒါနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ မသိရဘူး။ သို့သောျ ထိုငျးတနိုငျငံလုံးမှာ ထောငျပေါငျးက (၁၄၃) ထောငျ ရှိတယျ။ အခု အဓိကဖွဈတဲ့ ထောငျတှကေ ဘနျခှမျအကဉြျးထောငျကွီးအပါအဝငျ အားလုံး (၁၃) ထောငျ။ အဲဒီထောငျတှမှော မွနျမာအမြားစုရှိတာကတော့ ဘနျကောကျမှာရှိတဲ့ အထူးထောငျလို့ခေါျတဲ့ ရရောငျ၊ ဘနျခှမျကတော့ နှနျထပူရီမှာရှိတဲ့ ဝငျးနိုငျဇောျတို့ရှိတဲ့ ထောငျ။ ပွီးတော့ ဒီမှာဆိုရငျတော့ နရသီဝပျလို့ခေါျတဲ့ နှဈကွီးသမားတှထေားတဲ့ တောငျပိုငျးကထောငျ။ နောကျ ဆုနျခလာမှာရှိတဲ့ထောငျ အစရှိသဖွင့ျ အဲဒီမှာ အမြားဆုံးရှိပွီးနောကျ ရနောငျးထောငျ။ အဲဒီထောငျတှမှောတော့ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ တောျတောျမြားမြား ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုထောငျသားတှေ ဖွဈတဲ့အထဲမှာ မွနျမာနိုငျငံသား အကဉြျးသား ဘယျနှဈယောကျဖွဈတယျဆိုတာမြိုး သူတို့က မကွညောဘူး။ အခုဆိုရငျ တဈသောငျးဝနျးကငြျ ဖွဈသှားပွီ။ အရအေတှကျ ကိုးဆယျရာခိုငျနှုနျး။ တနိုငျငံလုံးမှာ။ အမြားဆုံးကတော့ ရနောငျ၊ မဲ့ဆောကျ၊ ဘနျခှမျ၊ နရာသီဝပျထောငျတှမှော ရှိတဲ့ မွနျမာနိုငျငံသားတှအေနနေဲ့ ပိုပွီးတော့ ကူးစကျဖို့ ရှိနိုငျတယျ။
မေး ။ ။ နောကျတခုက ကိုဗဈကာကှယျဆေး ထိုးတာနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ မေးခငြျပါတယျ။ ထိုငျးနိုငျငံမှာ ကိုဗဈကာကှယျဆေး ထိုးမှုတှေ မလေ (၁၈) ရကျနေ့တုနျးကဆိုရငျ သံဃာတောျတှကေို စပွီးတော့ ထိုးပေးနပွေီ။ အဲဒီကနေ တဆင့ျခငြျး တနိုငျငံလုံးကို ထိုးပေးမယ့ျ အစီအစဉျတှေ ရှိတယျဆိုတော့ အဲဒီလို ထိုငျးနိုငျငံက ထိုငျးအစိုးရက ကိုဗဈကာကှယျဆေး ထိုးပမေယ့ျ အစီအစဉျထဲမှာ သူတို့နိုငျငံထဲမှာ အလုပျလုပျနတေဲ့ မွနျမာတှအေပါအဝငျ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှကေို ထိုးပေးမယ့ျ အစီအစဉျပါပါသလားရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ တကယ့ျတကယျက ကာကှယျဆေးထိုးဖို့အတှကျ အှနျလိုငျးကနေ မှတျပုံတငျခွငျးကို လုပျဆောငျနိုငျပွီဆိုတာကို ကနြောျတို့ ကနြျခဲ့တဲ့ မလေ (၁၄) ရကျနေ့တုနျးက သိရပါတယျ။ ဆိုတော့ အဲဒီဟာနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဘယျလိုမြိုးဆကျပွီးသှားတယျ။ ဘယျလိုမြိုး အှနျလိုငျးကနေ လုပျဆောငျလို့ ရမလဲဆိုတာကို ကနြောျတို့က စုံစမျးတာ။ ဒီနေ့ မလေ (၁၉) ရကျနေ့မှာ ကနြောျတို့ ကနြျးမာရေးဌာနက ဝနျထမျးတှကေ သှားပွီးတော့ ကနြျးမာရေးခရိုငျ၊ ကနြျးမာရေးဌာန၊ ဆေးရုံတို့ကို သှားရောကျစုံစမျးတဲ့အခါမှာ ထိုငျးနိုငျငံသားတှအေတှကျပဲ ဒီအစီအစဉျက ရှိပါသေးတယျဆိုတာမြိုးပဲ ကနြောျတို့ သိရတယျ။ တကယျတမျး တကယ့ျတကယျ ဗဟိုကနေ ဘနျကောကျက ကွညောတုနျးက အဲဒီလိုမဟုတျဘူး၊ အားလုံးအတူတူ ခံစားရမယျ။ လူမှုဖူလုံရေးဝငျထားတဲ့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှမှေနျရငျ၊ နိုငျငံခွားသားတှမှေနျရငျ ရမယျလို့ပွောတယျ။ ဒါပမေဲ့ တကယ့ျတကယျ လကျတှေ့ကတော့ အခုဟာက မဟုတျဘူးလို့ ပွောလို့ရတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီမှာ တခု သိခငြျတာက စောစောက ပွောခဲ့သလို၊ လူမှုဖူလုံရေးဝငျထားတဲ့ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှသော ထိုးခှင့ျရှိမယျဆိုရငျ သူတို့တှေ ထိုးနိုငျဖို့အတှကျ ဘာတှလေုပျဖို့ လိုပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အခုန ကနြောျတို့ သှားစုံစမျးတယျဆိုတာ တကယျလို့ အှနျလိုငျးစနဈကနေ စာရငျးသှငျးတာ၊ ဘယျလိုသှငျးရသလဲဆိုတာကို သိပွီဆိုရငျ ကနြောျတို့က ဒီကနေ ဆိုရှယျမီဒီယာကနတေဆင့ျ ပွနျပွီးတော့ အလုပျသမားတှကေို လုပျတတျအောငျလို့ အှနျလိုငျးကနေ သှငျးလို့ရအောငျလို့ ပွနျမြှဝေ ပေးမလို့ပါ။ အဲဒီဟာကို ကနြောျတို့ကိုယျတိုငျ လုပျလို့မရသေးဘူး။ လုပျလို့မဖွဈဘူးဆိုရငျ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှအေနနေဲ့ ဒါက အခကျအခဲက ဖွဈမှာတော့ ကြိနျးသပွေီ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုရငျ ကနြျခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ဖဖေေါျဝါရီလက လူသဈစာရငျးသှငျးတဲ့ကိစ်စမှာလဲ ထိုနညျးလညျးကောငျးပဲ အှနျလိုငျးကနေ စာရငျးသှငျးရတယျ။ အဲဒီအှနျလိုငျးစာရငျးသှငျးဖို့က သာမနျလူတှအေနနေဲ့ အခုနပွောတဲ့ technical ပိုငျးဆိုငျရာ နညျးနညျးပါတယျ။ နောကျ ဘာသာရပျပိုငျးဆိုငျရာပါတယျ။ ဘာသာစကားပိုငျး ပါတဲ့အခါကွတော့ ဘယျလိုမှ အဆငျမပွနေိုငျပါဘူး။ ဒါက ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှအေနနေဲ့ အှနျလိုငျးကနေ သှငျးရမယျဆိုရငျတောငျမှ အမြားစုအတှကျက အခကျအခဲနဲ့ ကွုံနရေအုံးမယျ။
မေး ။ ။ ဘနျကောကျမှာရှိတဲ့ မွနျမာသံရုံးက အရငျတုနျးကတော့ ကိုမငျးဦးတို့လို အလုပျသမားရေး ဆောငျရှကျနသေူတှနေဲ့ တှဲပွီးတော့ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ အရေးကို ကူညီဆောငျရှကျပေးနတေဲ့ တခြို့ကိစ်စတှေ ရှိပါတယျဆိုတော့ အခု ကိုဗဈကိစ်စမှာ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ သူတို့ရောဂါဖွဈနသေူတှကေို ဆေးကုပေးတာ၊ နောကျတခါ ကိုဗဈကာကှယျဆေး ထိုးမယျဆိုရငျလဲ၊ မွနျမာရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှေ ထိုးနိုငျရေးအတှကျကို ကူညီပေးဖို့အတှကျ အဲဒီလိုမြိုး လုပျငနျးတှေ လုပျပေးနတော အခု အခွအေနေ ဘယျလိုရှိပါသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ အခု တတိယလှိုငျးဖွဈပွီးကတညျးက ဒီလိုကိစ်စရပျတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ မွနျမာသံရုံးကနေ ထုတျပွနျခကြျတခြို့ ထုတျတာတော့ ရှိတယျ။ ဥပမာ စညျးမဉြျးစညျးကမျးပိုငျးဆိုငျရာတှေ၊ အထောကျအထားပိုငျးဆိုငျရာနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ လုပျငနျးစဉျတှေ၊ နောကျဆုတျသှားတဲ့အကွောငျးတို့။ ဒါမှမဟုတျ လူသဈစာရငျးသှငျးတဲ့ကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ လကျရှိမှာ မညျသူမညျဝါဖွဈကွောငျး စဈဆေးတာတို့ အလုပျလုပျခှင့ျ ပါမဈအတှကျ စာရငျးသှငျးတာတှေ အဲဒါတှေ နောကျဆုတျတယျဆိုတဲ့ ကိစ်စတှကေို ထိုငျးအစိုးရဘကျက ထုတျပွနျတာတှပေေါျ မူတညျပွီးတော့ လိုကျထုတျတာတှတေော့ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အရငျတုနျးကလို ကိုဗဈနဲ့ ပတျသကျတဲ့ ခံစားခှင့ျတို့၊ ရှှေ့ပွောငျးအလုပျသမားတှအေနနေဲ့ လိုကျနာရမယျ၊ လုပျဆောငျရမယ့ျဟာတှကေို တိတိကကြြ ထုတျပွနျတာတို့ လုပျနိုငျတာတို့က ဒီဘကျပိုငျးမှာ အရမျးနညျးလာတယျ။ နောကျတခုကတော့ ပွောလို့ရတာက ကိုဗဈကွောင့ျ သူတို့အနနေဲ့ ခရီးသှားလာခှင့ျတှေ ကန့ျသတျထားတာကွောင့ျ လိုကျပါလုပျဆောငျဖို့ ခကျတယျဆိုတာမြိုးတော့ ပွောလို့တော့ရတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဓိကတော့ စဈအာဏာသိမျးနောကျပိုငျးမှာ လညျပတျနတေဲ့ ယန်တရား ရုံးလုပျငနျးစဉျ အကုနျလုံးက အငျမတနျမှ ကမောကျကမ ဖွဈကုနျတယျလို့ ဒီလိုမြိုး ယူဆလို့ရတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုရငျ ဖမျးဆီးခံတှေ ပွနျပို့တဲ့ကိစ်စတှဆေိုရငျ မပို့နိုငျဘူး။ ပို့ဖို့အတှကျ အရငျတုနျးကဆိုရငျ နယျစပျကနေ နှဈနိုငျငံက ညှိပွီးတော့ပို့တယျ။ ဒီထဲမှာ ပွနျပို့တဲ့ထဲမှာ ရောဂါဖွဈတဲ့လူတှေ ပါနိုငျလား၊ မပါနိုငျဘူးလားဆိုတာကိစ်စကိုလညျး စီစဈဖို့လိုတယျ။ အခုလကျရှိ သကျဆိုငျရာအာဏာပိုငျတှအေနနေဲ့ အဲဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ထဲထဲဝငျဝငျ လိုကျပါပွီး ဆောငျရှကျတာတို့ ကွညောခကြျထုတျတာတို့ မတှေ့ရဘူး။
မစုမွတျမှနျ ။ ။ ကိုမငျးဦး ကြေးဇူးအမြားကွီး တငျပါတယျရှငျ။ အခုလိုမြိုး အခြိနျပေးပွီး ဖွကွေားပေးတဲ့အတှကျ။
ဖွေ ။ ။ ကြေးဇူးတငျပါတယျ။
