ကိုဗစ်ကပ်ဘေးနဲ့ အင်တာနက်လွတ်လပ်ခွင့်

ကိုဗစ်ကပ်ဘေး၊ စစ်ဘေးသင့်နေတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ အင်တာနက်ကို ဆက်လက်ကန့်သတ်ထားဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလို အကျပ်အတည်းကာလမှာ အင်တာနက် လွတ်လပ်ခွင့်ရှိဖို့ ဘယ်လောက် အရေးကြီးပါလဲ။ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် လှုပ်ရှားတဲ့ အသံအဖွဲ့ အမှုဆာင်ဒါရိုက်တာ မောင်ဆောင်းခကို ကိုအောင်လွင်ဦး က ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။

မေး ။ ။ မင်္ဂလာပါခင်များ။ ဒီနေ့ဆွေးနွေးခန်းမှာတော့ ကိုဗစ်ကပ်ဘေးအန္တရာယ်နဲ့ စစ်ဘေးဒဏ်ပါသင့်နေတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ အင်တာနက်တွေ ကန့်သတ်ထားတဲ့အတွက် ဘယ်လိုအကျိုးဆက်တွေ ရှိနိုင်သလဲဆိုတာကို ဆွေးနွေးဖို့အတွက် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်အရေး လှုပ်ရှားနေတဲ့ အသံအဖွဲ့အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ မောင်ဆောင်းခကို ဖိတ်ခေါ်ထားပါတယ်။

ဒီတပတ်ထဲမှာပဲ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုတွေ အပြည့်အဝပြန်ဖွင့်ပေးဆိုပြီး ကိုဆောင်းခတို့ အသံအဖွဲ့က တိုက်တွန်းလိုက်တာကို တွေ့ရပါတယ်။ အထူးသဖြင့်ကတော့ ကိုဗစ် ကူးစက်မှုတွေ တိုးလာနေတဲ့အချိန်မှာ ပြန်ဖွင့်ပေးဖို့ လိုတယ်ဆိုပြီးတော့ တိုက်တွန်းထားတာကို တွေ့ပါတယ်။ ဆိုတော့ ကိုဆောင်းခတို့အနေနဲ့ လက်ရှိမှာ အင်တာနက်ဝန်ဆောင်မှုတွေ အပြည့်အဝ မရရှိတဲ့အပေါ်မှာ ဘာကိုအဓိက စိုးရိမ်နေတာလဲ။

ဖြေ ။ ။ ဒီနေ့ပဲ ကိုဗစ်-၁၉ နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ တွေ့ရှိချက်တွေကို ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့နေရာမှာ ရောဂါပိုး တွေ့ရှိသူ အယောက် (၇၀) ရှိတာကို တွေ့ရတယ်။ အဲဒီအယောက် (၇၀) မှာ ဘယ်မြို့နယ်တွေကလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့ လိုက်စစ်လိုက်တော့ ယနေ့အချိန်အထိ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ အင်တာနက်ပိတ်ထားတဲ့ မြို့နယ် (၈) မြို့နယ်ထဲက (၆) မြို့နယ်မှာ ကိုဗစ်လူနာ ရှိနေပြီ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီ (၆) မြို့နယ်တွေက မြောက်ဦး၊ မောင်းတော်၊ မြေပုံ၊ မင်းပြား၊ ကျောက်တော်၊ ဘူသီးတောင် တို့ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီ (၆) မြို့နယ်မှာ ကိုဗစ်လူနာတွေ ရှိနေပြီဆိုတော့ အဲဒီလို ကိုဗစ်လူနာ ရှိနေပြီအခြေအနေမျိုးမှာ လူထုဟာ သတင်းအချက်အလက်ကို အချိန်နဲ့တပြေညီ ရရှိနေဖို့အတွက် လိုအပ်တယ်။

အဲဒီလိုမဟုတ်ရင် ဒီလိုကူးစက်မှုနှုန်းဟာ ဒီလိုအရမ်းမြန်တဲ့ ပိုးရှိနေတဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာ တမြို့လုံးကိုတောင် ပံျ့နံှ့သွားနိုင်တယ်။ ပြောချင်တာက ဒီပိုးကို ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့ဆိုရင် ကျိန်းသေတာက အစိုးရက အင်တာနက်ကို 4G အပြည့်အဝ ပြန်ပေးဖို့ လိုအပ်တယ်။ ဒါက လူထုမှာတင် အခက်တွေ့တာ မဟုတ်ဘူး။ အစိုးရမှာလည်း ဒီပိုးကို ထိန်းချုပ်ရေး လုပ်ဆောင်နေတဲ့ ကိစ္စရပ်တွေမှာ အင်တာနက် ကောင်းကောင်းမရတဲ့အတွက် အခက်တွေ့နေမယ်ဆိုတာကို ခန့်မှန်းလို့ ရပါတယ်။ ဒီအခြေအနေတွေကို သေချာသုံးသပ်ပြီးတော့ အင်တာနက်အပြည့်အဝ ပြန်ပေးဖို့ လိုအပ်တယ်။ အထူးသဖြင့်တော့ လူထုရဲ့ ကျန်းမာရေးပေါ်မှာ ပိုစိုးရိမ်တာ ဖြစ်ပါတယ်။

တဘက်မှာလဲ ပြည်တွင်းစစ် ရှိတယ်။ အချိန်မရွေး ကိုယ့်အိမ်ပေါ်ကို လက်နက်ကြီး ကျနိုင်တယ်။ အဲဒီလို အခြေအနေမျိုးမှာ ရောဂါပိုးကလည်း ရှိနေပြန်၊ ပျံ့နံှ့မှုကလည်း ရှိနေနိုင်တဲ့အခါမှာ အင်တာနက်သာ ရမယ်ဆိုရင် လူထုက သူတို့အခက်အခဲတွေကို တင်ပြနိုင်မယ်။ နောက်ပြီးတော့ အစိုးရဘက်က ထုတ်ပြန်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေကို အချိန်နဲ့တပြေညီ ရနိုင်ပြီးတော့ ပိုးနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ရှောင်ရမယ့်ကျဉ်ရမယ့်အပိုင်းတွေကို လူထုက ပိုပြီးနားလည်သွားပြီးတော့ လူထုကျန်းမာရေးအတွက် ပိုပြီးအရေးကြီးတယ်လို့ ကျနော်မြင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ အင်တာနက်မရတဲ့အတွက် ကောလာဟလတွေ သတင်းမှားတွေ ပျံ့နံှ့မှာကို စိုးရိမ်တဲ့အသံတွေကိုလည်း ကြားရပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီလိုဖြစ်နိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ကော ဘယ်လောက်များ ရှိနေသလဲ။

ဖြေ ။ ။ ကျိန်သေတာပေါ့ ကျနော်တို့က အင်တာနက် မရှိတဲ့အခါမှာ ကျနော်တို့က အစိုးရစာမျက်နှာတွေ၊ ဝန်ကြီးဌာန ကြေညာချက်တွေ။ နောက်ပြီးတော့ သူတို့ရဲ့ Facebook စာမျက်နှာတွေမှာ ပြောဆိုချက်တွေကို လူထုက လွယ်လင့်တကူ ဝင်ကြည့်လို့ မရဘူး။ မကြည့်လို့ မရဘူးဆိုတော့ ကျနော်တို့ ဖုန်းနဲ့ဆက်ပြီးမေးလို့ ရသလားဆိုတော့လဲ အဲဒီလို အခြေအနေမျိုးလဲ မရှိပြန်ဘူး။ အဲဒီလို အခြေအနေမျိုး မရှိတဲ့အခါကြတော့ ပြည်သူလူထုဟာ ကောလာဟလတစ်ခု ပျံ့သွားပြီဆိုရင် ဒါဟာ ကောလာဟလလား၊ သတင်းအမှန်လား ဆိုတာကို ပြန်ပြီးတော့ အတည်ပြုဖို့အတွက် အခက်အခဲ ရှိပါတယ်။ တကယ်လို့သာ ကျနော်တို့ အင်တာနက်သာ ရရှိနေမယ်ဆိုရင် လူထုဟာ ဒီသတင်းမှန်၊ မမှန်ကို အစောကပြောတဲ့ Social Media ကို သုံးပြီးတော့လည်းကောင်း၊ Website တွေကို ဝင်ကြည့်ပြီသော်လည်းကောင်း သက်ဆိုင်ရာ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှု အပြည့်အဝရှိတဲ့ သတင်းဌာနတွေမှာ ဒါမျိုးတင်ထားလား။ မထင်ထားဘူးလား။ ဒါမှမဟုတ်ရင် သတင်းဌာနတစ်ခုကပဲ တင်တာလား။ အများကြီး အကုန်လုံးက တင်ထားသလားဆိုတာလေး - လိုက်ပြီးတော့ စစ်ဆေးပြီးတော့ ဒါဟာ အတည်ဖြစ်လား၊ ကောလာဟလကို အတည်ပြုနိုင်မယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ ကျိန်းသေတာတော့ ကောလာဟလ က ဘယ်အချိန်မျိုးမဆို ပျံ့နိုင်တယ်။ အခုဆို ကိုဗစ်-၁၉ ကာလမှာ လူထုက စိုးရိမ်မှုတွေ မြှင့်တက်ပြီးတော့ တခါတလေမှာ လိုတာထက်ပိုပြီးတော့ ချဲ့ကားပြောဆိုတာတွေလဲ ရှိနိုင်တယ်။ အဲဒီလိုမျိုးပဲ - အဲဒါတွေထက် ထူးတာက ရွေးကောက်ပွဲကလဲ နီးလာတဲ့အခြေအနေမျိုးမှာ နိုင်ငံရေးပါတီတွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကောလာဟလတွေ၊ မဟုတ်တန်ရာ ပြောတဲ့ဟာတွေ။ ဒါမျိုးတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ လူထုဟာ အပြန်အလှန်စစ်ဆေးဖို့၊ အချိန်တွေပေးဖို့ - အဲဒီလို အခြေအနေတွေပေးဖို့ လိုတယ်။ အချိန်ပေးဖို့ဆိုရင် ကျိန်းသေ အင်တာနက် ရှိမှ ရမယ်လို့ ကျနော် မြင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ တစ်ခုရှိတာက အင်တာနက်ကနေ သတင်းအချက်အလက်တွေ မရလို့။ ကောလာဟလနဲ့ သတင်းမှား အန္တရာယ်ကို စိုးရိမ်ရတယ်ဆိုပေမယ့် တချိန်တည်းမှာပဲ လူမှုကွန်ရက်တွေမှာလဲ ကောလာဟလနဲ့ သတင်းအမှားတွေက ပျံ့နံှ့လေ့ ရှိတယ်ဆိုတော့ အန္တရာယ် ကင်းနိုင်ပါ့မလား။

ဖြေ ။ ။ ကြိမ်းသေတာက အင်တာနက် ရှိရှိ၊ မရှိ သတင်းအမှား ပျံ့နံှ့မှုက ကျိန်းသေ ရှိနေတယ်တယ်။ ဒါပေမဲ အဲဒီသတင်းအမှားတွေ - အခုန ကောလာဟလတွေ ဒါတွေပေါ်မှာ ပြန်ပြီးတော့ စစ်ဆေးပြီးတော့၊ အတည်ပြုချက် ရယူဖို့ အထူးသဖြင့် အစောနကပြောတဲ့ ရခိုင်ဘက်မှာဆိုရင် လူမျိုးရေးကိစ္စတွေ ရှိမယ်။ တိုက်ပွဲတွေ ရှိမယ်။ ဒါမျိုးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေဆိုရင် လူထုဟာ အတည်ပြုချက်ရယူဖို လိုအပ်တယ်။ ဒီနေ့ဟာ အဲဒီမှာ တိုက်ပွဲဖြစ်မှာမို့ ပြောမယ် - အဲဒီဖျက်ဆီးမှုကို - အစိုးရဘက်ကနေဖြစ်စေ၊ စစ်တပ်ဘက်ကဖြစ်စေ ဆက်သွယ်အကြောင်းကြားတာ။ အဲဒီသတင်းက ဟုတ်လား၊ မဟုတ်လား ဆိုတော့ ကျနော်တို့က ရွာကနေ တိမ်ရှောင်ပေးရမလား။ ဒါမျိုးတွေကအစ အဲဒီအချက်အလက်တွေက မှန်ကန်၊ မြန်ဆန်နေဖို့ လိုအပ်တယ်။ ဒါမှမဟုတ် ကောလာဟလက ကြားလိုက်တဲ့အပေါ် မူတည်ပြီးတော့ ဟိုဘက်ပြေးပါအုံး၊ ဒီဘက်ပြေးပါအုံးဆိုရင် လူထုက ပိုမိုပြီးတော့ ကသိလင်တ နိုင်မယ်လို့ ကျနော်တို့က မြင်တယ်။

အဲဒီတော့ အင်တာနက် ရှိနေခြင်းက အစောကပြောတဲ့ သံသယတွေ၊ ကောလာဟလတွေကို ပြန်ပြီးတော့ စစ်ဆေးနိုင်မယ်။ အဲဒါတွေကို ပြန်ပြီးဖြေဖျောက်လို့ ရနိုင်မယ်။ မရှိတာကကြတော့ ပြန်ပြီးတော့ ကောလာဟလတွေကို အမှန်လား၊ အမှားလား ဆိုတာကို ပြန်စစ်နိုင်တဲ့ အခွင့်အလမ်းကို လူထုကို ပေးမထားဘူးလို့ ကျနော် မြင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ အခုဆိုရင် ရောဂါကူးစက်မှုတွေ တိုးလာတာနဲ့အမျှ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနကလဲ သတင်းတွေကို တောက်လျှောက်ထုတ်ပြန်ပေးနေပါတယ်။ ဒီလိုသတင်းတွေကိုပဲ အစိုးရရဲ့ ရုပ်မြင်သံကြားတွေ၊ ရေဒီယိုတွေကနေ ပြန်ပြီးတော့ ထုတ်လွှင့်ပေးနေတာတွေ ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီလို အစိုးရမီဒီယာတွေက သတင်းထုတ်ပြန်နေတာနဲ့ အင်တာနက်ကရတဲ့ သတင်းတွေနဲ့ ဘာတွေများ ကွာနေလို့လဲ။ အင်တာနက် အဆက်အသွယ်ရဖို့ ဘာကြောင့်ပြောနေရတာလဲ။

ဖြေ ။ ။ အားလုံးသိကြတဲ့အတိုင်းပဲ ရုပ်မြင်သံကြားနဲ့ ရေဒီယို ဆိုတာက Traditional Media အဖြစ်နဲ့ ကျန်ခဲ့ပြီ။ ကျနော်တို့က ဒီဘက် Digital ခေတ်မှာ Digital Media တွေကပဲ လူတွေအတွက် အားထားစရာ ဖြစ်လာတယ်။ သတင်းအချက်အလက် လျင်မြန်စွာ စီးဆင်းနိုင်မှု။ နောက်တခါ အချိန်နဲ့တပြေညီ သတင်းရရှိနိုင်မှု၊ နောက် လူတိုင်းဟာ ဆိုရှယ်မီဒီယာကို သုံးပြီးတော့ ကိုယ့်ရဲ့စိုးရိမ်မှုတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ ကိုယ့်ရဲ့နစ်နာမှုတွေကို ဖွင့်ဟဖော်ထုတ်နိုင်မှုမှာ Digital Media နဲ့ ရေဒီယို၊ ရုပ်မြင်သံကြားတို့နဲ့ဆို အများကြီးကွာသွားတယ်။ နောက်တခုက ကိုဗစ်-၁၉ နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ သတင်းတွေဆိုရင် ပြည့်ပြည့်စုံစုံ အချိန်မရွေး ပြန်ကြည့်လို့ရတာက ဆိုရှယ်မီဒီယာမှာပဲ ရှိတယ်။ လူတိုင်းက အမြဲတမ်း TV ရှေ့မှာ ထိုင်ကြည့်နေဖို့က မဖြစ်နိုင်ဘူး။ နောက်တခုက စောစောကပြောခဲ့သလိုပဲ တကယ့်တကယ် ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ TV တွေ ရှိရဲ့လားပေါ့ ဆိုတဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေ ရှိတယ်။ ကျိန်းသေတာကတော့ ရေဒီယို၊ ရုပ်မြင်သံကြားတွေက လူထုအတွက် လုံလောက်သော သတင်းအချက်အလက်ကို ပေးနိုင်လိမ့်မယ်လို့ ကျနော်တို့က မမြင်ဘူး။ အထူးသဖြင့် ပေးနိုင်ခဲ့ရင်တောင်မှ ဒါဟာ ကိုဗစ်-၁၉ လို အရေးကြီး အချက်အလက်တွေ လျင်လျင်မြန်မြန် စီးဆင်းဖို့ဆိုရင် ရေဒီယို၊ ရုပ်မြင်သံကြားတို့က လုံးဝအလုပ်မဖြစ်တော့ဘူး။ ဒစ်ဂျစ်တယ်ခေတ်မှာ လူတိုင်းက အင်တာနက်အပြည့်အဝ ရရှိဖို့၊ တချိန်နဲ့တပြေညီ သတင်းအချက်အလက်တွေ ရရှိဖို့အတွက် ပိုပြီးတော့ အရေးကြီးတယ်။ ဒါမှသာလျှင် သူတို့ရဲ့ အသက်အိုးအိမ် စည်စိမ်လုံခြုံမှု၊ သူတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးအတွက်ကို အထောက်အကူ ဖြစ်မယ်လို့ ကျနော်မြင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ ရခိုင်နဲ့ ချင်းပြည်နယ် မြို့တချို့မှာ အင်တာနက်တွေ လုံးဝပိတ်ထားတုန်းကလဲ လူတွေ ဒုက္ခရောက်မယ့် အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်လို့ စိုးရိမ်သံတွေ ထွက်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီလို လုံးဝပိတ်ထားတုန်းကရော ဒေသခံတွေအတွက် ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှုတွေထဲ ထင်သာမြင်သာ ဘာတွေများ တွေ့ခဲ့ရသလဲ။

ဖြေ ။ ။ ၂၀၁၈ ဒီဇင်ဘာကနေ ၂၀၁၉ ဒီဇင်ဘာအထိဆိုရင် တိုက်ပွဲတွေကြောင့် ဒဏ်ရာရတဲ့လူ (၁၉၉) ဦး ရှိခဲ့ပြီး၊ သေဆုံးခဲ့သူ အယောက်တစ်ရာကျော် ၁၀၁ ဦး ရှိတယ်။ ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီလကနေ ၂၀၂၀ မေအထိ အင်တာနက်ဖျက်ထားတဲ့ ကာလအတွင်း ဒဏ်ရာရရှိသူ အယောက် (၃၆၀ ကျော် ရှိပြီး သေတဲ့လူက အယောက် (၅၀) ကျော် ရှိလာတာကို တွေ့ရတယ်။ အဲဒီတော့ ဆိုလိုချင်တာက အင်တာနက် ဖြတ်ထားတဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာ တိုက်ပွဲတွေ ပိုပြီးတော့ ဖြစ်တာကို တွေ့ရယ်။ တိုက်ပွဲက နည်းသွားတာ မဟုတ်ဘဲနဲ့ တိုက်ပွဲက ပိုပြီးများလာ အင်တာနက် ဖြတ်ထားတဲ့ကာလမှာ။ နောက်တခုက လူ သေဆုံးမှု၊ လူထုထိခိုက်ဒက်ရာ ရရှိမှု ပိုများတယ်။ တကယ်လို့ အင်တာနက်ဖျက်ထားတဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာ ပြည်သူတွေက တိုက်ပွဲတွေကြား ပိတ်မိတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဒါမှမဟုတ် ဒဏ်ရာရတာပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊ ဒါမျိုးကို လျင်လျင်မြန်မြန် ကယ်ဆယ်ကုသနိုင်မှုဆိုရင် ဆက်သွယ်ရေးကောင်းဖို့ လိုအပ်တယ်။

အဲဒီလို ကောင်းဖို့က ဖုန်းလိုင်းတင် မဟုတ်ဘဲ။ အင်တာနက်လိုင်တွေ။ ဒီလိုထိခိုက်ဒဏ်ရာ ရတာတင်မဟုတ်ဘဲ အခြားသောနစ်နာမှုတွေဆိုရင် လူထုက သူတို့ရဲ့ အခြေအနေကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုဖို့၊ ဒါမှမဟုတ်ရင် တခါတလေကြာတော့ အဲဒီလို ရခိုင်ဒီဒေသဘက်မှာ သတင်းမီဒီယာတွေ ဝင်ရောက်သတင်းရယူခွင့်ကို အကန့်အသတ် ရှိနေတာ ရှိတယ်။ အဲဒီတော့ လူထုကိုယ်တိုင်ကပဲ သူတို့ဟာ သတင်းမီဒီယာလုပ် ဒီအခြေအနေကို သူတို့ကိုယ်တိုင် ဆိုရှယ်မီဒီယာကို အသုံးပြုပြီးတော့ အခြားလူတွေသိအောင်၊ နိုင်ငံတကာသိအောင်၊ မီဒီယာသိအောင် ပြောဆိုရတာမျိုးတွေ ရှိတယ်။ ဆိုတော့ အင်တာနက် ပိတ်ထားတဲ့အတွက် လူထုသေဆုံးမှုဟာ ပိုပြီးတော့ များလာတယ်။ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရမှု ပိုများလာတယ်။

နောက်တခါ ထင်သာမြင်သာ ကိစ္စဆိုရင် ဥပမာ ပုဏေးကျွန်းက ကျောက်စိတ်ရွာမှာဆိုရင် ဒေသခံ (၅) ဦးကို စစ်တပ်ကနေ ဒီဒေသခံ (၅) ဦးက AA နဲ့ ဆက်သွယ်တယ်ဆိုပြီးတော့ စစ်တပ်က သူတို့ကို ဖမ်းဆီးပြီးတော့ ရေယာဉ်ပေါ်မှာ ရိုက်နိုက်ခဲ့တဲ့ ကိစ္စဆိုရင် ဒါက လူသိရှင်ကြား ပေါက်လမယ့်ကိစ္စ ဖြစ်ပါတယ်။ ပုံမှန်အားဖြင်ဆိုရင်တော့ ဒီလိုကိစ္စတွေက နှိပ်စက်ခံရမှုနဲ့ ပြီသွားတယ်။ နှိပ်စက်လို့ သေသွားရင်လဲ ဒီအတိုင်း အလောင်းပြန်ပို့လိုက်တယ်။ အလောင်းကို အစဖျောက်လိုက်တယ်။ ဒါမျိုးနဲ့ပဲ ပြီသွားတယ်ပေါ့။ အဲဒီကိစ္စမှာဆိုရင် လူတစ်ယောက်က ဗီဒီယို Record လုပ်ထားပြီးတော့ အင်တာနက်ကရတဲ့ အခြေအနေတခုရတဲ့ နေ့မှာ အဲဒါကို တင်လိုက်တယ်။ အဲဒါက ပျံ့သွားတဲ့အတွက် တပ်မတော်ရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေက ပေါ်ပေါ်တင်တင် ပိုဖြစ်လာတယ်။ အဲဒီတော့ အင်တာနက်ပိတ်ထားတဲ့အတွက် လုပ်ချင်ရာ လုပ်ခွင့်ရတယ်။ အဲဒီလိုအခြေအနေကို လူထုက ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် မရှိဘူး။ အဲ့ဒါတွေကို သူတို့က ကွယ်ဝှက်ထားလို့ ရတယ်။

အဲဒီတော့ ကျနော်တို့ စဉ်းစားချက်က အင်တာနက် ဖြတ်ထားတာက အများပြည်သူ အကျိုးစီးပွားအတွက်ဆိုပေမယ့် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို မျက်ကွယ်ပြုလို့ရအောင်။ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို ဘယ်သူကပမှ ဖော်ထုတ်စစ်ဆေးလို့ မရအောင် ပြုလုပ်ထားတယ်လို့ ကျနော်တို့ သံသယဝင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ အခုကတော့ အင်တာနက်တွေတော့ ပြန်ဖွင့်လိုက်လိုက်ပါပြီ။ ဒါပေမဲ့ အရင်လို မြန်နှုန်းမြင့် 4G မဟုတ်ဘဲ ၂ GB ပဲ ရတဲ့အတွက် အင်တာနက်က သုံးမရသလောက်ပါ။ ဆိုတော့ ဒီလို အင်တာနက်ဝင်ဆောင်မှု တွေ အပြည့်မရတဲ့အတွက် ကိုဗစ်လို ကျန်းမာရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ပဲဖြစ်ဖြစ် အရေးကြီးတဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေ မရနိုင်ဆုံး အဓိက ဒုက္ခရနိုင်သူတွေက ဘယ်လိုလူမျိုးတွေ ဖြစ်နိုင်မလဲ။

ဖြေ ။ ။ ဘယ်လိုအခြေအနေမျိုးမှာပဲ ဖြစ်ဖြစ် လူထုကပဲ ဒုက္ခအများဆုံး ရောက်တာပဲ။ စစ်တပ်နဲ့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေ ဖြစ်တယ်။ များသောအားဖြင့် လူထုက ထွက်ပြေးရ၊ တိမ်ရှောင်ရ၊ အိုးပစ်အိမ်ပစ် လုပ်ရပေါ့။ ဒီလို ကိုဗစ်ကာလမှာလဲ များသောအားဖြင့် ကူးစက်ခံရတာ ပြည်သူလူထုတွေကြီးပဲ ဖြစ်တယ်။ ဆိုတဲ့အခါကြတော့ ကျနော့်ဘက်က လူ့အခွင့်အရေး ရှုထောင်အရကော လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်အပေါ် ပြတ်ပြတ်သားသား ပြောနိုင်တာက အင်တာနက်ဖြတ်တောက်မှုကို ဘယ်လိုအခြေအနေမျိုးမှာမှ မလုပ်ရဘူး။ ဒီလိုမျိုး ကိုဗစ်-၁၉ လို ကူးစက်မှုနှုန်းမြန်တဲ့ ကပ်ရောဂါ ဖြစ်ပွားနေတဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာ ပိုလို့တောင် မလုပ်သင့်သေး။ ဒါက လူထုကို ရက်စက်ရာရောက်တယ်။ လူထုအပေါ်မှာ မငဲ့ကွက်ဘဲနဲ့ လူထုအကျိုးစီးပွားကို မျက်ကွယ်ပြုရာ ရောက်တယ်လို့ ကျနော်တို့က မြင်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့်တော့ ဘယ်လိုအခြေအနေမျိုးမှာဖြစ်ဖြစ် အစိုးရဘက်ကတော့ ပြောတာက လုံခြုံရေးအကြောင်းပြတယ်။ နောက်တခုကတော့ အများပြည်သူအကျိုးစီးပွား စကားလုံးလှလှတွေ သုံးတယ်ပေါ့။ တကယ့်တကယ် အခြေအနေမှာကြတော့ မြေပြင်မှာ အင်တာနက်ပိတ်ထားလို့၊ အင်တာနက် ဖြတ်ထားလို့၊ မြန်နှုန်းလျှော့ထားလို့ ဆိုပြီးတော့ လူထုရဲ့ အကျိုးစီးပွားက ပိုကောင်းလာတယ် ဆိုတာမျိုးကိုတော့ တစ်ခုမှ မတွေ့ရဘူး။ လူထုအကျိုးစီးပွား ပိုပြီးဆုတ်ယုတ်လာတယ်။ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရမှုတွေ ပိုများလာတယ်။ ဒီလို ကိုဗစ်ကာလမှာ ကျောင်းမတက်ရဘူး။ ဒါမှမဟုတ် အပြင်တန်းတွေ တက်လို့မရဘူး။ လူတိုင်းဟာ တခြားနယ်မြေဒေသမှာ အင်တာနက် ရတယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့က Online ကနေ ပညာသင်ယူနေကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ အင်တာနက် ပိတ်ထားတဲ့ ဒေသက လူတွေကြတော့ အဲဒီလိုမျိုး ပညာသင်ခွင့် Online ကနေ ပညာသင်ယူခွင့်။ ဒါတွေလဲ ဆုံးရှုံးတယ်။ နောက်တခုက တချို့တွေဆိုရင် အမျိုးသမီး အိမ်တွင်းမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ကြုံနေရတယ်။ အဲဒီလို အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှု ကြုံရတဲ့အခါမှာ သူတို့ရဲ့ အခြေအနေတွေကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုဖို့၊ အကူအညီလှမ်းတောင်းဖို့ အင်တာနက်တွေရဖို့ လိုပြန်တယ်။

အဲဒါမျိုးတွေက ဒီလိုစစ်ပွဲ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ ဒေသတွေမှာ အများကြီးရှိတယ်။ အဲဒါတွေအတွက်ကို အစိုးရဘက်က ထည့်သွင်းမစဉ်းစားခဲ့ဘူးလို့ ကျနော်တို့က မြင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ အခုလို အချိန်ပေးပြီး ဆွေးနွေးခဲ့တဲ့ အသံအဖွဲ့ရဲ့ အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ မောင်ဆောင်းခနဲ့ နားဆင်နေကြတဲ့ ပရိသတ်တွေအားလုံးကိုလည်း ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ ကျနော် အောင်လွင်ဦးပါ။

==Unicode==

ကိုဗဈကပျဘေး၊ စဈဘေးသင့ျနတေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ အငျတာနကျကို ဆကျလကျကန့ျသတျထားဆဲ ဖွဈပါတယျ။ ဒီလို အကပြျအတညျးကာလမှာ အငျတာနကျ လှတျလပျခှင့ျရှိဖို့ ဘယျလောကျ အရေးကွီးပါလဲ။ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျ လှုပျရှားတဲ့ အသံအဖှဲ့ အမှုဆာငျဒါရိုကျတာ မောငျဆောငျးခကို ကိုအောငျလှငျဦး က ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။

မေး ။ ။ မငျ်ဂလာပါခငျမြား။ ဒီနေ့ဆှေးနှေးခနျးမှာတော့ ကိုဗဈကပျဘေးအန်တရာယျနဲ့ စဈဘေးဒဏျပါသင့ျနတေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျမှာ အငျတာနကျတှေ ကန့ျသတျထားတဲ့အတှကျ ဘယျလိုအကြိုးဆကျတှေ ရှိနိုငျသလဲဆိုတာကို ဆှေးနှေးဖို့အတှကျ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျအရေး လှုပျရှားနတေဲ့ အသံအဖှဲ့အမှုဆောငျဒါရိုကျတာ မောငျဆောငျးခကို ဖိတျခေါျထားပါတယျ။

ဒီတပတျထဲမှာပဲ ရခိုငျပွညျနယျမှာ အငျတာနကျဝနျဆောငျမှုတှေ အပွည့ျအဝပွနျဖှင့ျပေးဆိုပွီး ကိုဆောငျးခတို့ အသံအဖှဲ့က တိုကျတှနျးလိုကျတာကို တှေ့ရပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျကတော့ ကိုဗဈ ကူးစကျမှုတှေ တိုးလာနတေဲ့အခြိနျမှာ ပွနျဖှင့ျပေးဖို့ လိုတယျဆိုပွီးတော့ တိုကျတှနျးထားတာကို တှေ့ပါတယျ။ ဆိုတော့ ကိုဆောငျးခတို့အနနေဲ့ လကျရှိမှာ အငျတာနကျဝနျဆောငျမှုတှေ အပွည့ျအဝ မရရှိတဲ့အပေါျမှာ ဘာကိုအဓိက စိုးရိမျနတောလဲ။

ဖွေ ။ ။ ဒီနေ့ပဲ ကိုဗဈ-၁၉ နဲ့ ပတျသကျတဲ့ တှေ့ရှိခကြျတှကေို ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနက ထုတျပွနျလိုကျတဲ့နရောမှာ ရောဂါပိုး တှေ့ရှိသူ အယောကျ (၇၀) ရှိတာကို တှေ့ရတယျ။ အဲဒီအယောကျ (၇၀) မှာ ဘယျမွို့နယျတှကေလဲဆိုတာကို ကနြောျတို့ လိုကျစဈလိုကျတော့ ယနေ့အခြိနျအထိ ရခိုငျပွညျနယျမှာ အငျတာနကျပိတျထားတဲ့ မွို့နယျ (၈) မွို့နယျထဲက (၆) မွို့နယျမှာ ကိုဗဈလူနာ ရှိနပွေီ ဖွဈတယျ။ အဲဒီ (၆) မွို့နယျတှကေ မွောကျဦး၊ မောငျးတောျ၊ မွပေုံ၊ မငျးပွား၊ ကြောကျတောျ၊ ဘူသီးတောငျ တို့ ဖွဈတယျ။ အဲဒီ (၆) မွို့နယျမှာ ကိုဗဈလူနာတှေ ရှိနပွေီဆိုတော့ အဲဒီလို ကိုဗဈလူနာ ရှိနပွေီအခွအေနမြေိုးမှာ လူထုဟာ သတငျးအခကြျအလကျကို အခြိနျနဲ့တပွညေီ ရရှိနဖေို့အတှကျ လိုအပျတယျ။

အဲဒီလိုမဟုတျရငျ ဒီလိုကူးစကျမှုနှုနျးဟာ ဒီလိုအရမျးမွနျတဲ့ ပိုးရှိနတေဲ့ အခွအေနမြေိုးမှာ တမွို့လုံးကိုတောငျ ပံြ့နံှ့သှားနိုငျတယျ။ ပွောခငြျတာက ဒီပိုးကို ထိနျးခြုပျနိုငျဖို့ဆိုရငျ ကြိနျးသတောက အစိုးရက အငျတာနကျကို 4G အပွည့ျအဝ ပွနျပေးဖို့ လိုအပျတယျ။ ဒါက လူထုမှာတငျ အခကျတှေ့တာ မဟုတျဘူး။ အစိုးရမှာလညျး ဒီပိုးကို ထိနျးခြုပျရေး လုပျဆောငျနတေဲ့ ကိစ်စရပျတှမှော အငျတာနကျ ကောငျးကောငျးမရတဲ့အတှကျ အခကျတှေ့နမေယျဆိုတာကို ခန့ျမှနျးလို့ ရပါတယျ။ ဒီအခွအေနတှေကေို သခြောသုံးသပျပွီးတော့ အငျတာနကျအပွည့ျအဝ ပွနျပေးဖို့ လိုအပျတယျ။ အထူးသဖွင့ျတော့ လူထုရဲ့ ကနြျးမာရေးပေါျမှာ ပိုစိုးရိမျတာ ဖွဈပါတယျ။

တဘကျမှာလဲ ပွညျတှငျးစဈ ရှိတယျ။ အခြိနျမရှေး ကိုယ့ျအိမျပေါျကို လကျနကျကွီး ကနြိုငျတယျ။ အဲဒီလို အခွအေနမြေိုးမှာ ရောဂါပိုးကလညျး ရှိနပွေနျ၊ ပြံ့နံှ့မှုကလညျး ရှိနနေိုငျတဲ့အခါမှာ အငျတာနကျသာ ရမယျဆိုရငျ လူထုက သူတို့အခကျအခဲတှကေို တငျပွနိုငျမယျ။ နောကျပွီးတော့ အစိုးရဘကျက ထုတျပွနျတဲ့ သတငျးအခကြျအလကျတှကေို အခြိနျနဲ့တပွညေီ ရနိုငျပွီးတော့ ပိုးနဲ့ပတျသကျပွီးတော့ ရှောငျရမယ့ျကဉြျရမယ့ျအပိုငျးတှကေို လူထုက ပိုပွီးနားလညျသှားပွီးတော့ လူထုကနြျးမာရေးအတှကျ ပိုပွီးအရေးကွီးတယျလို့ ကနြောျမွငျပါတယျ။

မေး ။ ။ အငျတာနကျမရတဲ့အတှကျ ကောလာဟလတှေ သတငျးမှားတှေ ပြံ့နံှ့မှာကို စိုးရိမျတဲ့အသံတှကေိုလညျး ကွားရပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီလိုဖွဈနိုငျတဲ့ အန်တရာယျကော ဘယျလောကျမြား ရှိနသေလဲ။

ဖွေ ။ ။ ကြိနျသတောပေါ့ ကနြောျတို့က အငျတာနကျ မရှိတဲ့အခါမှာ ကနြောျတို့က အစိုးရစာမကြျနှာတှေ၊ ဝနျကွီးဌာန ကွညောခကြျတှေ။ နောကျပွီးတော့ သူတို့ရဲ့ Facebook စာမကြျနှာတှမှော ပွောဆိုခကြျတှကေို လူထုက လှယျလင့ျတကူ ဝငျကွည့ျလို့ မရဘူး။ မကွည့ျလို့ မရဘူးဆိုတော့ ကနြောျတို့ ဖုနျးနဲ့ဆကျပွီးမေးလို့ ရသလားဆိုတော့လဲ အဲဒီလို အခွအေနမြေိုးလဲ မရှိပွနျဘူး။ အဲဒီလို အခွအေနမြေိုး မရှိတဲ့အခါကွတော့ ပွညျသူလူထုဟာ ကောလာဟလတဈခု ပြံ့သှားပွီဆိုရငျ ဒါဟာ ကောလာဟလလား၊ သတငျးအမှနျလား ဆိုတာကို ပွနျပွီးတော့ အတညျပွုဖို့အတှကျ အခကျအခဲ ရှိပါတယျ။ တကယျလို့သာ ကနြောျတို့ အငျတာနကျသာ ရရှိနမေယျဆိုရငျ လူထုဟာ ဒီသတငျးမှနျ၊ မမှနျကို အစောကပွောတဲ့ Social Media ကို သုံးပွီးတော့လညျးကောငျး၊ Website တှကေို ဝငျကွည့ျပွီသောျလညျးကောငျး သကျဆိုငျရာ တာဝနျယူမှု၊ တာဝနျခံမှု အပွည့ျအဝရှိတဲ့ သတငျးဌာနတှမှော ဒါမြိုးတငျထားလား။ မထငျထားဘူးလား။ ဒါမှမဟုတျရငျ သတငျးဌာနတဈခုကပဲ တငျတာလား။ အမြားကွီး အကုနျလုံးက တငျထားသလားဆိုတာလေး - လိုကျပွီးတော့ စဈဆေးပွီးတော့ ဒါဟာ အတညျဖွဈလား၊ ကောလာဟလကို အတညျပွုနိုငျမယျလို့ မွငျပါတယျ။ အဲဒီတော့ ကြိနျးသတောတော့ ကောလာဟလ က ဘယျအခြိနျမြိုးမဆို ပြံ့နိုငျတယျ။ အခုဆို ကိုဗဈ-၁၉ ကာလမှာ လူထုက စိုးရိမျမှုတှေ မွှင့ျတကျပွီးတော့ တခါတလမှော လိုတာထကျပိုပွီးတော့ ခြဲ့ကားပွောဆိုတာတှလေဲ ရှိနိုငျတယျ။ အဲဒီလိုမြိုးပဲ - အဲဒါတှထေကျ ထူးတာက ရှေးကောကျပှဲကလဲ နီးလာတဲ့အခွအေနမြေိုးမှာ နိုငျငံရေးပါတီတှနေဲ့ ပတျသကျတဲ့ ကောလာဟလတှေ၊ မဟုတျတနျရာ ပွောတဲ့ဟာတှေ။ ဒါမြိုးတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ လူထုဟာ အပွနျအလှနျစဈဆေးဖို့၊ အခြိနျတှပေေးဖို့ - အဲဒီလို အခွအေနတှေပေေးဖို့ လိုတယျ။ အခြိနျပေးဖို့ဆိုရငျ ကြိနျးသေ အငျတာနကျ ရှိမှ ရမယျလို့ ကနြောျ မွငျပါတယျ။

မေး ။ ။ တဈခုရှိတာက အငျတာနကျကနေ သတငျးအခကြျအလကျတှေ မရလို့။ ကောလာဟလနဲ့ သတငျးမှား အန်တရာယျကို စိုးရိမျရတယျဆိုပမေယ့ျ တခြိနျတညျးမှာပဲ လူမှုကှနျရကျတှမှောလဲ ကောလာဟလနဲ့ သတငျးအမှားတှကေ ပြံ့နံှ့လေ့ ရှိတယျဆိုတော့ အန်တရာယျ ကငျးနိုငျပါ့မလား။

ဖွေ ။ ။ ကွိမျးသတောက အငျတာနကျ ရှိရှိ၊ မရှိ သတငျးအမှား ပြံ့နံှ့မှုက ကြိနျးသေ ရှိနတေယျတယျ။ ဒါပမေဲ အဲဒီသတငျးအမှားတှေ - အခုန ကောလာဟလတှေ ဒါတှပေေါျမှာ ပွနျပွီးတော့ စဈဆေးပွီးတော့၊ အတညျပွုခကြျ ရယူဖို့ အထူးသဖွင့ျ အစောနကပွောတဲ့ ရခိုငျဘကျမှာဆိုရငျ လူမြိုးရေးကိစ်စတှေ ရှိမယျ။ တိုကျပှဲတှေ ရှိမယျ။ ဒါမြိုးနဲ့ ပတျသကျတဲ့ သတငျးအခကြျအလကျတှဆေိုရငျ လူထုဟာ အတညျပွုခကြျရယူဖို လိုအပျတယျ။ ဒီနေ့ဟာ အဲဒီမှာ တိုကျပှဲဖွဈမှာမို့ ပွောမယျ - အဲဒီဖကြျဆီးမှုကို - အစိုးရဘကျကနဖွေဈစေ၊ စဈတပျဘကျကဖွဈစေ ဆကျသှယျအကွောငျးကွားတာ။ အဲဒီသတငျးက ဟုတျလား၊ မဟုတျလား ဆိုတော့ ကနြောျတို့က ရှာကနေ တိမျရှောငျပေးရမလား။ ဒါမြိုးတှကေအစ အဲဒီအခကြျအလကျတှကေ မှနျကနျ၊ မွနျဆနျနဖေို့ လိုအပျတယျ။ ဒါမှမဟုတျ ကောလာဟလက ကွားလိုကျတဲ့အပေါျ မူတညျပွီးတော့ ဟိုဘကျပွေးပါအုံး၊ ဒီဘကျပွေးပါအုံးဆိုရငျ လူထုက ပိုမိုပွီးတော့ ကသိလငျတ နိုငျမယျလို့ ကနြောျတို့က မွငျတယျ။

အဲဒီတော့ အငျတာနကျ ရှိနခွေငျးက အစောကပွောတဲ့ သံသယတှေ၊ ကောလာဟလတှကေို ပွနျပွီးတော့ စဈဆေးနိုငျမယျ။ အဲဒါတှကေို ပွနျပွီးဖွဖြေောကျလို့ ရနိုငျမယျ။ မရှိတာကကွတော့ ပွနျပွီးတော့ ကောလာဟလတှကေို အမှနျလား၊ အမှားလား ဆိုတာကို ပွနျစဈနိုငျတဲ့ အခှင့ျအလမျးကို လူထုကို ပေးမထားဘူးလို့ ကနြောျ မွငျပါတယျ။

မေး ။ ။ အခုဆိုရငျ ရောဂါကူးစကျမှုတှေ တိုးလာတာနဲ့အမြှ ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနကလဲ သတငျးတှကေို တောကျလြှောကျထုတျပွနျပေးနပေါတယျ။ ဒီလိုသတငျးတှကေိုပဲ အစိုးရရဲ့ ရုပျမွငျသံကွားတှေ၊ ရဒေီယိုတှကေနေ ပွနျပွီးတော့ ထုတျလှှင့ျပေးနတောတှေ ရှိပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီလို အစိုးရမီဒီယာတှကေ သတငျးထုတျပွနျနတောနဲ့ အငျတာနကျကရတဲ့ သတငျးတှနေဲ့ ဘာတှမြေား ကှာနလေို့လဲ။ အငျတာနကျ အဆကျအသှယျရဖို့ ဘာကွောင့ျပွောနရေတာလဲ။

ဖွေ ။ ။ အားလုံးသိကွတဲ့အတိုငျးပဲ ရုပျမွငျသံကွားနဲ့ ရဒေီယို ဆိုတာက Traditional Media အဖွဈနဲ့ ကနြျခဲ့ပွီ။ ကနြောျတို့က ဒီဘကျ Digital ခတျေမှာ Digital Media တှကေပဲ လူတှအေတှကျ အားထားစရာ ဖွဈလာတယျ။ သတငျးအခကြျအလကျ လငြျမွနျစှာ စီးဆငျးနိုငျမှု။ နောကျတခါ အခြိနျနဲ့တပွညေီ သတငျးရရှိနိုငျမှု၊ နောကျ လူတိုငျးဟာ ဆိုရှယျမီဒီယာကို သုံးပွီးတော့ ကိုယ့ျရဲ့စိုးရိမျမှုတှေ၊ ဒါမှမဟုတျ ဒီလိုအခွအေနမြေိုးမှာ ကိုယ့ျရဲ့နဈနာမှုတှကေို ဖှင့ျဟဖောျထုတျနိုငျမှုမှာ Digital Media နဲ့ ရဒေီယို၊ ရုပျမွငျသံကွားတို့နဲ့ဆို အမြားကွီးကှာသှားတယျ။ နောကျတခုက ကိုဗဈ-၁၉ နဲ့ ပတျသကျတဲ့ သတငျးတှဆေိုရငျ ပွည့ျပွည့ျစုံစုံ အခြိနျမရှေး ပွနျကွည့ျလို့ရတာက ဆိုရှယျမီဒီယာမှာပဲ ရှိတယျ။ လူတိုငျးက အမွဲတမျး TV ရှေ့မှာ ထိုငျကွည့ျနဖေို့က မဖွဈနိုငျဘူး။ နောကျတခုက စောစောကပွောခဲ့သလိုပဲ တကယ့ျတကယျ ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော TV တှေ ရှိရဲ့လားပေါ့ ဆိုတဲ့ စိုးရိမျမှုတှေ ရှိတယျ။ ကြိနျးသတောကတော့ ရဒေီယို၊ ရုပျမွငျသံကွားတှကေ လူထုအတှကျ လုံလောကျသော သတငျးအခကြျအလကျကို ပေးနိုငျလိမ့ျမယျလို့ ကနြောျတို့က မမွငျဘူး။ အထူးသဖွင့ျ ပေးနိုငျခဲ့ရငျတောငျမှ ဒါဟာ ကိုဗဈ-၁၉ လို အရေးကွီး အခကြျအလကျတှေ လငြျလငြျမွနျမွနျ စီးဆငျးဖို့ဆိုရငျ ရဒေီယို၊ ရုပျမွငျသံကွားတို့က လုံးဝအလုပျမဖွဈတော့ဘူး။ ဒဈဂစြျတယျခတျေမှာ လူတိုငျးက အငျတာနကျအပွည့ျအဝ ရရှိဖို့၊ တခြိနျနဲ့တပွညေီ သတငျးအခကြျအလကျတှေ ရရှိဖို့အတှကျ ပိုပွီးတော့ အရေးကွီးတယျ။ ဒါမှသာလြှငျ သူတို့ရဲ့ အသကျအိုးအိမျ စညျစိမျလုံခွုံမှု၊ သူတို့ရဲ့ ကနြျးမာရေးအတှကျကို အထောကျအကူ ဖွဈမယျလို့ ကနြောျမွငျပါတယျ။

မေး ။ ။ ရခိုငျနဲ့ ခငြျးပွညျနယျ မွို့တခြို့မှာ အငျတာနကျတှေ လုံးဝပိတျထားတုနျးကလဲ လူတှေ ဒုက်ခရောကျမယ့ျ အခွအေနနေဲ့ ပတျသကျလို့ စိုးရိမျသံတှေ ထှကျခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီလို လုံးဝပိတျထားတုနျးကရော ဒသေခံတှအေတှကျ ထိခိုကျဆုံးရှုံးမှုတှထေဲ ထငျသာမွငျသာ ဘာတှမြေား တှေ့ခဲ့ရသလဲ။

ဖွေ ။ ။ ၂၀၁၈ ဒီဇငျဘာကနေ ၂၀၁၉ ဒီဇငျဘာအထိဆိုရငျ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ ဒဏျရာရတဲ့လူ (၁၉၉) ဦး ရှိခဲ့ပွီး၊ သဆေုံးခဲ့သူ အယောကျတဈရာကြောျ ၁၀၁ ဦး ရှိတယျ။ ၂၀၂၀ ဇနျနဝါရီလကနေ ၂၀၂၀ မအေထိ အငျတာနကျဖကြျထားတဲ့ ကာလအတှငျး ဒဏျရာရရှိသူ အယောကျ (၃၆၀ ကြောျ ရှိပွီး သတေဲ့လူက အယောကျ (၅၀) ကြောျ ရှိလာတာကို တှေ့ရတယျ။ အဲဒီတော့ ဆိုလိုခငြျတာက အငျတာနကျ ဖွတျထားတဲ့ အခွအေနမြေိုးမှာ တိုကျပှဲတှေ ပိုပွီးတော့ ဖွဈတာကို တှေ့ရယျ။ တိုကျပှဲက နညျးသှားတာ မဟုတျဘဲနဲ့ တိုကျပှဲက ပိုပွီးမြားလာ အငျတာနကျ ဖွတျထားတဲ့ကာလမှာ။ နောကျတခုက လူ သဆေုံးမှု၊ လူထုထိခိုကျဒကျရာ ရရှိမှု ပိုမြားတယျ။ တကယျလို့ အငျတာနကျဖကြျထားတဲ့ အခွအေနမြေိုးမှာ ပွညျသူတှကေ တိုကျပှဲတှကွေား ပိတျမိတာပဲဖွဈဖွဈ၊ ဒါမှမဟုတျ ဒဏျရာရတာပဲ ဖွဈဖွဈ၊ ဒါမြိုးကို လငြျလငြျမွနျမွနျ ကယျဆယျကုသနိုငျမှုဆိုရငျ ဆကျသှယျရေးကောငျးဖို့ လိုအပျတယျ။

အဲဒီလို ကောငျးဖို့က ဖုနျးလိုငျးတငျ မဟုတျဘဲ။ အငျတာနကျလိုငျတှေ။ ဒီလိုထိခိုကျဒဏျရာ ရတာတငျမဟုတျဘဲ အခွားသောနဈနာမှုတှဆေိုရငျ လူထုက သူတို့ရဲ့ အခွအေနကေို ထုတျဖောျပွောဆိုဖို့၊ ဒါမှမဟုတျရငျ တခါတလကွောတော့ အဲဒီလို ရခိုငျဒီဒသေဘကျမှာ သတငျးမီဒီယာတှေ ဝငျရောကျသတငျးရယူခှင့ျကို အကန့ျအသတျ ရှိနတော ရှိတယျ။ အဲဒီတော့ လူထုကိုယျတိုငျကပဲ သူတို့ဟာ သတငျးမီဒီယာလုပျ ဒီအခွအေနကေို သူတို့ကိုယျတိုငျ ဆိုရှယျမီဒီယာကို အသုံးပွုပွီးတော့ အခွားလူတှသေိအောငျ၊ နိုငျငံတကာသိအောငျ၊ မီဒီယာသိအောငျ ပွောဆိုရတာမြိုးတှေ ရှိတယျ။ ဆိုတော့ အငျတာနကျ ပိတျထားတဲ့အတှကျ လူထုသဆေုံးမှုဟာ ပိုပွီးတော့ မြားလာတယျ။ ထိခိုကျဒဏျရာရမှု ပိုမြားလာတယျ။

နောကျတခါ ထငျသာမွငျသာ ကိစ်စဆိုရငျ ဥပမာ ပုဏေးကြှနျးက ကြောကျစိတျရှာမှာဆိုရငျ ဒသေခံ (၅) ဦးကို စဈတပျကနေ ဒီဒသေခံ (၅) ဦးက AA နဲ့ ဆကျသှယျတယျဆိုပွီးတော့ စဈတပျက သူတို့ကို ဖမျးဆီးပွီးတော့ ရယောဉျပေါျမှာ ရိုကျနိုကျခဲ့တဲ့ ကိစ်စဆိုရငျ ဒါက လူသိရှငျကွား ပေါကျလမယ့ျကိစ်စ ဖွဈပါတယျ။ ပုံမှနျအားဖွငျဆိုရငျတော့ ဒီလိုကိစ်စတှကေ နှိပျစကျခံရမှုနဲ့ ပွီသှားတယျ။ နှိပျစကျလို့ သသှေားရငျလဲ ဒီအတိုငျး အလောငျးပွနျပို့လိုကျတယျ။ အလောငျးကို အစဖြောကျလိုကျတယျ။ ဒါမြိုးနဲ့ပဲ ပွီသှားတယျပေါ့။ အဲဒီကိစ်စမှာဆိုရငျ လူတဈယောကျက ဗီဒီယို Record လုပျထားပွီးတော့ အငျတာနကျကရတဲ့ အခွအေနတေခုရတဲ့ နေ့မှာ အဲဒါကို တငျလိုကျတယျ။ အဲဒါက ပြံ့သှားတဲ့အတှကျ တပျမတောျရဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေ ပေါျပေါျတငျတငျ ပိုဖွဈလာတယျ။ အဲဒီတော့ အငျတာနကျပိတျထားတဲ့အတှကျ လုပျခငြျရာ လုပျခှင့ျရတယျ။ အဲဒီလိုအခွအေနကေို လူထုက ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျ မရှိဘူး။ အဲ့ဒါတှကေို သူတို့က ကှယျဝှကျထားလို့ ရတယျ။

အဲဒီတော့ ကနြောျတို့ စဉျးစားခကြျက အငျတာနကျ ဖွတျထားတာက အမြားပွညျသူ အကြိုးစီးပှားအတှကျဆိုပမေယ့ျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို မကြျကှယျပွုလို့ရအောငျ။ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို ဘယျသူကပမှ ဖောျထုတျစဈဆေးလို့ မရအောငျ ပွုလုပျထားတယျလို့ ကနြောျတို့ သံသယဝငျပါတယျ။

မေး ။ ။ အခုကတော့ အငျတာနကျတှတေော့ ပွနျဖှင့ျလိုကျလိုကျပါပွီ။ ဒါပမေဲ့ အရငျလို မွနျနှုနျးမွင့ျ 4G မဟုတျဘဲ ၂ GB ပဲ ရတဲ့အတှကျ အငျတာနကျက သုံးမရသလောကျပါ။ ဆိုတော့ ဒီလို အငျတာနကျဝငျဆောငျမှု တှေ အပွည့ျမရတဲ့အတှကျ ကိုဗဈလို ကနြျးမာရေးနဲ့ ပတျသကျလို့ပဲဖွဈဖွဈ အရေးကွီးတဲ့ သတငျးအခကြျအလကျတှေ မရနိုငျဆုံး အဓိက ဒုက်ခရနိုငျသူတှကေ ဘယျလိုလူမြိုးတှေ ဖွဈနိုငျမလဲ။

ဖွေ ။ ။ ဘယျလိုအခွအေနမြေိုးမှာပဲ ဖွဈဖွဈ လူထုကပဲ ဒုက်ခအမြားဆုံး ရောကျတာပဲ။ စဈတပျနဲ့ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျတှေ ဖွဈတယျ။ မြားသောအားဖွင့ျ လူထုက ထှကျပွေးရ၊ တိမျရှောငျရ၊ အိုးပဈအိမျပဈ လုပျရပေါ့။ ဒီလို ကိုဗဈကာလမှာလဲ မြားသောအားဖွင့ျ ကူးစကျခံရတာ ပွညျသူလူထုတှကွေီးပဲ ဖွဈတယျ။ ဆိုတဲ့အခါကွတော့ ကနြော့ျဘကျက လူ့အခှင့ျအရေး ရှုထောငျအရကော လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျအပေါျ ပွတျပွတျသားသား ပွောနိုငျတာက အငျတာနကျဖွတျတောကျမှုကို ဘယျလိုအခွအေနမြေိုးမှာမှ မလုပျရဘူး။ ဒီလိုမြိုး ကိုဗဈ-၁၉ လို ကူးစကျမှုနှုနျးမွနျတဲ့ ကပျရောဂါ ဖွဈပှားနတေဲ့ အခွအေနမြေိုးမှာ ပိုလို့တောငျ မလုပျသင့ျသေး။ ဒါက လူထုကို ရကျစကျရာရောကျတယျ။ လူထုအပေါျမှာ မငဲ့ကှကျဘဲနဲ့ လူထုအကြိုးစီးပှားကို မကြျကှယျပွုရာ ရောကျတယျလို့ ကနြောျတို့က မွငျပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျတော့ ဘယျလိုအခွအေနမြေိုးမှာဖွဈဖွဈ အစိုးရဘကျကတော့ ပွောတာက လုံခွုံရေးအကွောငျးပွတယျ။ နောကျတခုကတော့ အမြားပွညျသူအကြိုးစီးပှား စကားလုံးလှလှတှေ သုံးတယျပေါ့။ တကယ့ျတကယျ အခွအေနမှောကွတော့ မွပွေငျမှာ အငျတာနကျပိတျထားလို့၊ အငျတာနကျ ဖွတျထားလို့၊ မွနျနှုနျးလြှော့ထားလို့ ဆိုပွီးတော့ လူထုရဲ့ အကြိုးစီးပှားက ပိုကောငျးလာတယျ ဆိုတာမြိုးကိုတော့ တဈခုမှ မတှေ့ရဘူး။ လူထုအကြိုးစီးပှား ပိုပွီးဆုတျယုတျလာတယျ။ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခံရမှုတှေ ပိုမြားလာတယျ။ ဒီလို ကိုဗဈကာလမှာ ကြောငျးမတကျရဘူး။ ဒါမှမဟုတျ အပွငျတနျးတှေ တကျလို့မရဘူး။ လူတိုငျးဟာ တခွားနယျမွဒေသေမှာ အငျတာနကျ ရတယျဆိုရငျ ကနြောျတို့က Online ကနေ ပညာသငျယူနကွေတယျ။ ဒါပမေဲ့ အငျတာနကျ ပိတျထားတဲ့ ဒသေက လူတှကွေတော့ အဲဒီလိုမြိုး ပညာသငျခှင့ျ Online ကနေ ပညာသငျယူခှင့ျ။ ဒါတှလေဲ ဆုံးရှုံးတယျ။ နောကျတခုက တခြို့တှဆေိုရငျ အမြိုးသမီး အိမျတှငျးမှာ အကွမျးဖကျမှုတှေ ကွုံနရေတယျ။ အဲဒီလို အိမျတှငျးအကွမျးဖကျမှု ကွုံရတဲ့အခါမှာ သူတို့ရဲ့ အခွအေနတှေကေို ထုတျဖောျပွောဆိုဖို့၊ အကူအညီလှမျးတောငျးဖို့ အငျတာနကျတှရေဖို့ လိုပွနျတယျ။

အဲဒါမြိုးတှကေ ဒီလိုစဈပှဲ ဖွဈပကြျနတေဲ့ ဒသေတှမှော အမြားကွီးရှိတယျ။ အဲဒါတှအေတှကျကို အစိုးရဘကျက ထည့ျသှငျးမစဉျးစားခဲ့ဘူးလို့ ကနြောျတို့က မွငျပါတယျ။

မေး ။ ။ အခုလို အခြိနျပေးပွီး ဆှေးနှေးခဲ့တဲ့ အသံအဖှဲ့ရဲ့ အမှုဆောငျဒါရိုကျတာ မောငျဆောငျးခနဲ့ နားဆငျနကွေတဲ့ ပရိသတျတှအေားလုံးကိုလညျး ကြေးဇူးတငျပါတယျ။ ကနြောျ အောငျလှငျဦးပါ။